شانۆچۆن سه‌ری هه‌ڵدا؟
Wednesday, 24/12/2014, 12:00
هونه‌ره‌کانی شانۆهونه‌ری ته‌واون و هونه‌رێکی شیمانه کراو نین به‌بێ په‌یوه ست بوون به باقی هونه‌ره کانی تریه‌وه .....وه‌له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا سه‌ما له پێشه‌وه‌ی هۆکاره‌کانی هه‌ڵچوونی که‌سه‌کانه‌وه هه‌یه .که ئه‌وه هه‌نگاوه یه‌که‌مه‌کانی ئه وهونه‌ره‌یه .وه هه‌رگیز سه‌ما شتێکی شانۆیی یان نواندنی کاریگه‌ر نابێت .ته‌نها ئه‌گه‌ر جوڵه وێنه کێشراوه‌کانی خودی پلانه درێژکراوه‌کانی شانۆو لوتکه‌ی شانۆ نه بێت به‌ڵام مومکینه بڵێین دراما {ئه‌وهونه ره‌یه که له کرداره‌وه هاتووه و ماده‌ی میحوه‌ری سه‌ره‌کییه‌تی} ته‌نها له‌سه‌مای سه‌ره‌تاییه‌وه سه‌ری هه‌ڵداوه؟نا به‌ڵکوپشت ده‌به‌سێتیت به شیعرو مۆسیقا وهه‌روه‌هابه‌ره‌نجام ده‌رباره‌ی سه‌ما و له ئه‌نجامی ده‌نگه وه‌به‌رهاتووئیقاعیه کانی سه‌ماکه‌ر .وه ئه‌و سه‌مایه پێک دێت له لقه سه‌ره‌کییه‌کانی کۆی هونه‌ره‌کان.
وه‌به‌ڵام له‌کوێدا شانۆله سه‌ما نزیک ده بێته‌وه ؟یه‌کێک له که‌ساییه‌تییه سه‌ره‌تاییه‌کان کاتێک که سه‌مای کردوه بۆ ته‌وته‌م یاخود شادمان بووه به به سه‌رکه‌وتن و به‌ده‌ست هێنانی شتێک وه له سه‌ماکه‌یدا ته‌نها ره‌مه‌کێک هه بووه و سه‌مایه‌ک نه‌بووه له‌سه‌ماکانی شانۆ هه‌تا شتێکی له‌وجۆره.به‌ڵام سه‌مایه‌کی کردوه ده‌ربرین بووه له چۆنێتی بردنه‌وه له وشه‌‌ره و چۆن به‌ره‌و رووی ئه‌و دوژمنه‌و لێدانی بۆته‌وه‌و کوشتوییه‌تی و به‌شێکی کاسه سه‌ره‌که‌ی به‌کارهێناوه بۆ سه‌مایه‌کی توند و نزیک له‌شانۆیه‌کی راسته‌قینه .
وه ئه‌و سه‌مایانه‌زۆر گه‌شه‌یان کردوه‌وتا ئه‌وراده‌یه‌ی بۆته دروشمی زۆر له قه‌بیله کانی کۆن پێی هه‌ستاون بۆ باران بارین و خۆراک و ته‌ندروستی و خوداکان و لێره‌دا هندیه‌کان ی باشوور گه‌راونه‌ته‌وه بۆ سه‌مای شانۆیی و ناویان ناوه{تعال یا جامۆس}که‌ئه‌وه له‌و کاته‌دا زۆۆر نادر بوه و له بریتانیا ی نوێ جۆره سه‌مایه‌کیان کردوه سه‌مای فر ین بووه بۆگه یشتن به خودابۆئه‌وه‌ی باڵنده‌یه ک راوبکه‌ن که زۆر به به‌ره‌که‌ت و مه‌زن بووه.
وه سیمای ئه‌وجۆره سه‌مایه جه‌نگی بووه که ئاشته‌وایی نیوانیان بووه له سه‌مای گشتی سه‌ره‌تایی بۆ چێوه‌ی تێبینی کردنمان که سه‌رهه‌ڵدانی شانۆیه به‌ووه‌سفه‌ی شتێکه له کیاناتی سه‌ربه‌خۆو کامل.وه‌کو هنری لینچ نواندنێکی ئه‌هلی له نواندنه‌کانی الدیاک دا ده‌ڵێت:{ئائه‌وه یه‌کێکه له شه‌رکه‌ره‌کان ئه‌وه ئه‌وتاسه‌یه‌یه که ده‌یکه‌یت له دژایه‌تی ودرکێکه له پییدا ته‌نها ئه‌وه له‌گه‌ڵ ئاگاداربوون و ئاماده بوون له‌و دوژمنه سه‌رسه‌خته که تفه‌نگه که‌ی له‌ناو ده‌ستیدایه.وه که‌شفکردنی شه‌رکه‌ر ی دژ بۆدوایین جار وه دوای شتێک له هێرشی خێرا وه شتێک له به‌رگری وبه‌وجه‌نگاندنانه و جێگیرکردنی ئه‌وشته کت و پرانه ودورکه‌وتنه‌وه له کردن به‌سه‌ربازگه ی سه‌رزه‌وی ....ئه‌وه دیمه‌نێکی سه‌رته‌زێنه به‌رێگایه‌کی نواندنی ئیمائی ....له‌گه ڵ کۆتاهێنان به حیکایه‌تی دوای ئه‌و ده‌رخستنه گاڵته جارییه که‌سی قوربانی کوژراو به‌یه‌کێک له دۆخه‌کان دوژمن نییه به‌ڵام برای شه‌رکه‌ره‌که که کوژراوه ئه‌وه نازانێت .وه‌ئه‌و خاڵه ی که سه‌مای له‌سه‌ر ده‌وه‌ستێت بۆجاره‌سه‌ری ئه‌و دیمه‌نه که‌له‌وانیه لانی که‌می هه موورۆمانه‌که‌یه - ئه‌گه‌ر بروانینه پیاوێک که تووشی نیورۆسی بووه ده‌بینی ماسولکه‌کانی ره‌قبوون و بێزارکه‌رن وه ده‌بێت دکتۆری فاڵچی بێنین بۆئه‌وه‌ی به جادووه‌کانی بیگه‌رێنێته‌وه بۆ ژیان به سه‌لامه‌تی عه قڵه‌وه}وه دوا ئایتم له توخمه‌کانی کتوپری له نواندندا گرێیه‌کی هاوشیوه‌یه ی وئه‌و عیباره‌ته‌یه له راوچی له رووتا ندنه‌وه ی چۆله‌که که تاکو ئێستا تووشی بووه به تیشکێک له تیشکه‌کانه‌وه،که ئه‌و باڵنده‌یه به‌رده‌ست راوچی ناکه‌وێت که‌به‌دوایدا لێبوردن و خه‌مێکی توند ده‌هێنێت ،وه‌لێره‌داباڵنده‌که له شێوه‌ی ژنێکدا که خێر له ده‌ستی پیاوێک وه‌رده‌گرێت .که له‌و ئه‌فسانه‌ییه‌دا وه‌له ئه‌فسانه‌ی یاک دا که به‌رپه‌رچی یاده وه‌ری و ئایتمه‌کانی دانراوی ئه‌و شعوره‌یه له هوشیاری .وه‌که‌شفکردنی شه‌رکه‌ر به‌کوشتنی براکوژراوه‌که‌ی ،وه گۆرینی باڵنده بۆ ژن که ناکرێت ئه‌وهێڵانه بشاردرێنه‌وه زۆرتر له پێکهاته‌یه‌کی په‌تی سه‌ما له‌شتێ له جیرۆکه‌کانی شه‌ر یاخود راوی باڵنده ،له‌گه‌ڵ ئاڵۆزی سۆزداری و پیکهاتنی شانۆیی.
وه‌له‌هه‌مان کاتدا په‌رده‌ی ئاڵۆزی به‌رز ده بێته‌وه بۆ ئه‌وه ی مرۆڤ ی مێژوو بارز بێت .وه‌به‌کردار به‌ده‌ست هێنانی له نمره‌یه‌کی دهیاری کراودا له رۆشنبیری و دابه ژیارییه‌کان که بێگوومان ناکرێت نه‌زان بین له سیماتی شانۆیی له که‌شه دینییه ناسراوه‌کاندالای مێرییه کان به‌ڵام چی ده‌رباره‌ی ئایتمه شانۆییه‌کان له ئه‌ده بی یه هودی و ژیانی یه‌هودیدا،به‌ڵام ئه‌گه‌ر له‌سه‌رئه‌وه کۆک بوین که هه‌ریه‌کێک له‌وانه مومکینه بگه‌رێینه‌وه بوئه‌و حه قیقه‌ته جێگیره‌ی که یه‌که‌مین شانۆی ته‌واوه گه وبواره‌دا ، وه یه‌که‌م شانۆیی کۆنه که به‌رماوه‌که‌ی به‌شانۆ داده‌نرێت و ته‌به‌نی ده‌کرێت ،وه به‌رێگه‌یه ک له نمایش ، ئه‌وه شانۆی یۆنانییه ،وه‌شانۆی یۆنانی و رێگای نمایشی یۆنانییه .
سه‌رچاوه
1. شـلدون تشـینی ، تاریخ المسرح فی پلاپە ێلاف سنە ، مكتبە اڵاداب ومگبعتها.
2. عمر الدسوقی، المسرحیە : نشأتها وتاریخها وأێولها ، دار الفكر العربی
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
