ڕۆڵی (ڕۆشنبیری دەسەڵات) لە داڕوخانی کۆمه‌ڵگادا

Monday, 20/07/2009, 12:00

تێبینی:ـ ئەم وتارە بە عەرەبی لە هەفتەنامەی (ئەلئوفق ئەلجەدید) ژمارە (176) ی 28/11/2006 بڵاو بووەتەوە. ئینجا بە كەمێك زیادە لە سایتی ئیلاف لە 26/2/2007 بڵاو بووەتەوە.
سیاسەت لە ڕۆژهەڵاتدا، پەیوەستە بە زوڵم و ستەمی كۆمەڵایەتی. بەڵام خودی زوڵم و ستەم، موحكەمانە چەقبەندە لە سەر مەسەلەیەكی نامۆ ئاسا، كە پشتگوێ خستنە.
پشتگوێ خستنیش كە ڕەوشێكی مێژووییە لە ناوچەكەمان، لە دامەزراویدا سەرچاوەیەكی هەرە گرنگی ستەمی سیاسیە، كە ئیلهام و جیهانبینی و كردارەكانی لە پشتگوێ خستن وەدەست دێنێ، لە ڕاكێشانێكی موگناتیسیدا لە نێوان دوو جەمسەردا، كە وەستانی هەر یەكێكیان كەوتووەتە سەر ئەویترەوە.
نەگبەتی كارەساتی ستەمی سیاسیش لەوەدایە، سیاسەت كە كەش و هەوایەكی گشتیە، موڵكی هەموانە، لە ئاستی كۆمەڵایەتی و ئەخلاقیدا دەكەوێتە ناو قێزەوەنیەك، وا لە هەر یەكێكمان بكا، كە ئەمە گەندەڵیەكی حەتمیە دەبێ ملكەچی بین، یان دوور بین لێیەوە بە پابەند بوون بە بیرۆكەی سەلامەتی "سەلامەتی تاكەكان و كۆمەڵگا".
ئەم شەرتە لەرزۆكە تیۆریە، لۆژیكی هاوكێشەی خۆی هەڵدەوەشێنێتەوە بە شەرتێكی جێگیر و ئەكید، كە ژیان و سەلامەتی ئەستەمە لە تەك ستەمی سیاسیدا.
ئەو هاوكێشەیەی هەوڵدەدا ملكەچی بۆ ستەمی سیاسیی، یان دوورە پەرێزی لێیەوە سەقامگیر بكا، پێكهاتەی كۆتایی ئەو (عەقڵ)ە یە، كە تۆزقاڵێك خەمخۆری كۆمەڵگاو ڕەهەندە زیندووەكانی نیە. هەروەها هەڵوەدای ئەو ئایندەیە نیە، كە دەكرێ لە ڕێگای كەناڵەكانی پێشكەوتن و تۆڕ و ڕوگە زیندووەكان حاسڵ بكرێ.
پەیوەندی ستەمی سیاسی لە بۆشایی، یان چەند بۆشاییەكەوە دێت، كە گەورە و زۆرن لە ناو كۆمەڵگادا.
نەبوونی خەڵكانی هۆشیار و، وون بوونی چینی ڕۆشنبیر، هۆشمەند و سەنگین، كە هزر و هەوەسەكانیان نافرۆشن بە دەسەڵات و حیسابێكی ئەوتۆی بۆ ناكەن، لە جیهانبینیان و خوێندنەوەیان بۆ حاڵی كۆمەڵگا و، ئنجا نەبوونی چەند هۆكارێكی تر لە ناو كۆمەڵگادا، دەسەڵات هەرچۆنێك بێت و هەر چیەك بێت، دەبێتە ئەو ئامێرەی كە ملی تاكەكان لە ژێر باری قوڕسی مەحرومكردن و داپڵۆسین دەچەمێنێتەوە.
بەڵام ئەو كۆمەڵگایانەی كە ڕژێمی ستەم و داپڵۆسینیان بۆ ماوەی دوور و درێژ پەشتیوە، زۆربەی هەرە زۆری ڕۆشنبیرانی دەبنە سوپای بێ كاری، كە حەوداڵە بە دوای بەرژەوەندی تاكڕەو و بچوك لە بژێوی ژیان، خۆی كورت هەڵدێنێ. لێرەدا ڕژێمی ستەم و داپڵۆسین مامەڵەی ڕۆشنبیران دەكا، بە پۆلێنكردنیان بۆ دوو بەش: ئەوانەی لە گەڵیدان و ئەوانەی دژەبەرن، كە ئەم بەشەی كۆتایی لە هەموو كاتێكدا كەمینەن.
لە كاتێكدا ڕژێمی ستەم لە چینی دووەم دەترسێ و ململانێیان لە گەڵ دەكا بە تۆقاندن و مەحڕومكردنیان، مامەڵەی زۆرینەی (ڕۆشنبیرە لایەنگرەكانی ڕژێم) بە شێوازێك بەرجەستە دەكا، وەك هەوادارانی داوێن پیسی لە گەڵ سۆزانیەكان.
لێرەدا بازاڕێك دێتە كایەوە لە نێوان ڕژێم و (ڕۆشنبیران) لە سەر شێوازی داخوازی و نیشاندان (عەرز و تەڵەب)، كە ڕێساو یاسای جیاواز نیە لە بازاڕەكانی تر، كە لەمەوبەر ئاماژەمان بە یەكێكیان دا كە نزیكترە لە سروشتی پەیوەندی نێوان ئەم دوو دەزگایە.
لە كاتێكدا موستەحیلە ڕاستیەكان بشاردرێنەوە، ڕۆڵی ڕۆشنبیری لایەنگر (لایەنگری ڕژێم) دێتە ئاراوە، بە ترسنۆكترین حاڵ و جەهلترین شێواز، بۆ پاساوكردنی زوڵم و دڕندەیی دەسەڵات و، كاڵكردنەوەی كێشە جەوهەریەكان، كە بازنەی هاوبەشی كۆمەڵگان، هەروەك حاڵی ڕۆشنبیران لە گەڵ پارتە كوردیەكان لە ساڵی 1991 ەوە. بە كورتی باسی دروستبوونی ستەممان كرد، كە لە بۆشاییەكانی كۆمەڵگا دروست دەبێ. بەڵام گرنگترین هۆكاری بنەڕەتی لەم بوارەدا، ڕۆڵی (ڕۆشنبیران) ە، كە "لێهاتووییان" نیشان دەدەن (كزو لاوازە لە زۆربەی حاڵەتەكاندا) بۆ فرۆشتن، لە پێناو ناو و دەنگ و ڕەونەقی پارە.
نەختێك بەتێر و تەسەلی باس لەو جۆرە (ڕۆشنبیر) ە دەكەین، كە دار و دەستە بۆ دەسەڵات ئامادە دەكا، بۆ پەڕاوێزكردنی كێشە جەوهەریەكان لە فەزایەكد، كە خەڵكی هەڵدەنێ بەرەو پشتگوێخستنی كەشی سیاسی و، هانی دەسەڵات دەدا بۆ پەڕاوێزكردنی بەرژەوەندیە گشتیەكان و قۆرخكردنی سامانەكانی كۆمەڵگا بۆ چینێكی كەم و دیار. بێ گومان بەشێك لەو سامانە دەدرێت بەو (ڕۆشنبیران) ە، كە وەك تابوری پێنجەم كۆمەڵگا هەڵدەدڕن. لە بەد بەختی گەلانی دواكەوتوو، ئەم جۆرە (ڕۆشنبیران) ە، پارێزەر و پاسەوانی بەرزی دەسەڵاتن و، گرنگترین هۆكاری درێژكردنەوەی تەمەنی ستەمی سیاسین.
دیارترین خوڕەوشتی ڕۆشنبیری دەسەڵات، ئەوەیە كە هیچ قووڵاییەكی ڕۆشنبیریی و مەعریفی نیە. هەروەها ئەم جۆرە ڕۆشنبیرە سەروكاری نیە لە گەڵ كێشە و خەم و گرفتە گشتیەكانی كۆمەڵگا و، لێكۆڵینەوە ئەنجام نادا لەم بوارەدا بە چەكی زانست و ڕۆشنبیریی. بەڵكو ئەم جۆرە تەرزە نەخۆشە وەك ڤایرۆس گەش و نما دەكا، لە خۆتێهەڵقورتان بە شێوازێكی تەهریجی لە ناو بوارەكانی زانست و مەعریفەدا.
ئەم جۆرە كەسایەتیە زۆر خێرا گەش و نما دەكا لە نێو ئەو كۆمەڵگایانەی كە لە ژیاندا دواكەوتوون. بەڵام لە نێو گەلانی پێشكەوتوو پەڕاوێز دەكرێ، یان لە بنەڕەتدا سەوز نابێت، چونكە گەندەڵە و بە كەڵك كێشەو پێویستیەكانی كۆمەڵگا نایێت.
دەسەڵاتداران لە (ئاستێكی بەرزن) لە هەبوونی هەستێكی سارد و سڕ، دەربارەی كێشە گشتیەكان و، خەمە هاوبەشەكانی كۆمەڵگا. دەسەڵاتداران لە وڵاتێكی مەحكوم بە ئاشوب و دواكەوتن ـ وەك كوردستان ـ لایان گرنگ نیە، گەر هاوڵاتیانی كۆمەڵگایەكەیان خاوەنی ئەو مافانە بن كە لە یاسا نێو دەوڵەتیەكان دیاری كراون. هەروەها لایان گرنگ نیە، گەر نیشتمانەكەیان لە سەر ڕێڕەوێكی تەندروست بڕوا بەرەو ئاسۆیەكی ڕوناك یان نا، چونكە دەوڵەتی پیاوی ستەمكار لە بازنەیەكی كورتدا خۆی هەڵدێنێ كە تەنها خۆی و دارودەستەكەی و خێڵەكەی و موڵكەكەی و، ئەو پارانەی لە خەزێنەكانی وڵاتە دوورەكان دایناون، خۆی دەبینێتەوە.
چەمكەكانی سیاسەت و دیموكراسی و دادپەروەری كۆمەڵایەتی، لە بەرخۆریەكی مردوودا دەپەشترێ، كە ئەوپەڕی بێزاری دروست دەكا و، ناتوانێت هیچ بەدی بكا جگە لە درێژكردنەوەی تەمەنی دەسەڵات نەبێ، لە بەرخۆری ڕۆژانەیدا.
لە بەر ئەوە كاتێك دەسەڵاتە داپڵۆسێنەر و دواكەوتووەكان دەمرن، هیچ لە دوای خۆیان بەجێ ناهێڵن جگە لە كەلاوەیەكی بەتاڵی پڕ بێ هوودەیی، كە بە هاوڵاتیان دەفرۆشرا لە ڕێگای چەند دامودەزگایەك وەك میدیا، لە ژێر ناونیشانی ڕۆشنبیریی، سیاسەت، خەبات و دیموكراسی و...هتد.
لە بەرامبەر سارد و سڕی دەسەڵات، بوڕكانێكی توڕەیی و ناڕەزایی میللەت بڵێسە دەدا و، ڕوبەڕووی كوتەك و داپڵۆسین و ستەم و دوورخستنەوە دەبێتەوە.
ئالێرە ڕۆڵی ڕۆشنبیری دەسەڵات، وەك قاچاخچیەكی لێهاتوو خۆی دەنوێنێ، لە نێوان ئەم دوو كەنارە: كەناری سارد و سڕی دەسەڵات و، كەناری داغ و گووڕی میللەت.
ڕۆشنبیرانی دەسەڵات هەڵدەستن بە درێژكردنەوەی حاڵەتەكانی پەڕاوێزی دوولا/ دواكەوتن، بۆ سات و كاتێكی تر. لەم میانەدا دەستدەكەن بە جوانكردنی لۆچ و لاری ڕووی دەسەڵاتی سیاسی و پۆشینی گوێپێنەدانی دەسەڵات، بە پۆشاكی ڕازاندنەوە و نیفاق بازاڕی، لە هەوراز و نشێو و فرت و فێلێكی ئەوتۆ كە لای هەموان ئاشكرایە.
ئەم زیندەوەرە مونافیقە، بەم تاوانە هەڵدەستێ بۆ خامۆشكردنی جەماوەر، لە پێناو تەوافكردندا بە دەوری دەسەڵاتی ستەمكار بۆ بەدیهێنانی ڕەزامەندی ئەو و، وەدەستهێنانی بەخشینە بێ مروەتەكەی.
لە بەرامبەردا، خەڵكی دەسەڵاتدار سروشتی ئەم جۆرە زەلامانە دەزانن و، سوكیەتیان لای دەسەڵات و دەسەڵاتداران بەرجەستە دەبێ. نەختێك پارە و پوولیان پێ دەبەخشن، كە زیاتر لە چەشنی خێر كردن بە دەرەۆزەكەر دەچێ.
لە پای ئەمەدا، ڕۆشنبیری دەسەڵات دەتوانێ كاریگەری هەبێ بەسەر جەماوەر و، بێ هیوایان بكا لە ویستی گۆڕان، تا ئەو ڕادەیەی چیتر بایەخ نەدا بە سیاسەت تەنها وەك كەڕوڵاڵێك نەبێ!
كە جەماوەریش گەیشتە وێستگەیەكی ئاوا، ورە بەر دەداو، متمانەی بە خۆی نامێنێ و، ڕۆحی گومانكاری لە هەموو شتێكدا بۆ دروست دەبێ. ئنجا باوەڕێكی توندی بۆ دێتە ئاراوە كە ئەوەی دەگوزەرێ پلانكاری لە دوایەوەیە. لێرەدا هەر هێزێكی كاریگەر لە ناویدا بەرەو شۆڕش و گۆڕان كپ دەبێ و سست دەكەوێ. هەموو توانستێك و ویستێكی ناوەكی لە جێی خۆی توشی فەلەج دێ، پێش ئەوەی لە دایك بێ.
سەرچاوەی بنەڕەتی بۆ تەشەنەی ئەم وەرەمە كوشندەیە، ئەو ئەزموونە خراپە چەند بارەیە كە لە نێوان جەماوەر و ڕۆشنبیرانی دەسەڵات ڕوو دەدا. چونكە ئەم (ڕۆشنبیران) ە، كاتێك زمانەكانیان دەسوون بە چەمك و زاراوەی دیموكراسی و ئازادیەكانی تاك و مافی مرۆڤ، ئنجا خۆشیان هەرزان هەڕاج دەكەن، بەڵكو هەرزانتر لە كەلوپەلی تایبەتی پیاوی "سیاسەتمەدار" ڕۆشنبیریەتی، تێكڕای ڕۆشنبیریەتی، دەبێتە بەشێك لە كەلوپەلی تایبەتی دەسەڵاتدار، هەروەك چۆن ئەمەی دوایی دەڕوانێتە كەلوپەل و، موڵكی تایبەتی خۆی و ئۆفیسە ڕازاوەكەی.
لە دیدی جەماوەریشدا ڕۆشنبیریی و، ڕۆشنبیری دەسەڵات، دەبێتە نیفاق و بازرگانیەتی نزم. وە لەم میانەشدا جەماوەر (واتە زۆربەی خەڵك) وەها دەڕوانێتە ڕۆشنبیریی بە هەموو ڕەهەندەكانیەوە و، لاكێشانەوەكانی، وەكو بازاڕێك بۆ كڕین و فرۆشتنی كۆیلە (ڕۆشنبیر)، یان لە حاڵەتێكی باشتر و میهرەبانترەوە، وەكو پیشەیەك بۆ بەدەستهێنانی بژێوی ژیان لای بێ هێزەكان، كە ناتوانن خۆیان بژیێنن تەنیا بەوە نەبێ، كە چاویان شۆڕكەن بەرامبەر بە دەستی دەسەڵاتداران!
هیوامان وابوو، كە ئەزموونی كوردستان نایاب بێ، نەك هەر بۆ كورد، بەڵكو بۆ سەرجەم ئەم ناوچەیە لە نێو چڕوپڕی زریانی گۆڕانكاریە خێراییەكان. بنەچەی ئەم هیوایەش پەیوەست بوو بە نەستی هزرەكانمان، كە میللەتێك بە دەستی دەسەڵاتدارانی عەرەب و تورك و فارس زوڵمی لێكرابێ، بێ گوومان ڕێڕەوی دەسەڵات بەرەو كەناری ئاساییش دەگۆڕێ، وەك ڕەنگدانەوەیەك بۆ كرداری مرۆڤی خەباتكار و زەحمەتكێش دژ بە ستەم و داپڵۆسین. ئەوەی ڕوویدا لە نێو گۆڕانكاریە ترسناكەكان ئەوەبوو دەسەڵاتی كوردی كرداری ڕژێمە داپڵۆسێنەرەكانی كۆپی دەكرد، كە ناوچەی ئێمەی دەكردە دۆزەخ بێ گوێپێدانی دەسەڵات بەم كاولكاریەی بە سەرمان دێ.
ئیتر وەكو گەل، خۆمان لە نێو زوڵم و ستەمێكی جەرگبڕتر دۆزیەوە كە پێشووتر لە سەر دەستی ڕژێمەكان دەمانچێشت. ئنجا لە جیاتی ئەوەی ڕۆشنبیری كورد بپڕژێتە سەر پڕۆژەی جەوهەری، بۆ ئەوەی دەستی توێژەكانی میللەتەكەی بگرێ بەرەو پێشكەوتن و بەختەوەری، بوو بە سەربازێكی تر لە سەنگەری پارتانێكی كورد، كە هیچ كردارێك نەما لە سەر ئەم زەمینە نەیكەن بۆ لە ناوبردنی كوردەكانی تر، لە شەڕێكی بەردەوام بە یارمەتی وڵاتانی دراوسێ، كە "ڕۆشنبیری دەسەڵاتی كوردی" بە دوژمن پێناسەیان دەكا!
ئەم جۆرە ڕۆشنبیرە داوامان لێدەكا، كە ئێمە بە خوێن و گۆشت ئینتمامان بۆ وڵاتەكەمانە، ڕەخنە نەگرین لە دەسەڵات و دامودەزگاكانی، چونكە ئەمە خیانەتە لە میللەتی كورد! ئەی چی بكەین؟ پێویستە دەنگمان هەڵبڕین لە ڕیزی هات و هاواری ناسیۆنالی، بەو سروودانەی شكۆمەندیمان دەداتێ و ئەوانیتر نزم دەكا، وەكو دەسەڵاتە گشتگیرەكان، تەنها بۆ ئەوەی ئیسپاتی بكەین ئێمە خائین نین!
بۆ ئەوەی نوسەری ڕاستگۆ بین، پێویستە شتێك نەنوسین، ئەوەی جیاوازە لە میللەتمان دڵی پێی خۆش بێ.
ئا بەم جۆرە، ڕۆشنبیری دەسەڵاتی كوردی لە سەدەی بیست و یەكدا هزر و بیر دەكا. نمونەی ئەم جۆرە ڕۆشنبیرەش بەهەمان شێوەیە، لە نێو عەرەب و تورك و فارس و ئەوانیتریش!
لە كۆتاییدا، مەبەستمان لە ڕۆشنبیری دەسەڵات تەنها ئەو كەسە نیە كە مشەخۆری دەسەڵاتە، بەڵكو هەر كەسێك ناتوانێ لە دەرەوەی فەزای گشتگیری بیر بكاتەوە، كە ئەمڕۆ ناوچەكەمانی پێ دەسووتێ، ئەوە ڕۆشنبیری دەسەڵاتە و تەنها خزمەت بە داپڵۆسین و ستەم دەكات.
بۆ بینینی ئەم وتارە بە عەرەبی لە سایتی ئیلاف كلیكی ئەم لینكە بكە:
http://www.elaph.com/ElaphWeb/ElaphWriter/2007/2/214423.htm