بەهارى عەرەبى ، یان وەرزێك لە جهەنم ؟

Thursday, 04/04/2013, 12:00

هاشم سالح ـــ الشرق الاوست
وه‌رگێرانی له‌ عه‌ره‌بیه‌وه‌ یاسین لەتیف

یەكەم وەرزێكى جهەنم گوزارشت كردنە لە دیوانى بلیمەتى بە ناوبانگ ((ئارسەر ڕامبۆ))لە پاش ئازارێكى زۆر بەرهەمى هانیوە . هەروەها بە تایبەتى ئاماژە كردنیشە بۆ ئازارێكى بە كۆمەڵى دیكە لەم چركە ساتەدا كە ڕو دەدات . مەبەستم ئازارەكانى گەلى سوریا كە بە هەزاران لە زیدى خۆیان هەڵهاتوون و ماونەتەوە بە بێ جێگاو بەتانى لەم وەرزى زستانە ساردەدا . ئایا ئەمە دیسان وەرزێكى جهەنم نییە ؟ ئەم گەلە تا ئێستا چى لە بەهار بینیوە ؟ هەندێك جار مرۆڤ ئەو پرسیارە دەكات ، ئایا بەهارى ئازادى تا ئەو ڕادەیە گرانە ؟ بە هەر حاڵ هاوتاى ئەوەندەى ڕۆشنبیرانى عەرەب و فەرەنسیەكان ئاهەنگ دەگێڕن بۆ بەهارى عەرەبى بە بۆنەى دەست پێكردنیەوە پێش دوو ساڵ ، ئێستا پێى ڕەشبین بوون . بە ڕاى من گەشبینى لە ڕادەبەدەرەو ، دیسان ڕەشبینیش هەروەها . ساویلكەو بیِئاگاكان بە تەنها ئەوان لەو بڕوایەدا بوون دۆخى عەرەب دەگۆڕێت بەرەو چاك بوون بە خێرایى بەرق ئاسا، یان بە لێدانى دارێكى سحرى . تێڕوانینیان دوور مەودا بوو ، گەر لە ڕاستى فەرمانەكان تێبگەیشتنایە ئەو كات دەیانزانى لە قۆناغى یەكەمدا گەڕانەوەیە بۆ دواوە ، لە باتى گەشە كردن بەرەو پێشەوە . ڕەنگە تەنها حاڵەتێك لەم فەرمانە بە دەر بێت ئەویش دۆخى لیبیایە . لەوێدا باش بوونێك دەبینرێت ،یان كرانەوەیەكى ئینسانى و سایكۆلۆژى دڵنیایى . لەوێدا مێژووى شادى هەناسە دەدات لە پاش دێوەزمەیەكى زۆر درێژ . ئەمە دەڵێم سەر بارى ئەو هەموو كێشانەى كە وڵات پێیوە دەناڵێنێت لەم قۆناغە هەستیارەى گواستنەوەدا . هۆكار ئەوەیە قەزافى بە پێچەوانەى موبارەكەوە بە نموونە جگە لەوەى كە دكتاتۆر بوو ستەمكارێكى وەكو سەدامیش بوو . ئاشكرایە جێوازى لە پلە و تەنانەت لە چلۆنایەتى نێوان ستەمكارو دكتاتۆردا هەیە . كە ستەمكارمان بە بیر هێنایەوە پێویستە ئەوەش بزانین فەیلەسوفەكانى ڕۆشنگەرى ستەمكارى ڕۆشنگەریان پێباشتر بووە لە ستەمكارى تاریك بین . فردریكى گەورە پادشاى برۆسیا (بە خێو كەرى بیرمەندانى ڕۆشنگەرى و هاوڕێى فۆڵتێر) باشتر بووە لە لویسى پازدەیەم پادشاى فەرەنسا .ئاشكرایە فۆڵتێرى لە فەرنسا دەر پەڕاند زۆر بە ناشیرینى ، لە مجلسەكەى خۆیدا بەم دەستەواژەو ڕستەیە ((كەسێك نییە ئەم پیاوە بێدەنگ بكات)) ؟ ئەمە ووشەیەكى ترسناكە گەر لە لایەن پادشاى فەرەنساى گەورەوە دەرچێت . بەڵكو بڕیارێكى نیمچە تیرۆر كردنە . لانى كەم لە سەردەمى سەرۆكى پێشوو حسنى موبارەك ئەو كاتەى ((ئەنجومەنى باڵاى ڕۆشنبیرى)) هەموو ساڵێك بانگ هێشتى دەكردین بۆ كۆنفرانسى وەرگێڕانى گەورە ، ئازادیەكى گەورەمان هەبوو لەویدا مشت و مڕى فكرى بەرپا دەبوو بە بێ هیچ چاودێرى و حیسابێك لە نێوان ڕۆشنبیرانى ڕۆژئاواو ڕۆژ هەڵات ،تەنانەت لە نێوان میوانە بیانیەكانیشدا . ئەوكات لە چەندین گەلەر بە یەك كەڕەت بە ڕێوە دەچوو . هەموو كێشەكانى ڕۆشنبیرى عەرەب و خەمى وەرگێڕان و دیالۆكى نێوان عەرەب و ڕۆژئاوا لەو وتووێژانەدا بە قووڵى دەر دەبڕان . لەو لایەنەوە دكتاتۆرى ئایینى زۆر ترسناكترە لە دكتاتۆرى سەربازى . یەكەمیان بە شێوەیەكى ڕاستەو خۆ هەڕەشە لە ئازادى بیر كردنەوەو ئازادى ووشەو بیرو بۆچوون وەكو یەك دەكات . هەرودكیشیان پێویستن . یەكەم شت كە دەستى پێدەكات هەڕەشە كردنە لەو ئازادیە ، ئاشكرایە خۆشەویست ترین و گران بەهاترین ئازادیە چونكە مەرجى هەموو ئازادیەكانى دیكەیە . بنواڕە ترسى ئێستاى بیرمەندانى میسریەكان و عەرەب ، بنواڕە ترس و نائارامى تایبەتى ئەكتەرە ژن و پیاوەكان . بە مانایەكى دیكە داپڵۆسینى وژدانە لە ناوخۆدا ، كە خۆشەویست ترینە خوا بەخشیویەتە ئینسان . لەو لایەنەوە ئێمە ئێستا دژە شۆڕشێك دەبینین بە هەموو ماناى ووشەكە . گەڕانەوە بۆ دواوە دەبینین نەك بازدان بۆ پێشەوە . بەڵام (لێرەدا بنەماى زانستى تەواوە كە دەست پێكردنى شرۆڤەى بەهارى عەرەبیە) چۆن دەتوانرێت چركە ساتى تاریكى تێپەڕێنرێت بە بێ ڕۆیشتن پێیدا ؟ ئەو كات كە هەژموونى كردۆتە سەر هۆشیارى جەماوەرى گەل لەمپەڕەوە بۆ ئەوپەڕ وەكو پەیمانێكى موقەدەس كە هێشتا بە دینەهێنراوە . وەكو خەرمانەى مانگ دەورە دراوە بە پەرەستراوەكان و نەهێنیەكان . ئەو كات خەڵك لەو بڕوایەدا بوون گەر توند ڕەوەكان بگەنە دەسەڵات هەموو كێشەكانیان چارە سەر دەكرێت . ئەو كات وایان لێكدەدایەوە كە لە سەرووى مرۆڤەوەن چونكە ئەوان بە بسمارى ئاینەوە دەردەكەون ، فەرهەنگى نەریتى موقەدەس بە كار دێنن كە ڕاستەوخۆ لە لایەن گەلەوە پەسەندە . كوا زمانى مۆدیرنەو پۆست مۆدێرنە! . ئا بەو چەشنە واى پێویست كرد ئیسلامى سیاسى حوكم بكات ــ بۆ وچانێكى كورتیش بێت ــ بۆ ئەوەى ڕاستیەكانى ڕوخسارى دەركەن . وەكو ڕایەڵەیەكى بێتوانا لە رٍوبەڕوو بوونەوەى كێشەكانى هەزارەى سێیەم . خومەینى ئەو كات شانازى بەوەوە دەكرد كە ئێران دەگەڕێنێتەوە بۆ سەدەكانى ناوەڕاست و ، گەڕانیشەوە . بەڵام شكستى هێنا هیچ گومانێكى تێدا نییە چونكە فوقى سەدەكانى ناوەڕاست گونجاو نییە بۆ سەردەمى نوێ . حوكمى خەڵك لە ڕێى شرۆڤەى تاریكى ئیسلامەوە دەكەن نەك شرۆڤەى عەقڵانى ڕۆشنگەر . شرۆڤەى ئەوان شرۆڤەیەكى شێوەیی ، زارەكى ، سەتحیەو وابەستەیە بە توێكڵى ئایینى و ناوەرۆكى قووڵ و مەبەستى ڕاستەقینە پشت گوێ دەخات . بەڵام چۆن دەتوانرێت هەموو ئەمانە بۆ خەڵك ئاشكرا بكرێن پێش ئەوەى واقیع بهێنرێتە دى و ڕوو بدات لە پێش چاویان ؟ چۆن دەتوانرێت گەورە ترین وەهمى هەژمونگەر لە مێژوودا هەرەس بێنێت پێش گواستنەوە لە ئۆپۆزسیۆنەوە بۆ دەسەڵات و خۆى تاقیبكاتەوە ، یان وەكو كێڵگەى تاقیگە بە كارمان بێنێت ؟ چۆن دەتوانرێت خەرمانى پەرستراو بسڕێتەوە لە لاى ئەوان پێش ئەوەى حوكم بكەن و هەڵەو تاوانى كوشندە ئەنجام بدەن ؟ چۆن هاو نیشتمانیان دەگەنە ئەو ڕاستییەى ئەوانیش مرۆڤن و دووچارى هەڵە دەبن ؟ ئا بەو چەشنە دەست لە ناو دەست بۆ لە ناو بردنى هۆكارى نەگەتیڤ لە مێژوودا . ئەوە یارمەتیدەرتە بۆ دیاركردنى ئەركت بە ووردى ،ئیسلامى سیاسى سەدەكانى ناوەڕاست ئێستا گەورە ترین خزمەتمان پێش كەش دەكات ، چونكە تواناكانى و سنورەكانى پێكەوە بۆمان ئاشكرا دەكات . ئەگەر ئەوان نەبوایە ئەم بیرە بەستڵۆكە كلاسیكە هەر دەمایەوەو هەژموونى خۆى دەسەپاند بە سەر عەقڵكاندا بۆ هەتا هەتایە . كەواتە سوپاس بۆ خومەینى و هاوشێوەكانى لە دەوڵەتەكانى بەهارى عەرەبى ! كە یارمەتیان داین بە ئاشكرا زیاتر درك بكەین بە شێوازەكانیان . كەواتە ئێستا شەڕە ڕاستەقینەكە دەست پێدەكات كەسانێك بە ناوى خوداو تەنانەت ئاشتیتان لێبێت ! ئێستا دەچینە نێو ڕەقى بابەتەكە ، كە پێشتر لە سەربانەكانەوە بە بەلاش هەر خەریكى چەنەبازى بوین . ئێمە ڕۆشنبیرانى عەرەبین ، ئێستا ڕۆشبیرانى عەرەب ناچارە دابەزێتە قوڵى قوڵایەكان بۆ ئەوەى ڕووبەڕووى كێشە هاڵواسراوەكانى سەدەكان ببێتەوە . لە باتى ئەوەى یەكتر تاوانبار بكەین بە تائیفى ، هەوڵدەین تائیفى تایبەتى خود هەڵوەشێنینەوە . كاتى ئەوە هاتووە بڵێم : كاتى هەڵوەشاندنەوە هاتووە !
 مەبەستم هەڵوەشاندنەوەى فەلسەفى قوڵى داخراوە دەمارگیریە چەسپاوەكان . بە بێ ئەوە نە چارە سەرەو نە كۆتایى ، ناكرێت كردارى پێچ و پلوچ ببینینەوە بۆ بازدان بە سەر كێشەكاندا كە پێشتر دەمانكرد بە درێژایى سەردەمەكان . سەردەمى فكرى هەرزەیى و ، ئایدۆلۆژى چەپڕەوانەى سەتحى كۆتایى هات . ئێستا كردارى هەڵوەشاندنەوەى داخرانى كولتورى كە هەزاران ساڵە لە سەر یەك كەڵەكەى كردووە دەستى پێكردووە ، نەكا هەموو كەڕەتێك خومەینیەكى نوێمان بۆ دەرچێت . ئێستا ئەوەشمان ئاشكرا كرد جیهادى گەورە هەزار كەڕەت لە جیهادى بچووك گرانترە . كەواتە ((شەڕ كردن لە گەڵ خود دا ترسناكترە لە شەڕى پیاوان)) وەكو (ئارسەر ڕامبۆ) دەیڵێت . پێموایە دەست پێكردنى یەكەم هەنگاو ئاراستەیە بۆ دەرچوون لە زندانى لاهوتیەتى تەكفیرى گەورە ، كە سپێنوزاو ئەو فەیلەسوفەكانى ڕۆشنگەرى پاڵیان پێوەنا بۆ هەڵوەشاندنەوەى تایبەت بە داخرانە تەكفیریەكانى یەهودى و ـــ مەسیحى . بەڵام ئەوەى تایبەتە بە ئێمە تا ئێستا هیچ ڕۆشنبیرێكى موسڵمان هەنگاوى بۆ نەناوە ((محەمەد ئەراگۆن))ى لێ دەرچێت . كەواتە مژدە لەوانەى كە دەژین و ئەو ڕووداوو ، بومەلەرزەیە دەبینن ، كە ڕۆژێكى چاوەڕوانكراوە !


هاشم سالح ـــ الشرق الاوست ــ ژمارە ((12508)) 25/ 3/ 2013