کۆماری مهاباد ونەفتی باکوری ئێران

Monday, 13/01/2014, 12:00

1930 بینراوە

کاتێک جاڵجاڵوکەکان لە شەوەزەنگی مێژوودا داومان بۆ دەتەنن وتەنیا،تەنیا، بە جێمان دەهێڵن پڕ بە زاری خۆامان هاوار دەکەین ودەڵێین بێ بەخت بوین !؟.
یەکێک لە تایبەتمەند یەکانی کۆمەڵگای سەقەت کە تاکی ئەو کۆمەڵگایە ناوی نوسەر یا دیرۆکناس یا شاعی.....لەسەر خۆی دادەنێ، زۆر بە هاسانی وبەرۆژی روناک هەم خۆی فریو دەدا هەم خەڵکی ئەو کۆمەڵگایە! من لەو باوەڕەدام کە تەواوی رووداوەکانی مێژووی ٢٠٠ساڵی رابوردوومان ئەگەر ویژدانانە هەڵسەنگێنین وبڕیاری لەسەر بدەین دەتوانین بڵێین ئەوەندی کە بۆ خۆمان ڕێمان داوە کڵاوی سیاسیمان لەسەر دانێن، دوو ئەوەندەش لە رێگای خۆمان کڵاوی شەرعییان لەسەر ناوین و لەهەر ئاستێکی مێژووی شکستەکان نەماتوانیوە ببینە ئەزمون بۆ داهاتوان .
بۆ راگرتنی قەوارەی مێژوویی هەر نەتەوەیەک ئەرکی گران دەکەوێتە سەر شانی دەزگاو دامەزراوەکانی کورد لەهەر کاتو سەردەمدا. نوسینەوەی رووداوە گرینگەکانی مێژوومان ئەرکی لێزان و شارەزایانی تایبەت بە خۆی بەخۆی بووە کە بە داخەوە لەو ئاستەدا هەتا ئەرسەردەمەش کەمتەرخەمی گوتنی یەکەمە. بیانی زۆر زیرەکانە مێژوومان بۆ دەنوسنەوە وپێنوسی لەسەر دەخشێنن. ئەو گرفتە مێژووییانە وای لە دیرۆکناس و نوسەرو لێکۆڵینەوەکاری ئێمە کردوو کە بە زمانێکی لاوازوکرووزانەوە هەڵەی حیزب و سەرکردەکانمان قەزەپۆش کەین وئەوسەردەم هەر ئەوەدەیان لە چەنگ دەهات! ئەو هەڵویستە هەم دەتوانێ راست بێ وهەمیش هەڵە . بەڵام بۆ راست؟ سەردەمی کۆماری مهاباد (رۆژهەڵاتی وڵات) رووسەکان داروبەردی وڵاتیان لە مهابادودەوروبەر تەنیبوو.گەمەکانی سیاسی چاوەڕوانی مامڵەی نەوتوو کات بون،کار بەدەستانی کۆماریش لە رادەبەدەر خۆشبین بون بە دۆستایەتی کوردو رووسەکان (هۆنراوەکانی سەردەمی گەنجیەتی مامۆستا هەژارو مامۆستا هێمن کە باس لە ستالین وئەڕتەشی سور دەکەن نیشاندەری ئەو باوەڕەن) بۆیە بەراست زانینی ئەو سیاسەتە دەگەڕێتەوە بۆ لاوازی متمانە بە خۆ بون ولەدەست دانی رای گشتی نەتەوەکەت .
ئێمە کاتێک لەهەر بابەتێکدا یا لەهەر قۆناغێکی مێژوودائاوا بۆ چارەسەر کردنی کێشەی خۆمان یانژی بۆ پەرپێدان وپێشبردنی سیاسەتێک دروشمێک هەڵدەبژێرین بیر لە دوو بابەت ناکەینەوە!
یەک:ئایا قەوارەی ئەو دروشمە دەگاتە ڕای گشتی کۆمەڵگا و زۆرینەی کۆمەڵگا پەسەندی دەکا؟
دوو: حیسابی سیاسی بۆ کۆمەڵگای نێونەتەوەیی وتوانای سیاسی بۆ بەڕێوەبردنی ئەو دروشمە وساتو سەودای بەرژەوەندخوازانەی نێونەتەوەیی تا کام رێژە ئەو دروشمەمان بۆ گەیشتن بەو رێبازە قەبوڵ دەکەن؟
٦٨ساڵ لەوەی پێش کۆماری کوردوستان راگەیەندرا، (هەر کەسیش پێی ناخۆش بێ کوردوستانی مەزن ببێتە کۆمارێکی مەزن وادیارە لە ناسنامەکەیدا ناوی دایکو باوکی ئاشکرا نییە) هۆیەکەش ئەوە بوو چەند کەسایەتی سیاسی لە بەشەکانی دیکەی وڵات بەشداریان کرد لە ڕێوڕەسمی هەڵکردنی ئاڵای کۆمار.پرسی هەرە سەرەکی ئەوەیە ؟لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست جەغڕافیای کوردوستان وەک ئاستێکی جێئۆپۆلیتیک پێناسە کراوە بەو واتایە ئەگەر زلهێزەکان بە پێویستی بزانن شەڕی جیانیشی لەسەر بەڕێوە دەبەن ! هەستو سۆزی شیوەنو ڕۆڕۆ لە دەستپێکی هەزارەی سێدا نابێتە چارەسەری بۆکێشەیەکی ئاوا گەورە. سنوری ئەوکاتی کۆمار ئەو شوێنانە بون کە شەڕی لێ کرا.سنوری کوردوستانیش یانی تەواوی کوردوستان .
دوو بابەت دوای شەهید بانی شۆڕشگێڕانی کۆمار هەتا ئەوڕۆ بۆ ئێمە بونە دیاردەو پییان دەناڵێنین .یەکەم ،لەوسەردەمداهەلێکی زێڕین هاتە پێشێ وکاربەدەستانی سەردەم بە پێی پێوست نەیانتوانی کەڵکی لێوەرگرن .دووهەم،ئەوکەسانەی کە خۆیان بە میراتگری کۆمار دەزانن منەتمان لەسەردەکەن (هەتا ئێرە بەهەردووکیان ٣٠کۆنگریان گرتووە بەڵام بۆخۆیان دەڵێن ١٥ ئەو حیسابە بەمن لێک نادرێتەوە !؟) نەدەرسیان لە مێژوو وەرگرت نە وەسییەتنامەی شەهید پێشەوایان هەڵسەنگاند! تەنیا ئەوە نەبێ کە هەموو ساڵێ بۆ ڕەقاندنی یەکتر دەرئامەدی ساڵانەیان بۆ شەوێک لە دووی رێبەنداندا خەرج دەکەن وبە شایی ولۆغان کۆتایی بەمەڕاسیمی ئەو رووداوە گرینگە دێنن .لە کۆتایی قسەکانم ئەو بەڵگانەی خوارووبۆ ئەو کەسانە دەنێرم کە بەچاوی رەخنە بە مێژووماندا دەچنەوە وپشت لە راستیەکان ناکەن .
جەعفەر کەریمی / ١٣/١/٢٠١٤

لە ٤ی ئاوریری ١٩٤٦ز، / قەوامولسەڵتەنە / سەرۆک وەزیرانی ئێران و ،،ئای،،ک،، سادچێکۆف،، باڵوێزی سۆڤیەت لەتاران رێککەوتن نامەیەکیان ئیمزا کرد کە یەکیەتی سۆڤیەت بە خاتر جەمی تا ٦ ی مانگی مەی هێزەکانی خۆی دەباتەدەر. هەروەها پێیان داگرت کە بەپێی یەکێک لە خاڵەکانی ئەو رێکەوتننامەیە دوای ٢٤ی ماڕس بەمەودای ٧ مانگ مەجلیسی ئێران (مەجلیسی ١٥) ددان بە دامەزراندنی شەریکەی / نەفتی / ئێران ،، سۆڤیەیت ،،سەبارەت بە کێشەی کوردەکان (مەبەست کۆمارە) .بەرپرسانی کوردیش بەتەواوی نەیاندەزانی وبڕواشیان نەدەکرد سۆڤیەت بە پێچەوانەی هەموو ئەو بەڵینیانەی کە ساڵی پێشو پێیانی دابوو بەرژەوەندی و چارەنوسی ئەوان (کورد) بخەنە مامڵەی نەفتی باکوری ئێران !؟


سەرچاوە: حکومەتی میلیی کوردوستان (مهاباد ،،١٩٤٦) لە نوسینی ،ولیام ئینگلتۆن جونیور.
وەرگێڕانەوە لە ئینگلیسی: جەنابی موحەممەد سەمەدی .
پێداچونەوە: جەنابی عەوڵا سەمەدی .
سەنجی من : بە هۆی ئەوەی کە من رێزی فراوانم بۆ بیرمەنەدی بەتواناودڵسۆزهەیە وشەی ،،جەناب ،، بەکار دێنم .ئەوان ئەو وشەیە بەکار ناهێنن .
ج / ک/