داهاتوو بۆ تێكۆشەران دەبێت

Sunday, 17/02/2013, 12:00

خوڕهەڵاتی ناوەڕاست بە قۆناخێكی هەستیاردا تێدەپەڕێت. لە نێو هەموو چین و توێژەكانی كۆمەڵگادا و هەروەها فێرگە، زانكۆ و هەموو دام‌ودەزگاكاندا، لە میدیا و ماڵپەڕەكاندا، لە رۆژنامە و گۆڤارەكاندا ... هتد لە باسی دەكرێت. ئەم ناوچەیە كە بە "لانكەی شارستانییەتی مرۆڤایەتی" دەناسرێت، ئەمڕۆ لە لووتكەی قەیران و ئاڵۆزیدایە. رەوشەكە ئەوەندە نادیارە و گوماناوییە كە نازانرێت بەر بە كوێوە دەچێت و چی بە سەر دێت. لە رەوشی هەنووكەیدا، ناوچەكە بووە بە گۆڕەپانی ململانی كردنی زلهێزەكانی جیهان و هێزە هەژمۆنیخۆازەكان. هاوكات شەڕیكی ئایدولۆژیایی و هزری بەڕێوە دەچێت. ئەو ماڵوێرانی و كۆچبەری، چەرمەسەری، كۆشتن و بڕین و خوێن ڕشتنە كە لە سەدەكانی 20و 21دا ناوچەكە تووشی بووە لە مێژووی مرۆڤایەتیدا هاوشێوەكەی نابینرێت و چەن قات لە رابردوو زۆرترە!. ئەگر لە هەر یەك لەو زلهێزانە پرسیار بكرێت كە هۆكاری ساز بوونی ئەم ئاڵۆزی و قەیرانە سیاسی و كۆمەڵایەتیانە چیە و رەۆڵی ئێوە چیە؟ لە وەڵامدا دەڵێن دەخوازین كە بەختەوەری پێشكەش ناوچەكە و گەلان بكەین. لە گوتنەكانیان دا دەردەكەوێ‌ كە گەمە بە وشەكانی یەكسانی و ئازادی، سەربەخۆیی گەلان و یارمەتی دانی چینی چەوساوە دەكەن و هەبوونی خۆیان رەوا پێشان دەدەن. كاتێك كە سیستەمی سەرمایەداری و ئایدۆلۆژیای لیبرالیزمی ئەو شرۆڤە دەكەی و پیلاننامەی ئیسلامی سیاسی دەخەیەتە بەر چاو و هێڵەكیەن دەخەیەتە لای یەك بە باشی بۆمان دەردەكەوی كە لە داهاتوودا هێڵی خوار لە بن سەری كێ‌ دایە.
لە جەرگەی ئەم قەیرانە و ترافیكەی هەنووكەیدا رەوشی گەلی كورد زۆر جیاوازە و پێویستە بە وردی سەرنج بدرێت. چونكوو زلهێزەكان و بیرۆكەی پاوانخوازیان هەموو كاتێك بە چارەنووسی گەلی كورد یاریان كردووە و لە سەوداكانی خۆیاندا وەك ئامرازێك بە كاریان هێناوە.
گەلی كورد زۆرتر لە گەلەكانی دیكە تێكەڵاوی قەیرانی ناوچەكەیە، بە قۆناخێكی ئاوەها هەستیاردا تێدەپەڕێت كە بچووك ترین، غەفڵەت و نەزانكاری لەوانەیە تووشی وەها هەل‌ومەرجێكی ناحەزی بكات كە ئیتر دەرفەتی قەرەبوو كردنەوە و چاك سازی بۆ نەرەخسێت. بەڵام بە پێچەوانەوە، ئەگر پشت ببەستێ‌ بە هێزی گۆمەڵگا و گەشە بدا بە رێكخستن، دەتوانێت رەمزی سەركەوتن وەدەست بهێنێت. ئەگەرچی خۆڕاگری و بەرخۆدانی گەلی كورد لە مێژوودا لە بەرامبەر هێڵی خەیانەت و داگیركەریدا بێ وچان درێژەی هەبووە و لە هیچ فیداكاریەك دەریغی نەكردووە، بەڵام چونكوو وەك پێویست،گرینگی بە هێزی كۆمەڵگا نەداوە و ئەم بەشەیان پەڕاوێز خستووە، بۆیە نەیانتوانیوە ئارەزووەكانیان وەدی بهێنن.
لە رەوشی هەنووكەیدا بزاڤی رزگاریخۆازی گەلی كورد بەبنەماگرتنی هێزی كۆمەڵگا، ئیتر فریوی درۆ و دەلەسەی زلهێزەكان ناخوات. ئەو دەسكەوتانەی گەلەكەمان پێی گەیشتووە لە ئاستێكدایە كە نەیارانیش لە سەری ئەدوێن و دانی پێ دادەنێن. گەلی كورد و كۆمەڵگای كوردەواری ئەمڕۆ باش دەزانن كە سەرەڕای ئەو هەموو زەخت و پیلان و چەواشەكاریە كە لە سەر رێگای گەلی كورد دایانناوە، تەنیا رێگای ئەوەیە كە لە سەر بنەمای هێزی جەوهەری كۆمەڵگا تێكۆشان بكات و بە رێكخستن كردن دەتوانن بگەنە ئەو ئاستەی كە لەم قەیرانە تێپەربن.
كاتێك باسی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست دەكرێت،مسۆگەر عیراق و باشووری كوردستان وەبیرمان دەكەونەوە. باشووری كوردستان ئەمڕۆ ئەگەر بە باشی دەور بگێڕێت دەتوانێت ئاشتی و ئارامی بۆ ناوچەكە وەدی بێنێت.
بۆ سازدانی كۆمەڵگایەكی شیاو سە فاكتور پێویستە، كە بریتین لە: یەك كات، دووەم شوێن،سێەم هێزی مرۆڤ. ئێستا كات و جێگەی رەخستاندنی ئەو هەلە لە باشووردا هەیە و لە مێژوودا هاوشێوەكەی بە دەگمەن دەبینرێت. كاتێك باس لە هێزی مرۆڤ دەكرێت، خێرا لاوان، ‌وەزەی سەردەمی لاویەتی و ئەركی پێشەنگایەتیمان وەبیر دێتەوە. چونكوو ئەوان دەتوانن داهاتووی هەر گەلێك دابین بكەن و پێویستیەكانی هەر شۆڕشێك پێك بهێنن. لەم وتارەدا سەرنج ئەدەینە سەر ئەركی لاوان و سەردەمی لاوێتی كە بەشێكی ڕیشەیی و گرنگە لە تەمەن بۆ داڕشتنی كەسایەتی مرۆڤ. لێردا بە كەڵكە كە ئاماژە بە وتەیەكی بەرێز عەبدوڵا ئۆجالان بكەین " ئەرگەر كۆمەڵگایەك لاوانی لە دەس بدات یان بە پێچەوانەوە لاوان كۆمەڵگاكەیان لە دەس بدەن نە تەنیا دۆڕاندوویانە بەڵكوو ماڤی ژیانیان پێ نادرێت و خەیانەتیان بە خۆیان كردووە".
ئەمڕۆ نەیارانی گەلی كورد بە تەمان بە دەست تێوەردانی كەسایەتی لاوانی كورد كۆمەڵگای كوردەواری قڕ بكەن وئەو هێز و توانایە كە هەیانە بە گوێرەی بەرژەوەندیەكانی خۆیان بیخەنە گەڕ. ئەم پیلانە لە باشووری وڵات بۆ لاوان زۆر مەترسیدارترە. لێرەدا پرسیارێك دەرەكەوێت كە بۆچی سەرەڕای ئەو هەموو شەڕ و ژینوساید و كیمیاباران و دەربەدەرییەی كە بە سەر گەلەكەماندا هاتووە، ژیانێكی شیاو كە بتوانێت بۆنی نەتەوایەتی و كلتوور و ئەخلاقی رەسەنی كوردایەتی لێ بێت وەدی نەهاتووە؟ یان باشتر بڵێن گەل هەر لە ناخەوە لە ژیان ناڕازین و دەناڵن!؟ لە وەڵامدا دەتوانین بڵێین كە یەكێك لە هۆكارە بنەڕەتیەكانی، پەراوێز خستنی لاوان لە گۆڕەپانی سیاسەتدایە و بە فیڕۆەدانی هێزی جەستەیی و دەرونیانە. بۆیە لاوان لەم بارودۆخەدا سەریان لێشێواوەو بوونەتە قوربانی . ئەگەر رەوشی هەنووكەیی لاوان لە باشوور تەماشا بكرێت، دەبینرێت كە بە بەرز كردنەوەی ئاستی تێگەیشتنی لاوان و خستنەگەڕی هێزی ئەوان لاوانی باشوور، نە تەنیا بۆ باشوور بەڵكوو دەتوانن پێشەنگایەتی لاوانی خۆرهەٍٍڵاتی ناوەڕاست بكەن. لاوان ئێستا زۆر شت دەزانن و مێشكیان لە زۆر شت پڕە. بەڵام ئەم شتانە بەشی سازدانی كۆمەڵگایەكی شیاو ناكات. بەم شێوازە خەزمەتی نەیاران دەكات. چونكوو راهێنان، فێربوون و هەڵس‌وكەوتمان بە گوێرەی راستیەكانی كۆمەڵگای كوردەواری نییە، بۆیە بە جۆرێكی ناخوازراو بووین بە كۆڵەكە بۆ هێندی بیرۆكەی دژە كۆمەڵگا، ئەوانەی كە بە داگیر كردنی زهنی مرۆڤەكان داگیركەرێكی نۆ دروست دەكەن. لێرەدا پێویستە وەك لاوان خۆمان لە شێرپەنجەكانی كۆمەڵگا كە بریتین لە دەسەڵات پارێزی، چینایەتی و رەگەز پارێزی، رزگار بكەین. ئەو شێرپەنجانە لە گەڵ تایبەتمەندی لاوان سەردەمی لاویەتیدا ناكۆكە. كە واتا بەسەرماندا سەپاندویانە. بۆیە بە هەڵگرتنی هەندێك هەنگاوی رێك و پێك دەتوانێن بە پێچەوانەوە دەور بگێڕێن و ببێن بە سەرچاوەی چارەسەری كێشەكان و پێشەنگایەتی ژیانی شیاو بە پەسەندی هەموان بكەین.
یەكی لەو كۆمەڵە كێشانە كە لاوان لە باشووری وڵاتدا تووشی بوون و نەخۆشی خستوون، كەسایەتی و كردەوەی لاوانی لاواز كردووە و ناهێڵێت وەك خۆیان بژین، نەخۆشیی لاسایی كردنەوە یان تەقلیدگەراییە. لێردا دیسان بەپیویستی دەبینم وتەیەكی بەرێز عەبدوڵا ئۆجالان ئاماژە پێ بكەم كە دەڵێت:" ئەگەر مرۆڤ خاوەن پیلان و پرۆگرام نەبێت، ناچار دەبێت ببێ بە بەشێك لە پیلان و پرۆگرامی دەورووبەركەی". كلتوری لاسایی كردنەوە لە نێو لاواندا بە داخەوە دەماری داكوتاوە. لە گۆێ گرتنی مۆسیقا بگرە (توركی، فارسی، عەربی و رۆژئاوایی) هەتا لەبەر كردنی جل و بەرگی بیانی و ناحەز، تا دەگاتە تەماشا كردنی رنجیرە فیلم و دراماكانی ورگێردراو و هەتا بەكار هێنانی تەلەفوون و سەیارە و... بە هەزاران نموونەی دیكە دیار دەبێت كە ئەوینداری، كەلتووری بیانی بوونە!. لە راستیدا لە نیو دونیایەكی مجازی یا خەیالاویدا دەژین. هیچ جوڵانەوێك بۆ كۆتایی پێهێنانی ئەم پیلانە نابینرێت، یان باشتر بڵێین ئاستی چالاكی ئێستا ناتوانێت ئەم ژارە بێ‌كاریگەر بكات. لێرەدا باش بزانین كە دەسەڵات لە هەر چەشنێكی هەبێت و دۆژمنان لە هەر دەمامكێكدا بن، لە پیلانگێری دەس هەڵناگرن. هاوكات لە گەڵ ئەمەدا هەل‌و مەرجی ئێستای باشوور نە دام‌ودەزگاكان، نە سیستەمی راهێنان و رەوشی بنەماڵە، قەت هەوڵی ئەوە نادەن كە بەربەست ساز كەن بۆ پێشی گرتن لەو قەیرانە.
كەوابوو دەبێ‌ چی بكەین؟
كاتێك دەڵێین وڵاتێك یان كۆمەڵگایەك یان لاوێك پێشكەوتووە و گەڕاوەتەوە بۆ جەوهەری خۆی، مەبست ئەوەیە كە لە گەڵ فێربوون و بەرز بوونەوەی ئاستی زانیاری و گەورە بوونەوەی پەنجەرەی روانینی، پێویستە لە هێندێك تایبەتمەندی ناحەزو ناشیاوی رابردووی خۆی دەست هەڵگرێ. كاتێك ئاوەها بێت واتا كەسایەتێكی ئاڵووگۆڕ خوازە و دەیهەوێت وەك خۆی بژیت و لە راستیەكانی خۆی حاشا ناكات. ئەو كاتە بە پێویست دەزانێ دەست لە كەسایەتی وازوازی هەڵگرێت و بۆ خزمەت بە خۆی و گەلەكەی ببێت بە كەسایەتێكی بلیمەت. لاوان ئەمڕۆ هەوڵ ئەدەن كە لە باسی كوردایەتی سەردەربێنن و رێكخراوە و لایەنەكان بناسن و زۆر جاریش بە گوێرەی ویستیان لە قۆناخەكەدا بەشداری بكەن. بەڵام چوونكە بە قوولی لە سەر بابەتی لاوان و هێزی خۆیان بیر ناكەنەوە، ناتوانن ببن بە كەسایەتێكی خاوەن هزر و بیر و پیلان. بۆیە لە ئاكامدا دەبن بە ئامێرێك بۆ كرداری كردنەوەی پیلانی نەیاران . ئەمڕۆ لە ئامێزگرتنی نەخۆشی لاسایی كردنەوە لە كۆمەڵگادا بە تایبەت لە نێو لاواندا ئاشكرا دەبینرێت. ئەمە لە حاڵێكدایە كە زۆرینەی لاوان بە نەزانی یان بێ مەبەست تووشی ئەم قەیرانە بوونە! ئەگەرنا ئەم ناحەزیە بۆ خۆیان پەسەند ناكەن و كاتێك هەستیان پێكرد خێرا خۆیان لێ لادەدەن. لاوان ئەگەر لە رەوشێكی ئاوەهادا دەژین، ئەگەر بە گوێرەی جەوهەری خۆیان ڕابێن و بە گوێرەی راستیەكانی كۆمەڵگای باشوور خۆیان پەروەردە بكەن دەتوانن هەموو ئارەزوەكانی گەلەكەمان بە تایبەت لاوان وەدی بهێنن. لاسایی كردنەوە ئاوەها لە مرۆڤ دەكات كە ئیتر پێَویست نابینێت كە بیر بكاتەوە و تەنیا لە شوێن دابین كردنی پێویستییەكانی سەرەتایی دەگەڕێت. ئەم ژیانە نە ژیانی مرۆڤە بەڵكوو ژیانی بوونەوەرێكە كە بیر كردنەوەی هەر ئەوەندە بڕ دەكات! لێرەدا ئەوە گرینگە هەست پێ‌بكەین تووشی ئەم شێرپەنجە مەترسیدارە بووینە یا نا؟. ئەگر ئاوەهایە، دەرمانی ئەم نەخۆشینە زوو دەدۆزینەوە و هاوكات كەسانی دیكەش ئاگادار دەكەینەوە و خۆمان بەڕێكخستن دەكەین. كە خۆمان لەوانە رزگار كرد هێزی جوانی دیار دەبێت. ئەو كات راستی دەبێت بە پیشەمان و هیوا دەبێت بە تێشوومان. وەك لاو خۆمان هەوڵ بدەین كە "خەسارناسی" ژیانی خۆمان بكەین. ئەو كات دەبین بە خاوەن پیلان و پرۆگرام و دەتوانین هەموو سیاسەتەكانی نەیاران لە سەر گەلە و وڵاتەكەمان پووچەڵ بكەینەوە و ئاڵترناتیڤەكەشی دادەنێین .ئەوكاتە بۆێرانە دەتوانین بانگ هەڵبێنین و بڵێن داهاتوو بۆ تێكۆشەران دەبێت.