ئه‌ده‌بی درامی گریکی
Friday, 03/10/2014, 12:00
-1-
له‌به‌ر ئاوێنه‌ی توێژینه‌وه ئه‌ده‌بییه‌کان که پێشینه‌یان لبۆ چاخی گریکی یۆنانی کۆن) ده‌گه‌رێته‌وه،تازه ئه‌وه ده‌رکه‌وتووه ئه‌وچێوه‌یه‌ی له نوسینه فره‌وده‌وڵه‌مه‌نده‌کانی ده‌وری ئه‌وفه‌تره ئه‌زموونییه که له‌دایک بوویی ئه‌ده‌بی درامی گریکیه وه‌هه‌وڵدان ی ئه م نوسینه له‌پاڵ ئه‌ونوسینانه‌ی له‌وفه‌تریه‌دا بۆ پاڵنان به خوێندنه‌وه‌ی تازه‌ی زانیارییه‌کانه.
به شێوه‌یه‌کی سروشتی شانۆ ئه‌وه ناکات که ته‌نیا به‌چه‌ند ئاستێکی ئه‌ده‌بی درامی،له‌وه‌وه واداده‌نێین له‌دایک بوو‌نی شانۆی گریکی یه‌که‌م جوڵانه‌وه ی ئه‌زمونی یه له جیهاندا،سه‌رباری جه‌ماوه‌ری ئه‌سینا ی پایته‌ختی یۆنان نمایشه‌کانی شانۆ کاریان له‌کاته‌کانی جه‌ماوه‌رده‌کرد،به‌رێژه‌یه کی زۆر پێشوازیان له‌مێژووی وڵاته که‌یان ده‌کرد له‌کاروباره‌کانی ژیانیاندا(....)
جۆراکانی شانۆی یۆنانی
1 المأساه -(التراجيديا)(که به مه‌رگه سات ناسراوه):
دكتور إبراهيم حماده ئه‌وه مان بیر دێنێته‌وه که تراجيديا یاخودشانۆیی مه‌رگه‌ساتاوی یه‌کێکه له ره‌گه‌زه سه‌ره کیه‌کانی هونه‌ری درامی وه‌راقی ترین جۆرو قورسترینه له نوسین و پێناسه‌داکه‌ده‌بێتته هۆی پێکدادانو ململانێکان و له کۆتا جاردا بۆ مه‌رگ وچۆکدادانی پاڵه‌وان ی درامی به ره‌غمی هه‌وڵه زۆره‌کانی بۆ سه‌رکه‌وتن به‌سه‌ر جوڵێنه‌ری سه‌ره‌کی تراجیدیا گریکییه‌کان وه‌له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا په‌یوه‌ست ده‌بێت به بینه‌رانه‌وه بۆ پاکژبونه‌وه (الكاپارسيس)CATHARSIS که واتای پاکبونه‌وه‌ی سۆز ه‌کان به هونه‌ر ،لای ئه‌رستۆ ،به گه‌رانه‌وه بۆ دروست بونی تراجیدیا بۆ سه‌رۆکی جۆقه و نه‌شیده الديپرامبيه DITHURAMBOSL کان که ترتيله ی نه‌شیده‌کانی جۆقه که پێک هاتبوون له 50 پیاو بۆیادکردنه‌وه‌ی ديونيزوس ، ئه‌رستۆده‌یانکاته چه‌ند به‌شێک له‌وانه : الحبكه، الشخسيه، اللغه، الفكر، وێنه شانۆییه‌کان، الغناو, ده‌بێت که‌سێتی تراجيدي ده‌سه‌ڵاتی درامی هه‌بێت، وه‌له‌گه‌ڵ که‌تواردا بگونجێ، راستگۆوته‌بابێت له‌گه‌ڵ گفتوگۆو دیالۆژوله‌رینه‌وه‌ی زۆۆر نه‌بێت.
2 الملهاه- الكوميديا :
به خوێندنه‌وه‌مان بۆ کتێبه‌که‌ی ئه‌رستۆ هونه‌ری شیعر که له به‌شی چواره‌م وپێنجه‌م دا به یانی کردوه له باره‌ی الملهاه-کۆمیدیا-که تاکو ئه‌مرۆش به پێجه‌وانه‌ی که‌سایه‌تی مأساوي پێکه نین هێنه‌رن و چارنوسیان به‌رته‌سکه له ژیاندا ، كۆميدياکانی ميگارا له MEGARA له نێوان جه‌ماوه‌ری ئه‌سیناو خێرایی سه‌رسورهێنه‌ردا ،دوای هه‌ڵکردنی مه‌شخه‌ڵێک دیمه‌نی شه‌که‌رۆکه‌کان المهرجين clowns حماسی جه‌ماوه‌ر ی ئیپۆکی دیمۆکراتی له ميگارا، له‌پاش گواستنه‌وه‌ی بۆ پایته‌خت بۆ ئه‌وه‌ی بوه‌ستێت له‌پاڵ کۆمیدیاکانی پایته‌خت ،به‌تایبه‌تی که‌سێتی ميسون Maiszon و القناع، سه‌رروتاوه‌وشعر ولوت و خوێری و سه‌رسه‌ری، که به‌رده‌وابییه‌کی دورودرێژ له کۆمیدیاکانی گریک دواتر.
3 الساتير SATIRE
ئه‌وه‌یه‌که‌هجوه‌یاخود درامای هجائيه ، که دره‌نگ سه‌ری هه‌ڵداوه له مێژووی دراماکانی ئه‌دبی ئه‌غريقی دوای کۆتاییهاتنی له ديونيزوس و شانۆیی له‌سه‌ر ده‌ستی نوسه‌ربراتيناس PRATINASZ یه‌که‌م ساتیریستی یۆنان به‌داخه‌وه کاریزۆری لێجێنه‌ماوه جگه له‌دوانه‌ی لاسكيلوس وسوفوكليس، وسێهه‌میان که ناسراوه‌به كيكلوبسا KUKLOPSZA ليوريبيديس،. الميموس MIMOSZ:.
* الأعياد الدراميه في أپينا-جه‌ژنه درامییه‌کانی یۆنان:
له‌پاڵ ئه‌وبایه‌خ پێدانانه‌ی ده‌وڵه‌ت به کاروباری ئه‌ده‌ب ،نمونه‌ی 7پیاوه‌داناکه‌ی یۆنان له‌وانه ئه‌رخون ده‌‌زگایه‌کی هونه‌ری ئه‌وئیپۆکه‌هه‌ڵده‌سا به سه‌رپه‌رشتی کردن و ئاماده‌کردنی پێشبرکێکان ی شعرودراما هه‌موو ساڵێک ، هيكاتومباين - يناير عندنا -دوای له‌گه‌ڵ شانۆی ديوينزوس، شانۆی ئۆديون له چاخی بركليس، شانۆی ليكور جوس UKURGOSZنۆمه‌ڵێک نمایشی شا نۆییان کردکه له به درێژایی رۆژ به‌رده‌وام بووکه سێ تراجيدی وكۆميديایه‌ک پێکهاتبوو که‌جمهور ده‌یتوانی بخوات وبخواته‌وه‌له کاتی نمایشدا،له نێوانینداپشووش هه‌بووبۆ نان خواردن، حکومه‌ت وای ده‌کرد که فه‌قیره‌کانیش بتوانن بێن بۆ نمایشه‌کان له‌و باره‌یه‌وه حکومه‌ت میزانییه‌ی تایبه‌تی بۆ دیاری کردوه.وه سسبس وه‌ک یه‌که‌م ئه‌کته‌رله مێژوودا به‌خۆی و عه‌ره‌بانه‌که‌یه‌وه خه‌ریکی جه‌وله‌ی شانۆیی بوه له هه‌رێمه‌کانی یۆنانی کۆن .
پاشان شانۆییه کانی ئه‌سخیلۆس ویۆربیدسو ئه‌رستۆ فانیس....
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
