ساڵی گه‌نمه ژەهراوییەکه و که‌سیره‌بوونی کۆتره‌کان
Friday, 15/11/2013, 12:00
7054 بینراوە
که‌م ڕووداوی منداڵیم هه‌یه به‌خۆش و ناخۆشییه‌وه.سانایی له‌هزرما کاڵبووبێته‌وه. به‌تایبه‌ت ئه‌و ڕووداوانه‌ی مێشکی زۆرینه‌ی خه‌ڵکی داگیرکردبوو، ئه‌و ڕووداوانه‌ی وه‌ک ژەمه‌کانی نانخواردن له‌بیر نه‌ده‌کرا و باسی ده‌کرا. ئەویش به‌به‌رده‌وامی خه‌ڵکی کاتیان بۆ ئەو به‌سه‌ر چوون و پاک بوونه‌وه‌ی گه‌نمه‌کان بوو له ژەهر.
"ساڵی گه‌نمه ژەهراوییەکه"، ڕووداوێک بوو هه‌موو ڕۆژه‌کان له‌هه‌موو ماڵه‌کاندا باس ده‌کرا، چونکه گۆشت چووبووە قاتی، ئەوڕۆژانە بۆ خۆی هه‌فته‌ی جاریک لە ماڵه‌کاندا گۆشت لێده‌نرا، ئەویش ڕۆژانی هه‌ینی بوو له‌زۆربه‌ی ماڵه‌کاندا بۆن و به‌رامی خواردن گه‌ڕه‌که‌کانی شاری بۆندار ده‌کرد، که‌چی ئه‌و ساڵه وانه‌بوو. ئه‌وی کات من له‌وه نه ده گه‌‌یشتم ژەهراویبوونی گه‌نم چ په‌یوه‌ندیەکی به نه‌مانی گۆشته‌وه هه‌بوو؟ کێ بوون ئه‌وانه‌ی گه‌نمه‌کانیان ژەهراوی کردبوو ؟ ژەهر له کوێی هاوکێشه‌که‌دا بوو؟ ژەهر بۆ خۆی چی بوو؟ خەڵک بۆ لەگەنمی زەهراوی دەترسان ؟ ئه‌وه ئه‌و پرسیارانه بوون که هزری منی منداڵی داگیر کردبوو. باوکم زۆر ئاره‌زووی گۆشت خواردنی دەکرد. من دڵنیابووم ئه‌و ڕۆژانه بۆ باوکم لە هه‌ره ڕۆژه ناخۆشه‌کان بوو که لێی ده‌گوزه‌را. بیرمە سپیده‌یه‌کیان ناسیاوێکی گوند یمان قابله‌مه‌یه‌ک پڕ له گۆشتی که‌روێشکی بۆمان هێنابوو، له‌جیگەی ماست، چاکم بیرە باوکم زۆر شادمان بوو بەو گۆشت کەروێشکە، لای باوکم ئەوە باشترین دیاری بوو کە رووی لە ماڵمان کرد. دەمدی چۆن بسکه‌ی سمێڵی ده‌هات، وه‌ک ئەوەی خوێنێکی تازه به گیانیدا گوزه‌ر بکات. (سەیرە، ئێمه‌ی مرۆڤ، له‌مه‌رگی ئاژه‌ڵه جوانه‌کان چێژ وه‌رده‌گرین) زستانی ئه‌و ساڵه زۆر سه‌خت بوو شه‌خته و به‌فرو ڕه‌شه‌با به‌رده‌وام بوو، ئەو ڕۆژانە شاری سلێمانی له‌سه‌رمادا هه‌ڵده‌له‌رزی، به‌فر سه‌رکێوه‌کان و شاری داپۆشیبوو، به‌فری ماڵراوی ماڵه‌کانیش، گردۆڵکه‌ی بچکۆله یان له کۆڵان و حه‌وشەی ماڵه‌کاندا دروست کردبوو. زۆربه‌ی سەربانەکان چلوره بەستبووی وڕێچکه‌ی کردبوو، ده‌یان فۆڕمی جوان جوانیان درووست کردبوو درێژ و کورت بە گوێسەبانەکانەوە هاتبوونە خوارێ. شار بووە بە بەشێک لە سیبریا. ئاوی بۆریەکان بەستبووی، ئێمە لە مزگەوتی گەورەی شارەوە ئاومان دەهێنا بۆ ماڵەوە.
ڕێبواره‌کانی سه‌رشه‌قامه‌کان هاڵاو له دەم و لوتیانه‌وه ده‌هاته‌ده‌ر، دەتگووت خەریکی کێشانی جگەرەبن. شێلمفرۆش و دوکانداره‌کان بۆئه‌وه‌ی گه‌رمیان بێته‌وه ده‌ستەکانیان لەیەکتر دەخست، هەموو شتێک لەجوڵەدا بوو، لە ڕاستیدا کەم دوکان کرابوونەوە، ئه‌وچه‌ند ڕۆژه هێنده سه‌رمابوو قوتابخانه‌کان کڵۆم درابوون، منیش خوشک وبراکانم له‌ماڵه‌وه‌بوون. له ماڵێک دا ده‌ژیاین، لە ژورێکی نیمچه درێژکۆلانه‌دا، کە له‌پشته‌وه ژورێکی تاریکمان هه‌بوو پێیان ده‌وت "گه‌نجینه " له‌وێ دایکم مره‌بای به‌هێ وهه‌نجیری وشک و گوێز و تڕخێنه و ترشیاتی سورو هه‌ناریشی له‌ناودا دانابوو، له دوو کوپه‌ڵه‌ی ڕه‌نگ شینی گه‌وره‌شدا که له گڵ دروستکرابوون گه‌نم وچه‌ڵتوکمان هه‌بوو، له به‌رمیلێکیشدا که‌نانی تیریی تیێدابوو، هه میشه مشک خه‌ریکی کرتاندنی بوو، بە شەو گوێمان لەدەنگی کرتاندنی نانەکان بوو، مشکه‌کان به‌شێک بوون له‌خێزانەکەی ئێمە، ته‌ڵه‌کان که دایکم بۆی داده‌نا ن بۆ ئه‌وان وه‌ک یاری کردن وابوو، بیرمە تەڵەکان ته‌نها ده‌یتوانی بێچوی مشکه‌کان بگرێت کە سور دەچونەوە وەک سوتاوبن وابوو. ئه‌و ماوه‌یه شه‌وانه دره‌نگ ده‌خه‌وتین و نه‌نکم تا توانای هه‌بووایە چیرۆکی بۆ ده‌گێڕاینه‌وه، ئه‌و چیرۆکانه‌ی، که هه‌رگیز کۆتاییان نه‌ده‌هات. من لەهەموو چیرۆکەکاندا زیاتر حەزم بەچیرۆکی
"گورنەتەڵە " دەکرد. پێش ئه‌وه‌ی نەنکم سه‌ریش بکاته سه‌رسه‌رینه‌که‌ی چاوه‌کانی به ئاوی پیاز ده‌شت، بیرمە چیلکه‌یه‌کی سپی تاشراوی ده‌کرده ناوسه‌لکە پیازێکی گه‌وره دا و ڕاست وچه‌پ به‌چاوی خۆیدا دەهێناو چاوه‌کانی نەنکم بڕده‌بوون له فرمیسک و ئه‌وده‌م به‌چاوی نووقاوه‌وه چیلکه‌که‌ی له په‌ڕۆ چڵکنه‌که ده‌پێچاو ده‌یخسته ژوورسه‌ری. ئەوە پیشەی هەموو شەوێکی نەنکم بوو، ئەوە وانەی حەکیمێک بوو بە نەنکمی بەخشی بوو، که ده‌شخه‌وتین گڵۆپێکی بچکۆله‌ی ره‌نگ زه‌ردمان داده‌گیرساند له به‌رده‌م هه‌یوانی ژووره‌که‌دا، تا به‌ر هه‌یوانه‌که ڕۆشن بکاته‌وه. له‌سه‌رته‌نوره‌که‌ش، که پڕ بوو له‌داری گه‌وره و بچوکی درێژکۆله‌ی به‌ڕوو و خه‌ڵوز و خۆڵه‌مێش و مه‌نجه‌ڵی مسی گه‌وره و بچوک و پنه و تیرۆک و مایه‌ی نان پێوه‌دان و"میچ"ئێسقانی مەر بۆ نەخشی کولێرە بەڕۆن و دوو چاکه‌تی قۆڵ سوتاوی بۆریش به دیواره‌خوار و خێچەکەی سەرتەنوردا بەدارێکەوە هەڵواسرابوون کە بەدیوارەکەدا چەقاندبوویان، لە سەرتەنورەکە شیش و ورده ئاسن و ته‌نه‌که و ته‌شت وئارد و دۆشه‌که‌ڵه و گه‌سک ئەو ناوەیان قەرەباڵغ کردبوو. هەمیشە چەند پشیلەیەکی چاو بزیش لەوێ لەژێر شتەکاندا بوون و کە یەکێکمان دەچوین بۆسەرتەنورەکە ئەوان بەپرتاو دەردەپەڕین و هەرگیز خۆیان بەخاوەن ماڵ نەدەزانی، بیرمە دیواره خوارو خێچه‌کانیش به دوکه‌ڵ ڕه‌ش هه‌ڵگه‌رابوون، که که‌س نه‌یده‌توانی ڕه‌نگی دیواره‌که بزانێ چییه، له به‌ر ڕه‌شیی و دووکه‌ڵ، به‌ڵام ئه‌و ڕۆژانه‌ی دایکم نانی تێدا درووست ده‌کرد یان برنجی لێدەنا بەدار لەسەر مەنجەڵی مس، حه‌وشی ماڵه‌که‌مان پڕ ده‌بوو له بۆنی نان و ژیان، ئیستاش تامی ئه‌و "مارمارۆکە" * له زاردایه که دایکم بەتایبه‌ت بۆی ده‌کردم و منیش بەچایی گەرم و شیرینەوە دەم خوارد، بیرمە ئەو شەوانە پشیله بزێوه‌‌کانیش به‌رده‌وام به یه‌کداهه‌ڵده‌شاخان، ئەوانیش ئەو ڕۆژە ساردانەیان بە نامۆ دەزانی، ئه‌وسپێده‌یه‌ی که باوکم بۆکڕینی نانی ئیعاشە چوو بوو نانەوخانەی مام غەفور تا نانی گەرمان بۆ بێنێتەوە، ئه‌وه پیشه‌ی هه‌موو سپێده‌یه‌کی بوو. که‌چی باوکم که‌وتبوو به‌سه‌ر ڕووداوێکی چاوه‌ڕوان نه‌کراودا. ئه‌ویش (که‌سیره‌بونی کۆتره‌شینکه‌کانی سه‌رقه‌سره‌که‌ی میرزا تۆفیق بوو) کە یه‌ک به‌دوای یه‌کدا که‌وتبونه خواره‌وه‌و بۆسەر زەوی و له‌سه‌رمادا سڕڕ‌ببوون، زۆربه‌ی ڕێبوارانی ئه‌وبه‌یانییه ئه‌و ڕوداوه‌یان بەچاوی خۆیان دیبوو، لێ نازانم چه‌ندەیان وه‌ک و باوکی منیان کردبوو؟ چونکه ماڵه‌که‌مان هه‌مووی چه‌ند شه‌قاوێک له ڕووداوه‌که‌وه دووربوو، ئازایانه باوکم قوڵینه‌یه‌کی لە ماڵه‌وه بردبوو چه‌ند کۆترێکی هێنابۆوه بۆماڵه‌وه. ئەو دەم له‌و ده‌نگه ده‌نگ و هه‌ڵا‌دا یەدا منیش به‌ئاگاهاتم ماڵه‌که‌مان ژوره‌که‌مان تژی ببووله کۆتری باڵبه‌ستووی لاواز و که‌سیره‌بوو. په‌ڕی خاکی وفرینی کۆتره‌کان وهه‌ڵبه‌زانه‌وه‌یان برا و خوشکەکانی منی هەموو به ئاگا هێنایه‌وه، باوکم به‌ده‌سته‌کانی له‌به‌رئاگردانه‌که باڵی کۆترەکانی گه‌رم ده‌کردنه‌وه.دایکیشم له گه‌نجینه‌که زوو زوو گه‌نمی بۆ ده‌هێنان و له‌به‌رده‌م هه‌یوانه‌که‌دا بۆی ڕۆده‌کردن ئەوانیش بە ئیشتیهاوە لەچاو تروکانێکدا هەیوانەکەیان لەگەنمی ڕۆکراو پاک دەکردەوە. تا چێشت هه‌نگاوێکی دره‌نگ وه‌خت ئه‌و کۆترانه میوانمان بوون، ئەوە خۆشترین ڕۆژبوو بۆ ئێمه‌ی منداڵ قریوه‌مان له‌گه‌ڵ فڕینی کۆتره‌کان و بوژانه‌وه‌یان داده‌چووه که‌شکه‌لانی فه‌له‌ک، ئه‌گه‌رچی یه‌ک دوو یان سێ کۆتر له‌سه‌رده‌سته گه‌وره‌کانی باوکما گیانیان ده‌رچوو، به‌ڵام به‌ئازایه‌تی باوکم ومیهره‌بانی دایکم زۆربەی کۆتره‌کان ژیانیان هاته‌وه به‌روله‌شه‌قه‌ی باڵیاندا، بیرمە تا ماوه‌یه‌کی زۆردوای ئه‌و ڕووداوه‌ش، کۆتره‌کان به کۆمه‌ڵ ده‌هاتن له‌به‌رده‌م هه‌یوانی ژووره‌که‌مان دا بێترس ده‌نیشتنه‌وه و دایکم بۆ ئه‌م میوانانه‌ی ڕه‌وشتێکی نوێ فێر ببوو، که به‌یانیان قه‌راغی کولێره‌کانی وورد وورد ده‌کرد و هه‌ر کۆتره‌کان ده‌هاتن بۆی ڕۆده‌کردن. کۆترەکان وا ماڵی ببوون بە دەنوک لە پەنجەرەی ژوورەکەیان دەداین. ئەو بەیانییە من باوه‌ڕم ده‌کرد باوکم به‌نیازبێت چه‌ند دانه‌یه‌ک لەکۆترەکان گل بداته‌وه تاچه‌ند ژه‌مێک خۆراکی پێ دروست بکه‌‌ین، له‌و قاتی بوونی گۆشته‌دا. به‌ڵام وانه‌بوو، ئه‌ویه‌ک دووکۆتره‌ی نه‌یانتوانی به‌رگه‌ی ئه‌وکاره‌ساته‌بگرن، باوکم له‌باخه‌که‌دا له‌ژێردارمێوه گه‌وره‌که‌دا له‌بنگڵیدا داینان تا به‌ئارامی بخه‌ون.زه‌مه‌ن ڕۆی وله‌گه‌ڵ گه‌وره‌بونی ئێمه و شاردا، کۆتره‌کان وون بوون و که‌سمان نه‌مان زانی کۆتره‌کان بۆکوێ چوون؟ بۆ نه‌گه‌ڕانه‌وه ؟ به‌ڵام هه‌نوکه بۆهه‌رلایه‌کی ئه‌م دنیایه سه‌فه‌ر ده‌که‌م و ڕه‌وه کۆترێک ده‌بینم له مه‌یدانه گه‌وره‌کاندا ڕاسته‌وخۆ ئه‌وبه‌یانیه سارده‌ی سلێمانیم بیرده‌که‌وێته‌وه.له زۆربه‌ی زۆری ئه‌م دنیایه‌دا و له‌زۆربه‌ی زۆری کرۆکی شاره‌کاندا کۆتری شینکه ده‌بینی و له که‌سیش سڵناکه‌نه‌وه و بوونه‌ته به‌شێک له خه‌ڵک، که‌چی له‌شاره‌که‌ی من کۆتره شینکه‌کان بۆ کۆچێک چوون پێناچێ بۆهه‌تا هه‌تایه نیازیان گه‌ڕانه‌وه بێت.
*مارمارۆکە : خەپلە هەویرێکە درێژ دەکرێتەوەو دەدرێ بەتەنوردا یان لەسەر ساج دەبرژێت زیاتر بۆ منداڵ دەکرێ ئەوەی دایکم تایبەت بۆ منی دەکرد ناوەکەی پڕ دەکرد لەشەکر
