(بەختیار عەلی) شپرزەی كامە باوكێتی، (ئەمیتر) یا (ئەویتر)؟ - بەشی حەوتەم

Sunday, 02/06/2013, 12:00

ئەو بیر و بۆچوونە گاڵتەجاڕانەیەی (بەختیار عەلی) سەبارەت بە تێ نەگەیشتن لە (باوك) ئێمە ناچار ئەكات پەنا بەریتە بەر ئەوەی بپرسین : (باوك) كێ یە؟ سنووری (باوكێتی) ئەو چۆن و لە كوێدا دیاری ئەكرێ؟ ڕۆڵی (باوك) لە ژیاندا چی یە ؟

بۆ ساغكردنەوەی هەموو ئەم شتانە ئێمە خۆمان گێل ئەكەین ئەگەر بمانەوێ تەنها لە دیدێكی (سایكۆلۆژی)یەوە لە ڕەوتی شارستانیەتی هاتنە دنیای (باوك) بروانین و بمانەوێ تەنها لەوێوە ڕاستی بۆچوون و تێگەیشتنەكان یەكلایی بكەینەوە و شتەكە وەك خۆی حاڵی ببین . چونكە ئەگەر لەو دیدە (ساكۆلۆژی) یەوە قسە لەسەر هەبوونی (باوك) وەك سەرهەڵدانێكی (ئەقڵی) ژیانی كۆمەڵایەتی بكەین جگە لەوەی هەست ئەكەین ڕوو بەڕووی كوێرە ڕێگایەكی پڕ لە تاریكی خەیاڵات ئەبینەوە و هیچ ڕاستی یەكیش بە ناوی دڵخۆشی یەوە بە دەست ناهێنین ، لە هەمان كاتیشدا (باوك) ئەكەینە زیندەوەرێكی (كۆمیدی) و (گومڕا)ی بێ مانا و بێ شیرازەی كۆمەڵایەتی. بەڵام بە پێچەوانەوە ئەگەر هاتوو (باوك) وەك (دیاردە)یەكی كۆمەڵایەتی و هەم مێژوویی و هەم نەریتی بە بنەما وەربگرین لەسەر بنچینەی پەیوەندی كۆمەڵایەتی و ئابووری و كولتوری و شتی وا ، ئەتوانین بە هۆیەوە زۆر گرێ كوێرەی نەزانی و ناڕاستی تیادا بكەینەوە و لە سەرجەمی ئەو پەیوەندیە (ئەقڵانی)یەش بگەین كە لەسەری پێكهاتووە ، هەر لەبەر ئەوەیە بە بێ (ڕەچاو كردنی) ئەو پەیوەندیە ئاڵۆزەی لە سەرێكەوە تاك بە كۆمەڵ و لەسەرێكی تریشەوە تاك بە كۆمەڵایەتی یەوە توند گرێ ئەدات ، ئێمە تووشی نەزانین و تێ نەگەیشتن لە ڕاستی شتەكان ئەبین، چونكە (ئا) لەبەر ئەوەیە بە بێ بوونی ئەو پەیوەندیە كۆمەڵایەتی یەی نێوان تاك وەك مرۆڤ و كۆمەڵیش وەك مرۆڤایەتی ، ئەبینین تاك ئەوسا ئاژەڵێكی بێ هەست و سۆزی مرۆیی و بێ هۆش و بیری مرۆڤایەتی یە و (دڕندەیە كە) لەسەر (دوو پێ)ی غەریزەیی بەڕێوە ئەچێ هەر لەبەر ئەوەشە (باوك) بەر لە هەموو شت وەك (دیاردە) یەكی هەم كۆمەڵایەتی و ، هەم مێژوویی و ، هەم مرۆیی و ، هەم كەلتووری لە هەموو شوێن و لە هەموو كاتێكدا خۆی دەرئەخات تا ئەوەی ئاژەڵێكی غەریزەیی (دوو پێ) بێت. لەبەر ڕۆشنایی ئەو ڕاستی یەدا (باوك) هەر (باوك)ە لە هەر كۆمەڵگا و لە هەر سەردەمێكی مێژوویی و لە هەر ئاستێكی بوونی كۆمەڵایەتی دا بێت و بە پێ ی هۆشیاریی و چۆنیەتی داب و نەریتی قۆناغە جیاجیاكانی مێژووی كۆمەڵایەتی هەست و هۆش و بیركردنەوەی ئەویش لە گۆڕان و پێشەكەوتن و كرانەوەدایە. لێرەوە ئەتوانین بڵێین: بوونی (باوك) لەو (دیاردە) كۆمەڵایەتی یەدا كاتێك بە (باوك) دائەنرێ كە لە (سێ گۆشە)ی خێزانی : (باوك ← ژن ← مناڵ) دا بەهۆی پەیوەندیەكی كردەیی یەوە واقیعانە جێ بۆ خۆی بگرێ و لە هەر (سێ لایەنی):
1/ ماف
2/ ئەرك
3/ بەرپرسێتی
خۆی بە بەشدارێكی واقیعی ڕاست و دروست سەیر بكات و بە ئاگایی و هۆشیاریی یەوە قبووڵی كرد بێت و ڕەزامەند بوونی بە ئەستۆ گرتبێت. هەر ئەو ئاستی پەیوەندیە كۆمەڵایەتی یەش سنووری (باوكێتی) دیاری ئەكات و دان بە ڕاستەقینەیەتی (باوك) دا ئەنێ و هەقی (باوك بوونی) پێ ڕەوا ئەبینێ و لە دواجاردا ڕەچەڵكی نێوان (باوك ← مناڵ) بە بنەما ئەگرێ بۆیە لە دەرەوەی ئەو سنوورە كەسێكی تر نابێتە (باوك)ی ڕاستەقینە و مافی ڕەوا بوونی ئەم (باوك)ەی پێ نادرێت و بە چاوێكی (غەیرە) تەماشای ئەكرێت و ئاماژەی پێ ئەكرێت.
ئەمە ڕاستی یەكی (بایۆلۆژی) یەو سنوری بەزاندنی نی یە ، تەنانەت كاتێك (فرۆید)یش لە (عیادە) و لە ڕونكردنەوەی نووسینەكانیدا بۆ تێگەیشتن لە نەخۆشەكانی تەنها هاتووە لە دیدێكی (سایكۆلۆژی)یەوە لە پەیوەندی نێوان : (باوك ← دایك ← كوڕ) ڕاماوە و هەڵسەنگاندنی بۆ بوونی (باوك) كردووە و بیروڕای خۆی لەسەر دەربڕیوە هەرگیز بە راستی نەزانیوە لەو سنوورە ڕاستەقینەیە تێ پەڕێت كە (باوك) وەك (باوك بوون) لە خێزاندا هەیەتی و وەك دیاردەیەكی هۆشیاری و مرۆیی لە پەیوەندی كۆمەڵایەتی تاك بە كۆمەڵەوە :
1/ دەستی كەوتووە.
2/ پێ ی قایل بووە.
3/ بوونی خۆی تیادا دیاری كردووە.
4/ هەقی باوكێتی لێ بەدەست هێناوە.
5/ پێ ی ناسراوەتەوە.
كەچی سەیر لەوەدایە (بەختیار عەلی) هاتووە هەر بە (كەڵەگایی) جێ گوركێ ی (باوك)ی ئەسڵی بە كەسێكی تری دەرەوەی (سێ گۆشە)ی ڕێكەوتنە كۆمەڵایەتی یەكە كردووە و زۆر بە شانازیشەوە ئەڵێ : (نەخۆش كەوتنی سەرۆك باوكی باڵا نوێنەری منی ئایدیال لە سیستمی دەروونی فرۆیدا) پێوەرێكی گرنگە) ئاوێنە / ژمارە (357) / 2013 / بەر لە هەرشت ئەم (پەرەگرافە) هەندێك هەڵەی بیروبیركردنەوەی تیایە بە پێویستی ئەزانم قسەی لەسەر بكە:
یەك/ بەختیار كاتێك ئەڵێ : (نوێنەری منی ئایدیال) ئەگەر مەبەستی ئەوە بێت كە (باوكی باڵا) نوێنەرێكی ئایدیالە بۆ (بەختیار) ئەوسا ئەبوایە بیووتایە : نوێنەری ئایدیالی من بەڵام كە ئەو ئەڵێ : (منی ئایدیال) واتە (بەختیار) خۆی بۆ خۆی ئایدیالە بەلای (فرۆید)ەوە شتی وا لە قووتووی هیچ عەتارێكدا نی یە و تێ‌گەیشتنێكی بێ مانایە و هیچیش ناگەیەنێ.
دوو/ هەروەها (بەختیار) جارێكی تر كە ئەڵێ : (لە سیستمی دەروونی فرۆیدا) نە (فرۆید) و نە (فرۆیدیەكان) هیچیان (شیكردنەوەی دەروونی) یان بە (سیستم) باس نەكردووە بەڵكو (فرۆیدیەت) لە ڕاستی دا كێشەیەكی (تیوور) و (تیور كاری) یە و بە هیچ جۆرێك (سیستم) نی یە . هەروەها وشەی (دەروون) لێرەدا (نەفس) ئەگرێتەوە نەك (سایكۆلۆژی) ئەمەش هەڵەیەكی ناپەسەندە. لە ڕاستی دا ئەم (پەرەگرافە) پێ ئەچێ خۆی بۆ خۆی خراپ كرابێتەوە كوردی و پەلە لە (دزین)ەكەیدا كرابێت. ئەڵین كورد وەها قسە ناكات و (دەربڕین)یشی وا نیە . ئێستا كە دێینە سەر جێ گۆڕكێ كردنەكەی (بەختیار) هەست ئەكەین شیرازەی (سێ گۆشە)ی خێزانی یەكە تێك ئەچێ و (باوك)ی ئەسڵی ئەڕوات و (باوكی باڵا) جێ ی ئەگرێتەوە. لەم جێ گۆڕكێ یەدا (باوك)ی ئەسڵ هیچ بەهایەكی نامێنێ و هاوكێشەكە مانا ڕاستەقینەكەی تێك ئەچێ و (باوك) ئەبێتە (باوە پیارە) و جێ ی (باوك) ی ڕاستی ئەگرێتەوە بەڵام ئەوسا (كوڕ) بە كوڕی (باوە پیارە) دانانرێ بەڵكو (باوك)ی ڕاستەقینەی(كوڕ) ون ئەبێ و ئەچێتە نادیاری یەوە ئەمەش ئەبێتە كارەسات بۆ (كوڕ) و بۆ (دایك) و تەنانەت بۆ (باوە پیارە)ش و مانای ژیان و گوزەرانەكە تێك ئەدات و هەموو شتێك مانای ڕاستەقینەی خۆی لە دەست ئەدات و لنگە و قووچ ئەبێتەوە.
ئەگەر هاتوو (كوڕ) خۆی بە كوڕی (باوەپیارە) زانی ئەوسا لە هاوكێشەی مانای كوردیدا (كوڕ) بە (زۆڵ) ناو ئەبرێ ، كاتێك (فرۆید) ئەم جۆرە كێشەیەی لە لێكدانەوەی (هاملێت)ی (شكسبیر) دا خستە ڕوو ، بە بڕوای من (فرۆید) خۆی بە هەڵەدا چوو بوو ، چونكە لە ڕاستی دا هاوكێشەی (هاملێت) هاوكێشەیەكی (وجودی) بوو لەسەر بنەمای : (من هەم یا نیم) كە ئەویش خۆی لە ئەنجامی گێژاوی تۆڵە كردنەوەی باوكی وەك باوك كوژراوێك (نەك وەك باوك كوژێك) لە خیانەتی نێوان پەیوەندی (دایك ← باوە پیارە) دا كە بۆ (ئەم) بوو بە پەیژەی سەركەوتن بە پلەكانی :
1/ پرسیار
2/ بڕیار
3/ دڵەڕاوكێ
4/ هەڵوێست
كە وەك (بنەماكانی) دیاری كردنی مرۆڤی (وجودی) تیایدا باڵای ئەكرد و بەسەرهاتی (بوونەوەر بوونی) خۆی پێ ئەسەلماند ، هەر لەبەرئەوە (شكسبیر) ئەوەندەی خستنە ڕووی بیری (وجودیەتی) بەلاوە گرنگ بووە ، ئەوەندە بەلای بیركردنەوەی (فرۆید) دا نەچووە چونكە ئەو (هاوملێت) ی وەك دوا بەرهەمی ئەدەبی خۆی بۆ بۆچوون لە بارەی بوون و ژیانەوە بە بنەما وەرگرتووە و بە پێویستی زانیووە (هاملێت) لووتكەی دوا بڕیاردانی ژیان و بیروباوەڕی خۆی بێت ئەمەش شتێكی ڕەوای ئەدەبی یە و مافی تایبەتی نووسەرە، هەر لەبەر ئەوە هاوكێشەی (هاملێت) خۆی بۆ خۆی، هاوكێشەی: (كوڕ لە بەرامبەر باوك و كوڕ لە بەرامبەر دایك) دا نی یە بەڵكو كراوە بە هاوكێشەی:(كوڕ لە بەرامبەر باوەپیارە، كوڕ لە بەرامبەر دایكێكی خائیندا) ، مانای هاوكێشەكەش لە هەردوو سەرەوە بۆ (هاملێت) بووە بە دوژمنایەتی ڕووت و هەوڵدان بۆ تۆڵە سەندنەوە، نەك لەبەرچاو گرتنی پەیوەندیەكی خێزانی.
هەر بەو جۆرەش ئەگەر هاوكێشەكەی (بەختیار عەلی) وەك خۆی بڕوای پێ یەتی بگوێزینەوە لە پەیوەندی : (كوڕ لە بەرامبەر دایك ، كوڕ لە بەرامبەر باوك) بۆ هاوكێشەی : (كوڕ لە بەرامبەر دایك ، كوڕ لە بەرامبەر باوكی باڵا) ئەوسا ڕێك بەسەر هاتەكەی (هاملێت) ئەگرێتەوە بەو مانایەی (فرۆید) قسەی لە بارەوە كردووە نەك وەك ئەوەی (شكسبیر) ویستوویەتی . ئەمەش خواستی دڵی (بەختیار) بۆ خۆیەتی و وەهای داوا كردووە و (كڵاو)ەكەشی بە دەستی ئەنقەستی ئێمە نەچنراوە. لە ئەدەبیاتی دنیای مرۆڤایەتی دا زۆر نووسەر و شاعیر و شتی وا هەن بە دەست هاوكێشەی گۆڕینی (باوك) بە (باوەپیارە) وە ناڵاندوویانە وەك : جاك لەندەن ، بۆ دلێر ...هتد لەلای خۆشمان (شێركۆ بێكەس) لەو پێڕەیە. بەڵام وەك ئەبینن ئەوەكەی (بەختیار عەلی) ئەیكات بە دەستی ئەنقەستی خۆیەتی و وەك هی ئەو شاعیر و نووسەرانە نییە ، بەڵكو ئەوی (بەختیار) لەوە ئەچێت مەبەستێكی سیاسی تێدا شار درابێتەوە كە لە دواجاردا ڕوون ئەبێتەوە .

سەرنجێكی پێویست:
ئەم نووسینە وەڵامدانەوەیەكی دوورودرێژە پاش ئەوەی لەگۆڤاری (كلیل)دا بەش لەدوای بەش ڕێ‌ی بڵاوكردنەوەی پێدراوە. ئەوسا بەپێ‌ی حەز و ئارەزووی خۆشم بۆ سایتی (كوردستان پۆستی) بەڕێزی ئەنێرم. هەروەها لە (فەیسبووك)یشدا لە ژێر ناوی (حسین بەفرین) دا هەر بڵاوئەكرێتەوە، لەگەل ڕێز و سوپاسم بۆ هەموو لایەك بەبێ‌ جیاوازی.
ماویەتی........