رێبەری گەلی كورد: لەبەرئەوەی نەتەوە دەوڵەت كاریگەری سەر هەموو كەسێكی كردووە، پەرە بە چارەسەری نادرێ، لە باشوریش ڕیسكی كۆمەڵكوژی هەیە، بارز

Saturday, 16/01/2010, 12:00

ڕێبەری گەلی كورد عەبدوڵڵا ئۆجەلان رۆژی چوارشەممەی چاوی بەپارێزەرانی كەوت و جارێكی دیكە تیشكی خستە سەر هەڵومەرجی نالەباری زیندانە ‌نوێیەكەی كە بە كودەتای 17ی نۆڤەمبەر بەناوی دەكات. بەرێوەبەرایەتی زینداكە دیداری ئۆجەلان لەگەڵ ئەو گیراوانە ‌ئاستەنك دەكات كە ماوەیەك بەر لە ئێستا بۆ زینداكە گوێزرابوونەوە .ئۆجەلان ڕایگەیاند كە بۆ پرۆتێستۆ كردنی ئەو دۆخە، ئەوانیش دیداری هاوبەش ئەنجام نادەن. ڕێبەری گەلی كورد عەبدوڵڵا ئۆجەلان لەدوا دیداریدا سەرنجی راكێشایە سەر ئەو گۆرانكاریانەی كەدوای كودەتای 17ی مانگی نۆڤەمبەری رابردوو بەسەر زیندانی ئیمرالی هاتووە. دەربارەی ژوورە تاكەكەسیە نوێیەكەی ئۆجەلان گوتی: بەرێوەبەرایەتی تورك ئەو ژوورەی بەوەستایی، زانابوون و بەشێوەیەكی پلان بۆ درێژراو دروست كردووە، بڕوا ناكات كە هەڵومەرجی زینداكە لەمەودوا باش بكرێن.
ئۆجەلان سەبارەت بەدژواری رەوشی زیندانەكە، بەم شێوەیە بیروبۆچوونی خۆی دەربری: من هەست بەوە دەكەم وەكو كە بڵێی لەناو بیرێكی 15مەتر قوڵدا بم، بەئاستەم هەناسە دەكێشم، ناتوانم بخەوم، بۆ ئەوەی هەندێ هەوا هەڵمژم پەنجەرەكە دەكەمەوە، ناتوانم لەحەوشەكەدا دانیشم كە بە دیواری چیمەنتۆی بەرز دەوری گیراوەو ڕووبەرەكەشی 5 تا 7مەترە، لەحەوشەكەی پێشووتر بچووكترە، سەرەكەشی بەتەواوی كراوە نییە، تەنیا لەو شوێنە دەتوانم بێم و بچم، لەبەر قوڵایی شوێنەكە پاڵەپەستۆی هەواكە زۆرە. هەروەها دەنگی ژەنەراتۆری كارەباكەش نائارامی دەكات كە لە تەنیشت ژوورەكەی دانراوەو كێشەی قوڕگیشم هەروا بەردەوامە. ‌ئۆجەلان بەبیری هێنایەوە كە ئەو مافی ئەوەی هەیە كە ‌بۆ ماوەی 10سەعات چاوی بە گیراوانی دیكەی زیندانەكە ‌بكەوێت، بەڵام ئەو مافەشی لێزەوت دەكەن و تەنیا بۆ ماوەی یەك سەعات لەحەوشەكە یەكتر دەبینن، ئەمەش پێچەوانەی یاساو رێنمایەكانی وەزارەتی دادی توركیایە، ئەگەر پێداویستیەكانی ئەو مافە دەستەبەر نەكرێن، ئەو كاتە هیچ واتایەك بۆ ئەو جۆرە دیدارانە نییە. ئۆجەلان گوتی: ئەو بابەتەی لەگەل گیراوانی دیكەدا تاوتوی كردووەو بریاریان داوە ئەگەر ئەو دۆخە ‌باشتر نەكرێت ئەوە ‌دیدارە هاوبەشەكان رەت دەكەنەوە. ‌ئۆجەلان هەڵومەرجی نالەباری ئیمرالی بەم وتانە دەربری: كاتێك لەگەل هەڤالانی دیكەدا قسە دەكەم دوو بەرپرسی زیندانەكە لە ‌نزیكەوە چاودێریمان دەكەن كە یەكێكیان لەپێشەوە و ئەویتریش لەدواوە ڕادەوەستن، هەڵومەرجەكانی ئێرە نەك تەنیا بۆ من زۆر قورسن، بەڵكو بۆ هەڤاڵانی دیكەش هەروایە بە بەراور لەگەل زیندانەكانی پێشووتریان، من لەو جۆرە هەڵومەرجانە ڕاهاتووم، بەڵام جێگای داخە كە ‌هەڤالانی دیكە تووشی ئەو دۆخە بوونەتەوە، جگە لە ‌دیداری پاریزەران و ئەندامانی بنەماڵەكەم، دەرفەتی دیدارو قسەكردنم نەك تەنیا لەگەل كارمەندانی زیندانەكەدا نییە، بەڵكو لەگەل ئەوانەی كە خواردن دابەش دەكەن، بە واتایەكی دیكە هەموو رەفتارێك بەپێی رێوشوێنی دارێژراو ئەنجام دەدرێت. ئۆجەلان بەبیری هێنایەوە كە ‌بە ‌پێی رێنمایەكان قەدەغەی سەر زمانی كوردی هەڵگیراوە، بەڵام هێشتا نەكەوتووتە بواری جێبەجیكردنەوە. گوشار و كردەوەكانی سەر ئۆجەلان تەنیا ئەوە نین.
رێبەری گەلی كورد عەبدوڵلا ئۆجەلان ڕایگەیاند كە دەستەلاتدارانی تورك ئەو سزای ژووری تاكەكەسیەیان ئەرێ كرد كە پێشتر بۆیان بڕیبوەوە. ئۆجەلان ڕایگەیاند، كە دەوڵەتی تورك داخوازی ڕادەست كردنی نەخشەی بە دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپا ڕەت كردەوە. لەسەر ئەوەش ووتی، بەو رێبازانە ناتوانن بمترسێنن و ئەگەر هۆكارگەلێكیش، ببنە مایەی مردنیشیم، ئاماژە بە بۆچونەكانم دەكەم. ئۆجەلان ڕایگەیاند كە كاربەدەستان بڕیاری ئەرێ كردنی سزای 20 ڕۆژ ژووری تاكەكەسیان بۆ ئەرێ كردووە ، بەڵام نازانێ كە كەی جێبەجێی دەكەن، ئەوەشی وت كە دەوڵەتی تورك داوای ئەویان بۆ ڕادەست كردنی بەشی نەخشە ڕێی لە بەرگرینامەكەی بە دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپا رەت كردۆتەوە. ئۆجەلان لە درێژەی لێدوانەكەیدا ووتی: دەلێن نەخشەی ڕێ بۆ پەروەردە دانە، بەڵام هەموو بەرگرینامەكانی من بۆ پەروردەكردنە، من لێرە فەرمان بە هیچ كەسێك نادەم، شتێكی واش راست نابینم، ناخاسمە مەحاڵە گیراوێك لەم هەڵومەرجی دیلێتییەدا بتوانێ فەرمان بدا، شتێكی واش ئەخلاقی نابینم، بەڵام ئەگەر ببێتە هۆكاری مردنیشم، بۆچونەكانم دەردەبڕم، هیچ كەسێكیش ناتوانێ تەگەرە لەبەردەمم بنێتەوە، ئاماژەكانم لێرەوە فەرمان نین، شیكارو ئاماژەی سۆسیۆلۆژین. ئۆجەلان بە بیری هێنایەوە كە بە هەستیاری مامەڵە لەگەڵ گێرە شوێنیەكان لە ئیمرالی دەكات، بۆئەوەی كە ورەی گەل بە بەرزی بەهێلێتەوە ئەوە دەكات و لەسەر ئەوەش ووتی: پێشتر لێرە لەبەرامبەر من هەندێ كردەوەی نەگەتیڤ كران، گوشاریان بۆ هێنام، من نارەزاییم نیشاندا، وتم بۆچی وا دەكەن؟ ئەگەر من وەڵامم بدابایەوە، پێدەچوو منیان بكوشتایە، بۆچی من بە هەمان شێوە وەڵامم نەدایەوە؟ لەبەر ئەوەی مردن شتێكی باش نییە، من لێرە نابمە هۆكاری مردنی خۆم، كۆتایی بە ژیانیشم ناهێنم، بەڵام ئەگەر ئەوان بیانەوێ بكموژن، دەتوانن بكوژن. من بۆ هێشتنەوەی مۆرالی گەلەكەم بە بەرزی و بۆ پاراستنی هیوای ئاشتی و ئازادی گەلەكەم ، هەوڵ دەدەم زیاتر بژیم.
ڕێبەری گەلی كورد عەبدوڵڵا ئۆجەلان، ئەنجامی سیاسەتەكانی ئاكەپەی لە ژێر ناوی كرانەوەدا لە زۆر ڕوەوە هەڵسەنگاندو ڕەوشی توركیایی وەك بە دەزگابونی فاشیزم لێك دایەوە و لەبەرامبەر پیلانی پاكتاوكاریش بانگی هەستیاری لە گەل كرد. ئۆجەلان ڕایگەیاند: ئاكەپە ئیسلامیەتی كوردان بەكاردێنێت و سیاسەتی خۆی لە سەر ئەو بنەمایە بەڕێوە دەبات، ئەو سیاسەتەی كە لە ساڵی 1970ی سەدەی ڕابردوو دەستی پێكرد، بە پارتی رەفاە ـ درێژەی پێدرا، ئەمرۆش ئاكەپە نوێنەرایەتی ئەوە دەكات و لەسەر ئەوەش ووتی: راستینەی جەهەپەو مەهەپە لە لای كوردان ئاشكرا بووەو لەبەر ئەوەش دەیانەوێت، بە ئاكەپە كوردان كۆنترۆڵ بكەن. بە گوێرەی ئۆجەلان، جەهەپە و مەهەپە لە چوارچێوەی سیاسەتی نەژادپەرستی و نەتەوەپەرستیدا، هەڵسوكەوت دەكەن، بەڵام ئاكەپە، بە شیوازی نەرم و میانەڕەو سیاسەت بەرێوەدەبات؛ بێگومان ئامانجیش پاكتاوكردنە و ئەوەی ئاكەپەش لەوانەی دیكە ترسناك ترە. ئۆجەلان ئاشكرای كرد لە ساڵی 2002 بەدواوە، ئاكەپە، لەگەڵ جەهەپەو مەهەپە پەیمانێكی نهێنی بەڕێوە دەبات و بەرهەڵستكاری ئەوانیشی وەك بەرهەڵستكاری ساختە بەناوكرد.
ئۆجەلان لە درێژەی ئاخاوتنەكانیدا وشیاریداو ووتی: وا، مانگەكانی شوبات و ئادار دێن، وا دیارە، پەرە و درێژە بە ئۆپەراسیۆنەكان دەدرێت، پیلانی پاكتاوكردن بەرێوە دەبەن، ئەوان بەسەرماندا دەدەن، هەوڵ دەدەن هەناسەشمان لێ ببڕن، پاشانیش لە هەر لایەكەوە ئۆپراسیۆنی سەربازی بەرێوە دەبەن. ئۆجەلان ووتی، لە ڕەوشێكی وەهادا، ئەو خۆی دەكێشێتەوە، بەڵام ئەگەر لە پێناوی ئاشتی و چارەسەریدا، داوای هاوكاری لێبكرێ، ئەوە ئامادەیە. لەبەرامبەر ئەو‌ دۆخەشدا ئۆجەلان داوای لە كوردان كرد، بە ووشیاریەوە هەڵسوكەوت بكەن و لەسەر ئەوەش ووتی: لە بارودۆخی دژواری ئێرە زیاتر، تێ نەگەیشتن لە من زیاتر زویرم دەكات، كورد گەلێكە كە زۆر بەرخودانیان كردووە، بەڵام هێشتاش لە مەترسی پیلانەكان لە بەرامبەریدا تێنەگەشتەوە. من نازانم، لە پاش ئادارو شوبات چی ڕوو دەدات، من ناڵێم شەڕ بكەن و ئاشتی پیك بێنن، فەرمانیش نادەم، بەڵام چی دەكەن، دەبێت بە خۆیان بڕیار بدەن، واتە ئابڕووی خۆیان بپارێزن، یان دەبێت دەست لە مافەكانیان هەڵگرن، ئەوان بە خۆیان بڕیای خۆیان دەدەن.
ڕێبەری گەلی كورد عەبدوڵڵا ئۆجەلان ڕایگەیاند كە فاشیزم بە دەزگا بووە، ئەو دۆخەشی ئەوی تێدایە، بە فەر‌مانی ئەو دەزگای فاشیزمە پیك هاتووەو نوێنەرانی ئەو دەزگایەشی لە ئەمڕۆدا، لە پاش سەردەمی ئیتحادیەكانەوە، بە جەهەپەو مەهەپە بەناوكردو پەسەند نەكردنی هێڵی ئاكەپەو مەهەپە و جەهەپەی بەم شێوەیە هەڵسەنگاند: ئێمە دەڵێن، نە هێڵی توندی نەتەوەپەرستی مەهەپەو جەهەپەو نە هێڵی هەژمونگەرایی ئیسلامی ئاكەپە، ئێمە هەردووكیان ڕەت دەكەینەوە. من ڕێچارەیەكی سێهەمین دەبینم، ئەوەش ڕێی 3 هەمینە، ڕێچارەی ئێمەیە، كە من تا ئێستا زۆر جار باسم لێوە كردووە، ئەوەش ڕێی دێموكراسیە، واتە كۆنفدرالیزمی دیموكراتی، كۆماری دیموكراتی، نەتەوەی دیمو‌كراتی و وڵاتی دیموكراتیە.
ئۆجەلان تاكەكەسی ئەوروپاو پەیوەندیەكانی بە گەردونەوە شیكردەوەو لەسەر تێڕوانینی لە مەسەلەی چیندا ووتی، چینێك لە دژی چینێكی تر نییە، من دەڵێم كۆمەڵگە لە دژی چین یان كاپیتالیزمە. ئۆجەلان سەرنجی بۆ سەر پەیوەندیەكانی نیوان سۆسیالیزم، تاك و كۆمەڵگە راكیشاو ووتی ئەو پەیوەندیە ڕاست لێك نادرێتەوە. داوای كرد كە چەمكی تاكڕەوی و تاكپارێزی لەیەك جیا بكرێتەوەو بۆچونی خۆی دەربارەی پەیوەندی تاكپەرستی بە گەردوونیەوە دەربڕی و ووتی :من لە نێوان تاكپارێزی و گەردوونیدا پەیوەندیەك دادەنێم، تاكەكەسی گرنگە؛ بەڵام دەزانن كە پەیوەندی هەموو تاكێك بە گەردوونەوە هەیە، ئەوانە شتی دژ بە یەك نین و پەیوەندیان بە یەكەوە هەیە. ئۆجەلان رایگەیاند پەیوەندی هەر تاكێكی كۆمەڵگە بە گەردونەوە هەیەو لەسەر ئەوەش ووتی، لە ئەوروپا لە بەرئەوەی كە تەنیا تاك بە بنەما دەگیردرێ، پەرە بە تاكەكەسی دراوە. ئۆجەلان ڕاشیگەیاند كە ئەو لەبەرامبەر تاكپەرستی ئەوروپایی بۆ چارەسەریەكی وەك ڕیال سۆسیالیزم، ئەنتەرناسیۆنالیزم پێشنیار ناكات و دەلێ ئەوەی من دەلێیم دەستەڵاتداری نییە، نە فیدرالی و نە سیستەمی كۆنفیدراڵە، بە بۆچونی من ئەوەی گرنگە مرۆڤ هەڵوێستی تاكەكەسی و گەردوونی بگەیەنێتە یەك.
بەپێی لێدونەكەی ئۆجەلان هەڵوێستی ئەو كۆمینالیتەی دیموكراتیەو لەسەر ئەوش ووتی: لە چوارچێوەی بۆچونی مندا چەمكەكانی نەتەوەی دیموكراتی و وڵاتی دیموكراتی دەكرێ بەكار بەێنرێ، ئەو هەڵوەستەیە، ئامانجی دەستەڵاتداری و دەوڵەت نییە، بەشداری لە دەستەڵاتداری و دەوڵەت دا نابێ، ئەو سۆسیالیزمەی من باسی دەكەم ئەوەیە، ئەو بۆچونەی من هەندێ لە كوردستان جێبەجێ بووە، وێرای ئەوەی كە كورد سەركوت كراون و ڕووبەرووی قڕكردن بونەتەوە، بەڵام ئەو بۆچونەی من لە نێو كورداندا پەرەی سەندووە، لەبەرئەوەی كە نەتەوە دەوڵەت كاریگەری بەسەر هەموو كەسێكەوە كردووە، پەرە بە چارەسەری نادرێ، هەر بۆ ئەوەش لە باشور ڕیسكی كۆمەڵكوژی هەیە، هەر بۆئەوەش بارزانی و تاڵەبانی وشیار دەكەمەوە. ئۆجەلان هۆكاری ناچارەسەری پرسە كۆمەڵایەتیەكان، بە دەوڵەت نەتەوەوە نیشان داو ئەوەشی وەك سەرنەكەوتنی ماركیسیزم بەناو كردو ووتی: چەمكی دەوڵەت نەتەوە ئەنجامێكی مۆدێرنیتەی كاپیتالیستە، چەپ لەوە باش تێنەگەیشت، ئێمە وەك چەپ، سۆسیالیست و بندەستەكان باش لەوە تێنەگەیشتین، هەر ئەو چەمكەش لە پشت هەڵوەشاندنی ڕیال سۆسیالیزمەوە بوو، لە ڕوسیا لینین، لە چێن مائو هەموویان كەوتنە نێو ئەو هەڵەیەوە، دەبێ ئەوە باش مایەی تێگەیشتن بێ، ئەگەر ئەمرۆ چین لەناوچوبا ئەمریكا نەیدەتوانی بژی، سەندیكاو دەزگاكانی كرێكاران و زۆر دەزگای تر لە ڕاستیدا خزمەتی سەرمایەداری دەكەن. رێبەری گەلی كورد عەبدوڵلا ئۆجەلان ڕاشیگەیاند كە شیكردنەوەكانی ماركسیزم دەربارەی چینەكان ڕاست نین، لەسەر ئەوەش ووتی: (چینێك لە دژی چینێكی تر نییە، من دەلێم كۆمەڵگە لە دژی چین یان كاپیتالیزم، كاتێ باس لە كۆمەڵگەش دەكەم مەبەستم بەشێكی نییە، باسی تەواوی كۆمەڵگە دەكەم، من دەلێم ئەگەر كۆمەڵگە لەناوبچێ تاكیش لەناو دەچێ، تاك بە كۆمەڵگەوە واتادارە، چارەسەری لە خۆگەیاندنی تاك بە كۆمەڵگە بەشێوەیەكی گەردوونی دەبینم. ئۆجەلان ناڕەزایی توركیاشی هەڵسەنگاند لەسەر بڵاو كردنەوەی وتارەكەی لە رۆژنامەی ئیل مانیفستۆداو باسی لە رێكخستن بونی گلادیۆی لە ئیتالیا كرد.
ئۆجەلان وتی ئیتالیا گلادیۆی خۆی لە ساڵی 1990دا ئاشكرا كرد؛ بەڵام گلادیۆی تورك تا ئێستاش بڵاوەی پێنەكراوە، دۆزی ئەرگەنەكۆن نەك هەموو ئەرگەنەكۆن، تەنیا بەشێكی بچوكی گرتۆتەوە. ئۆجەلان سەرۆك وەزیرانی ئیتالیاو توركیا وەك برا بەناو كردو ووتی، دەخوازرێ كە لە نیوان هەردوو وڵاتدا، هاوسەرگیری سەرمایەداری پێك بێهێنرێ. حكومەتی ئاكەپە بە پرۆسەی بەناو كرانەوەی پرسی كورد، پیلانگێری چەپەڵ و گوشار هەوڵدەدات، تەڤگەریی ئازادی گەلی كورد پاكتاو بكات. یەكێك لەو لایەنانەی كە دژی پیلانگێریەكانی ئاكەپەیەو بۆ چارەسەركردنی پرسی كورد بە ریگای دیموكراتی لە خەباتی بەردەوامدان، ئەنجومەنی ئاشتی توركیایە.