مێژووی ژنانی كورد و رۆڵی لە شۆرشەكاندا -

Wednesday, 07/10/2009, 12:00

بەر لە هەر شتیك دەبی دان بە وە دا بنێن كە لێكۆلینەوەو سەرچاوە زانستیەكان لە بواری كۆمەڵایەتی و كولتووری كۆمەڵگای كوردەوای رۆز كەمن.
لە لاپەرە مێژووەكاندا هەژارترین لاپەرەكانی وابەستەیە بە ژنانی كورد. و جێ ئاماژە پی كردنە كە سەرچاوەكانی كە دەكەونە بەر دەستمان دەگەرێتەوە بۆ نوسەرە بەیانیەكانی كە سەردانی كوردستانیان كەردووە و شتە‌ سەرەنج راكێشەكانیان نۆسیوەتەوە. ئەوەش هەر لە گۆر بیر و باوەروو تێگەیشتنی خۆیان هەڵیان سەنگاندووه.
مێژوو نوسان مێزووپوتامیا بە وڵاتی ئومید و هیوا و گەران بۆ بەدی هاتنی ئازادی ناساندووە . سەرچاوەی خەبات بۆ وەدەست هینانی ئازادی مرۆڤایەتی یان گەراندۆتەوە بۆ ئەم ناوجەیە پڕ بە پیتە.
میزووپوتامیا وڵاتی ئیشتارە ، مالیكردنی ئازەڵ و چاندنی دانەوێلە بۆ یەكەم جار لەم ناوچەیە بە دەست ژنان ئەنجام دراوە، هەر بۆیە ژنان دەكرێنە خوداوەندوو دەگاته ئاستی‌ پەرەستێشی خوداوەندی و بە ئیلاهە بوون . هەموو زانستوو لێكۆلینەوەكان ئكۆلۆژی ئەم راستیەیان سەلماندووە، بەلام ئەوانەی كە لە دوای ئیشتارەوە بەجێ ماوەن دواكەوتووترو بێچێرەترین ژنانی جیهانن كە بنەمای خێزان و كۆمەڵگای هەیی لە سەر ئەم ژنانە پێكهاتووە.
تەنانەت شوێنەوارانی كە خوداوەندی ژنی لێ لە دایەك بووە خاپوور و وێران كراوە، و بۆتە كەلاوەیەك كە جێپەنجەی ژنی پێوە دیار نەماوە. ئەم شوێنەی كە بە لانكەی مرۆڤایەتی ناوزەد دەكریت بۆتە گۆرەستانی مرۆڤایەتی. و پێدا چونەوە بە مێژووی ئەو سەر دەمە وەكوو ئەوەوایە كە گۆرەكان هەڵكەنین و رۆهیان بە بەردا كەینەوە.
بەر لە هەر شتێك پێدا چوونەوە و ناساندنی كەسایەتیەكانی وەكوو ئیشتار و زەنۆبیا و هەتاكیلۆپاترا، سەمیرە، ئەمیسیەكان و هتد.. كە بناغەی مێژوو و خەباتی ژنانیان دەست پێ كردووە پێویستە.

لە دوای شەروو پێكدادانی خوداوەندانی ژنان لە گەڵ خوداوەندانی پیاوان لە پانتیۆم دا(مەجلیسی خوداوەندان كە 3000 خوداوەندی تیدا هەبوو)خوداوەندی ژن تیامات كە گەورەترین خوداوەندی ژن بوو لە شەر لە گەڵ خوداوەندی پیاو ماردۆك ، شكەستی خوارد. شكەستی تیامات پلانێك بوو كە لە لایەن خوداوەندە پیاوەكانەوە دارێژرابوو بۆ ئەوەی تیامات دەسەڵاتی زۆرتر نەبێت هەموو خوداوەندەكان هەر یەك بەشێك لە هێزی خۆیان داناو مەردۆخ كە نیوی پیاو بوو و نیوی ئەژدیهایان ساز كرد لە سەرەكەدا تیامات بردیەوە بەلام دوای كەوتنی مەردۆخ لە پشتەوە خەنجەر لە تیامات دەدات و دەیكوژێت هەتا ئەو كات بەشداری ژنان و پیاوان بە یەك ئەندازە بوو لە مەجلیسی خوداوەندان دوابەدوای كوژرانی تیامات لە مێژووی میتۆلۆژیدا بەشدار بوونی ژنان لە پانتیۆم دا بەرەو كەم بوون دەروات، ئەوەش یەكەمین شكەستی ژنان بەوو لە مێتۆلۆژی و مێژووی ژنان دا.
لە مێتۆلۆژی گلگامیش دا بۆ یەكەم جار ژن بووە ئامرازی بەكار هێنان لە لایەن پیاوانەوە. ئەوەش بەم سیوازە بوو كە تاپتیلا یەكەمین ژن بوو كە گلگامێش بە كاری هینا بۆ فریودانی ئەنكیدۆ. بۆ ئەوەی لە سروستی بوون دەری بینێت و بیهێنێتە نێو گۆمەلگای شارەستانیەتەوە. ئەوەش دووەم شكەستی ژنان بوو لە مێژوودا كە بووە ئالەتی بەكار هێنانی جنسی لە لایەن پیاوانەوە سوكایەتی پێ كردنی.
دوابەدوا پەرەستگاكانی خوداوەندی ژنان كران بە شوێنی خۆشگوزەرانی پیاوان و بە زۆری دەست دڕێژییان دەكەردە سەر ژنان لەم شووێنە پێرۆزەی كە زیارەتگای خوداوەندی ژنان بوو .
دروست بوونی دین و تەك خودایی لەو كاتەوە دەست دەست پێ دەكات كە ئیتر ژن واتای خۆی لە دەست داوە. ئەوەش بووە هۆی ئەوەی دین بەم شێوازەی هەیی دا برێژرێت، كە تەنانەت لە بچوكترین ماف بێ بەری بێت.
لەو كاتەوە بوو كە كەسایەتی ژن واتای خۆی لە دەست دەدات و بەرەو بە كویلە بوون دەروات و وەكو كالا بازەرگانی پێوە دەكرێت.
بە دریژایی 5000 هەزار ساڵ ژنان بە كویلە بوون و بە بێ كەسایەتی ژیانیان بە سەر بردووە. و بە هاتنی دین(ئاین) ژن هەر بە تەواوی كەسایەتی خۆی لە دەست دەدات و تەنانەت وەكوو ئینسان چاوی لێ ناكردرێت سەرەرای ئەوش كەسایەتیەكانی وەكوو(هاجەرە ، سارا. مریەم،زێنەب،ئامینە، فاتمە، ئایشێ، خەجیجە) توانیان لە گۆشەیەكی میژوودا هەبوونی خۆیان بسەلمێنن و توانیان سەرەرای ئاستەنگیەكان رۆڵی خۆیان لە ساختاری دینەكاندا بگێرن.
هەر وەكوو باسی لیوە دەكریت میسوپوتامیا وڵاتی بەرینی كوردان بووە و كە سەرەرای ئەوەی زۆربەی دین و بیرو باوەرەكان تیدا خولقاون هاوكات رۆلێكی گرینگی لە هەبوونی سیاسەتی ئەو كاتدا هەببوە و خاوەن هێز و جێگایەكی تایبەتی بووە. بۆ ئەوەی لەگەڵ دراوسیكانی بتوانێت ئاشتی سەقامگیر بكات ئیمپراتورەكانی ئەو سەردەم كچەكانی خۆیان پێشكەشی ئیمپراتوری دراوسی یان خاوەن هێزی دەكرد. لەوێ دا باس لە نەفەرتەیتی ژنی پادیشای میسر كە كچە كوردێك بووە دەكریت كە پێشكەشی خوداوەندی میسر كراوە.
و گوایە باخچەی هەڵواسراوی بابل و باشوری میزووپۆتامیا بۆ كچە چیایی كوردستان درووست كراوە كە ژنی ئیمپراتۆری فارس بووە كە هەر بە كێوو و چیا دڵی كراوەتەوە.
بە گوێرەی گووتەكانی تۆمابوا ژنانی گۆتیەكان خاوەن هێز و گەڵی جار سەركێشی سوپا و ‌هێرشەكانی گەلانی دراوسێیان كەردوە و رۆڵێكی گەورەیان بینیوە. بەوەش دیار دەبیت كە ژنان دیسانیش رۆڵی خۆیان لەو سەردەم دا گیراوە بەڵام زۆر بەكمی باسی لێوە كراوە.
پشت گوێ خستنی مێژووی كۆمەڵایەتی و كولتووری ، هاوكات زیاتر گرینگی دان بە مێژووی سیاسی نەك هەر كورد بەڵكوو هەموو رۆژهەڵاتی ناوین دەگریتەوە. و ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی كە ئیمە نەتوانین دیمەنێكی راستینی رۆلی ژنان لە مێژژوی كوردان بەرچاو بخەین. هەر بۆیەشە دەبێ بە ناچاڕێ پەنا ببەینە بەر ئە‌م یەك دوو سەدەی كە لە مێژوو تۆماری كراەو‌.ئەوەش بۆ شایەكە كە لە میژووی ژنان دا هەیە.
ئیمە دەزانی كاتێك دوژمان هێرشیان كردۆتە سەر وڵاتی میسۆپۆتامیا یەكەم كاریك كە كردویانە ئاگریان لە پەرتوكخانەكان بەردواوە بۆ سرینەوەی میژووی ئەو سەر دەمه. ئەوەش خۆی لە خۆیدا گەورەتین شكەستی زانیستی كۆمەڵایەتی لە گەڵ خۆی هێناوە.
تەنیا پشت بەستەن بە گوتەكانی زارەكی ناتوانێت راستینەی ئەو كات بخاتە روو. هەر بۆیەش گەلی كورد وەكوو نەتەوەیەك كە لە خاكێكی بە پیت دا ژیاون زۆر جار هێرشی بەم شێوازەی كراوەتە سەر و میژوو و زانستەكانی بە تاڵان براوە. وەكوو مێژوو ناس هێرۆدۆد باسی لیوە دەكات میتسوپوتامیا ولاتی زانستی ئەستێرە ناسی، ریازیات، كۆمەلناسی، كشاوەرزی و ئاسەنگەری بووە.
سەرچاوەكانی مێژووی بە شانازیەوە باسی پلەو پێگەی هێندی ژنی نێوداری كۆمەڵگەی فۆئۆداڵی و خێلەكی نێو كوەردان دەكەن. بەڵام ئەم نموونانە زیاتر پێوەندیان بە دەسەڵاتەوە هەیە، بەڵام سەرچاوەكان زۆر بە كەمی دەچنە نیوو بابەتەكانەوە و تەنیا لە نێوەكان زیاتر زانیاری لە بواری كەسایەتیەكانمان بۆ وەدەر ناخەن.
گەڵێك لە نوسەرانی بە نێو بانگ وەكوو (دیللا ڤالییە و سۆن، ئیدمۆندز ، مینۆركسی ، ڤیلجیڤسكی) و زۆر نووسەری دیكە بەم شێوەیە لە مەر ژنانی كورد دواوەن.
تۆما بوا لە مەر ژنانی كورد دەڵێ كە((ژنان شان بە شانی پیاو كار دەكەن و سەرەرای كاری دەرەوە كاری نێو ماڵیش بە ئەوستۆ ئەوانە. شتێكی سەرەنج راكێش ئەوەیە لە نێو كوردان، ژنان لە دوای مردنی هاوسەرەكانیان جێگای مێردەكانیان دەگرنەوه جا چ لە بواری ماڵ یان هۆز ، تەنانەت لە گۆرەپانی شەریش دا.))
لیرزی رۆژهەڵات ناسی بەنیو بانگ لە مەر ژنانی كورد دەڵێ ((پێوەندی ژن و پیاوی كورد لە ئاستێكی بەرز دایە. و پیوەندی هاوسەرێتی لایان زۆر بە نرخ و پیرۆزە. پیاوانی كورد باوەرێكی زۆریان بە ژنانیان هەیە و لە كۆمەڵگای كوردەواریدا پیاوەكان تەنیا یەك ژنیان هەیە تا مردن .))
بۆ نموونە بابی مێژوو نووسی كورد شەرەفخانی بەدلیسی باسی دەوڵات خانم دەكات كە لە ساڵی 1316-1317 لە میرنشینئ لوری بچوك لە دوای مردنی هاوسەرەكەی دەسەڵاتی گرتۆتە دەست. وەهەر وەها باس لە وە دەكات كە لەو ناوچەیە كۆمەڵە خێڵەكیە سەردارانی هۆز و خێلەكان ئامادە نەبوون مل بۆ دەوڵەت خانم بدەن ، ئەوێش بە ناچاری دەست لە دەسەڵات هەڵدەگرێت و دەیدات بە میرعەزەدین حوسەینی برای.
هەروەها شەرەفخان باسی حەلیمە خانمی هەكاری، كوێخا نیرگزی شوانمان بۆ دەكا كەلە نێو ئەو دەوەرە نێوبانگیان دەركردووە.
لە نێو ژنانی شاعێرو نووسەرانی سەدەكانی رابردوودا ماە شەرەفخانی ئەردەڵان كە بە مەستوورەی ئەردەڵانی ناسراوە رۆڵێكی مەزەنی بینیوە.مەستوورە خانی ئەردەڵان سەر باری دیوانی شێعرەكەی كە لە بیست هەزار بەیت پێك هاتووە و لە ساڵی 1926 لە ژێر نیوی (دیوان ماە شەرەف خانم كوردستانی _ مەستوورە) لە چێپ دراوە مێژووی ئەردەلانی نوسیوەتەوە كە لە سەر دەمی خۆی دا مێژوو نوسینەوە تەنیا كاری پیاوان بووە. بە وتەی خانمە رۆژهەڵات ناسی رووسی ڤاسیلییڤا مەستورە خانم شوێنێكی تایبەتی لە هیستوگرافی ئەردەڵاندا لە رۆژهەڵاتی كوردستان هەیە. دەست نووسەكەی ماە شەرەف خانم لە ساڵی 1946 لە سنە چێپكراوە و هەر هەمان رۆژهەڵات ناس كتێبەكەی وەرگەراندۆتە سەر زمانی رووسی و لە سالێ 1990 لە مۆسكۆ بڵاو كراوەتەوە.
خانزاد خانی خوشكی میر سلێمان فەرمانرەوای میرنشێنی سۆران،لە دوای ئەوەی ۆالی بەغدا میر سەلیمان دەكوژی ، خانمە میرزادەیە وەكو ئەمیرەی سۆران لە مێژووی كوردی و ژنان دا نیوی دەركردووە و بە وتەی مێژوونووسان زۆر شوینەواری لە د‌وای خۆی بەجی هێشتوە.وەكوو پرد، مزگەوت، قوتانخانە و تا ئیستاش شوێنەواری كۆشكی خانزاد لە هەریر ماوە. لە كاتی فەرمانرەوایی خانزاد شاری شەقڵاوە زۆر گەشەی كردووە و هاوینە هەواری قەرالیچە بووە و لە سەر لوتكەی چیای سەفینیش گۆرەپانێك بە نێوی خانزادەوە هەیە و دەگێرنەوە كە هاوینان لەو شوینە هەساوەتەوە. وەهەروەها لە هەمووی گرینگتر دەڵێن كە گوایە خانزاد بۆخۆشی لە هەموو شەرەكاندا بەشدار بووە.
مەلا مەحمودی بایەزیدیش باس لە وە دەكات كە لە كاتی شەری 1877 دا لە نیوان دەوڵەتی ئوسمانی و رووسیادا قەرە فاتم سەركێشی 500 سواری كوردی كردووە لە ناوچەكانی قارس و ئەرزەرۆم.
میتۆتەر لیخیش باس لە بەشداری چالاكانەی ژنانی كورد دەكات لە كاتی سەرهەڵدان و راپەرینەكان.
مێجەرسۆن كە لە ساڵی 1909 لە ژیر نیوی بازرگان دەچیتە هەڵەبجە و لە نزیكەوە عادیلە خانمی هاوسەری عوسمان پاشای چاف دەناسێ. بە وتەی سۆن عادیلە خانم ژنێكی بێ هاوتایە و تێگەیشتو و خاوەن كەسایەتیەكی بە هێز بووە. بۆ خۆی بە تەنیا فەرمانرەوای شاری شارەزوور بوووە، بێجگە لە كاری سیاسی بۆ خۆی دادگایەكی هەبووە كە بە عادیلانە تاوانبارانی سەزا دەدا. و لە شێری هەلەبجە كۆشك و تەلاری جوان بازارێكی باشی بۆ بازرگانی درووست كردوو. ئەم بازارە سرنجی ئوسمانیەكانی لە سەردەمی خۆی دا راكێشابوو و دەیان ویست بە هەر شیوەیەك بێت بچنە نێو شاری هەلەبجەوە، بەڵام عێدیلە خانم بە ‌هیچ شێوەیەك دەرفەتی پێیان نەدەدا كە بێنە نێو حوكمرانیەكەیەوه. لەم دەڤەرە هەموو كەس رێزیان لە عادیلە خانم گرتووە و كەس لە فەرمانەكانی سەرپێچی نەكردووە.و نازناوی جان بەهادوۆری یان پێ بەخشیوە.
عادیلە خانم دوای كۆچی دوایی هاوسەرەكەی لە دوای شەری جەهانی یەكەم سەركردایەتی یەكیك لە گەورەترین هۆزی كوردی دەكرد كە هۆزی جاف بووە.
ئیدمۆندز باس لە حەبسە خانی نەقیب دەكات كە هاوسەری شێخ قادری برای شێخ مەحمودی حەفید بووە و بە ژنێكی زیرەك و نێودار پێناسەی دەكات و دەڵی كە لە سیاسەتی نا وچەكەدا رۆلیكی گرینگی بینیوە و سەرگەورەی ژنانی شاری سولەیمانی بووە، یەكێك لە كارەكانی كە ئەنجامی داوە ئەوە بووە تێكۆشاوە كە مەدرەسەیەكی ئێوارانە بۆ ژنان درووست بكات. و هەر لە سولەیمانیەوە هاری كاری كۆماری مەهابادی كردووە و تەنانەت پێشەوای نەمر نامەی سوپاسگوزاری بۆ ناردووە.
ئیدمۆنز لە نووسینەكانی دا باس لە وە دەكات كە هیز و توانایەكی زۆر لە پیكهاتەی ژنی كوردا هەیە و هەمیشە هەوڵ دەدەن خۆیان پێش بخەن و لەم بارەیەوە دەڵی (هەمیشە و لە یەكەم رۆژی دەست بە كار بوونمانەوە لە ناوچەی كوردییەكاندا بی وچان داوامان ڵئ دەكری كە مەدرەسە بۆ كچان بكەینەوە و نەك تەنها لە شار و شارۆچكەكان تەنانەت لە گوندەكانیش)
مینا خانم هاوسەری نەمر پێشەوا قازی لە سەرەتای كار و خەبات سیاسی هاندەری بووە بۆ كار و خەباتی لە دامەزراندنی كۆماری مەهاباد، و لە سەر دەمی كۆمار لە مەهاباد یەكێتی ژنانی دامەزراند بۆ خۆشی سەر پەرستی رێخراوی ژنانی دەكرد،لە سەردەمی كۆمار مینا خانم بۆ بەدەست هێنانی مافی ژنان و دابین كردنی مەدرەسە بۆ ژنان خەباتێكی‌ مەزەنی كردووە.
رابیعە خانم سەرگەورەی نانەواكانی شاری سولەیمانی بووەو ، رۆلێكی گرینگی بینیوە لە دابینكردنی نان له كاتی شەر دا.
فاتمە خانم رەواندزی لە دوای مردنی هاوسەرەكەی كارو باری 8 گوندەی ئەو دەڤەرەی گرتۆتە سەر ئەستۆی خۆی و هەموو جۆرە بازرگانیەكی دەكرد. خەڵكی دەڤەر ئەوەندە باوەریان پێ هێنابوو كە بە نوێنەری خۆیان هەلیان بژاردەبوو.
پیەترۆ گەریدەیەكی ئۆروپایی لە گەشتێكی بۆ كوردستان بەم شێوەیە باسی ژنانی كورد دەكات (ژنەكانیان بی دەموچاوداپۆشین بە سەر بەستی دین و دەچن و لە گەڵ پیاواندا چ كورد وچ بیانی بە ئازادی گفتۆ گۆ و هەڵس و كەوت دەكەن))
لە دوای شەری یەكەمی جیهانی و لە ساڵی 1919 بۆ یەكەمین جار لە گۆر زانیاری و هەوڵەكانی سەرچاوەكانی مێژوو ، یەكەمین رێخراوەی ژنانی كورد لە ئەستەنبۆل دامەزرا. ئەنجوم خانمی هاوسەری موستەفا پاشای یامولكی سەرۆكی كۆمەڵەكە بووە. زۆرتر داوای مافی ژنان و دابینكردنی مەدرەسە و برایەتی گەلان كاری كردووەو لە بواری پەروەردەی منداڵان هەنگاوێكی مەزنی هەڵگرتووە. لە كاتی سەرهەڵدانی كەمالیزمەوە ئەم رێخراوەیە پەرتەوازە دەبن.
لە وە زیاتر هێچ زانیاریەكی باشترمان لە بەر دەست دا نییە
فاتیمە محێدین و گوزیدە خانم هاوسەری عەبدولعەزیز یامولكی ئەو دوو ژنە كوردە بوون كە زەنگی كاروانی خویندنیان لە باشوری كوردستان لێدا. و بە درێژایی تەمەنیان هەوڵی فێركردنی زانست بە كچانی كوردیان داوە سەرەرای ئەو هەموو ئاستەنگەی كە هەبووە.
یەكیك لە لایەنە لاوازەكانی چالاكی ژنانی كورد لە بواری رۆژنامە گەرییە بووە.
هۆیەكانی ئەم لاوازیە دەگەرێتەوە بۆ نەخوێندەواری لە نێو ژنانی كورد و دواكەوتوویی كۆمەلگەی كوردی. لایەنێك ئەم بابەتە بۆ ئەوە دەگەرێنەوە كە كوردان خۆیان مەیلی رۆژنامەنووسیان كەم بووە و لایەنێكی دیكەش هۆیەكەی بۆ نەزانینی لە بواری كاری رۆژنامەنووسی كوردی دا دەگەرێنەوە.
.ئەو ڵاوازیەی لە لایەن ژنانەوە هەبووە لە بوواری رۆژنامەنیگاری، لەو سەردەمەدا لە لایەن پیاوانەوە پر كراوەتەوە، پیاوانی رۆشنبیری ئەو سەردەمە بە بیروو باوەری خۆیان لە سەر ژنانیان دەنوسیەوە وبابەتەكانیان بە نازناوی ژنانە بلاو دەكردەوە.
لە رۆژنامەكانی زەمانی 1950 بابەتەكانی كە لە سەر ژنان نوسراون بە نێوەكانی (كچی كورد،خوشكی راستی،دایكی سۆلاڤ،خونچە موكریانی،ئەبریە مەحەمەد،ئەدیبە عەلی ، پرشەنگ .زیبا عەبدولواحید،و رووناك)له لایەن نووسەرانی پیاو وەكوو(فایەق هۆشیار،قانع،گیوی موكریانی ،كاكو مەم بۆتانی ، مومتاز حەیدەری ،خالید دلیر ،مستەفا ساڵح ، كەریم) نوسراونەتەوە.
لە رۆژهەڵاتی كوردستان دەست بە قەلەمی ژنان لە كاتی 1960 تەكاندا بەرەو زیاد بوون رۆیشت. و لەو كاتەدا دەرفەتی رەخسا كە كچانی كورد بۆ دەرەوەی وڵات دەرۆیشتن بۆ تەواو كردنی زانینگا و دەهاتنەوە بۆ كوردستان.و كار و خەباتیان بۆ وەدەست هێنانی مافی خۆیان بەردەوام دەكرد و هەتا ئیستاش جێپەنجەیان دیارە.
لە دەوای كۆماری مەهاباد و بەردەوام بوونی فكریەتی ئازادی خوازی ، ژنانیش رۆلێكی مەزنیان بینیوە و بە بەشدار بوونیا لە هێزەكانی پێشمەرگەدا و لە گۆر فكریەتی ئەو سەردەمە هەنگاویان بۆ ئازادی و یەكسانی هەڵهێناوە. هەر چەند خەباتی ژنان لە شۆرشە چەكداری ئەو سەردەمە زۆر سنوردار بوو بەڵام بەشداری ژنان لە خەباتەكاندا یەكەم هەنگاو بوو لە خەباتی رزگاری خوازی ژنان، و لێرەشدا ژن سەلماندی كە لە هەموو بوارەكاندا بۆ رزگاری خۆی و نەتەوەیی رۆڵی بەرچاو دەگێرێت.
ئێمە لە بواری چەكداری دا شاهێد زۆر ژنە قارەمان بووین كە هەتا دوا هەناسەی سەری بۆ رژیمی داگیركەر نە نەواند و بوون بە ئەزموونێك بۆ ژنان و سیمبولێكی لەبیر نەكراو.
بە هەزاران ژن و كچی كورد بوونە قوربانی ژنۆساید و پاكتاوكردنی نژادی و وێران كردن كوردستان لە لایەن داگیركەرانەوە. بە هەزارانیش لە زیندانەكاندا توند كران یان زیندە بە چاڵ كران و سەدانیش دەست درێژیان كرایە سەر و لە سێدارە دران لەم نێوانەدا ناتوانین ئاماژە بە فاتمە رەش خەڵكی بانە و لەیلا قاسم،نەكەین.
لە 30 ساڵی رابردوودا بە پێشەنگایەتی خەباتی رزگاری خواز گەلی كورد لە باكوری كوردستان دەتوانین ئاماژە بە(( سەما،بیریتان، بێریڤان، زیلان، ڤیان، زیلان پەپولە،رووناهی، ژیان هتد..)) بكەین كە بە فیداكاری خۆیان و پێشكەش كردنی گیانی خۆیان بۆ ئازادی نەتەوەیی بوونە سیمبولی بەرخۆدان و گەیشتنەوە بەئاستی ئیلاهەی ژن و بە خوداوەند بوونیان.
لەم دەهەیەی رابەردوودا بە درووست بوونی پارتێكی سەربەخۆی ژنان لە سەر بنەمای فكریەتی ئازادی و ریزگاری خوازی و ئیدیۆلۆژیەكی فەلسەفی و گەرانەوە بۆ سەر بنەما و كۆكی رابەردوو ژنان لە باكوری كوردستان توانیان هێزێكی پۆڵاین بئافرێنن و بە هەڵكۆلینی گۆرەكانی وەكوو ئیشتار و زەنۆبیا و هەتاكیلۆپاترا، سەمیرە، ئەمیسیەكان، و دیسان رۆحیان بە بەردا بكاتەوەو لە جەستەی گریللا و هێزی رزگاری خوازی ژنان لە سەر شاخەكانی كوردستان بیانبینینەوە.