گفتوگۆى نێوان ئۆپزسیۆن و دەسەڵات..دیالۆك لە پێناوى دیالۆكدا یان چارەسەر كردنى دوگمە سیاسیەكان ؟!

Monday, 18/07/2011, 12:00

كە قسە لە مەڕ دیالۆك دەكەم وابەستەیە بە ژینگەى ئەو سیستەمانەوە كەوا بە كردار دیمۆكراسین ، ڕەنگە لە بەرئەنجامى نا دادوەرى كۆمەڵایەتیدا , یان لە پیادە كردنى سیاسەتێكى نا تەندروست و قەیرانى ئابووریدا سیستەمى سیاسى دوچارى دوگم ببێتەوەو پرێنسپەكانى پرۆسەى دیمۆكراسى بكەوێتە ژێر پرسیارەوە ،بە دڵنیایەوە هاوكات تەنگژەو ئاڵۆزیەكان دەبنە فاكتەرى پەشێوى سیاسى و كۆمەڵایەتى و جفات پەلكێش دەكەن بۆ نێو ناكۆكى كۆمەڵایەتى و قەیرانى قوڵ و ڕوخێنەر، دەبێت ئەو ڕاستیەش بزانین قەیرانەكان توێژە جیا جیاكانى ئەو كۆمەڵگایە بە ئاقارى بەریەك كەوتن دەبات . لە دۆخێكى لەم چەشنەدا گفتو گۆو دیالۆك لە نێوان هێزە سیاسیەكان ، چ بۆ چارە سەر كردنى گرفت و تەنگو چەڵەمەكان و چ بۆ بەر بەستكردنى هەر بەرخوردێك كردارێكى سیاسى پۆزەتیڤە ، پێویستە هەر هەموان بە ڕۆحێكى بەرپرسیارانەوە مامەڵەى لە گەڵدا بكەن ، ڕەوشى دیالۆك بە مەرجێك دێتە ئاراوە كە ئیرادەیەكى دیمۆكراسى ڕاستەقینە هەبێت، بە تایبەتى هەنگاوى گەورەو بەر پرسیارەتى لە ئەستۆى دەسەڵاتدایە بۆ ئیحتوا كردنى بە جۆرێكى مەدەنیانەو دوور لە زەبرو ستەمكارى . ئەو سیستەمانەى كەوا دیموكراسین زۆر بە ووردى و ووریایەوە هەنگاو دەهاوێژن بۆ كۆتایى پێهێنانى ئاڵۆزیەكان بە جۆرێك كە تاكەكانى نێو جفات دوچارى مەترسى و زیان نەبنەوە. پێچەوانەى سیستەمە دكداتۆرەكان هەرگیز هێزى سەربازى و توندو تیژى بە كار ناهێندرێت لە بەرانبەر هاو نیشتمانیان . لە بەر ڕۆشنایى سیستەمى دیمۆكراسیدالۆژیكى دیالۆك و گفتوگۆ كە یەكێكە لە كۆڵەكەكانى ڕاگردنى پرۆسەى دیمۆكراسى ئەڵتەرناتیفى هێزى سەربازى و توندو تیژییە،چونكە لە كەشى دیمۆكراسیدا هێزە چەكدارەكان هێزێكى نیشتمانى و بێلایەنن ئەركیان تەنها پارێزگارى و پشتیوانیكردنە لە جڤات ، حزبەكان ناتوانن وەكو كەرەستەیەكى داپڵۆسێنەر هەڵیانسوڕێنن لە بەرانبەر نەیارەكانیان و هاو وڵاتى نیشتمانەكەى خۆیان .دیالۆك زیاترمۆراڵێكە لە نێو كولتورى دیمۆكراسیدا ئەنجام دەدرێت و هێزە سیاسیەكان خۆیان دروستكەرى ستراكچەرى ئەو سیستەمە دیمۆكراسیەن كە گوزارشت كردنە لە فرە ڕەنگى و یەكتر قبوڵ كردن و لێبوردەیى و (پلۆرانیزم) كە یەكێكە لە بەرهەمەكانى دیمۆكراسى هاوچەرخ . ئەوەشمان لا ڕوون و ئاشكرایە گفتوگۆو دیالۆك لە نێوان هێزە سیاسیەكان بە تەنها لە پێناو درێژە پێدانى دیالۆكێكى بیزەنتیانەو بێبەرهەم و كات بە سەر بردن و هێشتنەوەى كەموكوڕیەكان و ناعەداڵەتیەكان و، هەروەها ئەوسیستەمە حوكمڕانیەى كەوا ئیفلیج بووە وەكو پێش ڕوداوەكان ، زۆرناڕاست و ناتەندروست و چەواشەكاریە ، ڕەنگە كۆى ناتەواویەكان و كەڵەكە بوونى دوگمە سیاسیەكان كە هۆكارى تەنگژەكانن وەكو ژیلەمۆیەكى سیاسى چەپێنراو لە پاش بەرز بوونەوەى پلەكانى گەرماى ئەو ژیلەمۆیە و دەرئەنجامى فشارو پاڵەپەستۆ بە چەشنێكى ترسناك بتەقێتەوە و سیستەم ژێراو ژوور بكات ، ئەو كات نە دیالۆك و نە هێز فریاى ڕەوشەكە ناكەوێت . ئەم پرسە لە كەشێكى ئارام و دیمۆكراسیدا دەخوڵقێنرێت بۆ ڕەواندنەوەى ناكۆكى و پایەماڵ كردنى بوغزو كینەو یەكتر سڕینەوە،دەبێت هێزە سیاسیەكان بە دەسەڵات و ئۆپزسیۆنەوە ئیرادەو قودرەتێكى بە هێزى دیمۆكراسى و خواستێكى لێبڕاوانەیان هەبێت بۆ بە تەنگەوە هاتنى چارە سەر كردنى گرفتەكان و بە دیهێنانى خواست و داواكاریەكانى جڤات . لە پاش ڕوداوەكانى حەڤەى شوبات و شەهیدكردنى ژمارەیەك هاو نیشتمانیان بە دەستى تفەنگدارەكانى حزب ، پاشان بە ڕێوە چوون و خۆپیشاندانى گەورە كە ماوەیەكى زۆرى كێشا لە زۆربەى شارەكانى كوردسان بە مەبەستى چاكسازى سیاسى و نەبوونى ئازادى و عەداڵەتى كۆمەڵایەتى ، دەسەڵات لە باتى وڵامدانەوە بە داخوازیەكانى خەڵك و چاكسازى لە سیستەمى دەسەڵاتدا . لە ڕێى هێزى سەربازى و توندوتیژیەوە داخوازى و داواكاریەكانى خەڵكى سەركوتكرد . لەپاش نمایشكردنى تواناى هێزى سەربازى وپۆزلێدانى قودرەتى جەبروتى هەمەگى خۆى لە بەرانبەر هاو نیشتمانانى سڤیل بە مەبەستى كپ كردنى ناڕەزایەتیەكان ،كەوتە دیالۆك و گفتوگۆ لە گەڵ ئۆپزسیۆن ،تەنها مەبەستیان پیشاندانى ڕوخسارێكى دیمۆكراسیانەى درۆینەى دەمامكدار بوو بەڵام لە ناوەڕۆكدا هەڵگرى تۆوى دكداتۆرى . سەیر لەوەشدایە ئۆپزسیۆنیش زۆر بە ساكارى و شرمنانە كەوتە دیالۆك و گفتوگۆ لە گەڵ دەسەڵات ، لە باتى سەپاندنى ئەجنداى سیاسى خۆیان وپاداگرى لە مەڕ داخوازیەكانى شەقام كە چى دەسەڵات پرۆژەى بە ناو چاكسازى دەداتە ئۆپزسیۆن و لێشیان داواكارە قبوڵى بكەن . لە دنیاى سیاسیدا نەبووە لە دۆخى ئاڵۆزى و تەنگژەو گرفتاریدا دەسەڵات پرۆژەى بە ناو (ڕیفۆرمیستانە) پێشنیارو فەرزكات بۆ ئۆزسیۆن . تا هەنوكەش كە دانوسان و دیالۆك لە نێوان هێزە سیاسیەكانى ئۆپزسیۆن و دەسەڵات بە ڕێوە دەچوات ،هەموومان ڕۆژانە گەواهى پێشێلكردنى مافەكانى مرۆڤ و بەرتەسك كردنەوەى ئازادى تاكە كەس و پایەماڵكردنى ئازادى بیروڕاین ، چ لە لایەن هیزەكانى دەسەڵاتەوە بۆ سەر چلاكوانانى مەدەنى خۆپیشانداكان چ بە كار هێنانى ئامرازى یاساو دەسەڵاتى دادوەرى بۆ فشار خستنە سەر ڕۆژنامە نووسانى مەدەنى و ئەهلى .لە گەڵ ئەو هەموو پێشێلكاریانەدا كە دەیانبینین ئەو كەسانەش كەوا تێوە گلاون و دەستیان سوورە بە خوێنى شەهیدان ،لە باتى گردن و ڕاپێچكردنیان بۆ بەردەم دادگا بە مەبەستى لێپێچینەوە كە چى بە بەرچاوى كەسوكارى شەهیدانەوە دەسوڕێنەوە . ئۆپزسیۆن ئەم هەموو ڕوداوو پێشێلكاریانەى دەسەڵات دەبینێت كە بەرانبەر كرامەت و حورمەتى ئینسان دەكرێت ،كە چى زۆر بە خشۆكى و لە ژوورە تاریكەكان بەردەوام وسەرقاڵن بە دیالۆكى بێئەنجام وپوچگەرایانە . هەردوو حزبى دەسەڵات ئەزموونێكى دوورو درێژیان هەیە لە گفتوگۆو(دیالۆكى پراكماتیكى) و داشكاندنەوەى بە قازانجى سیاسى خۆیان چ لە گەڵ دەوڵەتە دكداتۆرەكانى ناوچەكەو چ لە گەڵ خودى خۆشیاندا . یەكێتى وپارتى پاش جەنگێكى خوێناوى ناوخۆیى دوورو درێژ دەیان دانوسان و گفتوگۆیان ئەنجامدەدا كە چى نەدەگەیشتنە ئەنجام مەبەستان تاكتیكى سیاسى و فێڵ كردن بووبۆ یەكتر شكاندن ، لە هەمان كاتدا ستەمكارى سیاسیان لە بەرانبەر ئەندامانى یەكتردا بە كار دەهێنا ، تا بارودۆخێكى سیاسى هاتە پێشەوە و دكداتۆرى ڕوخاو بەرژەوەندى ئابوورى و سیاسى واى خواست ڕێكەون و برا بەشیكەن . لە دەرئەنجامى دیالۆك و گفتوگۆكانیان لە گەڵ حزبى بەعسى فاشیزم بە ناو مفەوەزاتەوە زەبرى كوشندەیان دەخوارد ، بە چوار ساڵ و یەك ساڵ سەرقاڵ دەبوون بە ڕەوشى دیالۆكەوە لە پێناوى دیالۆكدا بێ ئەوەى بگەنە ئەنجام ،چونكە فاشستەكانى بەعسیزم ئامانجیان چارەسەر كردنى كێشەكان نەبوو مەبەستیان ڕێكخستى پلانگێڕى و لە ناو بردنى لایەنگرانى شۆڕش بوو . ئەم هەموو پلان و ڕوداوانەى مێژوو كە (كولتورێكى بۆماوەیەى) دەسەڵاتە تۆتالیتارەكانە لە نەستى سایكۆلۆژیاى سیاسى هەردوو حزبدا ڕۆ چووەو كەڵكەڵەى خۆ نمایشكردنیەتى بە سەر حزب و هێزى سیاسى بچوك و بێچەكدا بۆ خۆ بەتاڵكردنەوە لە ستەمكارى . ڕوداوو دەرئەنجامەكان پێمان دەڵێت دەسەڵات ئیرادەیەكى دیمۆكراسى ڕاستەقبنەى نییە بۆ چاكسازى سیاسى و ئاشتكردنەوەى كۆمەڵگا،نیازیان بەردەوام پێدانى ڕەوشى ئێستایە كە لەو ئەزموون و مێژووەوە سەرچاوەى گردووە دەتوانین دەستەواژەى ((دیالۆكى پیلانگێڕى)) ناو بنێین ، یەكێك لەو گرفتە سیاسیانەى كە پرۆسەى دەسەڵاتى سیاسى لە كوردستان دووچارى دوگم و چەقبەستن كردووە، ئەو نوخبە سیاسیەیە كە دەسەڵاتى ترۆپكى هەردوو حزبى فەرمانڕەواو دەسەڵاتى سیاسیشى بە چەشنێكى ئاسنین قۆرخ كردووە ، بەرژەوەندى سیاسى و ئابووریان وا دەخوازێت پاداگرى لە هێشتنەوەى ئەو كەشە سیاسیە دوگماتیزمە بكەن كە كۆمەڵگاى كوردستان بە دەستییەوە دەناڵێنێت،چونكە ئەوان تا ئێستاش لۆژیكى سیاسەتێك پیادە دەكەن گوزارشت لە سیاسەتى قۆناغ و زەمەنى جەنگى سارد دەكات ، بارگاوین بە كولتورى سیاسەتى نالۆژیكى حزبە ستالینیەكان ،ئەم چەشنە حوكمڕانیە كە لێوان لێوە لە دكداتۆرى ئێكسپایەر بووە و پاشەكشێیەكى كەمەر شكێنى پێكراوە لە بەرانبەر پرۆسەى دیمۆكراسى هاوچەرخ ، ئەوەتانێ هێدى هێدى گەواهى هەرەسى بەفر ئاساى ئەو سیستەمانەین كە ڕەوشی سیستەمى سەرتاپا گیریان بە ڕێوە دەبرد . دەسەڵات لە سەر بنەمایەك سیاسەت بە ڕێوە دەبات زۆر كۆنسەرفاتیزمە و ناتوانن بە جۆرێك لە جۆرەكان متمانە ببەخشنە كۆمەڵگا بۆ بە دیهێنانى خواست و داواكاریەكانى خەڵك و چارە سەر كردنى تەنگو چەڵەمە سیاسیەكان بە حوكمى نا دیمۆكراسی بوونیان ، نموونەشمان بەرتەسككردنەوەى ئازادى تاكە كەس و بەردەوام بوونیانە لە پێشێلكردنى مافى مرۆڤ و بەردەوامیدان بە بارى نائاسایى . هەردوو حزبى دەسەڵاتدار لە پرخەى خەوێكدان كە پێیانوایە جگە لە خۆیان كۆمەڵگاى كوردستان و هاونیشتمانیان ناهۆشیارو بێخەبەرن لە ڕەوتى گۆڕانكاریەكانى جیهان . هەمیشە بیر كردنەوەو گوفتاریان لە نێوان دوو بازنەدا دەسوڕێتەوە كە هیچ پەیوەندى بە چارەسەر كردنى قەیرانەكانى (ئێستاوە) نییە و جگە لە مەبەستى (دیماگۆجی)سیاسى هیچ بەرهەمێكى لێ ناكەوێتەوە . بازنەى یەكەمیان شانازیكردن بە ڕابردوو هەڵدانەوەى ئەمجادى جەنگى ڕزگارى نیشتمانى ، ئەمەش كۆتایى پێهاتوەو بۆتە بەشێك لە مێژووى ڕابردوو،گێڕانەوەى ڕیوایەتى ئەم جۆرە ئەمجادانەش گەنجى ماف خوراوو سەركوتكراوو بێكارو هاو نیشتمانى برسى پێڕازى ناكرێت ، بازنەى دووەمیان بریتیە لە بەڵێن و پەیمان و وەعدى ناڕاست كە ماوەى بیست ساڵە بە خەڵكى دەفرۆشن و هەركیز جێبەجێى ناكەن ، هاونیشتمانیان ئەمەندە پڕوپاگەندەى ئەو بەڵێنە دووبارە بووانەیان بیستووە لە زاكیرەیان چەسپ بووەو بۆتە درۆیەكى ڕۆتینى ڕۆژانە و هەندێك جاریش كردویانەتە نوكتەو ڕیوایەتى تەنز ئامێز .