تیرۆركردنی رۆژنامەنوس و ئینتەرناسیۆنالیست و هاورێی كورد خاتوو لیسی شمیت لە كوردستان

Tuesday, 29/11/2011, 12:00

شەهید لیسی هەرچییەكی نووسیوە بۆ گەلانی ژێردەستە و ئازادییان نووسیویەتی. خەباتیشی هەر لە پێناوی ئەوان و دادپەروەرییدا بووە، گیانیشی هەر لە پێناوی سەركەوتن و دوارۆژی ئەواندا بەخشی.

لە كوردستانپۆست نووسینێكی بەرێز قادر نادر دەربارەی تیرۆكردنی رۆژنامەنووس و ئینتەرناتسیۆنالیست خاتوو لیسی شمیتم بەرچاو كەوت، هەر بۆیە بە باشمزانی منیش لەم كاتەدا ئەم نووسینەم دەربارەی ناوبراو بڵاو بكەمەوە.

لیسی شمیت
لە 3/4/1994 لە كاتژمێری دوانزەو نیوی پاش نیوەرۆ رۆژنامەنوسی بە رەگەز ئەلمانی و دۆستی بەوەفاو خەمخۆری گەلی كورد خاتوو لیسی شمیت لە دایك بووی 19/1/1959، بە دەستی سێ چەتەو بەكریگیراو لە كوردستان/ عێراق لە نزیك شارۆچكەی عەربەت تیرۆر كرا. لیسی كورتەی ناوی (ئێلیزابێت Elisabeth Schmidt)ە، و بە ناوی (میلێنا ئێرگن) یشەوە بابەتی دەنوسی.

دەستگیركردنی تاوانباران
دوان لە سێ مرۆڤ كوژەكان توانرا لە لایەن هێزی ئاسایشەوە دەستگـیر بكرێن. دواجار لە تەلەفزیۆنی دەنگی گەلی كوردستان (PUK TV) لە سلێمانی ئیعترافەكانیان نیشاندران و هەوالەكە بۆ رای گشتی و كۆمەلإنی خەلكی كوردستان لە ریگای بەشەكانی راگەیاندنەوە بلإو كرایەوە. پێشەكی هێزی ئاسایشی سلێمانی سەبارەت بە بكوژەكان بە هاوكاری دانیشتوان و بە دەزگاكانی تری حكومەتی هەرێمی كوردستان زانیاریان چنگ كەوتبوو. دواجار بە رێگای هێزی ئاسایشی چەمچەمالەوە لە بەرواری 8/4/1994 یەكێك لە بكوژەكان بە ناوی (زەكی سەعید عەباس) لە ئوتومبیلێكی بەرازیلی دەستگیركراو تەسلیم بە كاربەدەستانی سلێمانی كرا. لە لایەن بەرێوەبەرایەتی ئاسایشی سلێمانی خرانە ژێر لێكۆلینەوەو ددانیان بە تاوانی تیرۆركردنی لیسی و پێشمەرگە هاوەلەكەیدا (عەزیز قادر فەرەج) نابوو. زەكی بە پێی ئیعتیرافـی خۆی لە 1992 وە بۆ موخابەراتی عێراقی كاری كردوە كە هەر ئەوانیش ئەو ئوتومبیلەیان بۆ ئەم ئۆپەراسیۆنانە خستبوە خزمەتیان. بە پێی قسەی خۆی لە سالی 1986 لە شاری هەولێر خوێندنی (ئابوری لە بواری ئامار) تەواو كردوە، هەر لێرەوە زانیاری بۆ دامودەزگای موخابەراتی عێراقی كۆكردۆتەوە. بكوژی دووەم بە ناوی (ئیسماعیل حەمە مستەفا) خەلكی كەركوك، و لە دایكبوی سالی 1958، توانرا لە 10/4/1994 لە سلێمانی لە گەرەكی بەختیاری لە ناو تەكسیەكدا دەستگیر بكرێت. بە پێی قسەكانی خۆی ماوەی سێ مانگ بوو كارو جاسوسی بۆ موخابەراتی عێراقی دەكرد. هەردووكیان لەبەر دەم دادگای پارێزگای سلێمانی ددانیان بە تاوانەكانیاندا نابوو. تاوانباری سێیەم (وەهاب شێخ ئەحمەد) توانیبوی دەرباز بێت و دەستگیر نەكرابو. بە هۆی ئەمانەوە چوار كەسی تر كەشف ببوون كە سەر بەم ئەلقەیە بوون كە بەشداربونیان لە ئۆپەراسیۆنی تیرۆركردنی لیسی شمیت و هاوەلەكەی هەتا ئەو كاتە نادیار بوو...، بەلإم هەندێكیان دەستیان لەو تیرۆرو تەقینەوانەدا هەبوە. تاوان و ئیعترافەكانی زەكی و ئیسماعیل دەتوانرێ بە كورتی بەم شێوەیەی خوارەوە شیتەل بكرێتەوە:

ئەم تاوانبارانە لە تەلەفزیۆندا ددانیان بە دوو تاوانی خۆیاندا نابوو
ئەم تاوانبارانە لە تەلەفزیۆندا ددانیان بە دوو تاوانی خۆیاندا نابوو. بریار وابوە كە لە سەرەتای ئۆپەراسیۆنەكەیاندا بە تایبەت بە شوێن كارمەندانی UN دا بگەرێن و بیان كوژن. زەكی دەڵێ:
"دوو، سێ مانگێك پێشتر جەختی زۆریان خستە سەرمان كە دەبێت خەلك بكوژین. ناوی كەسی گونجاویان لا نەبوو كە كێ تیرۆر بكەین، بەلإم دەزگای ئەمن و موخابەراتی عێراقی تەنیا ئەو بیگانانەیان دەویست بكوژین كە قژ زەردن، چاو شین و پێست كالن. ئەمریكی و بەریتانی و فەرەنسی ئامانج و نێچیری سەرەكی بوون. چەند جارێك هەولماندا، بەلإم بێ ئەنجام گەراینەوە كەركوك، و بروایان پێنەدەكردین. دوایی لەگەل كەسێكدا رێككەوتین كە بە شوێن بێگانەدا بگەرێین. بە تایبەتی خەلكی (UN) یان مەبەست بوو. دەیان ووت: ئەگەر UN لە كوردستان وون ببن بە خولەكێك زاخۆ دەگرینەوە..". زەكی دەلیت:" لە گەرەكی بەختیاری - سلێمانی دەستمانكرد بە عەمەلیەی گەران بە شوێن ئەو جۆرە كەسانەدا. ئەوانەی سلێمانی گشت ناونیشانەكانیان لەلامان هەبوو. دەیانزانی چ بێگانەیەك، لە چ مالێكدا دەژی و لە كوێ یەكتر دەگرنەوەو دەبینن. بە رێكەوت لەو شەوەدا بە ئوتومبیل هاتینە دەرێ و ئەوانەی (UN) مان بینی، كە بەرەو سەنتەرەكەی خۆیان دەرۆیشتن. كە گەیشتنە سەرەوە لە ئوتومبیلەكەیان دابەزین، و ئێمەش لاماندایە جادەكەی ئەو بەریان، و لە سوچێكدا ئەو فورسەتەمان قۆزتەوە و گوللە بارانمان كردن". ئیسماعیل حەمە مستەفاش لە دیدی خۆیەوە باسی دەكات و دەلێ: "لە رۆژی سێ شەممەی رێكەوتی 8\9/3/1994 لە كاتژمێری 5, 8 ی ئێوارە لە تەكسیەكەوە تەقەمان لە سەیارەیەكی UN كرد لە سلێمانی لە گەرەكی بەختیاری كە پێنج كارمەندی ئەوانی تێدابوون و دوانمان لێ بریندار كردن. زەكی لە وتووێژی تەلەفزیۆنیەكەدا دەڵێ:

"من دوای نزیكەی پانزە خولەك دوبارە گەرامەوە هەمان شوێنی عەمەلیەكە و قەرەبالغیەكم بینی. بەم شێوەیە توانیم دلنیا بم لەوەی كە ئۆپەراسیۆنەكە سەركەوتوبوە. بۆ ئەم كارە 3000 دۆلارمان وەرگرت، هەر یەكەو 1000 دۆلار، بەلإم رائد سائر 300 دۆلاری لە هەرسێكمان بۆ خۆی لێ گـل دایەوە، گوایە موخابەراتی كەركوك پارە تەنیا بۆ كوژراو ئەدەن نەك بۆ بریندار". زەكی لە ئیعترافەكەیدا باسی دەكات و دەڵێت: "دوو رۆژ لە سلێمانی ماینەوەو دوایی بانگیان كردینەوە بۆ كەركوك. لەوێ پێیان ووتین كە عەمەلیەكەی پێشوو سەركەوتوو نەبوە. لەبەر ئەوە پێویستە یەكێكی گەورەتر ئەنجام بدەین". قوربانیەكەی ئۆپەراسیۆنی ئەم جارەیان رۆژنامەنوسی ئەلمانی و دۆست و خەمخۆری بەوەفای كورد خاتوو لیسی شمیت و پێشمەرگە پاسەوانەكەی بوون. خەلإتی ئەمجارەیان دەبوایە ملیۆن و نیوێك دیناری عێراقی بوایە.

لیسی شمیت چۆن كوژرا
زەكی سەعید بەم شێوەیەی خوارەوە باسی ئۆپەراسیۆنی كوشتنەكەی لیسی شمیت دەكات:
" لە سلێمانی (لە بازاری رەش بە قاچاغ - بە پێی قسەی ئیسماعیل حەمە موستەفا) كلإشینكۆفێكی كوبایی بە نرخی 2300 دینار وە هەروەها دوو رومانەی دەستیمان كڕی. ئەو ژنە (لیسی شمیت) چوار پیاوی لەگەل بوو. رۆژێك پێشتر لە سلێمانی چاودێریمان كرد كە بە درێژایی كاتەكە بە ناو بازاردا هات و چۆی دەكرد. لە رۆژی دوەمدا ئەو شوێن و مالەمان دۆزیەوە كە لێی دەژیا، لە دورەوە بەردەوام چاودێریمان دەكرد. ئەو ژنە (لیسی شمیت) و سێ كەسی تر كە هەموویان رۆژنامەنوس بوون لە ژن و پیاو بە لاندگرۆزەریكی مۆدێلی 82 بەرەو عەربەت ڕۆیشتن و لەوێوە ریگای سەید سادقیان گرتە بەر. جێبێكی لانگرۆزەر كە پاسەوانەكانی (لیسی شمیتیان) تیدا بوو. لە سەیدسادق لەسەر گردەكەی ناوپارێز ئوتومبێلی ژنەكە (لیسی) شكا. ئێمە بە لای ئوتومبیلەكەدا تێپەربوین هەتا پشتی ناوپارێز. لەوێ وەستاین و چاوەرێمان كردن، بەلإم نەهاتن. لەوە دەچوو كە جێبی پاسەوانەكان سیانەكەی تریان (رۆژنامەنوسەكانی) تریان لەگەل خۆیان بردبێت. بەرەو رووی پێنجوین رۆیشتن. من ویستم دوای جێبەكە بكەوم، بەلإم بە پێچەوانەی من هاورێكەم ویستی بگەرێتەوە، چونكە ژنەكە لە ئوتومبێلەكە مایەوە. گەراینەوەو گەیشتین بە ئوتومبیلی ژنەكە (لیسی) لای شانەیەری. ئوتومبێلەكەیان زۆر لەسەرخۆ دەرۆیشت. دوای كەوتین. دەمانزانی كە شكاوە. هاورێكەم (تاوانباری سێیەم - وەهاب شێخ ئەحمەد - نوسەر) ووتی: با لێرە بیان كوژین، با لێرە دابەزم و عەمەلیەكە هەر لێرە كۆتایی پێدەهَنم و ئێوە دوایی وەرنەوە بە دوامدا. بەلإم عەمەلیەكەمان لەم شوێنە نەكرد. ئەوانە (لیسی و شۆفێرەكە) هاتنە سەید سادق، و ئوتومبیلەكەیان بردە لای فیتەرێـك. یەكێك لە ئێمە، ئیسماعیل، رۆیشتە ئەوێ بۆ چاودیری كردن. زانیاری دەست كەوت كە ئوتومبیلەكە لەوێ ناتوانرێ چاك بكرێت. فیتەرەكە پێی ووتون بیبەنە لای قابیل (فیتەرێكی تر) لە كۆتایی سەید سادق نزیك بەنزین خانەكە. بەردەوام بە دوایان كەوتین، بەلإم لەوێ نەوەستان، بەلكو بەردەوام بوون لەسەر رۆیشتن بەرەو سلێمانی و بە نوقتەكەی چەماخچیان تێپەرین و ئێمەش بە دوایاندا رۆیشتین. لێرە ئیتر فورسەتی خۆمان دۆزیەوە بۆ بە ئەنجامدانی عەمەلیەكە. لە دەشتەكەی باخچیان نزیكەی كیلۆمەترو نیوێك دوای نوقتەی تەفتیشەكە هاورێكەم ووتی تەواو لابەرە تەنیشت ئوتومبیلەكەی. تەنانەت نەیهێشت كە ئیسماعیلیش عەمەلیەكە بكات. ووتی خۆم تەقەیان لێ دەكەم. لاماندایە تەنیشت ئوتومبیلەكەو بە خەستی گوللە بارانمان كردن. دلنیا بوو لەوەی كە هەردووكیان لە شوێنی خۆیاندا مردن". بە گوێرەی قسەكانی ئیسماعیل حەمە موستەفا: "نەماندەزانی كە ئایا كوشتومانن یان نا، بەلإم بینیمان كە ئوتومبیلەكە لە جادەكە لایدا. تەنانەت نەشمدەزانی ئەو ژنە ناوی چیبوو". زەكی دەلێ: "ئێمە بۆ موخابەراتی عێراقی كارمان كردوە، بەلإم پەیوەندیەكان بە ریڤای حیزبی (كوردی) دا رۆیشتوە".

لیسی شمیت رۆژنامەوانێكی ئینتەرناسیۆنالیست و ئازادیخواز بوو
لیسی شمیت هەتا سالی 1991 وەك رۆژنامەنوسیك لە باشوری كوردستان كاری دەكردو چالاك بوو. لە 1994 بە دواوە لە توركیا دەژیا. دواجار لە شاری دیاربەكر دەژیا، هەتا ئەو كاتەی كە لە لایەن حكومەتی توركیاوە ناوبرا بە كەسێكی حەزپێنەكراو لەوێ دەركرا. لیسی یەكێك بوو لەو رۆژنامەنوسە كەمانەی كە توانی چەوساندنەوەو دەنگی كورد لە دەرەوەی حكوماتە ناوچەییەكانی توركیا، عێراق، ئێران و سوریا بگەیەنێتە رای گشتی ئەوروپا. دەیزانی كە دركێكە بۆ چاوی چەوسێنەرانی كوردو یارمەتیدەرەكانیان لە دەرەوە. لیسی دابویە بەرەی قوربانیەكان و هەرگیز لە شوێن و ژیانێكی پارێزراوەوە ریپۆرتاژەكانی خۆی نەنوسیوە. بیۆگرافـیای سیاسی لیسی مێژووی ژیانی مرۆڤیكە كە دژ بە وێرانی و جەنگ و هێزی داگیركەرو كوشتن و چەوساندنەوەی مرۆڤ بوە.، لە پێناوی ئەو دادپەروەریەدا ژیانی كردە قوربانی تیرۆر. لیستی چالاكیە ئینتەرناتسیۆنالیستیەكانی لیسی دوور و درێژن و لێرەدا تەنیا هەندێكی دەنووسم:
- سەرقال بون بە بابەتی پەناهەندە، مەسەلەی دەربەدەری پەناهەندە.
- چالاكی رۆژنامەوانی لە توركیا. وەرگێڕان و نوسینی رێپۆرتاژو چەندین بابەت سەبارەت.
بە تێمای جیاواز.
- گوێزانەوەی كارو چالاكیەكانی لە رۆژئاوای توركیاوە بۆ باكوری كوردستان، و كاركردن لەگەل رێكخراوی مافـی مرۆڤ لە دیاربەكر.
- لێكۆلینەوە و نوسین سەبارەت بە پێكەوە كار كردنی كارگە ئەلمانیەكان لەگەل رژێمی بەعس و بلإو كردنەوەی چەند ریپۆرتاژێك سەبارەت بە كیمیابارانەكەی هەلەبجە و ناوچەكانی تر لە لایەن رژێمی عێراقەوە.
- قەدەغە كردنی مافـی هاتوچۆ لە توركیا و هەرەشە لێكردنی لە لایەن سوپای توركیاوە.
لیسی لە لایەن دەولەتی توركیاوە بە مرۆڤێكی حەزپێنەكراو دەستنیشان دەكرێ و ناچاری دەكەن توركیا جێبهێـلێت.
- مانەوە لە كوردستان- عێراق و گرتنەبەری ریگای هاتوچۆكردن لە نێوان هەولێرو فرانكفورت/ ئەلمانیاو كاركردن لەگەل رێكخراوی مرۆڤ دۆست مێدیكۆ ئینتەرناشنال.
- تیگەیشتنی لیسی بۆ ئینتەرناتسیۆنالیزم لەوەشدا بوو كە هەر مرۆڤە لەو شوێنە دەبێت خەبات بكات كە لێی دەژی. خۆیشی پەیرەوی ئەم تیۆریەی دەكرد. لیسی وەك رۆژنامەنوسیك بۆ چەند رۆژنامەیەكی جیاوازی ئەلمانی دەنوسی، بۆ نمونە: Frankfurter Rundschau, Berliner Tagesspiegel وە لە كوردستانەوە بۆ چەندین كەنالی رادیۆو تەلەفزیۆن رێپۆرتاژی دەنوسی. هەروەها بە هەمیشەیی لەگەل ئاژانسی دەنگ و باسی فەرەنسی AFP كاری دەكرد.

سەربەستی نرخی گرانە
دوا رێپۆرتاژەكانی لیسی شمیت لە كوردستانی عێراقەوە سەبارەت بە روداوەكانی سالی (91 93) لە كتێبەكەیدا كۆی كردونەتەوە لە ژێر ناونیشانی: " سەربەستی نرخی گرانە". لەم كتێبەیدا پانزە ریپۆرتاژی نوسیوەو باسی تاقیكردنەوەو سەرنجەكانی خۆی دەكات لە كوردستانی عێراق، كە لە كۆتایی جەنگی دوەمی كەنداو دەست پێدەكات و بە راپەرینی كورد دەروات و خەباتی چەكدارییان دژ بە حكومەتی بەغدا هەتا یەكەم هەلبژاردنی پەرلەمانی كوردی، هەتا دەگاتە سالی دوەمی بوونی حكومەتی هەرێمی كوردستان. دیدەنیەكان و ریپۆرتاژەكانی ناو كتێبەكەی، لیسی شمیتیان گەیاند بە هاورییەتی گشت چین و توێژەكانی كۆمەل و بە لایەن و گروپە رەسمیەكان كە بە بێ وەرگیر خۆی بە هەردوو زاراوەی كورمانجی و سۆرانی بە باشی دەیتوانی وتووێژیان پێبكات. ئەم كتێبە هەروەها ئامانجی دەسەلإتدارانی ولإتەكانی هاوسێی باشوری كوردستان دەخاتە روو كە بەشێكی نەتەوەی كوردیش لەو دەولەتانە دەژین و دەنوسێت كە هەموو ئەو چوار دەولەتە هەولێكی زۆر جدی ئەدەن بۆ تەگەرە خستنە رێگای پێكهینانی دەولەتێكی سەربەخۆی كوردستان. جگە لەوە ریپۆرتاژەكانی لیسی هەردوو ئابلوقە ئابوریەكەی حكومەتی مەركەزی بەغدا دژ بە كوردستان وە ئەوەی UN دژ بە سەرجەم عێراق شیتەل دەكاتەوە. لیسی كوژرا، بەلإم لە دوای خۆی كۆمەلێك لە ئامۆژگاری و بەرهەمی بە نرخی بۆ هەموو لایەك جێهێشت.

نووسراوەی دووەمی لیسی شمیت
نووسراوەی دوەمی لیسی شمیت (نامیلكەیەك) كە بە هاوبەش لەگەل (Thomas Meinhardt) نووسیویەتی لە 9/1993 بڵاو كراوەتەوە لە ژێر ناونیشانی "شوێنی رووداو كوردستان". ئەم نامیلكەیە باسی جەنگی حكومەتی توركیا دەكات لە باكوری كوردستان، و ئامانجە سیاسیی و ئابووریەكانی، هەروەها لیپرسینەوەی دەوڵەتی ئەلمانیا، و فرۆشتنی چەك لە لایەن كارگەكانی چەكی ئەم دەوڵەتە. هەروەها چەند تێزو خاڵێك بۆ هاوكاری و پشتگیریكردن لە خەباتی عادیلانەی گەلی كورد. نامیلكەیەكی بە نرخ و پڕ زانیاریی و سەرنج راكێشە.

هەزار دۆست كەمەو دوژمنێك زۆرە
هەزار دۆست كەمە و دوژمنێك زۆرە، و گەلی كورد دوژمنی زۆرەو دوژمنانی كورد دوژمنی لیسی ش بوون. لە توركیا دەریان كردو لە باشوری كوردستان تیرۆریان كرد چونكە لێی دەترسان. لە دەست و قەلەم و هاوكاری و بیروباوەرو لیهاتوییەكەی دەترسان. لیسی بە تەنیا هاتە كوردستان و كەسانێكی كەم دەیانناسی، بەلإم كە كوردستانی جێهێشت بەشێكی گەلی كورد لەم بەشەی كوردستان لەگەلیدا رۆیشتن و دوا مال ئاواییان لە تەرمەكەی كرد و فرمێسكیان بۆ رشت. لە نێوان هاورێكانی و لە ناو ئەو گەلەدا كوژرا كە نەیانتوانی ژیانی رزگار بكەن و باشتر پارێزگاری لێبكەن. ژنانی كوردستان یەكێك لە گەورەترین خۆنیشاندانەكانیان بۆ رێكخست و سەری رێزو حورمەتیان بۆ ئەم مرۆڤە ئازادی خۆشەویستەو دۆستە بەوەفایەی كورد و مرۆڤ ئینتەرناتسیۆنالیست و لەخۆ بردوە دانەواند. لیسی لە ولإتی كورد كوژرا، لەو ولإتەی كە مێژووی بە خوێن نوسراوە. لەگەل ئەم گەلە بەد بەختە لیسی بە كات و بە ژیانی خۆی هاوكاری دەكرد. لیسی كەسێك بوو كە لەناو ژیانی ئازادیدا دلی لای گەلانی زۆرلێكراو و چەوساوە بوو، شێت و شەیدای ئازادییان بوو. لیسی بوە قوربانی بۆ ئەو مرۆڤە كوردانەش كە لە ناو چەوساندنەوەی نەتەوەكەیان دا دەژین و كەچی دورەپەرێزن و تەنانەت خیانەتیشی لێدەكەن.

كێ لیسی شمیتی تیرۆر كرد؟
لە رۆژی دادگایی كردنەكەی تاوانباران لە دادگای سلیمانی تاوانبار زەكی بە دادوەر دەلێت دەمەوێ بەلگەنامەیەك بخەمە بەردەم سەبارەت بە تێگلانی لایەنی كوردی لەم تیرۆركردنەو دەست دەبات بۆ ناو بەنەخوێندەكەی بەلام دەیبەنە ژورێكی ترو بێ بەلگە دەگەرێتەوە نێو هۆلی دادگا. ناوی ئەو كەسە كوردانە دیارن كە دەستیان لە تیرۆكردنەكە هەبووە ئیتر بە هەر كام لە شێوەكان بێت، بروانە نوسینەكەی بەرێز قادر نادر لە كوردستان پۆست، هەروەها نوسراو هەیە بە زمانی ئەلمانی سەبارەت بە بكوژەكانی لیسی ئەوانەش كە لە باكگراوندا هەبوون و ئێستەش بەرپرسیارێتیان هەیە لە ناو حیزبی كوردیدا لە دامودەزگا سەربازی و حیزبیەكاندا.... تێیاندا هەیە كە لە ئەوروپا پەناهەندەیی دراوەتێ و لە نێوان كوردستان و ئەوروپا هاتوچۆ دەكات. هەربۆیە پرسیاری ئەم روداوەو باكگراوندەكانی لە یەكێتی و پارتی، بەلام بە پلەی یەكەم لە كاك محەمەدی حاجی مەحمود بكرێت باشە. من لەبەر هۆكاری خۆی نامەوێ بچمە نێو وردەكاری ئەم باسەوە، بەلام ئەگەر رۆژگارێكی خۆی هات كەسانێك هەن كە قسەی خۆیان تێیدا دەبێت.


لیسی لە 16/4/1994 بۆ دوا جار مال ئاوایی كرد
گومانی تێدا نیە كە مرۆڤی وەك لیسی كاتێك ریگای خەبات و ئینتەرناتسیۆنالیزمی هەلبژاردوە زانیویەتی كە ئەو رێگایە پڕ لە هەلدێرو نشێوە، پر لە تەنگ و چەلەمەیە، بەلإم باشیش دەیزانی كە بە هۆی لێبوردنی ئەوەوە لە ژیان و ژیانی خۆی هەزاران مرۆڤی تر دەڤەنە ئاواتی ژیانێكی سەربەرزو ئاسودەو بە ویژدانێكی پاكەوە چاوەكانی نایە سەر یەك. قارەمانێكی تر لە خوێنی خۆی گلا. لیسی بە جەستەی خوێناوییەوە رووی كردە هاورێ و هاوبیرەكانی تری و سلإوی تەواو كردنی رێگای ئەوانی لێكردن و رێگاكەی كردە ئەمانەتێك لە دەست هاورێكانی تریا. سالرۆژی هاورێ لیسی شمیت سالرۆژێكی خۆشەویستی و بە وەفایی و ئینتەرناتسیۆنالیستی و ئازایی و فیداكاریە و یاد كردنەوەی مرۆڤێكی شەهیدی وەك ئەو ژنە مەزنە چاكترین نیشانەی بەوەفایی و راستگۆیەتی هاوبیرو زیندوەكان نیشان ئەدات. بەڵێ لە 3/4/1994 لە تەمەنی 35 ساڵیدا ئافرەت و رۆژنامەنوس و هاورێیەكی بە وەفای كوردستان لیسی بە دەست و بە هاوكاریی چەند چەتەیەكی كورد تیرۆر كرا.

(16/4/1994 تارمەكەی خاتوو لیسی شمیت بەخاك سپێردا)
لە رۆژی شەممەی 16/4/1994 تارمەكەی خاتوو لیسی شمیت (میلێنا ئێرگن) لە نزیك شاری فرانكفورت - ئەلمانیای فیدرالی بە بەشداربوونی زیاتر لە 800 كەس بە خاك سپپردرا. لە رۆژێكی پر غەم و پەژارەدا گۆرستانی (Igstadt -Wiesbaden) باوەشی گەرمی خۆشەویستی بۆ تێكۆشەر و ئینتەرناتسیۆنالیستێك و دۆستێكی بەوەفای گەلەكەمان لیسی كردەوە و لە تەمەنێكی لاوێتیدا بۆ دواجار بە خۆشەویستی و دلسۆزی دوا ماڵئاوایی لە گەلی كورد و هاوڕێ و كەسوكار و خۆشەویستەكانی كرد و خورەوشتی بەرز و ئازایەتی جیهێشت، كە بكرێتە مایەی سەربەرزی، ئیستاش خۆی و زەردەخەنە و چاوە پر لە ئومێدەكەی دەبینم. لەسەر داخوازی دایكی، لیسی (دایكی هەر بە ئیڵیزابێت ناوی دەبات) لە تەنیشت گۆری باوكییەوە (Helmut Schmidt) بە خاك سپێردرا. باوكی لە تەمەنی 39 ساڵییدا بە نەخۆشی شێرپەنجە كۆچی دوایی كرد. ئەو كاتە لیسی تەمەنی 10 ساڵان بوو،  تەنیا برایەكی هەیە بە ناوی (یۆخیم).

1): (ئەم كتێبە بە هیمەت و خەباتی هاورێكانی لیسی توانرا لە دوای تیرۆر كردنەكەی لە چاپخانەی Neuer ISP Verlag GmbH / Koln /1994 لە ئەلمانیا لە چاپ بدرێت).

2): ئەم نامیلكەیە دەوانرێت بەم ناونیشانەیە داوا بكرێت:
   Komzi Verlags GmbH, Kreuygasse 33, 65510 Idstein  Lissy Schmidt u.a.
 

سەرنج: نووسەر لە نەوەدەكاندا ئەم بابەتەی بە زمانی ئەڵمانی لە گۆڤاری كوردستانی ئەمرۆ (Kurdistan heute) بڵاوكردۆتەوە. هەروەها لە كوردستانی نوێ، بەڵام ناوی گومانلێكراوەكانیان هەمووی لێدەرهێنابوو پێش بڵاوكردنەوەی نووسینەكە.