مل کەچ نەکردن

Monday, 26/08/2013, 12:00

1986 بینراوە

یەکەم هەنگاوی مرۆڤ بۆ سەربەستی-مل کەچ نەکردنە-، حیکایەتی ئادەم وحەوا لە تەورات-دا، شکاندنی فەرمانی خودا. بە دەست بردن وخواردنی میوەی زانین-، یەکەم هەنگاوی مرۆڤە بۆ دەربازبوون لە قۆناغی پێش مرۆڤ بوونی، بە دەست هێنانی ژیری-ە ، هەستکردنە بە بوونی خود.وەک بونەوەر ،وەک مرۆڤ، سەرەتای دروست بوونی کەسایەتی-ە. واتە یەکەم هەنگاوی سەربەستی کردنی گوناح-ە، کردنی گوناح سەرپێچی کردنی دەسەڵاتە.
خودا بۆ چارە سەرکردنی ئەم سەرپێچی-ە، دوڕێگەی گرتۆتە بەر، ڕێگەی ترساندن وتۆقاندن وئەشکەنجەدان بۆ ملهوڕە یاخیەکان، سوتاندنیان بە ئاگری بڵێسەداری دۆزەخ ،کە هەرکات سوتان لەسەر نوێوە پێستەکانیان نوێ ئەکرێتەوە بۆ سوتاندن، خواردنیان پشکۆو کێم وجەراعەتە..ئەوەیە پاداشتی سەرپێچی کردن ویاخی بوون.
ڕێگەی تریش بۆ کەسانی ساڵح، گوێڕایەڵ، سەرپێچی نەکەر وڕازی، ئەوانەی لە فەرمانەکان دەرناچن، بەهەشتی بەرین وفیردەوسی ئەعلایە، ژیانی بێ دەردەسەری وئاسودەگی هەمیشەیی،ژیانی ئارامی وگەنج بوونی بێ کۆتایی، حۆری وغیلمان ،کە هەمیشە ڤیرجن- ئەمێننەوە...جۆرەها میوەو خواردنی بەتام، ڕوباری شیرو ڕوباری هەنگوین...هتد.
لە ئەفسانەی گریکەکاندا-یۆنانیەکان-دا..هەروایە، کاتێک-پرۆمیسیۆس- سەرپێچی خودا ئەکات و-ئاگر-لە خودا ئەدزێت، بۆیە خوا توڕە بەبێت ولە بەهەشت بەرین دەری ئەکات وفڕێی ئەداتە دونیای پڕ تەنگ وچەڵەمە، بەوپێیە دزینی ئاگر- سەرپێچی کردن ومل نەدانە بۆ فەر مانەکانی خوا. دزینی ئاگر یەکەم هەنگاوی دەستپێکی مێژووە، یەکەم هەنگاوی سەربەستی وپشت بەخۆ بەستنە..دروست بوونی کەسایەتیە-ئیندەڤیدیۆلیزم-ە. بەپێی هەمو شەریعەتەکان، لاساری کردن ولە فەرمان دەرچونی .خودا..باوک .دەسەڵات..کردنی گوناه-ە..شایستەی جۆرەها سزایە
مرۆڤ دووڕێگای بۆ بەرهەلستکاری وملکەچ نەکردنی دەسەڵات ،پەیرەو کردوە، وەیان بە شێوەی دوکەسایەتی جیاواز، دووشێوازی جودا خەباتی کردوە، جۆری یەکەم کەسایەتی شۆڕشگێڕان-ە یە،بۆگۆڕینی لە بنەڕەتەوەی باری ئابوری .سیاسی ، کۆمەڵایەتی، هەوڵدان بۆ هێنانەکایەی دەسەڵاتێکی وا کە لایەنی زۆری دادی کۆمەڵایەتی فراهەم بکات، یاسیەکی مرۆڤ دۆست سەروەر بێت، ئەو هەنگاوە شۆڕشگیڕانەیە، بە بەدەستهێنانی دەسەڵات کۆتایی نایە،بەڵکو هەتا لادان وچەوساندنەوەو ناعەدالەتی هەبێت بەردەوامە..باشترین نمونەی ئەم جۆرەکەسایەتیە- ئەرنیستۆچی گیڤارا-یە، ئەم زاتە دوای ڕزگارکردنی کوبا-ش، کە خۆشی خەڵکی ئەوێ نەبوو، هەرچەند کرابوە وەزیر، بەڵام ڕەدی کردوەو بۆ هەڵگیرساندنی بڵێسەی ملکەچ نەکردن وشۆڕش کردن ڕووی کردە ئەفەریکاو دواجاریش لە پۆلیڤیا- شەهید بوو.
کەسایەتیەکی تریش-کەسایەتیەکی یاخیە- ئەم کەسایەتیە دژی دەساڵاتە، واهەست ئەکات خۆشەویست نییە لای دەسەڵات، ڕێزی ناگیرێت، دەسەڵات ئەو باوکە میهرەبانە نییە، دەستی دڵسۆزی وخۆشەویستی بەسەردا بێنێت!، ئاواتەکانی ناهێنێتەدی..بۆیە ئەکەوێتە سەرپێچی ومل کەچ نەکردن وململانێیەکی سەرسەختی دەسەڵات، بەئامنجی لادان وجێگەگرتنەوەی، هەرکاتێکیش هەلێکی وای بۆ هاتەپێش، دەسەڵات پشی پشی وچاوبڕکێی لە گەڵ کرد، ئامادەیە ببێتە هاوبەشی. باشترین نمونەی ئەم جۆرە کەسایەتیەی چەرخی بیستەم-ڕامزی مەکدۆناڵد-ی بەریتانییە. ئەم کەسە بەرهەڵسکاری سەرسەختی دەسەڵات بوو،بەڵام کاتیک هێندە هێزی گرتە دەست تاکو دەسەڵات ئامادە بێت ڕێکەوتنی لە گەلدا بکات..هەرزوو ڕیزەکانی لەیبەر پارتی- بەجێهێشت وچوە ڕیزی دەسەڵات..لە وەڵامی ڕەخنەگرێکدا ئەم ووتە مەشهورەی ووت : (لەڕۆژیکی وادا هەموو کچە دەچەکان-ی لەندەن دەچ جۆرێکە لەنازناوی ژنانی دەوڵەمەند کە شاژنی بەریتانیا ئەیبەخشێتەوە- ئەیانەوێت ماچم بکەن.)
ئەم جۆرە کەسایەتیە، کە یاخی بوون ئەکەن بەڕێگەیەک بۆ ئەوەی خۆیان جێگەی دەسەڵات بگرنەوە، ئەمە تەواوی ئەو کەسایەتیە کوردانە ئەگرێتەوە، ساڵەهای ساڵە گوێمانیان بە ئاوازی-شۆڕش وشٶڕشگیڕی- پڕکردوە. هەموجووڵانەوە چەکداریەکانی کورد لەم جۆرە کەسایەتیەیان بەرهەم هێناوە. ئەوە لە سەدەیەک زیاترە، هەندێ کەسانی یاخی توانیویانە بە ناوی شۆڕشگێڕی، نیشتیمان پەروەری وهتد ەوە،لە سەر لاشەی هەزارەها شەهیدی کوردستان..خۆیان بگەیەننە دەسەڵات، وەیانژی خۆیان لەگەڵ دەسەڵات ڕێکخستووە، ئیتر نەگبەتی وهەژاری وماڵوێرانی وشەهید بوون،کیمیاباران، ئەنفال، دەربەدەری...بۆڕەش وڕووتی میلەتەکەمان ماوەتەوە.بۆیەکا باری سایکۆلۆجی گەنجانی گۆڕیوە بۆ خۆگونجاندن- . بۆ ئەوەی باوکت پێت بڵی کەسێکی ساڵحی.، گوێڕایەڵی، بەوەفایت. پێویستە فەرمانەکانی جێبەجی بکەیت، مل کەچی خواستەکانی بیت، ئەم جۆرە خۆگونجاندنە، زۆربەی کات پێچەوانەی ویستەکانی خودی مرۆڤە، ئەم بەنابەدڵی خۆگونجاندنە-، کەلادانە لەویستی ناوەوەی مرۆڤ، سەرکوتی یاخی بوون وناڕەزاییەکە ناکات. بەڵکو بەدیویکی نێگەتیڤدا بۆ ناخی دەرونی کەسایەتیەکان شۆڕ ئەبێتەوە، یانی بارە ناڕازیە توندەکە ڕووبەڕووی ناخی خۆی ئەبێتەوە، لە بری دەسەڵات ڕقی لەخۆی ئەبێتەوە...دیاردەکانی خۆکوشتن وخۆسوتاندن ، باشترین نمونەن..وەیان ئەو ناڕەزاییە بە جۆری هەڵهاتن وکۆچکردن وسەری خۆهەڵگرتن، دەرئەکەوێت..دەیان وسەدان گەنجانی کچ وکور لەدەریای ئیجەو ڕێگەی یۆنان-دا بوونە خۆراکی ماسی، بەهەزارەهاش دورلە پرۆفیشنەڵایەتی خۆیان لە کارەکانی تاقەت بەدەری ئەوروپادا بوونەتە ئەڵقەی زنجیری کار.، ئەمان ئامادە نەبوون دیسانەوەببنەوە بە پێپلکەی سەرکردە یاخیەکان ،تاکو لەسەر لاشەیان دەسەڵات وسامان پێکبهێنن،
دیارە شکاندنی کەسایەتی گەنجانی کورد، بەم جۆرە دەمێکە-سەرکردەیاخیەکان-و حیزبەکانیان کاریان بۆکردوە...بەجۆرێک لە گەڵ ختوکەی پلەو پایەو خانەنشینکردن ،کردنیان بەیاساوڵی پاراستنی خۆیان وسەرمایەکانیان،بەمانای لێسەندنەوەی ئیرادەی مرۆڤ وشکاندنی کەسایەتیەکەی، پیادەیان کردوە. حاڵەتێکی غەمۆکی- بەدەستی ئەنقەست، دوچاری گەنجانیان کروە، وایان ئاخنیوەتە باری سایکۆلۆجیەوە، تاوا بیربکەنەوە،کەئیتر پێویست بە سەرەڕۆێی ومل کەچ نەکردن وناڕەزایی وشۆڕش وڕاپەڕین وفیداکاری ناکات..ڕواندن و گەشەپێدانی پرسیارگەلێکی ئینهیزامی-خۆبەدەستەوە دەر- ،کێ ئەڵێت ئەوانەی دوای ئەمان لەمان خراپتر نابن؟؟!، کێ ئەڵێت سەرکردەکانی دوای ئەمان لە وان گەندەڵترو ڕاوڕووتکەرتر نابن؟؟!!...بەمجۆرە هەڵلوشینی ئیرادەو ویستی مرۆڤ، کەوڵکردنی ئیرادەی تاک،چاندنی تۆوی دوودڵی ، بڕوا بەخۆ نەبوون..یەکێکە لە هەرە ئامانجەگرنگەکانی دەسەڵاتی سەرکوت گەر ومشەخۆرو گەندەڵ
گەر نەتوانریت، بەهەوڵێکی دڵسۆزانەو نەفەس درێژ، گەنجانی ئەم ووڵاتە ڕاچڵەکێنرێت،ویست وئیرادەو ئامانجیان یەکنەخریت، جارێکی تر ڕۆحی فیداکاری وخۆنەویستی ودڵسۆزی بۆ هەژاران نەڕژێنرێتەوە خوێنیان. ئەستەمە بە تاکی وپەرژوبڵاوی، ڕاپەڕینی جەماوەری شۆڕشگێڕانە بە ڕووی دەسەڵاتی ستەمگەردا بەرپابکرێت.