مێهرداد فەرەهمەند: کوبانی لە روویاروویی، یان لە ژێر تەپپوو تۆزی غەزەدا؟

Saturday, 26/07/2014, 12:00

1834 بینراوە

هێزەکانی دەوڵەتی ئیسلامی عێڕاق وشام (داعش) چەند گوندێکی شاری کوبانی (عەینەلعەڕب) یان لە سوریە داگیر کردوە ولە حاڵی حازردا خەریکی داگیرکردنی کوبانین. هاوکات چالاکانی کورد لەسەر مێدیاکان هوشیاری دەدەن کە بە گرتنی ئەو شارە تڕاژیدی دروست دەبێ ونابێ شەڕی ، غەزە، چاوی لە شەڕیکی دی (غەزەیەکی دیکە) لە رۆژهەڵاتی ناوەراست بگرێ کە خەریکە روودەدا.
کوبانی شارێکە لەسەر سنوری تورکیە و سوریە هەڵکەوتووە. بەشێکی ئەو شارە لە خاکی تورکیایە. ناوی رەسمی کوبانی (عەینەلعەڕەبە) بەڵام کوردەکان بە ناوی کۆبانی پێناسەی دەکەن. دوو ساڵ لەوەی پێش ئەو شارە کەوتە دەستی هێزەکانی (ی،پ، د) لە لقی سورییەی، پ،ک،ک، بە ئەژمار دێن. بەو شێوەیە کۆبانی بوو بە بەشێک لە هەرێمی، خودگەردان، لە باکوری رۆژهەڵاتی سوریە و لە سێ مانگو نیوی رابوردوودا ئەو هەرێمە بە چاولێکەری لە سیستمی سیاسی / وڵاتی سویس / نیزامی ، کۆنفدڕاڵی، پێک هێنا. کۆبانی لە پاڵ دەستی، عەفرین و جەزیرە بوو بە سێ کانتۆن لەو هەرێمەدا. دەسەڵاتدارانی کورد ناوی کانتۆن (پارێزگاکانی سویس)یان لەو سێ بەشەدا دانا. دەخوازن بڵێن کە وڵاتێکە وێنەی سویس بەڵام لە رۆژەڵاتی ناوەڕاست.
هەرێمی کوردنشین لە سوریە بە بێ شەڕ لە گەڵ ئەڕتەشی سوریە دروست بوو و ئێستەش واوێدەچێ کە بە شێوەیەک لە سازانی پشتی پەردە لە گەڵ پ،ک،ک، و دەوڵەتی سوریە لە قەڵەم دەدرێ بۆیە هێزی نیزامی پاشە کشەی کردووە تا لە جیاتی ئەڕتەشی ئازادی سوریە بکەوێتە بەردەستی ئەو کوردانەی کە نزیکن لە پ،ک،ک،. چون ئەوان لە رابوردوودا پێگەی باشیان دژی تورکیە لە سوریە هەبووە. لەو دوو ساڵەدا نە هێزەکانی کورد لە سوریە شەڕیان لە گەڵ ئەڕتەشی سوریە کردووە و نە ئەڕتەشی سوریەش ویستوویەتی ناوچە کوردنشینەکانی کورد بگرێتەوە. بەڵام واوێدەچێ هەر دووک لا شەڕیان لە گەڵ ئیسڵامگەراکان کردبێ. لەو دووساڵەدا لە حاڵێکدا سوریە لە ناو ئاوری شەڕدا بووە ناوچە کوردنشینەکان هەتا رادەیەک لە ژێر سێبەری دەوڵەتی، خودگەرداندا، ئارام بووە. بەڵام پەیوەندییەکانی لە گەڵ دەوڵەتی خودگەردانی کوردستانی عێڕاق کە لە ژێر نفوزی مەسعود بارزانیدایە و لە گەڵ پ،ک،ک، کە ئۆجەلان رێبەرایەتی دەکا پڕ بووە لە گرژی ناکۆکی.

ح.د.ک. عێڕاق خوازیاری ئەوە بووە کە هەوادارەکانی لە بەڕیوە بەری کوردستانی سوریە دەستێکی بەرانبەریان هەبێ لە گەڵ هەوادارانی پ،ک،ک، تەنانەت هێزی نیزامی جودا وتایبەتیان بۆ خۆیان هەبێ.(و: بەو واتایە وەک باشووری لێ بکەن ناوچەی سەوزوزەرد دامەزرێنن رێڕەوی عەشیرەگەری بکەنە کولتور) . لقی سوری پ،ک،ک، ئەو خواستەی قەبوڵ نەکرد و پاشان بارزانی حازر نەبوو سیستمی کانتۆنی لە وێ بەڕەسمی بناسێ (و: تورکیەش بە ڕەسمی نەناسیوە!). گرژیەکان روویان لە زیاد بون کرد تا ئەو جێگایەی کە گوترا بارزانی چوو بۆ شاری، دیاربەکر، تا ئەردۆغان ببینێ. ساڵح موسلیم رێبەری پ،ی،د، قسەی لە سازانێک کرد کە بە وتەی وی لە نێوان بارزانی و ئەردۆغاندا دژی کوردستانی سوریا پێک هاتووە. لە مانگەکانی رابوردوودا لە کوردستانی سوریا (رۆژئاوا) چەند تەقینەوەیەکیش روویدا . ساڵح موسلم بە راشکاوی / مەسرور بارزانی / بە دەست تێوەردان لەو کارە ناسی و گوتی حەول دەدەن ئاسایشی کوردستانی سوریا تێک بدەن.

دەنگی ناڕەزایەتی وڕەخنەگەرانە لە لایان کوردستانی سوریە دژی بارزانی لەو پەڕی خۆیدایە و دەڵێن بەو سیاسەتەی کە بەرانبەر بە / داعش / رەچاوی دەکا ، پێشڕەوی داعشەکان بۆ کوبانی و پێکهاتنی تڕاژیدیایەکی مرۆوی دەستی بارزانی تێدایە و ئەو یارمەتیاندەدا. سیاسەتی رەسمی هەرێمی کوردستانی عێڕاق لە هەمبەر داعش سیاسەتێکی/ بەرگریانەیە! /. لەسەرەتای شەڕی داعش لە خاکی عێڕاق پێشمەرگەکان تەنیا بۆ پاراستنی ئەو ناوچانەی کە کوردی تێدایە (کەم یا زۆر) و لێی دەژین دژی داعش شەڕی کردووە. دوای گرتنەوەیان و دانانی پێگە لەو ناوچانە هیچ شەڕێکیان لە گەڵ داعش نەکردووە. ئەو سیاسەتە ی ناوخۆی هەرێمی کوردستان بۆتە جێگای رەخنە و ئاغای بارزانیش وەکی سەرۆکی هەرێم هیچ ئاڵۆگۆڕێکی لەو شێوە سیاسەتە لە خۆی نیشان نەداوە.
رەخنە گرانی بارزانی لە سوریە (رۆژئاوا) دەڵێن: ئەگەر تەنانەت ئەو سیاسەتە تەنیا پشتیوانی لە ناوچە کوردیەکان بێ دەبێ ئەو سیاسەتە وەلا بنێ و بە شەڕی پێشمەرگە لە دژی داعش لە عێڕاق هێزی نیزامی کەم کاتەوە تا نەتوانن لە بەرەیەکی دیکە لە سوریە ببنە هەڕەشەیەک بۆ کوردەکانی سوریە. بارزانی سەرەڕای ئەوەی کە هێڕشی داعش بۆ کوبانی زێدەیە، هەروەها لەسەر ئەو سیاسەتە پێ دادەگرێ کە بەرەیەکی دیکە دژی داعش بکرێتەوە. بۆیە گومان هەیە لە حاند ئەو سیاسەتەی بارزانی. یەکێک لە گومانەکان ئەوەیە کە زەختو فشار بخرێتە سەر پ،ی،د، بۆ ئەوەی نەیاری خۆی لە مەیدان وەدەرنێ تا بتوانێ خواستەکانی خۆی لەو بەشە لە کوردستان بە جێ بگەیەنێ.
گومانێکی دیکە ئەوەیەکە دەگوترێ، هاوپەیمانی بارزانی و تورکیەیە بۆ فشار خستنە سەر پ،ی،د، بۆیە تورکیە پەیوەندیەکی نزیکی لە گەڵ بارزانی هەیە. (و: دژایەتی کردنی کورد لەسەر حیسابی کورد تەنیا ئەرکی عەشیرەگەری بە ئەنجام دەگەیەنێ!) و پێی باشە کە لە جێگای شاخەی سوری پ،ک،ک، کە بۆ تورکیە هەڕەشەیە هێزەکانی هەواداری بارزانی دەست بەسەر کوردستانی سوریەدا بگرن .ساڵح موسلیم لە وتوووێژی تی،ڤی،(مەد نوچە) دا تورکیەی تۆمەتبار کرد کە یارمەتی داعش دەدا تا هێرش بێنن بۆ کوبانی. بەوتەی وی پێگەی جوگڕافیایی کوبانی بەشێوەیە کە داعش تەنیا دەتوانێ لە رێگای خاکی تورکیە ئەو چەکو چۆڵانە و کەسانی سەر بە داعش لە دەوری ئەو شارە کۆکاتەوە.
بۆ ئەوەی ئەو راستیە بزانین دەڵێ: ناکۆکی نێوان دوو هەرێمی کوردستانی عێڕاق سوریە ئەوەمان پێ دەڵێ: قسەکانی پشتی پەردەی دەسەڵاتی عێڕاقی کە دەڵێن سەرکەوتنەکانی داعش لە عێڕاق دەسیسەیە کە لە لایان تورکیە و عەڕەبستان دادەڕێژڕێ و بە هاوکاری بارزانی بە ئەنجام دەگا. لە لایەکی دیکەوە قسەکانی مالیکی کە بە ئاشکرا هەولێری وەکی بنکەی داعش لە قەڵەمدا.

بە نەزەر دەگا کۆبانی بۆتە کارتێک لە دەستی نەیارانی سیاسەت و چارەنوسی کۆبانی کەوتۆتە نێوان، دانوساندنی، ناوەندەکانی هێز لە بڕیاردەدەن. نە ئەو شەڕە و پڕوپاگەندەیەی ئەو کەسانەی کە نیگەرانن / کۆبانی / کەوتۆتە ژێر تەپپوو تۆزی خاکی غەزە و لەبەر چاو ناگیرێ. (و: ئەو رستەیەی کۆتایی نەزەری نوسەری ئەو بابەتەیە)
.
لە نوسینی: مێهرداد فەرەهمەند
بی،بی،سی،.
چێوراندن بۆ هەنگوین زمانی کوردی: جەعفەر کەریمی
٢٦/٧/٢٠١٤