(دیداری گۆڤاری دەنگ لەگەل د.سالار باسیرە) سیستەمی زانكۆكان رەنگدانەوەی خودی سیستەمە سیاسییەكەی هەرێمە
Monday, 03/05/2010, 12:00
ئافەرم ئەكادیمیست ویاساناسەكانی نێو ئەنجومەنی زانكۆ!! بەرپرسی باڵای حیزبی لەكۆلیجەكەمان بەقۆپییەوە لەوانەی دەستوردا گرت و راسبمان كرد كەچی دوای هەفتەیەك هەرچەندە دەشزانرا كرا بەئەندام پەرلەمان لەبەغدا دیارە بۆ ئەوە بووە دەستور بۆ عیراق دابنێت ئەگەر وەزیری خوێندنی باڵا تەنانەت ئەگەر شەمەندەفەرەكە بهێنێتە سەر سكە،یان تەنیا 20% یشی پی بگۆردیت من دەلیم سەركەوتەوەو دەچێتە میژوەوە. دەنگ : تایبەت خوێندنى باڵا بە گشتى و پرۆسەى خوێندن و سیستەمى زانكۆكان لە تەواوى دنیادا یەكێكن لە باسە گەرموگوڕەكانى نێو دەسەڵاتى سیاسی و لە هەندێك وڵاتى خۆرئاوا بووەتە دروشمى بەهێزى هەڵبژاردن، گۆڤاری دەنگ گفتوگۆیەكى لەگەڵ بەڕێز (د. سالار باسیرە) مامۆستای زانكۆ دا سازداوە:
دەنگ: خوێندنەوەتان چییە بۆ سیستەمى زانكۆیی لەهەرێمى كوردستان دا؟ د.سالار باسیرە: سیستەمی زانكۆیی لەهەرێمی كوردستان رەنگدانەوەی بارودۆخی سیستەمە سیاسییەكەی هەرێم خۆیەتی و ئەمەی دواییشیان لەبارودۆخیكی باشدا نییە، كەسانی لێهاتوو هەن دەیانەوی كاربكەن بەڵام سروشتی سیستەمە سیاسییەكە خۆی رێگرە لەبەردەم چاككردن و گەشەكردندا، زانكۆكانی ئێمە بە سیستەمێكی دواكەوتوو كاردەكەن و لەسەر ئاستێكی تەقلیدیە چ لەرووی زانستییەوە و لەرووی ئیداریشەوەو گەندەڵی ودەسەڵاتی حیزب و بەرپرسانێكی تەقلیدی داگیری كردووە، ئەم سیستەمە كلاسیكییە پێویستی بەگۆران هەیە و گۆڕانیش بەقسە نابێت بەڵكو كرداری دەوێت،ئەم بارودۆخە پێویستى بەگۆڕینى ڕیشەیی هەیە، وتەی وەزیرى خویندنی باڵا بەڕیز (د.دلاوەر) بەتەواو دەبینم كە دەڵێت: دەبیت لەلاپەرە و وەرەقەیەكی سپییەوە دەستپێبكەینەوە.
من دەڵێم بۆ ئەم بارودۆخە چەقبەستووە ئەگەر وەزیری خوێندنی باڵا تەنانەت ئەگەر شەمەندەفەرەكە بهێنێتە سەر سكە،یان تەنیا 20% یشی پێ بگۆردرێت من دەڵێم سەركەوتووەو دەچێتە میژووەوە.
دەنگ: كەواتە كامانەن ئەو گۆڕانە ریشەییانە؟ د.سالار باسیرە: دابینكردنی پێداویستییە زانستی وكارگێڕییەكان،ناردنەدەرەوەی خوێندكارو مامۆستایان بۆ وڵاتە پیشكەوتووەكان بۆ خوێندنی باڵا،خولی فێربوون لەبواری كارگێڕی،وەرگێرانی كتێبی زانستی بەكەڵك بۆ سەر زمانی كوردی لەلایەن پسپۆری لێهاتووەوە، ئەویش بەكردنەوەی خانەی وەرگێران لە ناو كۆلیجەكان خۆیاندا،دەوڵەمەندكردنی كتێبخانەكانی نێو زانكۆكان بەسەرچاوەی زانستی، خۆتەرخان كردنی مامۆستایان بەپێی یاسای خزمەتی جامعی عیراقی هەر پێنج ساڵ جارێك بۆ ماوەی یەك ساڵە بۆ ئەنجامدانی توێژینەوەی زانستی وكاركردن بە بەرهەمەكانیان و بەپێی پێویست وەرگێرانیان بۆ سەر زمانی عەرەبی هەروەها بۆ زمانی ئینگلیزی بۆ سوودوەرگرتن لێی لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیش و ئەمە دروستكردنی پردی پەیوەندی زانستیشە. نوسینی كتێبی زانستی لەلایەن مامۆستاكانی زانكۆ خۆیانەوە كە ببنە بەرنامەی خوێندن لەزانكۆكانی هەرێم و كردنی ئاسانكاریی بۆ ئەم مەبەستە، جوداكردنەوەی حیزب لەزانكۆو دەستتێوەرنەدانی كۆمیتەی حیزب و ڕێكخراوە خوێندكاری قوتابییەكانیان بۆ ناو زانكۆ و هەروەها دەستتێوەرنەدانی بەرپرسانی حیزبیی دەرەوە بۆ ناو زانكۆو ریزگرتن لەحەرەمی زانكۆ.حیزب وای لەمامۆستایان وفەرمانبەران كردوە كەباشترین ریگا بۆ بەرژەوەندی وپۆست وەرگرتن بەریگای حیزبەوەیە، بە بوون بەئەندام لەحیزب و لەكۆمیتەی حیزب لەزانكۆو وەلا و وەفا نیشاندان...تاد. ئێمە سەندیكایەكی زانستە سیاسییەكانمان لەزانكۆی سلێمانی دروستكرد كەچی بەرپرسی مەكتەبی ریكخراوە "دیموكراتییەكانی" یەكێتی بەزۆری زورداری كردیە رێكخراوێكی حیزبی وخستییە ژێر كۆنترۆلی خۆیەوەو راگری كۆلیجی زانستە مرۆڤایەتیەكانی زانكۆی سلیمانی كردە بەرپرسی سەندیكاكەو ئەم راگرەش قبولی كردو لەو كاتەوە سەندیكاكەیان كوشت،ئەمە تەنها نمونەیەك لەدەیان، راستە سیستەمە سیاسییەكە خەلەلی تێدایە بەڵام دەبینیت هەندێ لەئەكادیمیستەكانی ناو زانكۆ خۆشمان رێگرین، كەواتە زانكۆو بوارە زانستی وئەكادیمییەكان تەنیا دەتوانن لەكەشوهەوای كۆمەلگایەكی مەدەنی بەرهەمهێنەربن. هەموو ئەمانە میتۆدی سەقەتكردنەو دوورە لە شارستانییەت و كۆمەلگای مەدەنییەوە، دانانی راگرو سەرۆك بەشەكان دەبێت بەپیی رێنمایی گونجاو وزانستی وكارگێریی وخزمەت و لیهاتویی بێت نەك لەسەر بنەمای حیزبی و وەلاو وەفا بۆ حیزب وسەرۆكی حیزبـ، بوونی سەربەخۆیی ودەسەڵاتی زانكۆكان لەرووی ئیداری وئەكادیمی و داراییەوە لەسەرۆكی زانكۆوە هەتا دەگاتە سەرۆك بەشەكان،بەڵام دەزگایەكی كۆنترۆل ولێپێچینەوەش هەبێت لەلایەن وەزارەتی خوێندنی باڵا، هەروەك چۆن حكومەتی هەرێمیش بەرپرسە لەوەزارەتی خویندنی باڵا، زۆرجار گوێنەگرتن وبایەخ نەدان بەبیروبۆچوونی هەندێ لە بەرپرسە ئیداری و زانستیەكانی نێو زانكۆ دەبێتە هۆی وازهێنانی كەسە لێهاتووەكان لەپۆستەكانیان بۆ نمونە پرۆفیسۆر (فاروق عبداللە كەریم) لەپۆستی یاریدەدەری سەرۆكی زانكۆی سلێمانی بۆ كاروباری كارگێڕی، هەموو ئەمانەو بەهێزكردنی باری تەكنەلۆژیا ، بۆ نمونە گونجاندنی هۆڵ و ژمارەی كۆمپیوتەر لەگەل رێَژەی خوێندكاران، بەبروای من بۆ ئەم بوارانە دارایی تەواو لەخەزێنەی هەرێمدا هەن وسەرمایەیەكی زۆر لای چەند سەكردەیەكی كەمی ئەم وڵاتە كۆبۆتەوە كە مولكی نەتەوەن و پێویستە بۆ پێشكەوتن و گەشەكردنی وڵات بەكاربهێنرێن. لەسلێمانی بینای بەهەشتی شار كە هی بەرپرسانێكی ئەم شارەیە بەكرێ دراوە بە كەناڵی تەلەفزیۆنی ئەلفەیحای عەرەبی. لەم بینایە دەتوانرێ بەشێكی زانكۆی تێدا جێبكرێتەوە لەگەل چەند ئینستویەكی زانستی، ئەو ئینستویانەی كە دەسەڵات بایەخ بەكردنەوەیان نادات وەك سەنتەری لێكۆڵینەوە لە بەعسیزم وفاشیزم كە ساڵانێك من وكەسێكی تر هەوڵمان بۆدا بەلام كاك عومەر فەتاح پەسەندی نەكرد. ئایا كێ بەرپرسە لەم دیاردانە؟ بابگەڕێینەوە بۆ كۆلیجەكان: بەشەكان بابەتی توێژینەوەی دەرچوون ئەدەنە خوێندكاران بێ ئەوەی سەرچاوەی تەواو،پێویست هەبێت بۆی،یان پێشتر بزانرێت سەرچاوە هەیە بۆی،یان نا،یان دابینكردنی كتێب وسەرچاوەی زانستی. دووركەوتنەوە لە مەلزەمەو دەرخیات و پیادەكردنی سیستەمێكی تری مۆدێرن وگونجاو لەگەل واقعەكەی خۆماندا. لە (كتێبخانەی ناوەندی زانكۆی سلیمانی) وەك زۆربەی زانكۆكانی تری هەرێم تەنیا چەند بڕوانامەیەكی كەمی ماستەرو دوكتۆراكانی تێدا دەبینرێن وتۆزی لەسەر نیشتوون. غەدر دەكەم ئەگەر بڵێم چالاكی ونووسین وتوێژینەوە ئەنجام نەدراون و بەرەوپێشچوون لەهەندێ بواردا بەدی ناكرێ، بەڵام بۆ بارودۆخی زانكۆیەكی ئەم سەردەمی تەكنەلۆژیاو جیهانگیری وئازادی و باری دارایی ودەرگای كرانەوە بۆ جیهانی دەرەوە كە هەتا ئەوەی لە هەرێم و لەعێراقیش بەگشتی هەیە زۆر كەمە،چ جای بتەوێ خۆت لەگەل ئاستی نێودەوڵەتی لەم بوارەدا بگونجێنیت.
دەنگ: ئایا ئەم بارودۆخە پێویستی بە پێوەر هەیە؟ د.سالار باسیرە: پێوەر بنەمایەكی گرنگە، بۆ نمونە دابەشكردنی پۆستە كارگێڕییەكان بەپێی پێوەر دەبێت دابەش بكرێن. كۆلیج هەن سەرۆك بەشەكەی هەڵگری بروانامەی ماستەرەو پرۆفیسۆر لەبەشەكە لەژێر دەستی ئەمدایە بێئەوەی پێشتر پرسیار كرابێت ئایا ئەو بروانامە پلەبەرزترە دەیەوێ ببێتە سەرۆك بەش بەتایبەت كە سەرۆك بەشی پۆستیكی زانستییە نەك ئیداری. كارو بواری كارگێڕی كەمتر پێویستی بە شارەزایی زانستی هەیە هەربۆیە دابەشكردنی پۆستەكان بەپێی لێهاتویی وپسپۆری بێت و هەروەها كردنەوەی خولی كارگێڕِی بۆ ئەم مەبەستە پێویست وگرنگە. كات بۆ پۆستەكان دابنرێت، بۆ ڕاگرو یاریدەدەری ڕاگرو سەرۆك بەشەكان. من دەڵێم هەر سێ یان چوار ساڵ جارێك بگۆردرێن، هەیە 9 ساڵە راگرە بۆ نمونە (راگری كۆلیژی زانستە مرۆڤایەتیەكانی زانكۆی سلیمانی)،هەیە 18 ساڵە سەرۆك بەشە(بروانە سەرۆك بەشی خوێندنی ئیسلامی لەكۆلیجی زانستە مرۆڤایەتیەكانی زانكۆی سلیمانی). پێویستە شانسی تر بدرێتە كەسانی دیكەش بۆ وەرگرتنی پۆستە زانستیی وكارگێڕییەكان، راگری كۆلێژی ناوبراو پۆستەكەی گواستەوە بۆ شوینێكی تر، بەڵام شوێنی راگرییەكەی بۆ هێڵرایەوە بۆ ئەوەی بزانێ شوێنەكەی تری بە دڵە یان نا. دوای چوار مانگ گەرایەوەو كرایەوە بەراگر. لە كام شوێنی ئەم دنیایە شتی ئاوها هەیە؟ شێوازی دابەشكردنی ئەو چەند پۆستی راگرایەتییەی ئەم دواییە لەلایەن وەزارەتی خویندنی باڵا بەپێی ساڵانی خزمەت وئەزموون وبروانامەكانیان بەباش دەزانم كە بە لیژنە بووەو خودی وەزیر خۆیشی لەدانیشتنەكەدا بەشدار بووە لەگەڵ راوێژكاری وەزارەت. كاندیدەكەیان رووبەڕووی پرسیارو وەڵام كردۆتەوە، ئەمە ئەوەندەی من لەدوورەوە تێبینیم كردبێت، هەڵسەنگاندنی سیستەمی وانەو هیمەتی مامۆستاوخویندكاران ومیكانیزمی گەیاندنی زانست،ئەمانە بە پێوەری بابەتی و زانستی بن، ستایشكردن هەبێت و دۆزینەوەی ڕێگاچارەش هەبێت بۆ گرفتەكان، پێوەر بۆ دانانی سەرۆك زانكۆكان هەبێت و بە هەڵبژاردن بێت.
دەنگ: پێتانوایە كردنەوەى ژمارەیەكى زۆری زانكۆ لە كوردستاندا ئاماژەیە بۆچی؟ د.سالار باسیرە: زانكۆ مەڵبەندێكی گەورەی كەلتوریە لەوڵاتدا و شوێنی زانست و مەعریفەیە، كردنەوەی ژمارەیەكی زۆری زانكۆ نیشانەی پێشكەوتنە لە وڵاتدا بەڵام كردنەوەی زانكۆی زۆر، بێ دابینكردنی مەرجە ئیداری و زانستی و دارایی و تەكنەلۆژیا و دیسیپلین تەنیا ئەنجامی خراپی لێدەكەوێتەوە، باس لە كردنەوەی زانكۆ لەكاتی هەلبژاردنی گشتی و بۆ مەرامی هەڵبژاردن باش نییە بەڵكو دەبێت نیەتی باشی لەگەڵدا بێت.
دەنگ: لەبەر رۆشنایی ئەم پرسیارەی سەرەوە چی دەڵێیت بۆ زانكۆی سلیمانی؟ د.سالار باسیرە: بەپێی لێكۆڵینەوەو ئەزمونەكانی خۆم پێم باشە زانكۆی سلێمانی بەلایەنی كەمەوە بكرێت بە دوو زانكۆ: زانكۆیەك بۆ بەشە زانستییەكان (پزیشكی،پەرستیاری،دەرمانسازی وكۆلیجە زانستییەكانی تر)، زانكۆی دووەم بۆ كۆلیژی زانستە وێژەییەكان، كۆلێژی زانستە مرۆڤایەتییەكان (یاسا، زانستەسیاسییەكان،میژوو،راگەیاندن،كۆمەڵناسی،جوگرافیا،خوێندنی ئیسلامی،زمان،هونەر، پەروەردە...تاد).سوود وەرگرتن لەئەزمونە ناوەكی و دەرەكییەكان وپلاندانان بۆی لەلایەن كەسانی پسپۆرەوە، چ سەرۆك زانكۆیەك هەیە بتوانێت 27 كۆلیج كە زانكۆی سلێمانی هەیەتی ببات بە رێگاوە و وەك پێویست ئیدارەی بدات وسەركەوتوو بێت تێیدا؟ بۆ نمونە سەرۆكی زانكۆی سلێمانی كە پسپۆڕییەكەی پزیشكییە بكرێ بە سەرۆكی زانكۆی ئەو كۆلیجانەی پێشتر ئاماژەم پێداون، نەمدیوەو ونەمبیستوە كە تەنانەت بۆ یەكجاریش بێت سەرۆكی زانكۆی سلێمانی لەهۆڵی رۆشنبیری ناو زانكۆ كۆبوونەوەیەكی گشتی لەگەڵ سەرجەم مامۆستاكاندا ئەنجامدابێت.بۆچی؟
دەنگ: خراپترین ئەزمونت چی بووە لەگەل سەرۆكایەتی وئیدارەی زانكۆی سلیمانی؟ د.سالار باسیرە: لە كێشەی مامۆستایەكی زانكۆدا بەر لەماوەیەك ئەنجومەنی زانكۆی سلێمانی بڕیاری پێكهێنانی لیژنەیەك ئەدات، دوای سێ رۆژ لیژنەكە پێكدێت، یەكێك لەئەندامانی لیژنەكە خۆی لایەنێكی كێشەكەیەو لەگەل ئەوەشدا دەكرێتە ئەندامی لیژنەكە، دوای دوو هەفتە پرسیارەكان دەنێردرێن بۆ مامۆستاكە، بێئەوەی چاوەڕێی وەڵامی مامۆستاكە بكرێت و بێ ئەوەی مامۆستاكە واژۆی كردبێت و وتوێژ لەگەل خۆیدا كرابێت لەدوای ماوەیەك لیژنەكە تەوسییەی خۆی دەنێرێت بۆ سەرۆك وئەنجومەنی زانكۆ، بەڵام لەمە فەزیحەتتر ئەوەیە كە ئەنجومەنی زانكۆ تەنیا سێ رۆژ دوای بڕیارەكەی خۆی بە نوسین بڕیاری (سزا) بۆ مامۆستاكە دەردەكات، دواتر تۆمەتباركراو داوای پێداچوونەوە دەكات وداوای ئەوە دەكات مافی بەرگریكردنی لەخۆی پێ بدرێ بەڵام ئەنجومەنی زانكۆ بەشێوازێكی نائەكادیمی ونادادپەروەرانە مامەڵەی لەگەڵدا دەكات و وەك خۆی دەمێنێتەوە، لەناو ئەنجومەنی زانكۆدا ئەندامی تێدایە كە پرۆتۆكۆلی ئەنجومەنی واژۆ كردووەو بێئەوەی هەر پرۆتۆكۆلەكەشی خوێندبێتەوەو بزانێت چی رووی داوە، تەنیا یەكێك لەئەندامەكانی ئەنجومەنی زانكۆ ئەو بەڕێزەی دەستی لەكار كیشایەوە لەپۆستی یاردەدەری سەرۆكی زانكۆ كە بریتییە لەیاساناس پرۆفیسۆر د.فاروق عبدالە كەریم لەوێ وتویەتی: "عەلی حسن مجید كە ئاشكرایە كۆمەڵكوژە...كەچی مافی ئەوەی درایە لەدادگادا بەرگری لەخۆی بكات...تاد".دەكرێ هەرسزایەك بدرێتە ئەو مامۆستایە بەڵام ئایا بەم شێوە نایاسایی ونامرۆڤانەیە؟ مرۆڤ كە حوكمی ئەدەن مافی بەرگری كردنی لەخۆ ئەدەنێ، ئافەرم ئەكادیمیست ویاسا ناسەكانی نێو ئەنجومەنی زانكۆ كەسەرۆكی لیژنەكە خۆی یاساناسەو ئێستا لەسەر لیستی هاوپەیمانی بوو بەئەندام پەرلەمان هەروا بەردەوام بن بۆ ئەوەی ببنە نمونەیەكی خراپی زانست وئەكادیمیاو ئیدارەو یاسا، خۆزگە بە چارەكێكی ئەوە سەرقاڵی ئەو بڕوانامە تەزویرانەی بەرپرسەكان دەبوون كە لەناو زانكۆدا هەن و دەوامی زانكۆش ناكەن، بڕوانامەی تەزویر لەمامۆستاكانی زانكۆوە دەستپێبكەن، بەرپرسی باڵای حیزبی لەكۆلیجەكەمان بەقۆپییەوە لەوانەی دەستوردا گرت و راسبمانكرد كەچی دوای هەفتەیەك هەرچەندە دەشزانرا كرا بەئەندام پەرلەمان لەبەغدا دیارە بۆ ئەوە بووە دەستور بۆ عێراق دابنێت، ئەمانە هەمووی تەنیا نمونەیەك لەدەیان.
دەنگ: ئایا بەڵگەنامەت هەن بۆ ئەوانەی باست لێوەكردوون؟ د.سالار باسیرە: بۆ هەموو ئەم وتانەم بەڵگەنامەم هەن و سیستیماتیك كاریان تێدا دەكەم و بازی بەسەردا نادەم و ئەگەر باجەكەشی بدەم بۆ من بۆ مەبەستێكی ئاوا جێگای شانازییە هەرچەندە هەتا ئێستا باجی ئەم هەڵوێستانەم داوە، بەڵام نامەوێ ئێستا ئاماژە بەهەموو شتەكان بدەم، وەزیرەكانی پێشووی خوێندنی باڵا بە حكومەتیشەوە بایەخی بەم كێشانە نەداوە كە وتووێژیشم لەگەڵیاندا ئەنجام دابوو، هیوادارم گەشبینییەكەم بە وەزیری نوێی خوێندنی باڵا ڕاست دەرچێت و توشی خەیبەت ئەمەل نەبم.
دەنگ: دەكرێت سیستەمى بەڕێوەبردن لە هەرێمى كوردستان بە سیستەمێكى بێ پلان ناوببەین؟ د.سالار باسیرە:هەرێمی كوردستان بە عێراقیشەوە هەرێم و دەوڵەتی بێ پلانییە، خۆ ئەگەر تاڕادەیەك چاو لەبارودۆخی بەغدا بپۆشین لەبەر هەندی فاكتەر بەڵام دەبوایە لە هەرێمی كوردستان باشتر بوایە چونكە 19ساڵە ئازادە، ئێمە وەزیری پلاندانانمان هەیە بەڵام با هەلسەنگاندنێكی ئەم چەند ساڵەی كارو پرۆژەی پلاندانان ئەنجامبدرێت لە هەرێم و ئەو كاتە دەكرێ خوێندنەوەی بۆ بكەین، یان وەزارەتی خوێندنی باڵاوتوێژینەوەی زانستی،یان زانكۆكان هەڵسەنگاندنێكی زانستانەی تەمەنی خۆی بكات ودواتر لەئەنجامەكانی بكۆلێتەوە، بەڵام من دەڵێم ئەوەی لەژیانی رۆژنەدا دەیبینین ئەنجامی بێ پلانی پێوەدیارە، ژیانی بێ پلانیش حوكمی دۆرانی بەسەردا دراوە، لەپاڵ ئەمەدا هەنگاوی پێویست دژی گەندەڵی وپرۆژەی چاكسازی فاكتەری پشتگیریكردنن.
دەنگ: دەوترێت هەر كەسێك كە دەكرێت بە وەزیری ئەم وەزارەتە ئەوا كارەكانى وەزیری پێشخۆی ڕەچاوناكات و بە شێوازى نوێى خۆی كاردەكات،ئایا ئەمە ئاستەنگ دروست ناكات؟ د.سالار باسیرە: ئاساییە هەر وەزیرێك كە پۆستی نوێ وەردەگرێت ئاراستەوپلان و بیركردنەوەی خۆیشی هەبێت سەبارەت بە كاروپلانی وەزارەتەكەی و جیاواز لەوەی پێشووی،بەڵام بەبۆچوونی من گرنگە ئەو وەزیرەی كە دێت سەرجەم كاروپرۆژەو سیاسەتەكانی وەزیری پێشوو بە وردی هەڵبسەنگێنێت، بڕوانێتە خاڵە بەهێز و بێهێزەكانی، بروانێتە باكگراوندی دیاردە باش و خراپەكانی، ئەوەی باشە باشتری بكات وئەوەشی خراپ بووە ئاڵتەرناتیڤی باشتری بۆ بدۆزێتەوە، پشت بەپسپۆرو بە راوێژكاری باش ببەستێت، هەروەها ئازا بێت لە بریارەكاندا، وەزیر دەتوانێت ئەو دەسەڵاتەی پێی دراوە بەكاریبهێنێت،ئەگەر رێگریی قورسیش هەبوو لەبەردەمیداو چارەسەر نەكران ئەوا دەستلەكاركێشانەوە شێوازێكی جورئەت وهەڵوێست دەربڕینە، بۆ یەكەمجارە(سیستەمی دڵنیایی جۆری) بۆ مامۆستایان وخوێندكاران وباری خوێندنی باڵا لە هەرێمی كوردستان لە لایەن وەزیری خوێندنی باڵاوە پێشكەش كراوە، ئەگەر بێتو ئەم پرۆژەیە بە پراكتیك كاری پێبكرێت ئەوا من بە گەشە كردن وگۆڕان و پێشكەوتنێكی گرنگی دەزانم لە بواری خوێندنی باڵا و زانكۆ وپەیمانگاكانداو كۆمەڵێك كێشە دەكوژێنێتەوەو چارەسەریشی پێیە (پرۆژەكە لە رۆژنامەى هاوڵاتی بڵاوكراوەتەوە) پرۆژەیەك كە بۆ عێراقیش بەگشتی گرنگە.
دەنگ: جیاوازى بنەڕەتى لە ڕووى پەروەردەوە لەنێوان كوردستان و خۆرئاوا لە چی ئاستێكدایە؟ د.سالار باسیرە: پەروەردە لە خێزانەوە، لە باخچەی ساوایانەوە، لە قوتابخانە و لەناو كۆمەڵەوە دەستپێدەكات، هەموو ئەمانە ئایندەی نەوەكە نیشان ئەدەن، كەواتە دەكرێ بڵێم منداڵێك پەروەردەكەی پێش لەدایكبوونی دەبینرێ ئەمیش بە بینینی ئاستی دایك و باوكی وسیستەمی پەروەردەی وڵات، سیستەمی پەروەردە لەرۆژئاوا لەسەر بنەماو پرەنسیپێكی زانستانە دەڕوات بە ڕێگاوە، یاسا هەیەو میتۆدی پراكتیزەكردنی هەیەو پرەنسیپی ماف و ئەرك هەیەو ئامڕازی چاودێری و كۆنترۆڵیش هەیە، دەوڵەت دەبێت پیادەی سیستەمێكی باشی پەروەردە بكات چونكە بنەماو سەرەتاكانی كۆمەڵ و وڵاتی پێوەبەندە ،پەروەردە لەڕووی كەلتورەوە، خوێندنەوەو بیركردنەوەی تەندروست، پێشكەوتنی زانست وتەكنەلۆژیاو سەقامگیری كۆمەڵ هەموو ئەمانە سیستەمی پەروەردە رۆڵی خۆی تێدادەبینێت، كۆمەڵ پێویستی بە كەس وسیستەمێكی سیاسی وكۆمەڵایەتی ئاقڵ و ژیر هەیە بیبات بە ڕێگاوە و نەوەی ئەمڕۆش بریاردەری شەڕو ئاشتی سبەینێیە.
دەنگ: حكومەتى هەرێم لە بودجەى پێشنیاركراوى 2010 دا بڕێكى زۆر پارەى داناوە بۆ ناردنەدەرەوەى خوێندكاری كورد، ئایا ئەمە دەبێت بە چی شێوازێك جێبەجێبكرێت بۆ ئەوەى یەكسانى لە ناردنەدەرەوەى خوێندكارانى تێدا بێت؟ د.سالار باسیرە:جگە لەو بڕە پارەیەی حكومەتی هەرێم بۆ ئەم مەبەستە تەرخانی كردووە،هاوكاری دەرەوەش هەن وەك بەریتانیا بڕێك پارەی تەرخانكردووە، یەكەم: ناردنە دەرەوەی خویندكار بۆ وڵاتیكی دواكەوتووی یان بابڵێین تازەگەشەكردووی تەقلیدی وەك ئەوەی ئێمە پێویستییەكی زانستی و ژیانییە، دووەم:ناردنە دەرەوەی خوێندكارانی لێهاتوو بۆ ئەو دەوڵەتانە، زۆرتر خوێندكارانی حیزبی،یان بەواستەی حیزب وبەرپرسەكان بووە،ئەم دیاردەیە دەبێت بگۆڕدرێت و بەپێی پێوەرە زانستییەكان بێت، سێیەم:میكانیزمێكی كۆنترۆل هەبێت بۆ بەدواداچوون بۆ ئەو خوێندنانەو هەروەها سوودلێوەرگرتنیان بۆ هەرێم و وەرگێڕانیان بۆ سەر زمانی كوردی وعەرەبی، بایەخی زۆر بە توێژینەوەی زانستی ولێكۆلینەوە لەم بودجەیە پارەی تایبەتی خۆی بۆ تەرخانبكرێت، گونجاندنی ئاستی زانستی زانكۆكانمان لەگەل ئەوانەی زانكۆكانی جیهان، ئەكادیمی زۆرو باشمان هەن لەكوردستان بەڵام رێگری هەن لەگەشەكردن وبەرەو پێشچوون.
دەنگ: دوا سەرنجتان چییە؟ د.سالار باسیرە: وڵات و كۆمەڵ پێویستی بە سیستەمیكی سیاسی وكۆمەڵایەتی ئەقڵانی هەیە، گەشەدان بە پەروەردەو كەلتورو زانست ونەهێشتنی نەخوێندەواری و پەیڕەوكردنى پەروەردەی سەردەم وتەندروست، یاساو دەستوری باش بەڵام بەمەرجی پراكتیزەكردنی و هەروەها بەدیموكراتیزە كردنی كۆمەڵ، سیستەم و دەسەڵات بەرپرسن لەسەرەوە بۆ خوارەوە بەتایبەت ئەگەر لەلایەن گەلەوە هەڵبژێردراوبێت ئەوا بەرپرسیارێتییەكەی گەورەتر دەبێت، دەسەڵاتی سیاسی تەكنۆكراتانە رەفتار بكات دوور لەئ ەقلیەتی تەقلیدی وكلاسیكی، گەندەڵی یەكێكە لەو شتانەی كە سەری سیستەم و كۆمەڵەكەش دەخوات و پێویستە دژایەتی بكرێت، بوونی ڕاوێژكاری باش وبەرنامەو ستراتیج، كارو ئاسانكاری بۆ گەڕانەوەی پسپۆرەكانی دەرەوەی وڵات، هەروەها هۆكارەكانی نە گەڕانەوەی ئەكادیمیستەكانی دەرەوە بۆ ناو هەرێم، بەدوای هۆكارەكانی گەڕانەوەی ئەكادیمیستەكانی هەرێم بكەن دوبارە بۆ هەندەران، خەرجكردنی پارە بۆ بواری تەكنەلۆژیاو زانست وكارگێڕی وبینا و هۆڵ، بۆ ئەمانە ئێمە هەموومان بەرپرسین بەڵام بەرپرسی یەكەم دەسەڵات خۆیەتی، ناڵێم دارێكی سیحراویمان پێیەو هەمووی بە یەك چركە چارەسەردەبن بەڵام ئەگەر كاریی بۆ نەكرێت ئەوا بۆ هەمیشە لەجێگای خۆی چەقبەستو دەمێنێتەوە.
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
