بزوتنەوەی گۆران لە نێوان گۆران و دەسەلات

Wednesday, 16/10/2013, 12:00

1969 بینراوە

جۆن پۆل فلینتئۆف پرسیار دەکات،ئەگەر دەرفەتت بۆرەخسا ،دونیا دەگۆریت؟ بێ گومان.

ئایا بزوتنەوەی گۆران ئەم دەرفەتەی بۆ رەخسا؟ ئەگەر رەخسا،بۆ لەدەستی دا؟

کاتێک بزوتنەوەیەکی سیاسی جەماوەری دروست دەبێت لە هەر کۆمەلگایکدا.بی گۆمان لە تیکشکانی فکری ،ئایدلۆژی و سایکۆلۆجی تاک و کۆمەلگەوە دێتە بوون ، ئەم تێکشکانەش لە زەمەنێکی کورت و کتوپر نایەتە بوون، رۆسۆ لە کتابی پەیمانی کۆمەلایەتی،باس لەوە دەکات ،پەیمانی نێوان خەلک و دەسەلات، پەیمانێکی بەرژەوەندیانەیە لە نێوان خەلک و دەسەلات،ئەم بەرژوەندیانەش پابەندن بە پەیمانی شاراوە و ئاشکرا لە نێوان خەلک و دەسەلات،هەر کاتێ،ئەم بەرژەواندیانە شلۆقی تێکەوت،خەلک بەرەو بزوتنەوە دەروات و دەسەلات هەولی چەسپاندنی دەسەلات زیاتر دەدات بۆ مانەوە ،زۆر جارییش بە دیکتاتۆریەت کۆتای دێت،رۆسۆ پەیوەندی خەلک و دەسەلات وەک پەیوەندی باوک و مندال سەیردەکات،کاتێ مندال دەگاتە تەمەنی ئەقل و ئامادەگی بۆ ژیان،خۆی دەبێتە خاوەنی خۆی،هەردوولا لەیەکتر ئازاد دەبن.تەنیا جیاوازیەک لە نێوان ئەم لێکچونەدا ،رۆسۆ دەلێت پێزانینی ئەو خۆشەوستیەیی باوکە، کە بەخشیویەتی بە مندال،بەلام لە دەسەلاتدا ،دەسلاتداران ئەم هەستەیان نیە بۆ خەلک،چێژی فەرماندەری دەبێت جێگای خۆشەوستی بگرێتەوە.دەکرێت لەم روانگەوە خەلک پابەندی ئازادی خۆی بێت و نەچێتە ناو هیج پەیمانێکەوە کە بەرژەوەندی خەلک یەکسان ناکات بەدەسەلات.

بە پێ فەلسەفەی هۆبز گەرانەوە بۆ سروشتی مرۆڤ،وەک جەیمەس رەیجەلیش لێکۆلینەوی لەسەر کردوە،سێ پرنسپل هەیە بۆ هۆکاری ناکۆکی و شەر. دواتر مەبەست دەگەیەنم لەسەر ئەم خالانە.

١- پێشبرکێ و بەربەرکانێ ،هێرشی مرۆڤە بۆ بەدەست هێنان،[هێز،رامیاری،ئابوری]
2- بێدەنگی و کەمی باوەر بە خۆ بوون بۆ سەلامەتی.
٣-ناوداری و شکۆی، لە پێناو ناسراوی[سومعە].

پایەکانی راگرتنی دەسەلات،پارتی دیمۆکراتی کوردستان و یەکێتێ نیشتیمانی کوردستان.

گەندەلی سیاسی ، ئابووری و نادادپەروەری کۆمەلایەتی لە ماوەی دەسەلاتی پارتی و یەکێتیدا ،بواری چاکسازی بەرتەسککردەوە،پەیمانی کۆمەلایەتی کە پارێزەری بەرژەوەندیەکانی نیوان دەسەلات و خەلکە. دەسەلات تا رادەیەکی دیار، خەلک و تاکی ووشیاری خستە دەرەوەی ئەم پەیمانە، ستەمکاری لەلایەن دەسەلاتەوە زیادی کردو خەلک پەنگی خواردەوە. بەلام لە هەمان کاتدا، هەندێ گۆرانکاری بە بەراورد بە ژیانی پێشینەی بەر لە حوکمەتی خۆمالی،بوونیان هەیە وەک ،بیناسازی،ئاسایش، بازاری ئازاد، رۆژنامەوانی و تا رادەیەک دەنگی ئازاد.خەلکی خۆشنەدیوی کوردستان راهاتوو بەقەدەر،ئەقلیەتی رازی بوون بە کەم ،بێدەنگی لەترسی هاتنەوەی دەسەلاتی عراق بۆ هەرێمەکە و ناسەقمگیری بارودۆخی کوردستان ،کە خەلک وەک روحێکی نەتەوەیی و سۆز پێوەی پابەندە.دواتر وەفادارانی ئەم دوو پارتە ،کە تا ئێستاش بەرژەوەندیدارن .خالێکی تری زۆر گرنگ ،کاریگەرترین شێوەی هەست بە تاوانی وژدانی ،کە دەسەلات کاری لەسەردەکات بۆ بێدەنگ کردنی خەلک لە ئاست یەکەم ئەزمونی بوون بە حوکمەت ،کە ببوو بە خەونێکی سەرتاسەری تاکی کورد،هێشتنەوەی یادەوەری خەباتی کۆن، شەهیدان ،و کارەساتە یەکبەدوایەکەکانی خەلک،ئەمانە بونە پایەکی جێگیر بۆ مانەوەی پارتی دیمۆکراتی کوردستان و یەکێتی نیشتیمانی کوردستان.

هۆکارەکانی دەرکەوتنی بزوتنەوەی گۆران.

گەر وەک سروشتی مرۆڤ هۆبزیانە سەیری بکەین،لەم سێ خالەی سەرەوە بۆی بروانین،هاتنە دەرەوەی بزوتنەوەی گۆران لە روحی سیاسیانە یەکیتی نیشتمانی ،روحێکی سیاسیانەی پێشبرکێ و بەربەرەکیانەی پێوە دیارە، بۆ بەدەستهێنای دەسەلات،لەسەر بنەمای پاشماوەی رقێکی کۆن و پر ئەزموونی سیاسیانەی کۆنەخوازی،کە بەداخەوە،گرێدانی حەماسەت و راستگۆیانەی چەند گەنج و رۆشنبیرێک ، کە تینوی گۆرانکاریەکی ریشەییبوون،لە گەرووی حوتێکی برسیدا هەڵلوشران ،بێئاگایانە گەمەیەکی سیاسی لە سەر جەستەی دلسوزیان کرا ،کە لەگەل ویستی ناوبەنگ و پلەو پایەی سیاسی و کۆمەلایەتی سەرکردەکانی بزوتنەوەکە ،بۆ کرینەوەی سومعەی سیاسی تێکەڵکران. گەرانەوە بۆ لای رۆسو ،دەلێت لەو کاتەوەی مرۆڤ ناتوانێت هێزێکی تازە دروست بکات بەلام،بەتەواوی کۆنترول و پێکەوەبەستی ئەو هێزانە دەکات کە لە پێشدا بوونیان هەیە،تەنیا رێگەیەک کە بتوانن خۆیان بپارێزن ،یەکبوونی هێزە جیاکانە بە پێکەوەبەستنێکی تەواو پتەو بۆ زالبوون بەسەر هەر بەرگرییەک.پێوستی پێکەوەبەستنی ئەم هێزانە لەلایەن بزوتنەوەی گۆران، ناتێگەیشتنی ئەقلیەتی سەرکردەی بزوتنەوەی گۆران بوو لە سیاسەتی سەردەم.

بزوتنەوەی گۆران ، پێشخۆناساندنی هێزێکی سیاسی بوو،پاشماوەی رقێکی کۆنی پەنگخواردوو بۆ دەسەلات ،لەلایەن هەندێ سەرکردە بالاکانی ناو یەکێتی نیشتمانی،بەلام بۆ دەرفەتێک دەگەرا، وەک هێزێکی دووەم بناسرێت .ئەم دەرفەتە، فاکتەری دەرەکی و ناوەکی بۆ گونجا،لە ناوخۆ تەقینەوی خەلکی تورە لە گەندەلی سیاسی پارتی و یەکێتی ،نەک بە ئەقل لەسەر بنەمای فکرو سیاسیەتی تازە و مۆدێرن بەلکو تورەبونێکی تینو بۆ خۆشگۆزەرانی، کە رەوایە، ئەوەش بە هۆی چاوکردنەوە و تێکەلبوونی گەنج بە دونیایی دەرەوە ، فاکتەری تەکەلەلۆجیا و بە جیهانی بوون ،دواتر، گۆرانگاری لەسەر ساحەی سیاسی رۆژهەلات،کە کوردستان وەک جوگرافیا، نەریەت و دین نزیکە بەم ناوەندە ،وە هەروەها کۆپی کردنی وشەی گۆرانی ئۆباما-ی سەرۆکی ئەمریکا، ئەمانە هەموو بونە کەرەستەیەک ،بۆ شێوە گرتنیی جەستەی سیاسی ئێستای بزوتنەوەی گۆران.

بزوتنەوەی گۆران ،لە هەول و تەقەلایەکی زۆر بۆ سرینەوەی یەکێتی و پارتی، لەلایەکی ترەوە خۆ گونجان لەگەل پارتە ئیسلامیەکان لەسەر بنەمای بنکە فراوانی و دیمۆکراسی.ناکۆک بە خۆی دێتەوە و کەمی توانای ئەقلیەتی بزوتنەوەی گۆران دەردەخا بۆ چەمکی گۆران لە بزوتنەوەکەدا، تەرکیزکردن تەنیا لەسەر چەند خالێکی زەق، وەک بودجە ، دەرخستنی کەموکوریەکانی پارتی و یەکێنی وە بیری ناوچەگەری ،کە ئەمانە بوونە هۆی کەمی، پێشنیار و بەرنامە بۆ گۆرانی باشتر،وەک گۆرانکاری لە سیستمی خوێندن ، تەندروستی ،ژنان ،مندالان ، کەمئەندامان، بەرزکردنەوەی ئاستی فکری خەلک، تێگەیشتن لەرووداو و هەولدان بۆ کەمکردنەوەی دەستتێوەردانی دین لەو یاسایانەی ،کە راستەوخۆ کاریگەریان هەیە لەسەر کۆمەلگا،وەک ئەخلاقی کۆمەلایەتی،ئازادی تاک و جۆری هەلبژاردنی ژیان بە گشتی.

بزوتنەوەی گۆران بۆ زیادکردنی نفوز، ناساندنی شوناسی سیاسیانەی خۆی دۆراند ،کە نوێژی هەینی خستە سەر شەقامەکانی کوردستان،کە تا ئێستا لە هیچ پارتە ئیسلامیەکان رەچاونەکراوە. لە جیاتی هێنانی بیرۆکەی گۆران بە ئەقلیەتێکی تازە و رۆشن بو دونیای مۆدێرنە.کەوتە راژاندنی لانکی بیری کۆنەخوازی بۆژیرکردنەوەو سارێژکردنی برینی کۆنی جەستەی خۆی،وەک نیوە لاتەکەی یەکێتی نیشتمانی.

چەمکی گۆران

گەر سەرنج بدەین هەموو گۆرانکاریە جیهانیەکان یا لە هەر وەلاتێک لە رووی یاساو رێساوە، کە چەسپاون بۆ خۆشگوزەرانی ،یەکسانی و دادپەروەری لە سەرەتایەکی زۆر بچوکەوە دەستی پێکردوە ،تاکێک بیرۆچکەیەکی دروستکردوە یا رەتی کردۆتەوە، دواتر پشتگیری لێکراوە،تا بۆتە یاسایەکی ناو دەستور.

چەمکی گۆران ، هێزی تێگەیشتنە، راتدەکێشێت بۆ پرسیار لەو مەسەلانەی کە کێشەن و پێویستیان بە سەرنج هەیە،بەلام روونە هەر تاکێک ، بزوتنەوەیەک ،رێکخراوەیەک ،نەریەتێک و باوەرێکی دینی، بۆچۆن و رای تایبەت بە خۆیان هەیە لە ئاست کێشەکان.هەندێک کێشە هەن، کە کاریگەری تەواوی بەسەر هەموو .مرۆڤێکەوە هەیە ،بەلام کەمترین مرۆڤ بیر لە چاککردن یا گۆرانیان دەکاتەوە ،وەک کێشەی ،ژنان ،مندالان،ژینگە،ئاژەلان،ئازادی مرۆڤەکان ،هەژاری، دانیشتوانی زەوی و زۆر شتی تر،جونکە وابیر دەکرێتەوە، کە ئەم کێشانە کێشەی هەموو تاکێک نیە،لە راستیدا ،هەستی گۆرانخوازی راستەقینە ئەوەیە، بیری گۆرانی لە پێناو مرۆڤایەتی لەسەرووی خواستەکانی خۆیەوە بێت.

بزوتنەوەی گۆران،گۆران لە بیری تەسکی نەریەتی، دینی و حزبایەتی قەتیس دەکات ،بێگوێدانە پێشێلکردنی مافی تاک،ژنان و جیاوازی دینەکانی تر،کە بوونیان هەیە لە کوردستان.ئەوەی لە بنەماکانی دینی ئیسلامدا هەیە ،مەرج نیە بۆ هەموو ئەمانەی باسمکردن،یەکسانی بەخش بێت.
پرنسپلی گۆرانکاری لەم بارودۆخانەدا، دەبێت رەهەندێکی تر وەربگرێت ،کە بگونجێت لەگەل سەرجەم تاکی کۆمەلگادا،بۆ دوورکەوتنەوە لە دەرکردنی هەریاسایەک ،کە شکۆی مرۆڤەکان نزم رادەگرێت ،کە بەداخەوە بزوتنەوەی گۆران، ئەم دەرفەتەی بۆ رەخسا ببێتە هیوای گۆرانکاریەکان بەرەو باشتر، بەلام بە پشتگیری لە بنەماکانی دین، لەدەستی دا.