سیڕاتی موستەقیم سیڕاتی عەلمانیەت و حوكمی دیموكراتیە

Friday, 12/12/2014, 12:00

لەم نوسینەدا بە 30 خال ریزبەندی كۆمەلێك سەرنج و تێبینی و شیكاریم بە گشتی لەسەر ئیسلام و ئیسلامی سیاسی لە كوردستانیشداو مەترسیەكانی خستۆتە ڕوو ، تێیدا ئاماژەم بە وتەو بۆچوونی مەلاو زانایانێكی ئاینی لە كوردستان ، و چەندین سورەتی قورئان داوە.. نوسینەكە دیدێكی ڕەخنەگرانەو شیكاریشەو چەندین پێشنیازو ئامۆژگاریشی لەخۆ گرتوەو بە هیوای هوشیار كردنەوەو هەروەها ببێتە بابەتی وتووێژو دایەلۆگێكی گشتی.. ناونیشانی بابەتەكەشم بەو شێوەیە داناوە چونكە تەواوی ئیسلامە سیاسیەكان ئەوەی وەك ئەوان بیرنەكەنەوە لای ئەوانە لە رێگای ڕاست و موستەقیم لایانداوە، كە بیركردنەوەو تێڕوانینێكی تۆتالیتێرو دەمارگیرانەو سەلەفیانەیە. جگە لە تێگەیشتنێك بۆ بیری عەلمانیەت ، لە نوسینەكەدا داوا لە ئیسلامیەكان كراوە شۆڕشێكی فكری لە خۆیاندا بكەن و بێنە سەر رێگای ڕاست ، رێگای سیڕاتی موستەقیم و عەلمانیەت و پێشكەوتن و شارستانیەت و دیموكراسیەت و فكری كۆمەلگای مەدەنی و فرەیی و ئازادی تاك ... سوودیش لە یاسا نوێكەی كانتۆنی جەزیرەش وەربگرن بۆ یەكسانی.
1) بوونە مرۆڤێك بە دیندار بە پلەی یەكەم پەیوەندی بە پەروەردەی خێزان و وانەی ئاینی و بیئەی دەوروبەر هەیە و دەكرێ لە تەمەنێكی مندالیەوە كاریگەریی خۆی دروست بكات و ببێتە فكر لە مێشك و دەروونی مرۆڤەكەدا كە درەنگانێك كاریگەریی خۆی دروستدەكات و ڕاستكردنەوەشی كارێكی هەمیشە ئاسان نییە ، هەروەها پەیوەندی بە باری جوگرافیشەوە هەیە. بۆنمونە كەسێك لە ولاتێكی مەسیحی هاتبێتە دونیاوە ئەوا وەك مەسیحی تۆمار دەكرێت، لە خێزانێكی یەهود وەك یەهودی ، لە ولاتێكی ئیسلامی وەك موسولمان تۆمار دەكرێت .. تاد. گۆرینی فكر دواتر كەوتۆتە سەر ڕۆشنبیریی كەسەكە خۆی و هوشیاری كۆمەڵگا بە گشتی.
2) زۆرێك لە موسولمانان هەن لە دونیادا بونەتە مەسیحی و پێچەوانەكەشی هەیە و ئەوە دیاردەیەكی ئاساییە... ئەگەر ڕۆژئاواییەك بووە موسولمان ئەوە ناگەیەنێت ئەو كەسە لە ئاینەكە گەیشتبێت و هەروەها بە پێچەوانەشەوە ئەگەر لەبەر هەر هۆكارێك بێت و بە قەناعەتیشەوە چوبێتە سەر ئەو ئاینەی تر .. زۆر جاریش باس لە ملیاردێك موسولمان دەكرێت لە جیهاندا بەلام ئەو ئامارە تەنیا لە ڕووی تیۆریەوە ڕاستە چونكە تاكەكان لە ناو كۆمەلگایەكی ئیسلامدا ڕاستەوخۆ بە موسولمان تۆمار دەكرێت لەسەر ناسنامە، بەلام زۆرترین ژمارەی موسولمانان پابەند نین بە ئاینەكەیانەوە.
3) ئیسلامییەكان ئاماژە بە چەندین كەسانی ناودار دەدەن كە باش لەسەر محەمەد و ئیسلام قسەیان كردوە ، لە لایەكەوە ئەو كەسە لەوانەیە ئەكادیمیست و زانایەك بێت بەلام مەرج نیە جیهانبینی ئەو كەسە ژیرانە و تەندروست بێت، تەنیا بۆچوونی كەسانێكە و هیچیتر بەلام نمونەی پێچەوانەكەشی زۆرن.. دەشكرێ بۆنمونە ئاماژە بە زانای نۆبلی فیزیای بەریتانی بدەین Stephen Hawking ئەمڕۆكە وەك ئاینشتاینی سەردەم ناودەبرێ كە زانستانە بوونی خودایەك بە تێڕوانینی ئاین بە درۆ دەخاتەوە ، پشت بەستن بە زانست گرنگترە وەك بە ئەفسانەو وەهم و لێكدانەوەی نازانستیانە. كتێبە نوێكەشی تەرجەمەی زمانی كوردی كراوە بە ناوی "دیزاینی مەزن" ، بەلام بڕواناكەم ئیسلامە سیاسیەكان ئەم شتانە بخوێننەوە.
4) سەبارەت بە دەسەلاتی كوردی ، ئیسلامیەكان بەردەوام بەئاشكراو بە نهێنی لە هێرشدان.. منیش سەرنجی زۆرم هەیە لەسەر دەسەلاتی سیاسی لە هەرێم و جێگای ڕەخنەمە بەلام ئیسلامی سیاسیش بەدیل نیەو بۆ ئەوەش وەلام هەیە بۆچی؟ شەریعەكەی ئەوان لەگەل ژیان و ژیانی هاوچەرخ و بەها ئەخلاقی و ئازادیەكانی مرۆڤ و زانست و مافەكانی مرۆڤ ناكۆكە. فەسادی ئەخلاقی لە ناو كۆمەلگا ئیسلامیەكان لەوانەیە هیچی كەمتر نەبێت وەك لەوەی ناو كۆمەلگا مەسیحیەكان ، تەنیا جیاوازی ئەوەیە لە ناو كۆمەلگا ئیسلامیەكان شاراوەو تابوە بەلام لە نێو كۆمەلگا مەسیحیەكاندا زۆرتر كراوەیە هەرچەندە بە یاسا سنور بۆ دیاردە ئەخلاقیەكان دانراوە كە لە دەرەوەی نەریتی مرۆڤایەتی بن.
5) لەناو هەناوی ئیسلامیزمدا بزوتنەوەیەكی جیهادیی تۆتالیتێر سەری هەلداوە كە جێگای مەترسیە بۆ سەر ئاشتی كۆمەلگا ، كە دەیەوێت بە رێگای زەبروزەنگ و تیرۆرەوەو دژ بە دیموكراسیەت و عەلمانیەت خەلافەتێكی ئیسلامی و دەولەتی خودا دروست بكات. ئەو تۆتالیتاریزمە نوێیە ئیسلامیە جەنگێكی نوێی لەگەل خۆیدا هێناوەتە كایەوەو پێداگریی لەسەر فەرمانڕەوایەتیەكی خودایی تۆتالیتێر دەكات. هەر سیستەمێكی سیاسی لەسەر بنەمای ئاین و مەزهەب دروستبوبێت هەرگیز نابێتە ئالتەرناتیڤ و مۆدێلێكی تەندروست و ئەقلانی بۆ كۆمەلگا. لایەنێك تەنها كاتێك دەتوانێت تاكڕەوانە فەرمانڕەوایی دەولەت بكات كە ببێتە دیكتاتۆرێكی موتلەق. بە ڕای من ئایندەی دەولەتی عێراقیش ئایندەی ناكۆكی و ململانێی توندی نێوان هێزە دیموكرات و عەلمانیەكان و ئیسلامی سیاسیی دەبێت و دەبێتە بابەتی سیستەمی سیاسی عێراقی ئایندە. ئێمەی كوردیش بەدەر نین لێی. ئەوەی كۆمەلگا پێویستی پێیەتی سیستەم و دەستورێكی دیموكراسی تەندروست و ئەقلانیە ، كۆمەلگای مەدەنی و ئازادی تاكە كە تێیدا جێگای سەرجەم چین و توێژە كۆمەلایەتیەكان بە ئاین و كەلتور و ئەتنیكە جیاوازەكانەوە ببێتەوە.
6) ئەگەر هەرێمی كوردستان بەنمونە بهێنمەوە كۆمەلگاكەمان بەلێ بە گشتی و زۆرینە موسولمانە بەلام لایەنە ئیسلامیەكان بەپێی هەلبژاردنەكان تەنیا 19%ی دەنگەكانیان هێناوە لە هەرێم كەواتە تەنیا نوێنەرایەتی ئەو رێژە كەمە دەكەن ، ئەوە دەبەخشێت كە زۆرینەی خەلكیی لە هەرێم ئیسلامیەكانی وەك دەسەلاتێكی سیاسی لاپەسەند نیە. ئیسلامی سیاسی لە كوردستان لە لایەكەوە بەرهەمی هەندێ لە دەولەتە ئیسلامیەكانە بۆ دوژمنایەتی كردنی بزوتنەوەی ڕزگاریخوازی كوردایەتی و رێگاگرتن لە دروستبوونی دەولەتی سەربەخۆی كوردستان. هەروەها بەهۆی شەڕی ناوخۆی كوردستانەوە گەشەیان كردووەو بەهێزبوون. بۆ دژایەتی كردنی یەكتر یەكێتی و پارتی هەریەكەو كۆمەكی هەندێك لایەنی ئیسلامیی دەكردو ئیسلامیەكانیش هەردولایان بۆ بەرژەوەندیەكانی خۆیان بەكارهێنا. خالێكی تر بەهۆی ئەو پاشاگەردانیەی ناونراوە ئازادیی بیروڕا لە هەرێم ، ئیسلامیەكان تێیدا گەشەیان كردوەو جەماوەرێكی بەرچاویان بۆ خۆیان دروستكردوە. قەناعەتم وایە گەر دەرفەتیان بۆ بێتە پیش خۆیان پڕچەكیش بكەن و دەبنە مەترسی بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی و نیشتمانی بۆ كوردستان و هەمان ئەزمونەكانی ئێران و ئەفگانستانی سەردەمی پڕ لە كارەساتی تالیبان دوبارە بنەوەو تێكەڵی ژیانی تایبەتی تاكەكان و دامەزراوە كۆمەلایەتی و سیاسی و فەرهەنگەكانیش ... دەبن.

ئایا گوناهی ئەم مندالە چیە لەم تەمەنە ناكاملەوە توشی ئەم كارەساتە بكرێت؟

7) بەپێی ڕاستیە مێژوییەكان موحەمەد وەك كەسێكی بەدەوی ، نەخوێندەوار بووەو كەسانی تر سورەتەكانیان بۆ نوسیوەتەوەو دوای مردنی خۆی كۆكراوەتەوە لەوانەیە بە دەستكاریشەوە ... بۆ ئەوەش لێكۆلینەوە هەیە بە بەلگەی مێژوییەوە بۆنمونە لە كتێبەكەی عەلی دەشتی و زۆرێكی كەش ، بەلام محەمەد بۆ ئەو قۆناغە مێژویی و كۆمەلایەتیە پیاوێكی تێگەیشتوو بووە. لە هەمان كاتدا كە موحەمەد بە رێنوێنیە جوانەكانی هەولدەدات میللەتەكەی رێنوێنی بكات و هەموو جۆرە ڕۆحانیەتێكی لە زار دێتە دەر ، بەلام ناكرێت قورئان لە باری دەستورە ئەخلاقیەكانەوە بە موعجیزە دابنرێت. محەمەد گێڕەڕەوەی نەریتێكە كە مرۆڤایەتی پێش چەندین سەدە لە هەموو جێگایەكدا گوتویەتی. بودا ، كۆنفۆشیۆس ، زەردەشت ، سۆقرات ، عیسی و موساو زۆر كەسانی تر لەم پرەنسیپانەیان گوتوە. كەواتە ئەوەی دەمێنێتەوە تەنها هەر ئەو حوكم و یاسایانەیە كە شەریعەتی ئیسلام هێناویەتی.
8) هاتنە خوارەوەی قورئان بۆ محەمەدو بەو شێوە ریوایەی قورئان باسی دەكات دەبێت ئەفسانەو دروستكراوی محەمەد خۆی بێت چونكە شتێكە لەگەل زانست و ئەقل و مەنتقدا ناگونجێت. محەمەد بە پێی پێویست لە كاتی جەنگ و ئاشتی و مەسەلەی ژن و تاد. سورەتی داڕشتوەو كردویەتی بە ناوی خوداوە بۆ ئەوەی خەلكی جاهیلی ئەو زەمەنە بڕوای پێ بكەن چونكە محەمەد مرۆڤ بووە ، كەواتە فێل كردن و سیاسەت كردنی تێدا بووە ...
9) كۆچی محەمەد بۆ مەدینە دەسپێكی گۆڕانێكی گەورە بوو لە چارەنوسی نەتەوەی عەرەبدا ، بەلام ئەم گۆڕانە ئەنجامی گۆڕانكاریەكی سەیرو سەمەرەیە كە لە كەسایەتی محەمەددا دەركەوتوەو شیاوی ئەوەیە بكەوێتە ژێر لێكۆلینەوەی دەرونناسان و زانایان و پشكێنەرانی نهێنیەكانی ڕۆحی مرۆڤ. محەمەد پیاوێكی لە خودا ترس و دوور لە خراپەكاری و زاهیدێكی سەردەمەكەی خۆی و میللەتەكەی بۆ پەرستنی خودا بانگهێشت دەكرد ، پیاوێكی ئاوا كە ڕەوشتی مەسیحی بە تەواوی لە خۆیدا بەرجەستە كردووە كەچی لەپڕو ناكاو دەبێتە شەڕخوازێكی سەرسەخت و بێ لێبوردن دەیەوێت ئاینی خۆی بە زۆرو زەبری شمشێر بسەپێنێت. بەم شێوەیە ئیسلام بەرەبەرە لە شێوەی بانگەوازێكی تەواو و ڕۆحانیەوە بوو بە دەزگایەكی شەڕانی و تۆلەئەستێن كە بە هێرشی كتوپڕ بۆ بەدەستهێنانی دەستكەوت گەشەی كردو كاروبارە داراییەكەی لەسەر زەكات و باج و بارمتە هەلدەسوڕا. چەند نمونەیەكی لەم جۆرە كە لە سورەتی (التوبە)دا هەیە ئەوە دەگەیەنێت كە مەبەستی محەمەد پێكهاتنی دەولەتێكی یەكگرتوی عەرەبە لەژێر ناوی ئیسلامدا. گرتنەبەری رێوشوێنی سەخت و بەكارهێنانی توندوتیژی و زەبروزەنگ بۆ دەستەمۆ كردنی ئەو خەلكانەیە كە هەر لەم سورەتەدا ئاماژەیان پێكراوە.
ئەگەر كەسێك بیەوێت محەمەد لە بەرگی پێغەمبەریدا ببینێت ، بەناچاری دەبێت سورەتەكانی مەكیی و بە تایبەت سورەتەكانی وەك (موئمنین و نجم) بخوێنێتەوە ، كە ڕۆحیانەتی مەسیح بە شێوەیەكی زەق و ڕوون لە ئایەتەكاندا دەبینرێت. بەلام ئەگەر كەسێك بیەوێت محەمەد لەسەر كورسی دەسەلات و یاسادانان ببینێت ئەوا دەبێت پەنا بباتە بەر سورەتە مەدەنیەكانی وەك (بقرەو النساو) و بە تایبەت سورەتی (نور). سێ چوار سال پاش هیجرەت و بە تایبەتی لە دوای پاككردنەوەی مەدینە لە یەهوود وسەركوتكردنی (بنی مێگلق) شوێنەواری میرایەتی چ لە فەرمانەكان و چ لە ڕەفتاری خودی محەمەدیشدا خۆی دەنوێنێت.
10) پێویستیەكانی سەردەم وا دەخوازن قورئان رێفۆرم بكرێت وەك ئینجیل لەگەل سەردەمدا بگونجێندرێت چونكە هەموو ئەوانە مرۆڤ نوسیویانەو بۆ قۆناغێكی كۆنی مێژو، و كۆمەلایەتی بووە ، بەلام ڕۆژگارێك ئاڕاستەكانی ژیان و هوشیاری مرۆڤەكان ئەگۆڕدرێن و ئاین پێگەی لاواز دەبێت وەك لە ڕۆژئاوا تێبینی دەكرێت. ئەگەر بریار لای من بێت ئەوا وانەی ئاین لە قوتابخانەكاندا نەخوێندرێت بەلكو تەنیا مێژووی ئاین بخوێندرێت ، بۆ ئاشنابوون بە هی ئاینە جیاوازەكانیش ، لە بری ئەوە زۆرتر بایەخ بە وانەو بوارە زانستیەكان و مێژوی نەتەوەیی بدرێت ، هەروەها گۆرینی زاراوەی سەوابتی ئیسلام لە دەستوری هەرێمداو سوودیش لە یاسا نوێكەی كانتۆنی جەزیرە وەربگیرێت سەبارەت بە یەكسانی.

11) بە چاو خشانێك بە كتێبەكانی پەروەردەی ئیسلامی لە هەرێمی كوردستان بۆ پۆلی یەكەمی بنەڕەتی تا دەگاتە پۆلی دوازدەی ئامادەیی بە ڕوونی دەبینرێت چۆن ئیسلامی و سەلەفیەكان دەستیان خستۆتە نێو مینهاجی خوێندنی قوتابخانەكانی كوردستان و لەوێوە دەیانەوێت مندالانی كوردستان بكەن بە ئیسلامیی لە لایەك و كەسێكی ڕەهاگەراو قەبولنەكەر بۆ ئەوانی تر لە لایەكی دیكە. بەرپرسی یەكەم لە بە سیاسی كردن و بە ئیسلامی كردنی مندالان لە قوتابخانەكان ئیسلامیەكان و سەلەفیەكان نین بەڵكو وەزارەتی پەروەردەو وەزیری پەروەردەو سەرۆكی حكومەت و سەرۆكی هەرێمن كە بەرپرسیارێتی یەكەمیان لەم كارە قێزەون و كارەسات ئامێزە دەكەوێتە ئەستۆ. بەشێكی زۆر لە كتێبەكانی پەروەردەی ئیسلامی هەر لە پۆلی یەكەمی بنەڕەتیەوە تا دوازدەی ئامادەیی تەرخانكراون بۆئەوەی وا نیشان بدرێت كە ئاینی ئیسلام ئاینێكی سیاسیە، واتە ئیسلام لە توێی كتێبەكانی قوتابخانە نەك وەك ئاین نیشاندراوە بەلكو وەك ئادیۆلۆژیایەكی سیاسی بە خوێندكاران ناسێنراوە... لە كتێبی پەروەردەی ئیسلامی بۆ پۆلی دوازدەی ئامادەیی لە هەرێمی كوردستان پێغەمبەر كراوە بە سەركردەیەكی سیاسی و سەربازی. ئەوەش دیسان هەمان ئەو ئارگومێنتانەیە كە كەسانی وەك قەرەزاوی و ئیسلامیەكان بەكاریان دێنن بۆ ئەوەی سوبغەیەكی سیاسی بدرێت بە ئاینی ئیسلام. بە موسوڵمان كردنی خوێندكار واتە كردنی قوتابخانە بە مزگەوت. ئەوەی زۆر بە زەقی لە تەواوی كتێبەكان بەرچاو دەكەوێت ئەوەیە كە دەق و چیرۆكەكانی كتێبەكان بە مەبەستی ئاشنا كردنی خوێندكار بە ئاینی ئیسلام نەنوسراوە بەلكو بە مەبەستی بە موسوڵمان كردنی منداڵەكان نوسراون. لێرەدا لە وانەی پەروەردەی ئیسلامی خوێندكاران وەك كەسێك پەروەردە ناكرێت كە قەبولی ڕەخنە بكات چونكە ئەوانەی ڕەخنە دەگرن "نەیارن" نەك كەسانێك بن كە تێگەیشتنێكی دیكەیان بۆ ئیسلام یان ژیان هەبێت. (بۆ خالی 11 ، بۆ زانیاری زیاتر بڕوانە وتارێكی د.شێركۆ كرمانج ، ئاوێنە ، 10ی كانونی یەكەم).
12) مێژووی ئیسلام مێژوی دەسەلات و سیاسەت بوەو ئاین بۆ سیاسەت بەكار هێنراوە. ئەو ناکۆکی و ململانێ و شەرەی نێوان شیعەو سووننە لە ١٣٥٠ ساڵی رابردوودا ، لە بنەرەتداو لە سەرەتادا ناکۆکی ململانێ بووە لەسەر دەسەڵات ، لە کوشتنی خەلیفەی سێیەمەوە دەست پیدەکات و دواتر لە شەری جەمەل لە بەسرەو لەشەری ێفین کە لە هەدووکیاندا عەلی کوری ئەبی تاڵیب لایەنێکی سەرەکی شەرەکە بوو ، ناکۆکیەکە بەتەواویی تەقیەوەو بووە هۆی سێپارچە بووونی موسوڵمانان ؛ یەکەم سوونەکان بە سەرکردایەتی معاویەی کوری ئەبوسفیان ، دووەم شیعە بەسەرکردایەتی حسێنی کوری عەلی ، سێیەم بریتین لە خەواریجەکان کە لە لەشکرەکەی عەلی جیابوونەوەو عەلیشیان لە کوفە کوشت. ئەو شەرو ناکۆکیانە بۆ هێنانەدی ئامانجی سیاسی بووە ؛ ئەویش گرتنەدەستی دەسەڵاتی سیاسی و بەڕێوەبردن و دەسەڵات و رابەرایەتی ئایینی ئیسلام. كەواتە ئیسلام حیزبایەتی و سیاسەتی كردوەو لە خەمی دەسەلاتدا بووە ، ئیسلامە سیاسیەكان كە كار لەسەر بە ئیسلامی كردنی كۆمەلگا دەكەن تەنیا بۆ ئەم مەبەستەیە گەرنا چ پێویستیەكیان بە دروستكردنی حیزبی سیاسی هەیە؟ ئەوانەشی بە خۆیان دەلێن ئیسلامی میانڕەو بەلام ئەو كاتەی بڕوایان بە شەریعەو كردنی بە دەستور هەبێت لە دەولەتەدا جیتر تراژیدیاكە لێرەشەوە دەست پێدەكات ...
13) مۆدێلی ئیسلامی سیاسی بە شێوەیەكی گشتی لە مێژووی خۆیدا سەركەوتو نەبوەو لە هەر شوێنێك ئەم ئاینە دەسەلات و دەولەت بوبێت پێشیل كردنی مافەكانی مرۆڤ تێیدا هەبووەو نادادپەروەرانە مامەلەی ڕەگەزی مێینەشی كردوە ، هەروەها دەسەلات مەركەزی بووە ، مەركەزیەتیش لەگەل دیموكراسیەتدا نەگونجاوە ، ئیسلام لەو 1400 سالەدا ئەمڕۆشی لەسەر بێت نەیتوانیوە شتێكی نوێ بۆ مرۆڤایەتی بهێنێت. ئێستە لەگەل سەردەمی تەكنەلۆژیاو پێشكەوتن و جیهانگیری و مەعریفەو داهێنان و زانست و پێشكەوتنی بواری ئابوری و كۆمەلایەتی و شارستانیەت هوشیاری كۆمەلایەتیش گەشەی كردوەو ئاین لەگەل خۆیدا ڕادەمالێت بەتاییبەت كە ئاین بە ئیسلامیشەوە ناتوانێت ببێتە سیستەمێكی ئابوری و كۆمەلایەتی سەردەم. پێش دە سال ئەوروپیەكان مەركەبێكی بچكۆلەی پشكنینیان بۆ نیازكێك ناردوە كە 6.4 ملیۆن كم دوورە لە زەویەوەو لەسەر ئەو نیازكە بچووكە نیشتەوە كە ڕوبەرەكەی تەنها چوار كم دوجایە بۆ لێكۆلینەوە لە كەون و زەوی ...تاد. ئەوەیە پێشكەوتن كەچی تازە بە تازە مەلاكان و بەناو زانا ئاینیەكانی لای ئێمە كە زانست لە هەگبەكەیاندا نیە سەرقالی بە گەوج كردنی گەنجەكانمانن بە ناوی ئاینەوەو لە خەمی دروسستكردنی دەولەت و خەلافەتی ئیسلامین... ئەوە چ كارەساتێكە؟ ڕۆژئاواو هاوشێوەكانی بە تەكنەلۆژیاو زانست و مەعریفە دونیایان داگیر كردوەو یەكێتیەكیان دروستكردوە كەچی بەو هەموو دەولەتە ئیسلامیانەوە نەك هەر یەكێتیەكی ئابوری و ئەمنییان نیە بەلكو لەسەر دەسەلات و چاوچنۆكی وەك گورگ كەوتونەتە گیانی یەكترو گەلەكانیشیان دوچاری كوێرەوەری و میحنەت كردوە. ئەو چەكانەش كە یەكتری پێدەكوژن لە دەولەتە مەسیحیەكانی دەكڕن كە ئیسلامیەكان بە دارالكفر و كۆمەلگاكانی بەربەرەلا نێویان دەبەن.
14) خۆ ئەگەر هەندێك لە ئاینەكانی تر توانیبێتیان رێپیشاندەرێكی باش بووبن بۆ كۆمەلگاو نوێگەرییان كردبێت بەلام ئیسلام ئەوەشی نەتوانیوە بكات و رێنسانسێكیش لە نێو ئیسلامدا ڕووی نەداوە وەك ئەوەی لە نێو ئاینی مەسیحیدا ڕوویداوە. ئەگەر بگەرێینەوە بۆ میژووی رابوردوی ئەوروپا دەبینین بە ناوی خواو پەیامی مەسیحییەوە داگیركردن و جەنگ و توندوتیژی گەیەنراوەتە ئەمریكای لاتین و ئەفەریقاش و ئاین و زمانی ڕەچەلەكی خۆیان لێ زەوت كردن و ئاینی مەسیحییان بەزۆر بەسەردا سەپاندن. ئەوە هەرچەندە پەیامی مەسیح بریتی بووە لە چاكسازی. مەسیحیەكان لەو سەردەمەدا كۆمەلكوژی و قەتل و عامی كردوەو جەنگی مەزهەبیشیان لە دژی یەكتر ئەنجامداوە ، باجیان سەندوەو سوپای چەكداریان هەبووەو كەنیسە دەسەلات بووە بۆ خۆی. بەلام زانایەكی ئاینیی ئەلمانی بە ناوی مارتین لۆتەر پەیدا بوو كە بە چاوی ڕەخنەوە لە ئینجیل و تێزەكانی دەیڕوانی و دواتر ڕۆلێكی گرنگی بینی لە بە ریفۆرم كردنی ئینجیل و ئاینەكەو 95 تێزی چاكسازی بلاو دەكاتەوەو لە كۆڕو كۆبونەوەكاندا دژی پاپاكانی ڕۆم هەلوێست دەردەبرێت. ئەمڕۆكە ئەم ئاینە ئاڕاستەیەكی تری ئیجابی بە خۆیەوە گرتوەو بزوتنەوەی سیاسی و كۆمەلایەتی و عەلمانی تر هاتنە گۆڕێ و سنوری بۆ دەسەلاتی كەنیسە داناو دین و دەولەت لە یەكتر جودا كرانەوەو مۆدێرنتر بووەو لانیكەم لە تەواوی ڕۆژئاوا جەنگ و توندوتیژی نێوان مەزهەبەكان ڕابوردووە. بەلام رێنسانسێك و مارتین لۆتەرێك لەنێو ئیسلامدا دروست نەبووەو هێشتا بە فكرو ڕەفتار هەر لە سەدەكانی ڕابوردا گوزەر دەكات. ئاینی بودا كە ئاینێكی ئاسمانیی نیەو هەلگری تەنیا فەلسەفەی ئاشتیە، خاوەن زاناو كەسایەتیەكی نێودەولەتی وەك دەلەیلامایە ، كەسایەتیەكی لەم جۆرەش لە نێو ئیسلامدا نیە.
15) ئەو ولاتەی ئێمەش وەك زۆرێكی تر بە حوكمی فتوحاتەكانی عەرەبی ئیسلامی و بە حوكمی شمشێر داگیر كراوەو بە زۆر كراوەتە ئیسلام. فتوحاتی ئیسلامی واتە داگیركاری و تالانچێتی ولات و سامانی گەلانی دیكە بە ناوی خوداو ئیسلامی عەرەبیەوە. بەلام ئەوە هیچ پەیوەندیەكی بە خودا پەرستیەوە نەبووە. ڕاستیە مێژوییەكان نیشانیانداوە بۆ عروبەچێتی و داگیركاری بووە بە ناوی ئاینەوە ئیتر ئێمەی كورد چ پەیوەندیەكمان بەو ئاینەوە هەیە. لە ڕاستیدا عەرەب جگە لە داگیركردن و تالانكردنمان چیتر هیچ شتێكی نوێیان بۆ ئێمە پێنەبووە. قورئان لە سەردەمی عوسماندا كۆكراوەتەوە بەلام فتوحاتی ئیسلامی و لەشكری عەرەب بەناوی ئیسلامەوە لەسەردەمی عومەردا بووە ، بەواتا ئەو لەشكرە عەرەبە داگیركەرەی كە گوایە هاتوون كوردستان ڕزگار بكەن و گوایە كورد بكەن بە موسولمان ئەوە لە كاتێكدا ئەو لەشكرە خۆیان بۆ ئەو قۆناغە مێژوییە هیچیان قورئانیان نەبینیوەو هەر نەشیانزانیوە قورئان و ئیسلام چیە. تەنها بۆ داگیركردن و دزی و تالانچێتی هاتوون. ئەو دیاردە مێژوییە ڕاستی كەلتوری توندوتیژی و كەلتوری تالانچێتی عەرەبمان نیشان ئەدات لە مێژوی خۆیدا. كۆمەلكوژیەكانی ئەنفال نمونەیەكی بەرچاوە. دیارە رژێمی بەعس گەلەكەی خۆی باش ناسیوە بەو واتایەی لە ئۆپەراسیۆنەكانی ئەنفالدا بوترێ سەریان بۆ ئێمەو مال و سامانیان بۆ ئێوە ، بە كۆیلە كردن و فرۆشتنی ژمارەیەك لە مندالانی ئەنفال بە دەرەوەش وەك دەستكەوتی جەنگ بینراوە. كەواتە عەرەب ئەگەر عێراقیش بەنمونە بهێنینەوە هەر هێشتا دیوێكی بەدەویەو كەلتوری بەدەویش ڕوونە چۆنە. لێرەدا پێویستە كورد لە مێژووی خۆی و لە مێژووی عەرەب و ئیسلامیش تێبگات و لە نوێوە پێداچونەوەو نوسینەوەی بۆ بكات.
16) مەلا فاتیح شارستانی ئەو مەلایەی ، مەلا كامەران ع. خوارەحم لە نامەیەكیدا بۆ من ستایشی دەكات لە گرتە ڤیدیۆیەكدا دەیوت "ئینسان كە لە خوا غافل بوو لە دڕندەو ئاژەل كەمترە" یان ئەوەیە ئیسلامیەكان بەو هەلوێست وەرنەگرتنەیان لێی ڕەزامەندن بەو سوكایەتی پێكردنە بە كۆمەلگاو بەوانەش كە مەلا كامەران لە لاپەڕەی فەیس بووكیداو لە نامەكەیدا بۆ من بە عەلمانی داعش نێوی بردوون. لە گرتە ڤیدیۆیەكی تردا مەلا فاتیح دەلێت " ژنان دەبێت ببنە كۆیلەی پیاوەكانیان بۆئەوەی لای پیاوەكانیان رێزیان لێبگیرێت ...تاد.". ئەم قسانە لە ولاتێكی پێشكەوتووی هوشیاردا لە زاری قەشەیەكەوە بكرێت نەك هەر لەلایەن ژنانیشەوە ریسوا دەكرێت بەلكو خۆی لەنێو قەفەسی دادگادا دەبینێتەوە. سەرجەم مەلاكان و "زانا ئاینیەكان" بە كوردو ناكوردەوە بەم ئەقلیەتە دەدوێن و بیردەكەنەوە. ئەوە چ سوكایەتیەكە ئەوانە بە ئافرەتان و مرۆڤەكانی دەكەن؟ ئایا بەم ئەقلیەتە دەیانەوێ ببنە بەدیل بۆ دەسەلات؟

هەروەها ئەمیری كۆمەلی ئیسلامی لە كەنالی (ئێن ئار تی) یەوە دەیوت تەنیا ئەوانە شەهیدن كە لە پێناوی خودا دەكوژرێن ، ئەوە چ سوكایەتیەكە بە شەهیدەكانمان دەكرێت كە لە پێناوی گەل و نیشتیماندا گیانی خۆیان بەخت كردوە دژی چەتەكانی داعشیش كە ئیسلامیەكان لە زاریانەوە نابیسترێت وەك تیرۆریست نێویان بەرن و بە هەزارانیان بڕۆنە سەر شەقامەكان لە دژی داعش خۆپیشاندان بكەن. بەلێ داعش قوتابخانەیەكی بەهێزی ناو ئیسلامی سیاسیە. لێرەدا كە ئاماژەم بە داعش داوە هاوشێوەی داعش لە سەردەمی سەحابەوە هەتا ئەمڕۆكە هەبوەو نكۆلی كردن لێی نایسرێتەوە. لێرەدا داعش لەناو ئیسلامدایەو خوێندنەوەیەكی تایبەتە بۆ ئیسلام و لە پەنای ئایەت و حەدیس و وتەكانی زانایانی ئایندا شەرعیەت وەردەگرێت و گەشەی كردوەو درێژە بە بوونی خۆی ئەدات.

لە نێوان هەر چەند دێر قسەیەكدا ئەوانە ئایەتێكی قورئان و حەدیس دەهێننەوە ، ئایا ناكرێت خۆشیان خاوەنی لێكدانەوەو فكرو وتەی خۆیان بن و بەرامبەر بە زۆرێك لە ئایەتە ناتەندروستەكانی قورئان ڕەخنە گرانە بوەستنەوە؟ بەهۆی ئاینی ئیسلامەوە داب و نەریت و كەلتوری عەرەب زۆرێك لە داب و نەریت و بەهاو كەلتوری كوردەواری لاواز كردوە. لە قوتابخانەیەكی چۆمان لە پۆلێكدا لە 38 خوێندكار 37ی محەمەدی ناوە. دەولەتانێكی ئیسلامی هەن كە بۆ بەرژەوەندی سیاسی نوخبەیەك مەبەستیانە كۆمەلگاكەی ئێمەش بكەنە ئیسلامی عەرەبی و حیزبە سیاسیە ئیسلامیە كوردیەكانیش بوونەتە ئامراز بۆ ئەم ئامانجە. یەكێك لە كێشەكان بۆ دروستبوونی دیاردەكە لاوازی لایەنە دیموكرات و عەلمانی و ڕۆشنبیرەكانە نەك هەر لە كوردستاندا بەلكو لە تەواوی ناوچەكەدا بەدی دەكرێت. لێرەدا پێویست بوون بە بناغەیەكی فكریی هەیە كە لە ئەقلانیەتەوە سەرچاوەی گرتبێت و پشت بە عەلمانیەت ببەستێت بەلام تائێستە ئەم بناغە فكریە ئەقلانیە وەك پێویست بەردەست نیە.

17) لە ڕۆژئاواش ئاین هەیە بەلام بە تەقدیس نەكراوە وەك ئیسلام لای خۆمان. لە ڕۆژئاوا ئەحزابی ئاینییش هەیە بەلام كۆمەلگاكە فرەیی و پلورالیستیەو دین و دەولەت لە یەكتر جودا كراوەتەوەو دەستوری تەندروست هەیە كە جێگای هەموانی تێدا بێتەوە ، نەك وەك ئیسلامیەكان كە دەیانەوێ تەنیا شەرع بكەنە دەستور بۆ كۆمەلگا كە دونیایەك ناعەدالەتی تێدایە، ئەو كاتە مافی هەموو ئەوانەشی تێدا دەخورێت كە وەك ئەوانە بیرناكەنەوە. ئیسلامیەكان نابێت دونیا لەگەل ئاینەكەیاندا بگونجێنن بەلكو دەبێت خۆیان لەگەل دونیادا بگونجێنن گەرنا چارەنوسیان وەك ئەوەی داعشی لێبەسەر دێت.. ئەوەندەی ئیسلامیەكان لە دەسەلاتدا نین باس لە دیموكراسیەت دەكەن ، ڕۆژگارێك بگەنە دەسەلات دلنیام دەبنە دیكتاتۆرێكی موتلەق چونكە سروشتی ئیسلامی سیاسی بەو جۆرەیە. ئەوان دەیانەوێ ئەو كەشوهەوا تاڕادەیەك دیموكراسیەی ولاتەكەمان لە هەرێمی كوردستان بەكار بهێنن بۆ خۆ دروستكردن و گەیشتن بە دەسەلات بەلام ئەو كاتە دلنیام دیموكراسیەت لەناو دەبەن و دیكتاتۆریەت و دەسەلاتێكی ئاینی تۆتالیتێر لە جێگاكەی دروستدەكەن و دەماگێرنەوە بۆ تاریكاییەكانی سەدەكانی ناوەڕاست و پێشتریش ، ڕەفتارەكانی تالیبان و القاعیدەو داعش و جبهە النێرەو ...تاد. تەنیا چەند نمونەیەكی كەمن بۆ ڕاستی ئەم بۆچوونە.
18) هەندێك لە لێكۆلەرانی ئەندێشەمەندی عەرەب ، ئیسلام بە ڕوداوێكی ناوچەیی دەزانن و زۆربەی حوكم و بریاڕەكانیان داوەتە بەر ڕەخنەو پێیان وایە كە لەگەل كۆمەلگە پێشكەوتوەكاندا ناسازو نەگونجاوە. بۆنمونە دەلێن: لە شەوو ڕۆژێكدا پێنج جار دەستنوێژگرتن و هەلسان بۆ نوێژو بۆ هەر نوێژێكیش ڕوو كردنە مزگەوتێك ، یان دانانی مانگە قەمەریەكان بە پێوەری سال و مانگێكی بە ڕۆژو بوون ، واتە: لە بەیانیەوە هەتا ئێوارەو دوركەوتنەوە لە هەر جۆرە هەلسوكەوتێكی تری ژیان. ئەویش بە پانی و فراوانی جوگرافیای زەوی لە ڕۆژەكان لە هەندێك ولاتدا دەگەنە بیست سەعات و لە هەندێكی تردا چوار سەعاتەو لە زۆر شوێن هەرگیز ڕۆژئاوا نابێت ، نیشانی ئەدات كە دانەری "ڕۆژو" تەنها ژینگەی حیجاز ، ئەویش حیجازی سەدەی حەوتەمی زاینیی كردۆتە پێوەرو ئاگای لە شوێنەكانی تری دنیا نەبووە.
19) هەموو ئەو مەعریفەو تەكنەلۆژیا پێشكەوتوانەی ولاتە ئیسلامیەكان بەكاری دەهێنن بە پلەی یەكەم بەرهەمی ڕۆژئاوان بەواتا هی مەسیحیەكانە ، لە كاتێكدا ئەوانە سەرقالی پێشكەوتن و داهێنانن بەلام ئیسلامیەكان تەنیا سەرقالی بە ئیسلام كردنی كۆمەلگاو پڕكردنی مزگەوتەكانن لە نوێژكەر. ئەوان دەیانەوێ سوودمەند بن لە تەكنەلۆژیاكانیان بەلام خۆیان بە دوور گرتوە لە زانستەكانیان وەك بواری فیزیاو بایۆلۆژیاو زۆری كەش و هۆكارەكەشی روونە بۆچی.
20) لە هەرێمی كوردستان 5200 مزگەوت ، 2700 تەكیەو حوجرەو فەقێخانەو خوێندنگەی ئیسلامی تێدایە. چەندین باندو گروپی ئیسلامی سیاسی بیروباوەڕ داعشزمی تێدایەو خاوەنی هەزاران ئەندام و لایەنگرو دۆستن. بە هەزاران مەلاو بانگخوازو مامۆستای ئاینی و مجێورو قورئانخوێن و فەقێ و خوێندكاری ئاینیی تێدایە. ئەمە هەمووی بە پلەی یەكەم لە ماوەی 23 سال دەسەلاتدارێتی پارتی و یەكێتیدا پەیدا بوون. ئەمە جگە لە سەدان بارەگای حیزبەكانیشیان كە هەمویان لەسەر بودجەی گەل و پارووی هەژاری خەلكیی دروستكراوون و بەرێوە دەچن.
ئیسلامچێتی بووە بە كەرەسەو سەرچاوەی ژیان و پارەو بزنس و تەمەلیی و كار نەكردن. بۆتە رێزو بالادەستی ژمارەیەكی زۆر لە مەلاو مامۆستای ئاینی و بانگخوازو مجێورو فەقێ و كارمەندانی وەزارەتی ئەوقاف و زۆرێكی تری ئیسلامی سیاسی لەنێو كۆمەلگای ئێمەشداو بەم رێگایەوە خۆشگوزەران دەژین. لە هەموو شوێنێكیش خەلكانێكی نەزان و تێنەگەیشتو ، و نەخوێندەوار ، یان كەسانی بەرژەوەند پەرست رێزیان لێدەگرن و گوێڕایەلییان دەكەن ، بێوگومان بۆ ئەوانەی ئیسلام سەرچاوەی ژیان و دەسكەوتیانە بەئاسانی دەست بەرداری نابن. مزگەوتەكانیش بە ناوی نوێژو خوداپەرستی و ئیسلامەتیەوە كراونەتە شوێنی سیاسەت كردن و بە گەوج كردنی گەنجەكانمان. خۆ لەسەر سەكۆی مزگەوتەكان باسی زانست و پێشكەوتنی زانست و گەردونناسی و زانستە كۆمەلایەتیەكان و فیزیاو كیمیاو شۆڕشەكانی كوردو كوردایەتی بۆ مندالان و لاوانی كوردستان ناكرێت. ئەوانە دژی هەوو شتێكی ڕەسەنی كوردەوارین ، دژی جل و بەرگی جوانی ئافرەتانی كوردن ، دژی سروودی نیشتیمانی و ئالای كوردستانن و پێیان وایە ئالای كوردستان كفری تێدایەو پێشنیازی گەوجانە دەكەن اللە اكبری عەرەبی لە شوێنی ئەو ڕۆژە بنوسرێت. لەكوێ شتی وا هەیە هەول بدرێت ئالای نەتەوەیەك بە زمان و بە پیتی نەتەوەیەكی دیكە لەسەری بنوسرێت. هەموو ئەوانە بێرێزی و سوكایەتی كردنە بە پیرۆزیەكان و هێمای نەتەوەیی و نیشتیمانی كورد. ئیسلام هەر بە تەنیا ئاین نیە بەلكو فەرهەنگی عەرەبە. ئەگەر پێغەمبەری موسولمانان ، محەمەدی عەرەب ، عەرەب نەبوایەو كورد بوایە ، قورئانیش بە عەرەبی نەبوایەو بە زمانی كوردی بوایە ، ئایا هیچ عەرەب و تورك و فارسێك ئەو كاتە محەمەدی كوردی و ئیسلامیان بە ئاینی خۆیان پەسەند دەكرد و دەبوون بە موسولمان؟ كورد دەبێت پێش ئەوەی موسولمان بێت كورد بێت و ناسنامەی نەتەوەیی ئەولەویەتی هەیە.

ژنی کوێلە، ناتوانێت باسی ئازاد کەسانی تر بکات، لە کاتێکدا خوێ ئازاد نەکردبێت

21) ئەگەر ئیسلامیەكان لای خۆشمان دەیانەوێ لەم ولاتەدا خزمەتێك بكەن ئەم خالانەی خوارەوە جێبەجێ بكەن وەك كەمترین شت بۆ ئەم كاتە: دوور بكەونەوە لەوەی بەتایبەت *ڕۆژانی هەینی بە موكەبەرە وتاری مزگەوتەكان بەو دەنگە بەرزە بۆ دەرەوە بگوازرێنەوە چونكە لەلایەك كەسانێك هەن كە ئارەزویان لێی نیەو نەیانەوێ گوێی لێبگرن لە لایەكی ترەوە بێزار كردنی خەلكیی و كەسانی نەخۆش و مندال و پیریشە، ئەوە جگە لەوەی هەینی ڕۆژی پشووە. موكەبەرەكان تەنیا بۆ ناوخۆی هۆلەكان بن بۆ ئەو ئیماندارانەی كە باوەڕیان پێی هەیەو گوێگرتنی تەنیا بۆ ئەوانە بێت بە داخراوی ، هەروەها بەیانیان زوو خەلك بێزار كردن بە بانگ لە دەیان موكەبەرەی مزگەوتەكانەوە بێئەوەی ڕەچاوی ئارامی و خەوی تەندروستی بەیانیان و بیڕورای جیاواز بكرێت ، هەموو ئەوانە هیچیتر نین لە دیكتاتۆریەت و سەپاندنی بەزۆری ئاین بەسەر خەلكیدا. بەو جۆرە خەلكی بێزار دەبێت لێیان.

لەبری مێشك شوشتنەوەیان تەنیا بە یەك ئایدۆلۆجی فێری بیری نەتەوەیی و زانست و شارستانیەتیان بكەن هەر ئەمانەن لەسایەی ئیسلامە سیاسیەكانەوە دواتر خۆیان لە نێو داعش و هاوشێوەكانیدا دەبیننەوە.

لە هەموو گەڕەكێك مزگەوتێك یان دووان هەن بەلام لە هیچ گەڕەكێك كتێبخانەیەك و شوێنێكی كەلتوری و ڕۆشنبیریی تێدا نیە بۆ دانیشتوانی ئەو گەڕەكە ، هەروەها سەنتەری مردوو شتن بە شێوازێكی شارستانیانە دروست بكرێت و دواتر بە ئوتومبێلی گونجاو بە رێزەوە بگوازرێنەوە بۆ ئەو گۆڕستانە بەداخەوە هەڕەمەكی و ناشارستانیانەی لای خۆمان هەن و هەروەها لەو مزگەوتە ناشیرینانە ئەشۆردرێن و زۆرجار دارەمەیتەكان لەسەر دیواری ئاودەستەكان دادەنرێن كە بێرێزیە بە كەسی موسلمان و مرۆڤەكان بە گشتی. لەو هەموو پارەو بودجەو زەكات و پارانەی ولاتە هاوبیرەكانیان وەری دەگرن شوێن بكەنەوە لانی كەم نیوەڕوان نانێكی گەرم بدرێت بە هەژاران و پەككەوتەكانی سەر شەقامەكان. هەموو ئەوانە لە ڕۆژئاوا كەنیسەكان دەیكەن كە موسولمانیش نین .
22) لە یەكێك لە سەرنجەكانی مەلا كامەران خوارەحم لە لاپەرەی فەیس بووكیدا سەبارەت بە فرە ژنی ئاماژەی بە عێراق و سوریا داوە وەك نمونە كە ژمارەی ئافرتان و قەیرە كج زۆرترەو كێشەكە بەوە چارەسەر دەكات كە پیاوێك ببێتە خاوەنی چەندین ژن لەبری ئەوەی ببنە لەش فرۆش. لە زۆربەی ولاتە ئیسلامیەكان رێژەی ئافرەت بەرامبەر بە پیاو زۆر جیاواز نیەو كەچی شەرع فرە ژنی داناوە بۆ پیاو ، ئەوەش بۆ ئەو پیاوانەیە كە خاوەن پارەو سامانن بەلام هەژارەكان زۆربەی جار توانای خواستنی تەنیا یەك ژنیشیان نیەو دەبێت ژیانیان لە چاوەڕوانیدا بەسەر بەرن ، بۆ ئەوە دەلێن چی؟ بۆ بەرگری كردن لە فرە ژنی وەك چارەسەرێك بۆ كێشەی ژن ناوبراو ئاماژەی بە رێژەی پیاوان و ژنان داوە بێ گەڕانەوە بۆ سەرچاوەو ئامارێكی دروست ، بۆنمونە نوسیویەتی لە ئەلمانیا 5 ملیۆن ئافرەت زۆرترە وەك لە پیاو ئەوە هەرچەندە رێژەی ژن و پیاو لە هەر جێگایەك بێت خۆ نەنوسراوە دەبێت بۆ ئەبەدو ڕاوەستاو بێت. ئەو ژمارەیەی مامۆستای ناوبراو زۆر هەلەیە ، ڕاستیەكە ئەوەیە بۆنمونە لە ئەلمانیا لە سالی 1991 بۆ 1067 ژن 1000 پیاو هەبوە ، بۆ سالی 2009 بۆ 1040 ژن 1000 پیاو هەبوەو رێژەكە هەر نەگۆڕاوە. (بروانە ئەم لینکە:


ئەی بۆ ئەو كۆمەلگایانە چی دەڵێن ئەگەر رێژەی پیاو تێیاندا زۆرتر بێت لە ئافرەت.
23) دوبارە سەبارەت بە پێگەی ژن لە ئیسلام و لە قورئاندا: (باری كەسێتی و مافەكانی ژنان لە شەریعەو قورئاندا) لێرەدا بە كورتی ئاماژەیەك بە باری كەسێتی و "مافەكانی" ژن بدەم لە شەریعەو قورئاندا كە ئیسلامیەكان شانازی بە پراكتیزە كردنیەوە دەكەن: لە سورەتی النساو 34 هاتوە: ... "پیاوان سەرپەرشتیارن بەسەر هاوسەرەكانیانەوە ، ئافرەتانی ژیرو دیندارو گونجاو هەمیشە گوێڕایەلی مێردەكانیان دەبن ... ئەو ئافرەتانەش سەركەشی و سەرپێچی بكەن ... لە ناو جێگادا پشتیان تێبكەن ئەگەر سوودی نەبوو (لێیان بدەن) ... تاد." بەلێ پێغەمبەری موسولمانان بەم یاساو شەریعەتە موسولمانانی فێری لێدانی ژن كرد.
سورەی النساو 15: ئەو ئافرەتانەی كە زینا دەكەن ئەوە چوار شایەتیان لە خۆتان لەسەر بگرن جا ئەگەر شایەتییاندا ، ئێوە لە مال بەندیان بكەن تا مردن یەخەیان پێدەگرێت ..." بەلام بۆ پیاو باسی بەندكردن و زیندانیی تێدا نیە ئەگەر هەر خیانەتێكی هاوسەرگیریی بكات.
ئایا ڕاستگۆیی و بێلایەنی ئەو شاهێدانە دەبێت لە كوێدا بێت؟ چارەسەری ئەم دیاردانە پێویستیی بە یاسای مەدەنی و شارستانی و لێكۆلینەوەی یاسایی هەیە (یاسای تەندروست) نەك بەو شێوە هەڕەمەكیەی لەو سورەتانەی قورئاندا هاتوون. تەنانەت ژن بە نیوەی پیاو حیساب دەكرێت لە ئیسلامدا بۆ گەواهی و شایەتیدانیش. ئەوە چ سوكایەتی و ناهەقیەكە بە ژن كراوە لەم ئاینەدا.
لە سورەتێكی تری النساو 24 هاتوە: "پیاوان بەهۆی مال و داراییانەوە بۆیان هەیە هەتا چوار ژن بهێنن و گوناهیش نیە لە كەمكردنەوەی ئەو مارەییەی لەسەری رێكەوتبوون ...". لێرەدا بە ڕوونی دەردەكەوێت كە پیاوان بە حوكمی پارە دەتوانن بە ناوی شەرع و ئاینی ئیسلامەوە لەگەل چوار ئافرەتدا كاری سێكسی بكەن و بە ئارەزوی خۆیان بەسەریانەوە بنیشنەوە ، كەچی لە سورەتی النساو 40 نوسراوە "بەڕاستی خوا بەقەدەر تۆزقالێك ستەم لە ئادەمیزاد ناكات". لێرەدا عەدالەتیی خودا دەكەوێتە ژێر پرسیارەوە. 72 حۆریەكەی ئەو دونیاش هەر بۆ پیاوەو گوایە ژنانی خاوێنیشیان ئەدەنێ و لەوێش هەر پیاو دەمڕاستی ئافرەت دەبێت... لێرەدا ماف تەنها بۆ پیاوەو وەك دەبینین سەرجەم پێغەمبەرانیش هەر پیاو بوون. زۆرێك لە ئافرەتان بەهۆی خراپی باری داراییانەوەو بۆ بژێوی ژیانیان یان خۆیان و مندالەكانیان و باری چەوتی كۆمەلایەتییان بەناچاری خۆیان دەدەنە دەست ئەو جۆرە پیاوانە كە ببنە ژنی دوەم یان سێیەم و چوارەم ...
ئەم دیاردە قێزەونەی لە شەریعەی ئیسلامدا هەیە لە ولاتە دیموكرات و پێشكەوتوەكان بە هۆی دەولەتی سۆشیەل چارەسەر كراوە سیستەمی سۆشیەل و زەمانی كۆمەلایەتی هەیە بۆ دایكان و بۆ بێكاران بە گشتی بە ئافرەتانیشەوە بۆ ئەوەی هیچ مرۆڤێك ، هیچ ئافرەتێك ناچاری برسیەتی و لەش فرۆشی نەبێت ، دیاردەی دەولەتی سۆشیەل كە لە دەولەتە ئیسلامیەكاندا نیە. چ ئافرەتێك بەختەوەرە بەوەی دوچاری ئەو جۆرە چارەنوسە بێتەوەو بە ئارەزووی خۆی ڕەزامەند بێت ببێتە ژنی دوەم ، یان سێیەم ، یان چوارەمی پیاوێك ئەگەر لە ئەنجامی ناعەدالەتی كۆمەلایەتیەوە نەبوبێت. ئایا بۆچوونی پیاوان چۆن دەبێت ئەگەر ئافرەتێك هاوسەرگیری لەگەل چەند پیاوێكدا بكات؟ فرە ژنی لە پایەو كەسایەتی ئەو ئافرەتانەش دێنێتە خوارێ. لە ئایەتی 51 ی سورەتی ئەحزاب هاتوە "... پێویست ناكات بۆ چوونە لای ژنەكانت نۆبە بگریت. هەر كامیانت ویست بچۆ لای و هەر كامیانت نەویست گوێی مەدەرێ. ڕەخنەت لەسەر نیەو ئازادیت و دەسەلاتی تەواوت هەیە لە جێهێشتنیانداو بۆ ئەوانیش هەر بەم شێوەیە باشە. خودا ئاگای لە ئارەزوە ڕەواو ڕاستەقینەكانت هەیە". ئایا خوێندنەوەی ئێوەی ئیسلامی چیە بۆ ئەوە؟
هەروەها لە سورەتی النساو 11 لە میراتدا بەشی نێرینەكان ئەندازەی بەشی دوو مێینەیە. لە دابەش كردنەكانی تری میراتیی ناو ئەندامانی خێزان و خزماندا هەر ئافرەت زەرەرەو مەندە ، تەنانەت مافی كابانی مالیش بە هەند وەرنەگیراوە. هەر ئەوەش لە یەكێك لە سورەتەكانی شەریعە هاتوە "ئەگەر پیاوێك حەز بەوە بكات لەگەل ژنەكەی بچێتە جێگاوەو ئەگەر ژنەكە ڕەتی بكاتەوە ئەوا فریشتەكان لەعنەتی دەكەن ...". ئەوەی كاتی خۆی ئەو سورەتانەی نوسیوە دیارە لە بەرژەوەندی پیاو نوسویەتی. ئافرەت لەم یاسا ئیسلامیەدا نەك تەنیا مرۆڤی پلە سێشە ، هیچی تریش نیە جگە لە ئۆبجەكتێك بە تایبەت بۆ پیاو. هەموو ئەمانە جگە لە بێرێزی و سوكایەتی بە ژن لە ئیسلامداو شكاندنی كەرامەت و باری كەسێتییان هیچیتر نیە. ئەگەر هەموو ئەوانە ئەو "مافانەیە" ئیسلام بۆ كۆمەلگا داوای دەكات هەرگیز ناكرێ مەمنونی ئیسلام بین. لە مەزهەبی شێعەدا وەك مەزهەبێكی سەرەكی نێو ئیسلام سیغە كردن هەیە كە هیچیتر نیە جگە لە شوێنی لەشفرۆشیەكی كراوە.
ئەوە ڕاستە ژن لە ناوچەی دورگەی عەربی بە چاوێكی سووك دەبینراو زیندە بەچال كردنی كچۆلە ببوە ڕەفتارێكی بەربلاو ، ئیسلام توانی ئەم دیاردەیە تا ڕادەیەك سنوردار بكات ، بەلام ئەوەش ڕاستیەكە كە ژن لای ئیسلام بەسەر چەند ئاڕاستەیەكدا دابەش دەكرا. ژنە كەنیزەكەكان نرخی مرۆڤیان بۆ دانەنرابوو. ژنە بڕوادارەكان بە نیو پیاو دادەنرا ، بەواتا یەك پیاو بەرامبەر دوو ژن كە ئێستەش لە زۆربەی بوارەكاندا لەنێو ئاینی ئیسلامدا پەیڕەو دەكرێت بۆنمونە لە شایەتیدان و میراتدا. ژن لە سعودیە تەنانەت بۆی نیە شۆفێری بكات ، و نەبوونی مافی هەلبژاردن لەوێ و لە چەندین دەولەتی تری ئیسلامیدا یان مافی هەلبژاردن لە كەمێكیاندا بۆ ژنان تەنیا لۆكالیین ، سعودیە ئەو دەولەتەی كە مەركەزی ئیسلامیەتەو گۆڕی پێغەمبەری موسولمانانی لێیەو سالانە ملیۆنان حەجاجی بۆ دەچێت بۆتە هۆی دەولەمەند بوونی بنەمالە فەرمانڕەواكان و یارمەتیدەری تیرۆر.
24) لە ئیسلامدا سنور بۆ دەولەمەند بوون دانەنراوە ، چینی هەژارو دەولەمەندی تێدا دروستبوە كەچی پێیان دەلێن مرۆڤە هەژارەكە دەبێت ڕازی بێت بەو بەشەی خودا پێیداوە. دەولەمەندە ئیسلامیەكان (ناكرێت ببیتە دەولەمەندێكی گەورە ئەگەر لەسەر حیسابی ئەندامانی ئەو كۆمەلگایە نەبێت) دەیانەوێ لەم دنیاش بیخۆن و بۆ مسۆگەر كردنی ئەو دونیاش دەیانەوێ بەدوو نوێژو ڕۆژو و كەمێك زەكات خۆیان پاك بكەنەوەو ناخی خۆیان پشوو پێبدەن و خوداش لە خۆیان ڕازی بكەن.
25) سەبارەت بە عەلمانیەت بەردەوام لەم زاراوەیەدا ئیسلامیە سیاسیەكان ئاماژە بە زاراوەی عەلمانی توندڕەو ئەدەن و دەیخەنە ناو خانەی كۆمۆنیزم و ستالینیزمەوە ، من دەكرێ كۆمۆنیست و ستالینییش نەبم ، كەسێكی دیمكراتخواز بم ، لیبەرال بم ، چەپ بم بەلام عەلمانیش بم ، كێشەكەی ئەوانە لەم شوێنەدا ئەوەیە چونكە عەلمانیەكان داوای جیاكردنەوەی دین ئەكەن لەدەولەت بەلام عەلمانیەت بێ دیموكراسیەتیش لای من نەگونجاوە بەواتا نەمانی دیكتاتۆریەتی حیزب پێویستە بۆ تەواوكردنی عەلمانیەتێكی تەندروست گەرنا جیاوازی نابێت لەگەل توندڕەوی ئیسلامدا چونكە ئەو كاتە هەردوو دەبنە رێگر لەبەردەم دیموكراسیەتدا. بیركردنەوەی ئاینخوازێكی ڕادیكال ، ئیسلامێكی توندڕەوی تۆتالیتێرو دەمارگیر كە وەك فیل تەنیا بە یەك ئاڕاستە سەیر دەكات و لەوە زیاتر هیچیتر نابینێت بۆ من هیچ جیاوازیەكی نیە لەگەل ستالینیەك و تۆتالیتاریزمێكی ناسیۆنالیستی وەك نازی و بەعس.
26) ئاینی ئیسلام هەمووی بریتیە لە ترس و تۆقاندن و سوتاندن بە ئاگری جەهەنەم و شێوەكانی تری ترسی دەرونیی. لەم ولاتانەی ئێمەدا هەموو شتێك ترسە ، ترس لە هەژاری و نەبوونی ، ترس لە نەخۆشی و خراپی سیستەمی تەندروستی ، ترس لە گەندەلكاران ، ترس لە نەبوونی زەمانی كۆمەلایەتی ، ترس لە جەنگ ، ترس ، ترس... ئاینی ئیسلامیش بەردەوام تووشی ترسی كردوین بە ئەشكەنجەو سوتاندنمان لەو دونیا هەروەك ئەوەی لە ژیانی ئەم دونیاماندا زۆر بەختەوەر بین. خەلكانێك لەبەر بێهیوایی و ناتەبابوونی و نابەختەوەری لە ژیانی ئەم دونیایداو بەهۆی چەندین هۆكارەوە ، هیوایەك ئەدات بەخۆی دل بە ژیانی بەهەشتێك و ئەو دونیا خۆش بكات ، شتێك كە بەقەناعەتی من بوونی هەرگیز نیەو مرۆڤ بۆخۆی كردۆتە ئەفسانەیەكی باوەرپێكراو ، بەهەشت و جەهەنەم هەر ئەوەیە كە لەسەر ئەم زەویە هەیەو هیچیتر. ژیان بۆ ملیاردەها مرۆڤی ئەم سەر زەمینە بۆتە جەهەنەم. ئاین هەندێكجار دەبێتە جۆریك لە ئیدمان بوون. هەربۆیە ئەوانەی كە توانای تێگەیشتنێكی زانستانەو لۆجیكانەیان نیە بۆ دیاردەكە زۆرترین نوێژو عیبادەت دەكەن ، زۆرترین ڕۆژو دەگرن تەنیا بۆئەوەی خودا لە خۆیان ڕازی بكەن و لانی كەم لەو دونیا بحەسێنەوەو خۆیان داوەتە دەست وەهم و ئەفسانە. ئەوە تراژیدیە. كەواتە دیاردەكە لێرەدا دەرونی و قەیرانی رۆحیی و كێشە كۆمەلایەتیەكانی مرۆڤەكانە ، ئەو كاتەش كە كێشە ڕۆحیەكانی لە نێو ئەو كۆمەلگایەدا چارەسەر نابن زۆرانێك پەنا دەبەنە بەر خالقێك و لە ناخی خۆیاندا لەگەلی ئەدوێن و لێی دەپارێنەوەو خۆیان دەكەنە كۆیلەی ئەو ، بەم شێوەیە ئارامیەكی دەرونی ئەدەن بەخۆیان ، هەربۆیە ئەوە مرۆڤ خۆیەتی لەسەر شێوەی خۆی خوادیەكی بۆخۆی دروستكردوە نەك بە پێچەوانەوە. ئەم دیاردەیە لە ڕاستیداو لە بنەڕەتدا پەیوەندی بە ئاینەوە نیە بەلكو زۆرتر بە قەیرانە دەرونی و كۆمەلایەتی و ڕۆحیەكانەوە هەیەو زۆرجاریش ئاین دەبێتە جۆرێك لە ئایدیۆلۆژیا لە مێشكی مرۆڤەكاندا. بۆ لێنەسەندنەوەی ئەو ئارامیە رۆحی و دەرونیە ئەوانە چاو، و گوێی خۆیان لەبەردەم شیكردنەوەی ڕاستیەكان دادەخەن و پێی دەژین بەلام دەرئەنجامەكانیشی سەلبیە.

بۆ كەمكردنەوەی ئەم دیاردانە لێرەدا دەبێت دەولەت شوێنی چارەسەرە دەرونی و رۆحیەكان پێكبهێنێت ، هەروەها بەرنامەی ئابوری عادیلانەی هەبێت و كار لەسەر كەمكردنەوەی هەژاری بكات ، سیستەمی كۆمەلایەتی تەندروستی هەبێت و گەلەگەی تەندروست پەروەردە بكات و ...تاد. بەشێكی گەورەی موسولمانان عەرەبی نەزانن یان نەخوێندەوارن و لە ناوەڕۆكی ئەو زمانە قورسەی قورئان تێناگەن كەچی دەشبێت بەو زمانە نوێژ بكەن و گوێ لە قورئان بگرن. ئیسلامیە سیاسیەكان سوودیان لە هەموو ئەم قەیران و تراژیدیا مرۆڤیانە وەرگرتوە بۆ ڕاكێشانیان بەلای ئایندا ، سودیان لە نەخوێندەواری و دواكەوتویی و ساویلكەیی مرۆڤەكان وەرگرتوە بۆ ئامانجێكی سیاسی و تەسك.
27) كۆیلە بوون بۆ خودایەك كە مرۆڤەكانی خۆی بەو دڕندەییە دروستكردوەو ئەو هەموو غەدرە بەبەرچاوی ئەوەوە دەكرێت و بێدەنگیشە لێی. هەتا ئێستە لە مێژووی مرۆڤایەتیدا تەنیا زولموزۆر سەركەوتو بووە. بۆچی خودا مرۆڤەكانی بە باشی دروست نەكرد؟ بۆچی شەڕو خراپەی نایە دل و دەروونی خەلك؟ بۆچی رێگایدا كورد ئەنفال بكرێت لەگەل ئەوەشدا كورد موسلمانە ئیتر چ پێویستیەكی بە ناردنی پێغەمبەر بووە؟ خۆ ئەگەر هەموو شتێك وەك ئاین ئاماژەی پێئەدات لە چارەنووسی مرۆڤەكان نوسرابێت كەواتە بۆچی مرۆڤەكان كە لە شەقامێكدا دەپەڕنەوە دەڕواننە ڕاست و چەپی خۆیان نەوەك ئوتومۆبیلێك بیكات بە ژێرەوە. ئەگەر خودا مرۆڤ و ژیانی تەنیا لەسەر زەوی دروستكردبێت چیتر چ پێویستیەك بە دروستكردنی بلیۆن ئەستێرەی تر دەكات؟ هەتا ئێستە هیچ بەلگەیەكی زانستی نیە بۆ بوونی خوادیەك ، بەلكو ئەوە یاساكانی فیزیایە وەلامی دروستبوونی كەون ئەداتەوە ، ئەوە زانستی بایۆلۆژیایە وەلامی دروستبوونی زیندەوەر ئەداتەوە لەسەر زەوی ، تیۆریە زانستیەكان بەردەوام سەرقالی لێكۆلینەوەن تێیدا بەلام دوور لە وەهمی ئاین، بەلام ئاین توانای ململانێی ئەم زانستانەی نیەو ناشیەوێ خۆی لە قەرەشی بدات.
28) لەو گەشتانەی خۆمدا كە بۆ ولاتانێكی زۆری ئەمریكای لاتین و ئاسیاو ڕۆژهەلاتی ناوەڕاستم كردوە تیبَینی ئەوەم كردوە ئاین بە پلەی یەكەم لە ولات و كۆمەلگا هەژارو دواكەوتوەكان و كشتوكالیەكاندا زۆرترەو بە تینترە كە ڕۆشنبیری و هوشیاری كۆمەلایەتی تێیاندا كزولاوازە.
29) من هاورێیەتیم لەگەل هیچ ئاینێكدا نیەو پێویستیشم پێی نیە ، ئەوەش لە تێڕوانینێكی فەلسەفی و زانستی و مەنتقەوە سەرچاوەی گرتوە. من دەكرێ ئایندارو موسولمان نەبم و پێڕەوی پرەنسیپە ئەخلاقیەكانی ژیانیش بكەم باشتر لە دیندارێك. تێڕوانینە فەلسەفیەكان بۆ ئەخلاق وەك یەك نیە. من ئەم ئازادیە ئەدەم بەخۆم و ئەوەش ئەدەم بە كەسانی تر ئازادانە پیادەی ئاینەكەی خۆیان بكەن بەلام دژ بە هەموو توندوتیژی و ڕەفتارو فكرێكی تۆتالیتاریم ئیتر چەپ بێت ، یان ڕاست ، یان ئاینی بێت. قەناعەتیشم وایە مرۆڤایەتی بە ئەزمونەكانی خۆیدا دەڕوات تا دەگاتە ئەو باوەڕەی كام لە سیستەمە سیاسی و كۆمەلایەتیەكان باشترین و گونجاوترینە بۆی.
30) لە كۆتایدا دەمەوێ بە ئیسلامە سیاسیەكان بلێم هەول بدەن شۆڕشێكی فكری لە خۆتاندا بكەن و وەرنە سەر رێگای ڕاست ، رێگای سیڕاتی موستەقیم و عەلمانیەت و پێشكەوتن و شارستانیەت و دیموكراسیەت و فكری كۆمەلگای مەدەنی و فرەیی و ئازادی تاك ... سوودیش لە یاسا نوێكەی كانتۆنی جەزیرەش وەربگرن بۆ یەكسانی.


(پ. ی. د. سالار باسیرە ، پسپۆر لە بواری زانستە سیاسیەكاندا).
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

سەرنج: بۆ ئەم نووسینە سوودم لە كتێبەكەی عەلی دەشتی بینیوە ، 23 سال پێغەمبەریی ، وەرگێڕانی، ئاكۆ مەحمود. هەروەها بۆ سورەتەكانی النساو بڕوانە تەفسیری ئاسان بۆ تێگەیشتنی قورئان.