دەربارەی گۆڕان و نەگۆڕانەکانی: یاد کردنەوە، رەخنە، روانگە - بەشی پێنجەم
Monday, 11/03/2013, 12:00
بەشی پێنجەم: هۆپاما/هیوا- مان
لە ماوەی ساڵێکدا دوای بلاوکردنەوەی رەخنە بە زمانی گوڵ زۆر شت گۆڕا. راستی لە سەرەتای ٢٠٠٩ وە، گۆرانی گەورەو هیوابەخش لە جیهان و کوردستاندا روویان دا. ئۆباما وەک یەکەم ئەمریکی ئەفریقایی بۆ سەرۆکایەتی ئەمریکا لە کۆتایی ٢٠٠٨ دا هەلبژێردراو لە مانگی یەکی ٢٠٠٩ دا وەک سەرۆک لە سەر تەختی سەرۆکایەتی ئەمریکیی رۆنرا.
پەیامی هیوابەخش و توانستی خەلک لە گۆرینی رژێمەکان و هەلومەرجی ژیانیان و هاواری [یەس، وی کان] ' بەڵێ دەتوانین؛ جیهان بگۆڕین و ئەو پێشوازییە گەرمەی لە ئەمریکاو دنیادا لێی کرا، کەم یان زۆر کاری کردە سەر پرۆسەی سیاسیی و سایکۆلۆجی تاکەکان لە جیهاندا. بەتایبەتی کۆیاتییهێننان بە سەردەمی ناحەزو نەخوازراوی جۆرج بوش و تاقمە شەڕانییەکەی، موژدەیەکی خۆش بوو بۆ زۆربەی گەلانی جیهان بە ئەوروپاشەوە.
من هۆنراوەیەکم بەئینگلیزی بە ناوی [هۆپاما] وە واتە [هیوا-ما] بە یاریکردن لە سەر ناوەکەی نووسی، کە لە ٢٩/١٢/ ٢٠٠٨ لە سایتی رۆژنامەی ئەلەکترۆنی ئەمریکی [ئەمریکان- کرۆنایکل] بلاو کرایەوە، کە دیارە ئێستاش لە سەر سایتەکە ماوە.
http://www.americanchronicle.com/articles/view/85425 هۆنراوەکە پێشکەش بە ئۆباما کراوە ' بە هیواوە'. لە بەر ئەوەی نەکراوە بە کوردیی و خوێنەری کورد هیچ دەربارەی نازانێت و پێوەندی بە زنجیرەی باسەکانەوە هەیە لێرەدا تەرجەمەی دەکەم. هۆیەکی تریش بۆ یادکردنەوەی ئۆباماو ئەو هۆنراوەیە لێرەدا ئەوەیە کە بەراستی دوای هەلبژاردنی ئۆباما من لە نەکاو ئەوەم بە خەیاڵدا هات بە هەر شێوەیەک بکرێت خۆم بۆ سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان کاندید بکەم و بەشداری لە هەلبژاردنی دادێدا بکەم. بەلام لە بەرتوانابوونی [ئیمکانبوونی] ئەوە بێ هیوا بووم چونکە دەمزانی سەرۆک لە لایەن حیزبەکانی پەرلەمانەوە هەلدەبژێردرێت نەک لە لایەن خەلک و شەقامەوە وەک ئەمریکا.
دیارە کەسێک روانگەیەکی فەلسەفیی عەقلانیی بۆ ژیان و رووداوەکان هەبێت، ناتوانێت بە هیچ رواڵەتێک هەلبخەڵەتێ و سەرنجی پشت دیاردەو دووربینی رووداوەکان و پرۆسەکان دەدات. بەلام هەندێ جار بێهیوایی ئەوەندە تەنگ بە مرۆڤ و مرۆڤایەتی هەلدەچنێت، هەر تروسکەی هیوایەکی نوێ خورپە بە دڵی دەدا گەرچی 'وەهم' و 'خەیالیکی' تێپەڕ زیاتریش نەبێت. بەتایبەتی کە لە ولاتێکی زلهێزەوە بێت کە گۆڕانەکانی کار لە هەموو پرۆسە سیاسییەکانی دنیا
دەکەن. هۆنراوەکە ئەوە روون دەکاتەوە ئەگەر خۆشییەکی وەهمیش بێت مادام پێخۆشبوونی سەرکەوتنی ئۆباما/هۆپاما بە کۆمەلییەو ملیۆنان لە جیهاندا بەشدارن تێیدا ئەوە شایانی ئەوەیە بەشداری لەو وەهمە خۆشە یان خۆشییە وەهمییەدا بکەیت. چونکە راستیی بەشداریی کۆمەلایەتی و هاوپشتیی و هاودەنگیی مرۆڤایەتییە کە شتەکان دەکاتە راستیی. کورد لەوە زیاتریشی وتووە کە دەلێت: مردن بە کۆمەڵ جەژنە پیرۆزەیە. واتە لە وەهمیش بەدەر، مردنیش بێت گەر بە کۆمەل و بەیەکێتی هەست و سۆزو خۆشەویستیی یەکتر بەشداری تێدا بکەین، وەک جەژن و جەژنەپیرۆزەی بەکۆمەڵ وایە. لەو لەحزەیەدا بوو کە منیش هەستم کرد هاوسۆزیی ئەو خەلکەی دنیام کە تروسکەی هیوایەک و زیاتر لە سەرکەوتنی ئۆبامادا دەبینن و جەختم لە سەر ئەو لایەنە کردووە نەک پێداهەڵگوتنی ئۆباما کە دوورە لە ئەخلاقی نووسینی منەوە.
لایەنەکەی تر ئەوە بوو کە ئۆباما یەکەم سەرۆکی هەڵبژێردراوی ئەفریقی بوو کە زۆر لە نیوە سەدەیەک پێشتر نا مافی ئەوەشیان نەبوو لەگەڵ سپییەکان سواری پاس یش بن. ئەمەش دەرخەری گرنگیی ئیرادەی مرۆڤیی و باوەڕبوون نەک بە ئەگەری گۆڕان بەلکو بە کٶلنەدان و دروستکردنی گۆڕان بوو . ئەم خاڵەش لە هۆنراوەکەدا گرنگیی رەمزیی تەواوی پێدراوە.
هۆنراوەکە بە ئینگلیزی وەک لە سایتەکەدا بلاوکراوەتەوە
Poem by Kurdish poet Kamal Mirawdeli
To President-elect Obama with hope
Yes: "There is nothing false about hope"
We will hope against hope
But hope we will never drop
Maybe it is just an illusion
But we share it with exhilaration
And soon we know, what we have become
A new nation
Let us be fully awake and dream
Let us be bright and beam
All things cannot be what they seem
But we dream
And toll the death knell of yesterdays nightmares
And defeat our finite despair with our infinite hope.
Our No way with "Yes, we can
Yes we can: you and me
Coming all the way up from the deep dark recesses of history
Like a bursting summer stream
The black Solomon has come through the jungle safe and sound
Tamed the lions, tigers, wolves, snakes, and the white eagle,
Speaking a universal language understood by the dead and the living,
By humans and animals and birds and flowers and green grass and streams and rivers and oceans and skies
Language so universally shared is heard by God too
Nay, we will never give up this diction, this conviction again
Hope breeds hope
The white eagle takes the message of the black King
To the sun
What a small globe!
What a sweet hope!
Who fails to feel the dawns dew?
Change we can:
I and you.
هۆپاما: بۆ ئۆباما بە هیواوە
بەلێ: "هیچ شتێکی ساختە لە هیواخواستندا نییە."١
ئێمە'دژ بە هیوا، هیوامان هەیە' ٢
بەلام قەت دەستبەرداری هیوا نابین.
رەنگە ئەمە تەنیا [وەهم] ێک بێت
بەلام بە خرۆشەوە بەشداری تێدا دەکەین
هەر زووش دەبینین ئەمە ئێمەی کردووە بە نەتەوەیەکی نوێ. ٣
دەسا با تەواو بەخەبەر بین و خەون ببینین ٤
با زیت و وریا بین و پڕشنگ لە روومانەوە بدرەوشێتەوە
هەموو شتەکان ناکڕێ بەو جۆرە بن کە دەیانبینین
بەلام ئێمە خەون دەبینین
و زەنگی مردنی مۆتەکەکانی دوێنێ لێ دەدەین
و 'بیهومێدیی کۆتاییمان' بە 'هیوای بیکۆتاییمان' دەبەزێنین ٥
'هەرگیز ناکرێ' بە 'بەڵی دەتوانین' دەبەزێنین
تۆو من،
ئەو هەموو ڕێگەدوورەمان لە قولاییە تاریکەکانی مێژووەوە
تا ئێرە بڕیوە ٦
وەک کانییەکی هەڵقوڵاوی هاوین
[سۆلێمان] ی رەش ساغ و سەلامەت بە جەنگەڵدا تێپەڕ بوو
شێرەکان و پڵنگەکان و گورگەکان و مارەکان و 'بازی سپی'
دەستەمۆ کردن
بە زمانێکی گەردوونیی دەدوا
کە مردووەکان و زیندووەکان لێی تێدەگەیشتن
مرۆڤەکان و زیندەوەرەکان و تەیرەکان و گوڵەکان و سەوزەگیاو جۆگاکان ورووبارەکان و ئۆقیانووسەکان و ئاسمانەکان لێی تێدەگەیشتن
زمانێک بەشدارییەکی هێندە گەردوونیی هەبێت
خوداش لێی تێدەگات٧
نا ئێمە هەرگیز جارێکی دی ئەم زمانە وازلێناهێنین
ئەم باوەڕىوونە
هیوا هیوا دەپەروەرێنێت
بازی سپی پەیامی پاشا رەشەکە بۆ خۆر دەبات
ئای کە زەمینیكی بچووکمان هەیە
ئای کە هیوایەکی خۆشمان هەیە
کێ هەیە هەست بە شیرینی شەونمی بەربەیان نەکات
گٶڕین: دەتوانین بیکەین
تۆو من پێکەوە. ٨
لێکدانەوەیەک:
هۆنراوەی ئۆرگانیی
ئەمەش لەو جۆرە هۆنراوانەیە کە بە ئۆرگانیی ناویان دەبەم واتە هەموو هۆنراوە کورتەکە لە دەوری یەک بیرۆکە، ئایدیا دا دەسوڕێتەوە. وەک پشکوتنی پەڕی گوڵ یان سەوزەگەلای چلە ریحانەیەک، رەوشی بوونی زمانەوانیی ئۆرگانی خۆی بە بیرو وێنە، واتە لۆجیک و ئیستاتیکا، پێکەوە تەواو دەکات و کۆتاییەکەی سەلمێنەوەی سەرەتایەکەی یان چارەسەری کێشەو پرسەکەی ئایدیاکە دەبێت.
ئایدیای هۆنراوەکە
ئایدیای هۆنراوەکە رامانە لە پەیامی هیواو دروشمی 'بەلێ دەتوانین' ی ئۆباماو سەرکەوتنی لە هەلبژاردنی ئەمریکی و ئەگەری دروستکردنی هیوا یان وەهمی گۆران بۆ جیهان و مرۆڤایەتی بە گشتی لە ریگای پەیامێکی گەردوونی کە جیاوازی رەگەزو زمان و نەتەوەی تێدا نەبێت و یەکیتی هیوای مرۆڤایەتی بۆ ژیانی ئاشتیی و ئازاد بسەلمێنێت
لۆجیک
لۆجیک یان دایەلیکتیک جەوهەری هەموو نووسین و دایەلۆگ و دەربڕینێکە: واتە ناکری شتێ بنووسی، یان وێنا کەیت کە جۆرێ ناکۆکی تێدا نەبێت: دەربڕین و بەرێوەبردن و چارەسەری ئەو ناکۆکییە جەوهەرییە لە کارەکەدا یان پرۆسەکەی، رەوشی بوونی نووسینەکە دیاری دەکات. گومان و بیری دووانەیی [کۆدژیی] میکانیزمی دروستبوونی ئەو دایەلێکتەن. لێرەدا گەرچی هاتنی ئۆباما/هۆپاما وەک هیوایەکی گەورە خۆی دەنوێنێ، بەلام ئەو هیوایەش بە بێ[دژ] ەکەی. [ئەوی دی] یەکەی ناتوانرێت وێنا بکرێت. دژەکەی گومان - ە، گومانی ئەوەی کە ئەمە لە وەهمێک زیاتر نەبێت، چارەسەری ئەو کۆدژیی یان ناکۆکییە لۆجیکییە بەوە کراوە کە وەهمیش بێت مادام بواری بەشداری بەشێکی زۆریی مرۆڤایەتی لە وەهمی گۆڕان و ژیانی نوێ دەدات،و هیوا بە تاکەکەسانیش دەدات بجولێن و بگۆڕن، زۆر لە بێهیوایی باشترە.
پرۆسە
پرۆسەی دەربرێن بە وتەیەکی ئۆباما خۆی دەستپێدەکات[ برونە دەقە ئینگلیزییەکە بۆ ئەسلی وتەکان]:
١ "هیچ شتێکی ساختە لە هیواخواستندا نییە". واتە گەر تۆ تەنیا هیوا وهومێد بۆ چاکەیەک ی دەربرێت ئەمە رەواو قبوڵکراوە کەس ناتوانێت بە وتنی شتێکی ساختە تۆمەتبارت بکات، گەر پێشت نەکرێت.
٢. دژ بە هیوا هیوامان هەیە؛ دیارە ئەم دەربرینە یەکەمجارە ئاوا لە کوردیدا بەکار بێت و تەرجەمەی حەرفی وتە ئینگلیزییەکەیە. ومانای ئەوەیە کە خواستێکی بەهێزت بۆ بەدەستهێنانی ئامانجێک هەبێت هەرچەند کۆسپ و ئاستەنگی سەختیش لە گۆڕێ بن. ئەسلی وتە ئینگلیزییەکە لە ئینجیل وەگیراوە: [رۆمانس: ٤:١٨]. لە شوێنێکدا کە قەدیس پۆل دەربارەی پێغەمبەر ئیبراهیم ئەبراهام] دەنووسێت. [[ئەو (واتە ئیبراهیم) دژ بە هیوا هیوای خواست کە ببێت بە باوکی زۆر لەنەتەوەکان. ]
" From "The Dictionary of Cliches" by James Rogers (Ballantine Books, New York, 1985).
واتە هیوات هەر هەبێت لەو کاتەش کە هیوا بەجێت دێڵێت و بە تەنیا دەمێنتەوە!
٣. لەمەوە هۆنروەکە ئەو بیرە دەردەبرێت گەر هیواکەی ئۆباما خۆشی وەهم بێت، دژ بە ئەو هیاویە ئێمە دیسانەوە هیوامان بەو وەهمە هەیەو لە کاتێکدا هەموومان، وەک ئەمریکی لێرەدا، بە خرۆش و خۆشییەوە بە پیر ئەو وەهمەوە دەچین و بەشداری تیدا دەکەین ئەوسا دەزانین ئەو هەموو ناکۆکییە سیاسییانەی هەمان بوون نەماون و بووین بە نەتەوەیەکی نوێی یەکگرتوو لە دەوری خۆشیی و خرۆشیی وەهم یان هیوادا!
٤. بەلام ئەو وەهم و خەونبینینە نابێت بە خەوتنەوە بێت، دەبێ بە چاوی کراوەوە خەونی مەزن ببینین [دیارە بۆ ئەوەی هەلنەخەلەتێین] ئاگامان لە پرۆسەکە بێت و بیپارێزین. ئەو وەختە دەزانی کە راستە هەموو شتەکان بەو جۆرە رووناک نین کە دەیانبینین بەلام بە خەون و خۆشی خۆمان کۆتایی بە مۆتەکەکان دێنین و روخسارمان بە خۆشی درەوشاو دەکەین
٥. ئەمە وتەی یەکیک لە سەرکردە ئەمریکییەکانە بە داخەوە ناوەکەم لە بیر نەماوە. واتە بێهیوایی بە پێناسە کۆتایی هەیە بەلام هیوا بێ بنەو هەرگیز کۆتایی نییە کەوایە دەتوانین بێهیوایی بە هیواداریی ببەزێنین و وتەی بیهومێدیی و خۆ بەدەستەوەرەدان و رەشبینیی: [[هەرگیز نابێت و هیچ ناگۆڕدرێت]] بە [[بەلێ دەتوانین ]] بگۆڕینەوەو بتوانین بیگۆڕین!
ئاورادنەوەیەکی مێژوویی
مادام بابەتەکە ئۆباماو پەیامەکەیەتی و خۆی و سەرکەوتنەکەی نوێنەرو بەرجەستەکەری ئەو پەیامەیە، بەشی دووەمی هۆنراوەکە ئاوردانەوەیەکی مێژوویی رەمزییە لە پرۆسەی سەرکەوتنی ئۆبامای رەش لە گەیشتنی بە بەرزترین پۆستی ئەمریکادا وەک هێڵی جیاکەرەوەی ئەو هیواو وەهمە!
٦. تۆ و من: کورد و ئەفریقایی مێژوویەکی دوورو درێژمان بڕیوە کە لە قولایی ستەمگەرییەکانەوە دەستی پێکردوەو بە پرۆسەی خەبات و رزگاریبووندا رۆێشتووە
٧. ئۆباما وەک دەزانین لە باوکێکی ئەفریقی رەش و دایکێکی سپی لە دایک بووە. وەک خۆی باسی دەکا دایکی هۆکاری سەرەکی پێگەیاندنی ئەو بووە بە تایبەتی بە زامنکردنی فێربوونی زمانیکی ئینگلیزی باش و پەروەرەدو خوێندنێکی باش. جەختی ناوەرۆکی ئەم هۆنراوەیە لە سەر زمانەکەیەتی. بەهۆی ئیرادەی کەسیی وپشتگیریی دایکی و ئەوسا ژنە ئەفریقییەکەی و توانستی زمانەوانییەوە ئۆباما توانی ئەو پرۆسەیە تەواو بکات. گەورەترین تایبەتمەندی سەرکردایەتی ئۆبامو توانستی قسەکردنی باش و وتاردان و کۆگەیاندنە (کۆمیونیکەیشن) مادام سیاسەت لە کۆمەلگای دیمۆکراسییدا هونەری قسەو گەیاندنە، ئۆباما گرەوی لەم لایەنەوە بردۆتەوە. لایەنیكی تری زمان ئەوەیە لە رێگای زمانی مرۆڤایەتی، دایەلۆگ وقەناعەتپێکردن و پەیامی ئاشتی یەوە بگەیە ئەنجام نەک بەربەرەکانی و دەستدرێژیی و تاوانکاریی و توندوتیژیی، ئەمەش سەلماندنی بەهرەی زمانە وەک دیارییەکی خودایی گەردوونیی.
بۆ دەربرینی بەرجەستەی ئەمانە لە ئۆبامادا هۆنراوەکە ئۆباما وەک حەزرەتی سولێمان سەیر دەکا کە دەوترێت زمانی گیانلەبەرانی زانیوە. پێغەمبەرێکی رەشەو بە توانستی زمان و دایەلۆگ دەتوانیت وەک جۆگایەکی هاوینە لە جەنگەلدا هەلقوڵێت و بە سەلامەتی پییدا تێپەر ىێت وبە زمانەکەی پڵنگ و شێرو گورگ ،، هتد دەستەمۆ بکات. ئاماژەیە بە خەباتی مەەدنی بێ وچانی رەشەکان بەرامبەر ستەمکاری رەگەزپەرستی و تاوانی جەنگەلییانەی سپی-پێستە ئەوروپایی و ئەمریکییەکان بەرامبەریان. گرنگترین ئەنجام بەدەستهێنانی زمانێکی گەردوونی هیواو ئاشتییە بۆ پاراستنی زەمین وەک مرۆڤ و ژینگەو نەتەوەکان. ئەم زمانە گەردوونییە زیندەوەرو شتەکانیش تێی دەگەن و وەک پەیامی هیواو خۆشەویستی خوداش تێیدەگات و پشتیوانی دەکات و بازی سپی پەیامەکە بە خۆر دەگەێنێت.
ئەنجام
ئەنجامەکە سەلماندنەوەی سەرەتاکەیە واتە وابەستەبوون بە هیواو دەستلێبەرنەدانی زمانی گەردوونیی هیوای ژیانێكی ئاشتی داپەروەرانە بۆ مرۆڤایەتی. هیوا هیوا دروست دەکا و لەم سەردەمەدا زەمین ئەوەندە بچووک بۆتەوە کە هەموو بتوانین لە پرۆژەی هیواو گۆرێنی جیهاندا بۆ باشتر بەشداری بکەین.
تا چەند ئەمە هیوا بوو، هیوایە، تا چەند دیوەکەی تری و ئەوی دییەکەیەتی کە وەهمە؟: ئەوە هەر کەسێک ئازادە چۆن حوکم دەدات.
بەلام من ماوەیەک لەمەو بەر وتاریکی دوورو دێژم بە ئینگلیزیی نووسی بە ناوی:
ئۆباما: دەموچاوی بۆری شەڕخوازیی و لاوازیی ئەمریکا! ئەمەش لینکی وتارەکەیە:
http://www.americanchronicle.com/articles/view/290926
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
