هێڵی بارلیڤی دەسەڵاتی باشووری کوردستان

Sunday, 04/08/2013, 12:00

1672 بینراوە

هێڵی بارلیڤ ئەو تەکنیکە سەربازیەیە کەوا ئیسرائیل لە جەنگی ساڵی ١٩٦٧ دژ بەعەرەبەکان بەکاریهێنا. ئەم هێڵە بەرگریە لەچەند قۆناغێك پێك دێ، کەوا وا لە تانك و زریپۆشەکان بکا نەتوانن بەکاری خۆیان هەڵبسن و بکەونە بەر چەندین بەربەستی بەرگری بەهێز و بەتین کەئامانجەکەی تێك و پێك شکاندنی دوژمنە. دیارە لەمێژووی جەنگی کۆن و نوێدا ئەم جۆرە لەتەکنیکە لەلایەن زۆر سوپاو هێزی چەکداریەوە بەکار هاتوەو گرنگی خۆی بینیوەو دواتر دوژمن نەیتوانیوە سەرکەوتن بەدەست بێنێ.. بۆ نمونە سەلاحەدین ئەیوبی ئەم جۆرە تاکتیکەی بەکار هێنا دژ بەخاچ پەرستەکان. هەروەها موحەمەد لەشەڕی چاڵ(خەندەق) ئەم تاکتیکەی دژ بەقوڕەیشیەکان بەکارهێنا. لەکاتی جەنگی عێراق ئێراندا سەدام حوسەینیش لەدوا شەڕەکانی ساڵی ١٩٨٨ لەبەرەکانی(فاو) ئەم تاکتیکەی بەکارهێنا و دواتر وای لەهێزی ئێرانی کرد کەوا پاشەکشە بکەن و شەڕەکە بدۆڕێنن.

دەسەڵاتی باشوور بەهەمان شێوە ئەم هێڵەیان دژ بە هاوڵاتیانی کورد دروست کردوەو گەلێ بەباشی سەرکەوتنیان وەچنگ کەوتوە. ئەم هێڵانەش بەم شێوەیەیەی لای خوارەوەیە کەوەك باسی لێوە ئەکەین، بۆیە گەر گەلی کورد بیەوێ سەرکەوتن دژی ئەم دەسەڵاتە تۆمار بکا، ئەبێ پێش ئەوە خوێندنەوەیەکی تێرو تەسەلی لەبارەی ئەم هێڵانەی بەرگری بزانێ تا بتوانن پیلانی باش و تۆکمە داڕێژن بۆ ئەوەی تێك و پێکی بشکێنن و سەرکەوتن بۆ خۆیان مسۆگەر بکەن.. بێ زانینی ئەم هێڵانە ڕەنگە تەنگ و چەڵەمە دروست ببێ و دواتریش پاشا گەردانی و دۆڕاندن تەنها ئاکامێکی چاوەڕوان کراو ئەبێ.

هێڵی بارلیڤی دەسەڵاتی باشووری کوردستان لە چوار هێڵی جیاواز پێك دێ کەوا بەسەریەکەوە توانیویانە ببنە پشتێنەیەکی بەهێز و دەسەڵات بپارێزن لە هەر ئەگەرێك کەوا بیەوێ ئەم دەسەڵاتە بگۆڕێ. بۆیە گەلێ بەووردی هەوڵ ئەدەین تیشك بخەینە سەر ئەو ٤ هێڵە.

هێڵی یەکەم: پێك هاتوە لەو توێژەی کۆمەڵ کەوا بەشێوەیەکی ناعەقلانی و بێبیرکردنەوە ئەم دەسەڵاتەی ئێستایان پێباشەو بەرگری لێئەکەن. بەداخەوە ئەم توێژەی کۆمەڵ لەخەڵکی گەلێ ناهۆشیارو بێئاگای لەخۆ گرتوە کەوا بەبێ هیچ بەرژەوەندیەکی تایبەتی و گشتی ئەبنە چینێکی سەرسەخت بۆ داکۆکی کردن لەم دەسەڵاتە، بۆ هەر کارێکی نەشیاوو خراپی دەسەڵات ئەمانە پاساویان بۆ دێننەوەو ئەبنە ڕیش سپی کۆمەڵ و خۆیان بە سوکرات ناگۆڕنەوە، ئەمە لەکاتێکدا ، ئەمانە گەمژەو نەزان و بەندەی دەسەڵاتن. بۆ نمونە ئەم توێژە بەشێوەیەك لەکاتی تیرۆرکردنی (سەردەشت عوسمان)دا، پاساوی ئەوەیان ئەهێنایەوە کەوا سەردەشت عوسمان نەئەبوایە باس لەکچ و مێینەی مەسعود بارزانی بکردایە، لەبەرئەوەی ئەو کارە بۆتە هۆی ناوزڕاندن و شەرع و کۆمەڵگا ڕێگا بەو جۆرە لە ئیهانە ئەگرێ و کەسیش نیە ئەوەی پێقبوڵ بێ.. ئەمە نەك هەر ئەوەندە بەڵکە کەسێکی وەك مەلا بەختیاریش کەوا خۆی بە ئەنشتاین ناگۆڕیتەوە ، ئەم جۆرە لێدوانانەی ئەیا بەگوێی خەڵکیدا، وەیان کەسێکی وەك قسەکەری پارتی لەهەڵەبجە هەر هەمان پاساوێ هێنایەوە بۆ تیرۆرکردنی ئەم گەنجە.. ئەمە لەکاتێکدا ئەوەی لە ووتەکانی سەردەشت عوسماندا هاتوە ، نەك هەر ئیهانەکردن نیە، بەڵکە جۆرێكە لە دیبەت و دایەلۆگ کەوا زۆرێك لەشاعیران و هونەرمەندان پەنای بۆ ئەبەن وەك هێمایەك بۆ ئەو کێشە سیاسی و کۆمەڵایەتیانەی کەوا ئەیانەوێ بیورووژێنن. بەگشتی ئەم هێڵە جگە لەکەسانی گەمژە و دەبەنگ کەوا لەهەموو سەردەمێك و لەهەموو کۆمەڵگایەکدا هەن، چەندین مافیا ئاسا لە کەسایەتی بازرگانەکان و پیاوە ئایینیەکان لەمەتەرێزی ئەم هێڵەن و پاڵپێوەنەری فارغۆنی دەسەڵاتن. ئەمانە بەرژەوەندی خۆیان لەگەڵ دەسەڵاتدا ئەبیننەوە و هەموو کات و لەگەڵ هەر دەرکەوتنی دەسەڵاتێك و فەرمانڕەوایەك، ئەمان پشتگیری لێ ئەکەن و بەدەهۆڵی ئەو هەڵئەپەڕن.

هێڵی دووەم: دادگا و دادوەران ئەمانە بەگشتی لەلایەن دەسەڵاتەوە بەرەڵاکراون بۆ گیانی خەڵکی و جگە لەوەی کەتەنها ئەتوانن کەسی بێکەس و نەدارەتان بدەنە دادگاو یاسای بەسەردا بسەپێنن. ڕۆڵ و کاری ئەم هێڵە کەوا دەسەڵات هەموو کارەکانی خۆی لەنایاسایی و نایەکسانیەوە ئەگۆڕن بەیاسایی و ڕێکاری جوان، ئەوەی تەنها لەخزمەت دەسەڵاتدا بێ ئەیکەن و هەزار و یەك فێڵ و حیلە شەرعی بۆ ئەدۆزنەوە ، بۆیە ئەم دەسەڵاتەو هەموو دەسەڵاتە دیکتاتۆری و ملهوڕیەکان گەلێ بەباشی هەوڵ ئەدەن ئەم هێڵە تۆکمەتر بکەن و بەشێوەیەکی لاستیکی بەکاری بێنن. بۆ نمونە تا ئێستا دادگاو دادوەرەکان نەیاتوانیوە تەقەکەرەکانی ١٧ شوبات و داوتر ڕاپێچی دادگا بکەن و دادگاییان بکەن. زۆربەی زۆری جاش و موستەشارو پیاوانی بەعس نەك نەتوانراوە لەلایەن یاساو مافپەروەران و دادگاکانەوە بدرێنە دادگا، بەڵکە بەچەندین یاسا و ڕێسای ئەم دادوەرو دادگایانە پارێزگاریان لێ ئەکرێن . بۆیە لەسیستمە دیکتاتۆریەکاندا ، زۆربەی کات دەسەڵات وای نیشان کەسەرو بنی زمانیان یاسایەو ئەبێ یاسا سەروەر بێ. بۆ نمونە مەسعود گەر چوار قسە فڕێ بدا،ئەوا دوانیان باس لەسەروەری یاسا ئەکا و خۆی وەك خزمەتکاری یاسا ئەناسێنێ. کاتی خۆی سەدام دەرچووی کۆلیژی یاسا بوو. جەلال تاڵەبانی هەردەم خۆی وەك(موحام)ی ئەناساند و ڕازی نەبوو بۆ ئەوەی سەدام لەسێدار بدرێ. کەچی لەوەتەی هەیە کورد ئەکوژێ و سەری ئەم و ئەو ئەپەڕێنێ.

هێڵی سێیەم: بەناو ڕووناکبیر،ڕۆشنبیر،شاعیر و ڕۆمانووس و نووسەرانن کەوا ئەمانە سوخرەچی ئەو دەسەڵاتەن و دژایەتی گەل و توێژە یاخی و تووڕەکەی شەقام ئەکەن. ئەم بەناو خوێنەوارانە وەك کرمی ئەو دارەن کەوا ڕۆژ دوای ڕۆژ ئەو دارە دائەڕێزنن و لەڕەگەوە ووشکی ئەکەن. ئەمانە گوێمستی دەسەڵاتن و بۆ پلەو پۆست و پارە پشت ئەکەنە گەنجە یاخیەکان و لەکاتی ڕاپەڕین و هەستاندا جەماوەر سارد ئەکەنەوەو ئەکەونە گەڵتە پێکردن پێیان. بۆ نمونە لەکاتی ڕاپەڕینی ساڵی ٢٠١١ ی کوردستانی باشوور لەسلێمانی و گەرمیان، ئەم توێژە دەسەڵات خێرا سەرو یەك باوەشێنیان پێداون تا زیاتر ژیلەمۆی دروێینەی ئەم دەسەڵاتە خۆش بکەن و بیگەشێننەوە. ئەوە بوو هەریەك لە ڕەهەندیەکان پاساوی سێکسیان دژ بەگەنجە ڕاپەڕیوەکان بەکار هێناو لەجیاتی ئەوەی هانبدرێن کەوا چۆن دەسەڵا بگۆڕن، ئەمان هێنران و بەئاشتی و بەئاشتی و بەگوڵ گەنجانیان لەبەردەم تەقەکەران و چەقۆوەشێنەکان تەسلێم کردنەوە. دەسەڵات لەباشوور تۆڕیك لەبەناو میدیای ئازاد و سەربەخۆی لەم هێڵە دروست کردوەو لەکاتی پێوستدا دەستیان واڵا ئەکەن بۆ ئەوەی لەکاریگەری شەقام و خەڵکانی تووڕە کەم بکەنەوە. کاری سەرەکی ئەم جۆرە لەم هێڵە سووك کردن و بەچاو نزمکردنی کۆمەڵگایە، بۆ نمونە سەرۆ قادر لەڕێگای میدیاکانی دەسەڵاتەوە هەوڵی دا کورد سووك بکا و لەبەردەم پارتی و بنەماڵەدا وەك سەگ و دەست سپی و بێ ئەرزش پێناسیان بکا. ئەم هێڵە کاریان ئەوەیە سانسۆر بخەنە سەر کەسانی ڕاستگۆ و ڕەخنەگری بوێر و گەنجی یاخی. هەر بۆیە ڕێگا نادەن بەکەسی تر لەخۆیان کەوا دەنگی بڵند ببێ و وای دەرئەخەن کەوا تەنها ئەمانن ڕەخنەگری ڕاستەقینە و ئەوانی تر هەموو جنێو فرۆشن و لەئەتەکێتی نووسین و کاری ڕۆژنامەگەری نازانن.

هێڵی چوارەم: ئۆپۆزیسێۆن و بەرەی نەیار کەوا خۆی لە گۆڕان و ئیسلامیەکاندا بەرجەستە کراون. ئەم هێڵە ئەتوانین بڵێین کەوا بەهێزترین و سەرسەخت ترین هێڵی بەرگریە لەدەسەڵات. ئەم هێڵە کاری سەرەکی و بنەڕەتیان بەگەمژە کردنی کۆمەڵ و بەدێوکردنی دەسەڵاتە. ئەم هێزە هەردەم فوو ئەکاتە میزڵدانی دەسەڵات و وای نیشان ئەدەن کەوا تەنها ئەکرێ لەڕێگای چاکسازی و هەندێ ڕیفۆرمەوە گۆڕانکاری بکرێت. ئەم ئۆپۆزیسێۆنە ئەپۆرچیونیستە(هەلپەرستە) هەرگیز باوەڕیان بە گۆڕانکاری ڕادیکالی نیەو ڕێگری سەرەکین لەم جۆرە هەوڵانە. بۆیە لەکاتی سەرهەڵدانی هەر جۆرە یاخیبوونێك لەلایەن شەقامەوە، ئەمان بەڕاشکاوی دێنە پێش و مەشخەڵی تاکە نەیاری هەڵئەگرن و ڕێگری لەهەموان ئەکەن تا نەگەنە کۆشك و تەلاری دەسەڵات و لەکاتی ڕاپەڕینی شەقامدا بەگێرە شێوێن وەسفی ئەکەن، هەروەك چۆن نەوشیروان مستەفا لەکاتی ڕاپەڕینی سلێمانی دژ بەدەسەڵاتی پارتی ووتی ئەو گەنجانەی بەردیان گرتۆتە لقی چوار کەسانی گێرە شێوێنن. کەچی لەو لاشەوە کەسێكی وەك فازیل میرانی ووتی؛ ئەو دەستانە ئەبڕینەوە کەوا دژی پارتین، ئەم هێڵە هیچی نەوتوو هیچ کاردانەوەیەکیان بۆی نەبوو.کاری سەرەکی ئەمان دروست کردنی لێژنە و خاوکردنەوەی شەقامە، وەیان لەچەند حاڵەتیکدا ببنە پرد لەنێوان دەسەڵات و شەقام و پێشکەش کردنی پرۆژەو پاکێج. ئۆپۆزیسێۆن بەناوی بەشداری کردن لەپەرلەمان توانیان لەبەرانبەر چەند هاویشتنی بتڵە ئاوێك و بەکارهێنای چەند ناڕەزایی و کوتانی مێزەکانیان، تەمەنی ئەم دەسەڵاتە بۆ چەندین جار درێژ بکەنەوەو هەوڵبدەن دیکتاتۆریەت لەکوردستان بسەپێنن. سەرکردەکانی ئەم ئۆپۆزیسێۆنە کەسانی دووفاق و لەسەر دوو پەت یاری ئەکەن . لەلایەك هانی خەڵکی ئەدەن بۆ ئەوەی ڕاپەڕن، هەر وەك ئەوەی زاخۆ و سلێمانی. کەچی لەم لاشەوە بەبڕێك پارە مامەڵە بە کوژراوەکانیان ئەکەن و لەکۆبونەوەکان وەك کەسانی ئەمین و دەست پاك ئەیانناسێنن. لەلایەك ئەیانەوێ کەسە یاخی و راستەقینەکان لەکاریگەریان کەم بکەنەوەو لەلایەکی تریشەوە مامەڵەی سیاسی ئەگۆڕنەوە بە چەند سەفقەیەکی ئابووری و لەشێوەی قەرەبووی ماددی وەریئەگرنەوە.

بەبڕوای من گەر بمانەوێ گۆڕانکاری گەورە بکەین دژی ئەم دەسەڵاتە خۆسەپێنە، پێشەکی پێوستە شەڕی ئەم هێڵانە بکەین و تیك و پێکی بدەین. بێ ڕەچاونەکردنی ئەم هێڵە لەبەرگری ، ئەستەمە هەروا دەسەڵات بگۆڕدرێ، خۆ لەکەمترین باریشدا، گەر دەسەڵات وەیان ڕاستر بێژین سەرانی دەسەڵات نەمێنن و دووریش بخرێنەوە، بەتایبەتی بەهۆی فاکتەری دەرەکیەوە، ئەوا هیچی نوێ نایەتە گۆڕێ و لەجیاتی ئەوچەند کەسە دیکتاتۆر و خۆسەپێنە، ئەوا چەندینی ترمان بۆ دێتە جێ و هەر هەمان تاس و هەمان حەمام ئەبێ. بۆ نمونە؛ سەدام مەلا مستەفا نەما و مەسعود و وەچەکانی هاتوون کە ئەمانە نەك هەر کوردکوژ و جاش و خائینن، بەڵکە مافیا و چەتەش بەشاگرد ڕاناگرن. تاڵەبانی مرد و لەوەلاترچێ، کەچی هێرۆ و مناڵەکانی هاتن کەوا ئاوو هەوای کوردستانیان فرۆشت و هەراج کرد. سەدام لابراو مالیکی و شیعە هاتن . حافز ئەسەد مرد و بەشار ئەسەد هات و گشت سووریای گڕ تێبەردا. بۆیە پێوستە ئەو چوار هێڵە لاواز بکرێ و جەماوەر گەلێ بەووردیەوە لێی بڕوانێ و بزانێ چۆن مامەڵەیان لەگەڵدا ئەکەن تا چی تر ماران گاز ببن و وانەو ئەزموون فێر ببن.