رۆلى راگەیاندن لە كۆمەڵگە و پرۆسەى سیاسیدا

Sunday, 07/07/2013, 12:00

2598 بینراوە

هەرلە كۆنەوە كۆبەندى زانیاریەكان ، زانست و كەلتور و میژوو بە هۆى كەرەسەكانى راگەیاندنەوە گوێزراوەتەوە لە شۆینێك بۆ شوێنێكى تر و لە قۆناغێك بۆ قۆناغى داهاتوو ، كەڵەكە بوونى ئەو زانیارانەش بونەتە هۆى پێشكەوتنى كۆمەڵ و مروڤایەتى و گەیشتوەتە ئەم سەردەمەى كە دەیبینین . كەرەسەكانى راگەیاندنیش لە ئیشارە و دەنگ وبانگەواز و دوكەل و تەپڵ گەشەى كردوە تا گەیشتوەتە ئەوەى لەم سەردەمە بەكار دێت كە بە چركەیەك نەوەك هەزارن زانیارى و راستیەكان لەو پەڕى جیهانەوە دەگاتە ئەم پەڕ بەڵَكو لە هەستارەكانیشەوە دەگات ، دەنگو باسەكان ناشرادرێتەوە و هیج سنور و دیوار و سانسورێك ناتوانێت رێگایان لێ بگرێت و كەرەسەكانى ئەوندە فراوان و سادە بوون كە هەموو كەسێك دەتوانێت بە ئاسانى هەموو زانیاریەك بەدەست بهینێت .
شارستانیەكانى كۆن و دەوڵەت و حكومەتەكان و لایەنى نەیاریشیان گرنكى زۆریان بە راگەیاندن داوە و روڵیان زانیوە وبایەخیان پێداوە بۆیە چالاك بوون لە دۆزینەوەى كەرەسە و شێوازى نوێ ، لەو مەبەستەشدا راگەیاندنى هەڵگەراوە و چەواشەكردن و جەنگى دەرونى و چاوبەستیش رۆلى زۆرى بینیوە لە ئەنجامى روداو و هەڵوێستەكان ، بەڵام ئەو كاتەش نەبوبێت وا راستیەكان هەر بە جۆر و شێوەیەك دەركەوتوون هەرچەند لەو كاتە رێگر بوبێتن یان زیانیان بە كۆمەل و پێشكەوتنى گەیاندبێت .
تا خەڵك هۆشیارتر بن و كەرەسەكانى راگەیاندن بە دروستى و راستگۆیى و وەك خۆى رۆلى خۆیان ببین وا تاكەكانى كۆمەڵ راستیەكانى لا روون دەبێت و هەوڵى چەواشەكردن كەم تر دەبێت و باش تر مەبەستەكان دەرك دەكەن و راستى ئەوانەیان بۆ روون دەبێتەوە ، بەڵام هەرتا رادەیەك و بۆ ماوەیەكى كورتیش بێت تا دەركەوتنى راستى روڵ دەبینێت .
راگەیاندنى ئازاد ئەوەیە روداو و شتەكان وەك خۆى پیشان بدات و راستگۆ بێت و بەشێوەى بێلایەنانە راستیەكان بگەیەنێتە خەڵك و پشتگیرى یان دژایەتى هیچ مەبەستیك نەكات بە بێ هۆ و لەیەكدانەوە و نەیگۆرێت و چەواشەى نەكات بۆ مەرامى تایبەتى و هەمیشە خزمەت بە كۆمەڵ وداهاتووى بكات ، تۆلەرانس بێت ، هەستى خەڵك نەوروژێنێت ، هاوڵاتیان رانەكێشێت بۆ رادیكالیەت و توندوتیژى ، ناوى كەسایەتى و لایەن و تاقم و كۆمەلێك نەروشێنێت (تەشهیر نەكات) ، هەر بۆ پڕكردنەوەى دەنگوباس راست و ناراست تێكەڵ نەكات و هەوڵى گەیشتن بە راستیەكان و كۆكردنەوەى زانیارى دروست بدات و لە سەرچاوەكانى زانیارى دلنیا بێت ، خەڵك فێرى لەیەك گەیشتن و یەكتر قەبوڵكردن بكات ، دژى رەگەزپەرستى و لادانى رەوشتى و دواكەوتن بێت تا میسداقیەتى خۆى لەدەست نەدات لە ناو خەڵك و بڕواى پىِ بكرێت . ئەو جۆرە راگەیاندنە بە راستى راگەیاندنى ئازاد و دروستە كە خزمەت بە كۆمەل َو گەل و نیشتمان و داهاتووش دەگەیەنێت ، بەڵام وەك لە نوسینێكى بیشترم دەرم بڕى : ئایا راگەیاندنى بێلایەن لە كوردستان بوونى هەیە ،وەڵامەكەى : نەخیر و دابەشبوون لە نیوان لایەن و حیزبە سیاسیەكاندا و هەوڵیش دراوە شەقام و تاكەكانیش دابەش بكرێت و هەوڵى راكێشان بەرەو توندوتیژیش بدرێت ، كە گەیشتوەتە رادەیەكى مەترسیدار .
بە راستى دەبێت ناوەندەكانى راگەیاندن بە تایبەت ئەوانەى بە خۆ دەلێن بێلایەن و ئازاد ، خەڵكى نوسەرو رۆشنفكر و لێكۆلەرەوە بەراستگۆیی و ویژدانەوە مەبەست و روداوەكان بخەنە روو بێ لایەنگیرى و بە سیاسى و حیزبى كردنى و خۆ خستنە ناو ململانێكانەوە و وەك خَوى تا بینەرو بیستەر و خوێنەر متمانەیان پێ بكات و راستى بزانێت و لە سەربنەماى ئەوانە هەڵوێست وەرگرێت و راى گشتى چەواشە نەبێت . كەرەسەى حیزب و لایەنەكانیش بە ئۆپۆزسیون و دەسەڵاتیشەوە مافى خۆیانە داكوكى لە خۆیان و هەلوێست و سیاسەت و بەرنامەیان بكەن و راستیەكان بۆ جەماوەر دەربڕن ، بەڵام نەوەك هەرمەبەستى حیزبى و بەرژە وەندى كاتى خۆیان و هەربۆ پڕوپاگەندە راستى بگۆڕدرێت و خەڵك چەواشە بكرێت و هەستى جەماوەر و گەنجەكان بوروژێنرێت و بە تایبەت لەم كۆمەَڵگاى ئێمە كە زۆرى هۆشیار نین و بە ئاسانى روو دەكرێتە رادیكالیزم لە لایەن هەموو لایەنەكانەوە و رەنگە كارەساتیش دروست بكات ، هەچەندە راستى كە درەنگ وەقتیش بێت هەر دەردەكەوێت و ئەو لایەن یان دەزگاى راگەیاندنەى هەردرو و چەواشەیەكی كردبێت دەردەكەوێت و جارێكى راستیش بڵێت وا برواى پێ ناكرێت ، بەڵام تا ئەو كاتە زیانى خۆى دەگەیەنێت .
من ئەوە بۆ هموو لایەنەكان دەڵێم ، تا زانیاریەكانیان دروست و راست و سادە و نزیك بێت لە دەركى جەماوەر و كەسانى راگەیاندنیان بزانن چۆن و كەى و بەچى شێوە و ئامرازێك دەیگەیەنن ، ئەو كەسانە ناسراوبن بە كەسایەتى و رابردو و راستگۆییان وا كاریگەرى زیاترى دەبێت ، ئەوەش بەرپرسیارێتى مێژویە كە دەبێت هەوڵى چەواشەكردنى خەڵك نەدرێت . من پێم وایە یەكێتى نیشتمانى و لایەنەكانى تریش خەڵكێكى زۆرى راگەیاندنیان هەیە گەر بتوانن بە راستى و دروستى سود لە توانا و بەهرەكانیان وەربگرن ، رۆل و شێوە و شێوازى كار دەستنیشان بكرێت ، ئیمكانیات و هۆشیارى كادیر و ئەندامانیان كۆ بكەنەوە ، راستیەكان بە روونى و شەفافیەت بە ئەندامانیان بگەیەنن و پەرەوەردە و هوشیاریان بكەنەوە كە بتوانن لە سەربنەماى دروست راستیەكان بۆ خەڵك روون بكەنەوە ، داكوكى لە بەرنامە و سیاسەتیان لە سەر بنەماى دروست بكەن ، رانەكێشرین بۆ شەڕە جنێو و مهاتەرات و خوێنساردى خۆیان راگرن و راستگو بن ، ئەو لایەنەى ئەوە بكات سەركەوتو تر دەبێت ، بە راستى جەماوەر لە زۆربە دا تاقەتى لە شەرە جنێو هەڵوێستى ناوبازاڕى و چەواشەكارى نەماوە و واى لێهاتووە زۆر لە راستیكانیش لایان بشێوێت و براوى پێ نەكرێت .
دوو شیوازیش هەیە بۆ ئاراستەكردن : زیاترین زانیارى و راستى بو كۆمەلێكی تایبەت و گروپى پرۆفیشناڵى و كادیر ، زانیارى سادە وراست و بە شێوزاى دروست و بە شیوەى كورت و پوخت كە خەڵك لێى بگات بۆ زورترین كەس . راگەیاندنیش زانست و هونەرە و بەهەموو كەس و كەرەسەیەك وەك یەك ناكرێت ، هەیە نوسینى بەهێزە و ناتوانیت لە ناو گروپێكى بچوكیشدا مەبەستەكانی بەراستەوخۆ بگەیەنێت ، هەشە دەتوانێت لە ناو هەزاران كەس زور بە دروستى و روونى مەبەستەكان روون بكاتەوە و كاریگەرى بە سەرخەڵكەكەوەبحێ بهێلێت ، هەشە لە كەرەسەكانى بیستن یان پیشاندان دەتوانیت زیاتر رولى خۆى ببینێت ، هەشە تەنها دەتوانێت بۆ خەڵكى كەمى پسپور یان خوێندكار و فێخواز را و بۆچونى خوى دەربرێت هەشە توانى هەمووى هەیە... جا هەڵبژاردنى كەسایەتى و جۆرى كەرەسە و شێوازى پەیوەندى (راستەوخۆ یان ناراستەوخۆ، نوسراو و بیستراو یان بینراو) زۆر گرنگە جگە لە هەڵبژاردنى كات و شوێن و جۆرى ئەو كۆمەڵەى دەویسترێت كارى تێدا بكرێت وكارى بەسەردا بكرێت . بۆیە دەربرَینى چەند راستیەكى سادەى كورت رۆلى زور گەورەتر دەبینێت لە ناو جەماوەر لە باس كردن و رونكردنەە ى زۆرى كە راست یەكانى تێدا وون بن .
راگەیاندنیش ئەرك و بەرپرسیاریتەیەكى مێژوویە و ئەمانەتە بە سەرئەوانەى مومارەسەى دەكەن و دەبێت بە ویژدان بن ، رەنگە بەراستەخۆ یان ناراستەخۆ گەروەترین كاریگەریان هەبێت بە سەر روداو یان مەبەستێكەوە و ئەنجامەكانى زۆر پوزەتیف یان نەگەتیڤیش بێت بەسەركۆمەڵەوە .