پێکهاتەی داعش کە ئێستا پێی دەوترێ دەوڵەتی خیلافەی ئیسلامی بریتییە لە ئیسلامە توندرەوەکان کە پێشتر لە ناو قاعیدە کاریان کردووە، بەعسییەکان کە بەناوی عەودە و نەقشبەندیەوەن، بەشیک لە کۆنە ئەفسەرەکانی سوپای عیراقی پێشوو، جیش المجاهدین، چەکدارانی پورە العشرین و چەکدارانی عەشیرەتە سوننەکان، ..کۆمەڵێک گروپی تری سوننە.هەروەها لەناو ئەم دەوڵەتە ئیسلامییە زیاتر لە ٢٠٠٠ تا ٣٠٠٠ چەکداری تیایە کە هەڵگری پاسەپۆرتی ئەوروپیین یان ئەمریکی، زیاتر لە ٢٠٠٠٠ چەکداری غەیرە عیراقی تیایە لە سوری سعودی و یەمەنی،چەچانی،...هتد
ئەمانە بونەتە خاوەن چەکێکی زۆر کە لە سوپای عیراقەوە وەکو دەستکەوت بەدستیان هێنا، دەستیان بە سەر چەندین بیرە نەوت و پاڵاوگەدا گرتووە چ لە سوریا یان لە عیراق، سەرچاوەیەکی باشی پارەو داراییان بەدەستهێناوە هەندێ لە دەوڵەتانی کەنداو کۆمەکیان دەکەن، بە شێوەیەک کە داعش دەتوانێ درێژە بە ئیدارەی ململانێکان بدات چ لە گەڵ بەغدا و دیمەشق یان بەرامبەر بە کورد
ئەمانە بوونەتە مەترسییەکی گەورە لە سەر عیراق و سوریا و وڵاتانی کەنداو ورۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بونەتە مەترسییەک لە سەر بەرژەوەندییەکانی ئەوروپا و ئەمریکا، چونکە ستراتیجی ئەمانە ئەوەیە کە هەموو وڵاتانی ئیسلامی کە بەر لە ١٤٠٠ ساڵ ،لە ژیر ڕکیفی ئیسلامدا بوو زیندو بکەنەوە، هەر بۆیەش دراوی خۆیان چاپکردووە، دەستورێکیان -شرعە- دەرکردووە، نەخشەی ویلاتەکانی بە چاب گەیاندووە
شیعە بە رافیزە دەزانن، کورد بە مورتد و هەموو ئەو گرۆپە ئیسلامیانەی کە بەیعەتی خەلیفە بەغدادی ناکەن بە خوارج و موردتد لە قەڵەم ئەدەن، هەمو ئەم نەیارانە خوێنیان لە لایەن داعشەوە حەڵال کراوە

هەڵوێستی حکومەتی عیراق
،،هەر لە سەرتاوە مالیکی ئەمەی بە پیلانی دەرەکی لە قەڵەمدا و داوای خۆ تەییارکردنی کرد بۆ بەرەنگاربونەوەی، داوای لە مەرجەعەکانی نەجەف کرد کە بە هانایانەوە بێت چونکە بە هەڕەشەی دەزانن بۆ سەر شیعە، هەر بۆیە سیستانی فەتوایەکی دەرکرد بە ناوی -الجهاد الکفائی- لە ماوەی ١٥ ڕۆژدا زیاتر لە ملیۆنێک گەنجی شیعە لە ناوەڕاست و خوارووی عیراق چەکیان هەڵگرت بۆ ڕوبەڕوبونەوەی داعش.ئێستا لە هەوڵی ئەوەدان ڕێگە لە داعش بگرن کە پەلاماری بەغدا نەدات.

هەڵوێستی ئێران
ئێران پێی وایە کە پیلانێکی ئەمریکاو دەوڵەتانی کەنداوە بۆ دوولەت کردنی ئەو هیلالە شیعی یە کە بریتییە لە ئێران،عێراق، سوریا ولوبنان.بۆێە بە هەموو شیوەیەک دژایەتی دەکات، ئێران خوازیارە ئەگەرچی لە سەر کێشە ئەتۆمییەکەی لە گەڵ ئەمریکا نەگەیشتۆتە ڕێکەوتن، هەر هیچ نەبێت پێکەوە لە گەڵ ئەمریکا بۆ لیدانی داعش هاوکاری یەکتر بکەن، هەروەک ئەو
هاوکارییەی کە کردیان بۆ لێدانی قاعیدە لە ئەفغانستان

هەڵوێستی تورکیا
تورکیای ئەردۆغان هەر لە سەرەتای دروستبونی شۆرشی گەلانی سوریا بەر لە ٣ ساڵ دژ بە ڕژێمەکەی بەشار ئەلئەسەد کەوتە کۆمەک کردنی گروپە جیاجیاکانی ئۆپۆسزیۆنی سوریا، لە ناویاندا گروپە ئیسلامییە توندڕەوەکان وەکو جەبهەی نوسرە وداعش لە بەر دوو هۆ
١- بۆ ڕوخاندنی دەسەڵاتی عەلەوییەکان -ڕژێمەکەی بەشار ئەلئەسەد- بۆ ئەوەی نەتوانێ عەلەوییەکانی تورکیا هانبدات دژی حکومەتەکەی ئەردوغان
٢- بۆ سەرکوت کردنی کوردەکانی سوریا و نەهێلێت قەوارەیک دروستبکەن کە لە دواڕۆژدا ببێتە مەترسی بۆ سەر تورکیا
بەڵام پاش گۆڕانکارییەکانی ئەم دواییە تورکیا وەک شمشیرێکی دوولا تەماشای دەوڵەتی خیلافەی ئیسلامی دەکات، لە لایەک پێی باشە دەوڵەتۆکەیەکی سوننە بێتە ئاراوە لە نێوان تورکیا و هەردوو دەولەتی عەلەوی لە سوریا و دەوڵەتی شیعی لە و عێراق. لە لەیەکی ترەوە دەترسێت پروشکی ئاگرەکە بگاتە ناوەوەی تورکیا، وەزعی ئەوێش بەدەردی عێراق و سوریا بەرێت

هەڵوێستی وڵاتانی ئەوروپا
وڵاتانی ئەورۆپا دەوڵەتی خیلافەی ئیسلامی بە مەترسی لە قەلەم ئەدەن لە بەر دوو چەند هۆیەک
١- بەشێک لە چەکدارەکانی دەوڵەتی خیلافەی ئیسلامی هەڵگری پاسەپۆرتی ئەورۆپیین، مەترسی ئەوە هەیە ئەگەر بگەڕینەوە ئەوروپا، سەقامگیری ئەو ولاتانە بشێوێنن
٢- لە ڕووی ئابوری وە ئەو ناوچەیە سەرجاوەیەکی گرنگی نەوت و گازە، ترسی ئەوە هەیە کە ئەوروپا توشی ئەزمەیەکی ئابوری گەورە بکات، بەتایبەت کە ئێستا کێشەی ئوکرانیا لە ئارادایە، کە هێڵیکی گرنگی گازونەوت بە و وڵاتەدا بەرەو ئەوروپا تێدەپەڕێت.
٣- ترسی ئەوە هەیە کە بەرامبەر کوشتن و دەرکردنی مەسیحییەکان لە عیراق و سوریا، گرۆپە نازی و مەسیحییە توندڕەوەکانی ئەوروپا بکەونە لێدانی جالییەی ئیسلامی و عەرەبی و سەقامگیری وڵاتە ئەورۆپییەکان بشێوێت

هەڵوێستی ئەمریکا
، هەر لە سەرەتای داگیرکردنی موسڵەوە، ئەمریکا داوای لە مالیکی کرد کە ئەوان ناتوانن یارمەتی حکومەتە شیعییەکەی بدەن دژ بە سوننەکان، بۆیە داوا دەکات کە حکومەتێک لە عێراق بێتە کایەوە کە نوێنەرایەتی هەمو تایفەو نەتەوەکانی عێراق بکات، جگە لەوە ئەوەی بەیانکرد کە هێزی سەربازی نانێرێتەوە بۆ عێراق، بەلای ئەمریکا زۆر گرنگە کە ئەمنییەتی تورکیا و ئوردن و سعودییە و تا رادەیەک هەرێمی کوردستان بپارێزێت، بەڵام تا ئەم ساتە وەختە ئەمریکا دەڵێت با جارێ چاوەڕێ بکەین،با جارێ ببینین let us wait, let us see
جگە لە ناردنی چەند شارەزایەکی سەربازی و ئەمنی بۆ عێراق، هیچ هەنگاوێکی کۆنکریتی نەناوە، هێشتا سیناریۆکان ڕوون نـین.

دامەزراندنی دەوڵەتی کوردی
دەنگۆیەک هەیە کە دەڵێت، پێویستە ئەمریکا لە نێوان دوو دەوڵەتی ئیسلامی(خیلافەی ئیسلامی داعش لە موسل و دەوڵەتی شیعەی مالیکی لە بەغدا) پشتگیری لە دامەزراندنی دەوڵەتێکی کوردی بکات لە هەولێر، چونکە کورد تاقە هاوپەیمانی ئەمریکایە لە عێراق.
لەگەڵ دەستپێکردنی ڕوداوەکانی موسڵ دەستبەسەراگرتنی شارەکانی تکریت و بەشێک لە کەرکوک و دیالی لە لایەن داعشەوە، هەلێکی باش بۆ کورد هەلکەوت توانی بەشێکی زۆر لە ناوچە جێی ناکۆکەکان بهێنێتەوە ژێر ڕکێفی خۆی، بەشێکی بنەڕەتی ماددەی ١٤٠ جێبەجێ کرا.
ئێستا بارزانی دەڵێت ئێمە لە سەر دوو پلان کار ئەکەین، یەکەم هەوڵی ئەوە ئەدەین کە لە بەغدا حکومەتێکی وا پێک بێنین کە نوێنەرایەتی هەمو تایفەو نەتەوەکانی عێراق بکات بەڵێنی ئەوە بدات کە مافەکانی گەلی کوردستان جێبەچی بکات.دیارە لە ماوەی ئەو دەساڵەی ڕابوردودا حکومەتە یەک لەدوای یەکەکانی عێراق هەر بە هەمان ڕیتم پێک‌هێنران و کوردیش هەر هەمان داواکارییەکانی هەبو، وەلی هیچی لێ سەوز نەبوو، پیموایە لە حکومەتی تازەشدا هیچی لێهەڵناکڕێنین
پلانی دوەمیش ئەوەیە کە خەڵکی کوردستان لە ڕیگەی ڕیفراندۆمەوە چارەنوسی خۆی دیاری بکات و دەوڵەتی کوردستان دامەزرێ. دیارە بۆدامەزراندنی دەوڵەتی کوردی دەبێت یەکێک لە پێنج ئەندامەکەی مەجلیسی ئەمن یاداشتێک بداتە بانکی مۆن کە ئەو مەلەفە بخریتە دەنگدانەوە لە ئەنجومەنی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان.ئەگەر سەرکەوتنی بەدەستهێنا ئینجا رەمزێکی بۆ دائەنەن،مێز و چەند کورسییەک و سیستەمی دەنگدانی ئەلیکترۆنی و ئامێری تەرجەمەی فەوری بۆ دابین دەکەن لە ناو هۆڵی گەورەو رەسمی یوئێن بۆ تەرخان دەکەن، ڕەمزەکەش پێتی K دەبێت کە یەکەم پیتی ووشەی کوردستانە، واتە نوێنەرەکەی ئێمە لە تەنیشت دەوڵەتی کوێتەوە دائەنیشێت، چونکە یەکەم پیتی دەوڵەتەکەی ئەوانیش پیتی کافە،
پاشان ڕەزامەندی لە سەر دراو و ڕەمزی پاسەپۆرت کە ٣ پیتە و رەمزی فەزایەکی ئەلیکترۆنی کە دوو پیتە پێ ئەدرێ.
بەڵام پێش هەمو ئەم هەنگاوانە، کۆمەڵیک مەرج هەیە کە دەبێت حکومەتی هەرێم فەراهەمی بکات:
١- دەبێت دام و دەزگاکان و دەسەڵاتەکانی تەشریعی و تەنفیزی و دادوەری دەسەڵاتی چوارەم (میدیای ئازاد، ڕێکخراوە مەدەنییەکان،مافەکانی مرۆڤ، ..) چەسپابن وهەر یەکە ئیشی خۆی بکات، جگە لە نوێنەراییەتە دیبلۆمسییەکانی دەرەوە
٢- دەبێت دەستورێک واژۆ بکرێت کە زۆربەی خەڵک لێ ڕازی بێت، کە بە داخەوە هێشتا دەستورەکەی ئێمە نەگەڕاوەتەوە بۆ پەرلەمان
٣- دەبێت دراوێکمان هەبێت کە سیمبۆڵ و رەنگەکانی نواندنەوەی خاک و خەڵکەکە بێت
٤- دەبێت سروودی نیشتمانیمان و ئاڵایەکمان هەبێت کە زۆربەی خەڵکی کوردستان (کورد،تورکمان،مەسیحی، هەموو پێکهاتەکانی تر) بەهی خۆیانی بزانن
٥-دەبێت سۆپایەکی یەکگرتومان هەبێت، نەک هەر پارتە پێشمەرگەی خۆی هەبێت
٦- دەبێت ژیرخانێکی ئابوری باشمان هەبێت کە سبەینێ نەبین بە بار و ئەرک بە سەر یوئێنەوە.
٧- هەڵبژاردە وەرزشییەکان چێی خۆیان گردبێتەوە لە بۆنە وەرزشییە جیهانییەکان
لەمانەش گرنکتر ئەبێت قەناعەت بە عێراق و ئێران و تورکیا بکرێت کە بوونی دەوڵەتێکی کوردی لەو بەینەدا نابێتە مایەی سەرئێشە و کێشە بۆیان کە ئەمەیان کارە هەرە زەحمەتەکەیە، ڕەنگە ئەگەر ئەمریکا سایکس بیکۆیەکی تر جێبەجێبکات کە جێکەی کوردیشی وەک دەوڵەتێک تیا ببێتەوە کارەکە ڕەنگە نەختێک ئاسانتر ببێتەوە. چونکە ئێران هەر لە ئێستاوە دەڵێت دروستکردنی دەوڵەتێکی کورد، واتە قوتبونەوەی ئیسرائیلێکی تر،کە بە هەمو شێوەیەک دژایەتی دەکات
لە عێراقیش لە بەر ئەوەی ئێستا لاوازە ڕەنگە نەتوانێ ببێتە لەمپەڕێکی گەورە، تورکیای ئەردۆگانیش پێی باشە کە دوو دەوڵەتۆکەی کورد(لە هەولێر) سوننە (لە موسل) ببێتە دیوارێک لە نێون تورکیاو عێراقی شیعەدا.


پۆڵای موهەندیس/ ڤیەننا