ئەردۆگان بۆ وا دەكات ؟

Wednesday, 25/03/2015, 12:00

پاش گەرانەوەی لە سەردانەكەی ئەم دواییەی، ئەردوگان چەند لێدوانێكی تەنانەت دژ بە بۆچونەكانی پێشوی خۆی دا و، وەك ئەوەی بیەوێت لەم كاتەدا، لە پێناو سەركەوتن لەو هەڵبژاردنەی داهاتوو كە بە چارەنوسساز ناوزەدی دەكات، توندرەوەكان رازی بكات، بەڵام بەشێوەیەك قسە و رەفتار دەكات، كە خۆی خستۆتە نێو بەرەیەكەوە كە خەڵك وای دەبینن خۆی و حزبەكەی و بەرپرسانی تری حكومەتەكەی رۆڵ دابەش دەكەن و، ئەوەی لە توانایاندا بێت لە مانۆر و تەكتیك بەكاری دێنن بۆ زۆرتر كردنی دەنگەكانیان و زامنكردنی توانای كوتلەكەیان لە پەرلەمان بۆ بەدەستهێنانی زۆرینە، لە پێناو گۆرینی دەستور و ئەو چاكسازیەی كە ماوەیەكە بانگەشەی بۆ دەكەن بۆ قازانجی شخسی و حزبی خۆیان .
پاش ئاشكرابونی ئەو گەندەڵیە زۆرەی لە حكومەتەكەی ئۆردوگان رویدا وئینجا تەسككردنەوەی ئەو روبەری ئازادی و دیموكراسیەی لە توركیادا پێشتر هەبوو، بە گرتن و راوەدونان و ئەشكەنجەدان، نارازیبونی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و یەكێتی ئۆروپا و ریكخراوە نێو دەوڵەتیەكان و رێكخراوە ناحكومیەكانی لێكەوتەوە و بێزاریكردن و هاتنە دەنگ . تا رادەیەكی زۆر تێكچونی پەیوەندیە دیبلۆماسیەكانی توركیا لەگەڵ ئەمریكا و یەكێتی ئەورۆپا و ژمارەیەكی زۆری وڵاتانی عەرەبی، كزبونی توانا و دابەزینی رەسیدی ئۆردوگان لە ناوەوە و دەرەوەی لێكەوتەوە و، وای لە ئۆردوگان كرد بە دوای ئەڵتەرناتیڤێكی دیكەدا بگەرێت و لە نێوخۆشدا رۆڵێكی پێچەوانەی پێشتر بنوێنێت، تاوەكو بۆ خەڵكی نارازی بەتایبەتی توندرەوە نەتەوەییەكانی بیسلەمێنێت كە ئەو بەتەنیا نیە لەگەڵ چارەسەری پرسی كورد دا بێت و ئەوەتا ئەو لە هەنگاوێكی جێگری سەرۆكی حكومەتەكەی لە سەر پرسی كورد نارازیە و تەنانەت لەوكاتەدا ئەو لەدەرەوە بووە و ئەوەتا خەڵكی تر دەچنە پێشەوە و، ئەم نارازیە . بۆیە لێرەوە تاوەكو هەڵبژاردن لە هیچ بوارێكی نێوخۆییدا كە پەیوەندی بە كوردەوە هەبێت، ناتوانرێت چاوەرێی هەنگاوێكی ئەرێنی لە خودی ئۆردوگان بكرێت . بەڵكو بۆ زامنكردنی زۆرینەی دەنگەكان لە هەڵبژاردندا، پەنا بۆ شەیتانیش دەبات . ئەوەتا نێچیرڤان بەرزانی وەك دەستی راستی حكومەتەكەی ئەردۆگان لێدوان دەدات، ئەگەر لەسەر حیسابی دەنگی كوردیش بێت لە كوردستانی باكور سڵ ناكاتەوە لە قسەو رەفتاری خۆی .
لاتەریكبونی توركیا لە ناوچەكە پاش ئەو سیاسەتە خودپەرستی وتەسكبینی و هەڵانە دێت كە حكومەتەكەی ئۆردوگان لە ماوەی پێشودا پەیرەوی دەكرد، بە هۆكاری خودپەرستی و ئاواتی گەرانەوەی سەڵتەنەتەوە چەندین وڵاتی دۆست و نزیكی لەخۆی زیزكرد و بەرژەوەندیەكانی وڵاتەكەی خستە مەترسیەوە .
لەم بارودۆخەی توركیا و ئەردۆگاندا، بێگومان بەدوای جێگرەوە دەگەرێت، لەئاستی نێوخۆدا، هەوڵ دەدات توندرەوەكان بێلایەنەكان تارادەیەكی باش لە خۆی رازیبكات و، لەدەرەوەش پەیوەندیەكانی لەگەڵ وڵاتانی تر بەهێز بكات، وەك ئەوەی دەیبینین لە سەردانەكانی بۆ ئەفریقیا و ئەمریكای لاتین هەوڵی بۆ دەدات .
لەروانگەی جیاوازی بۆچونەكانی توركیا لەگەڵ ئەمریكا ویەكێتی ئەوروپا و وڵاتانی عەرەبی بۆ پرسە هەمەچەشنە نێوخۆیی و ناوچەییەكەش، ئێستا ئەردۆگان بەقەد چەند ساڵی پێشوو، لە هەوڵی كرندەوەی كەلێنێكدایە لەناوچەكەدا بۆ خۆ رێكخستنەوە و دروستكردنی پەیوەندی باش ئەگەر كاتیش بێت، لەم ماوەیەدا دەستپێشخەری تریش دەكات و هەوڵ دەدات ئەو وڵاتانە رازیبكات كە لەسەر پرسە ناوچەییەكە لەگەڵ یەكتردا ناكۆكن .
ئەوەی دیارە، ئەردۆگان دەیەوێت لەسەر میراتیە مێژویی و رۆشنبیریەكەی عوسمانیەكان رێگە دیبلۆماسیەكەی وڵاتەكی قیربكات و، بتوانێت بە ئاسانی ئەمجادی خۆی دروست بكاتەوە و دەسترۆیشتویی خۆی لەو ولاتە ئەفریقی و ئەمریكیە لاتینیەكانیش بسەپێنێت و، لەسەر ئەم راونین و بۆچونەشیدا چەندین هەنگاوی كردەیی ناوە، جارێك خەڵكی موسڵمانی ناوچەكە كۆدەكاتەوە و جارێكیش مزگەوتی عوسمانی لەوڵاتانی ئەمریكای لاتینی دروست دەكات و، لە لایەكی تریشەوە بە ناوی كاری خێرخوازی چالاكی لە وڵاتانی ئەفریقا دەكات و پەیوەندیەكانی لەگەڵ وڵاتە ئاسیاییەكانیش توندوتۆڵتر دەكاتەوە . ئەوەی بەزەقی دەردەكەوێت، توركیا لە بەشداریكردن و جێبەجێكردنی وەك ئەندامێكی ناتۆ ئەركەكانی بە سستی بەرێ دەكات، ئەمیش لەپێناو ئاسانكاریە لە جێبەجێ كردنی ئەو هەنگاوانەی كەلە چەسپاندنی ئەو ئەڵتەرناتیڤەیدایە كە لە خەیاڵیدا وێنای كێشاوە چەسپیوە . بۆیە هەروا لەخۆرا نیە كە ئۆردوگان لە پایتەختێكی وڵاتێكی ئەمریكای لاتینی وەك كۆڵۆمبیا دەڵێت، نابێت هەتاهەتایە جیهان لە ژێر ركێڤی بریارەكانی پێنج دەوڵەتە ئەندامە هەمیشەییەكەی ئەنجومەنی ئاسایش دا حوكمداری بكرێت و بمێنیتەوە .
لەم هەنگاو و لێدوان و هەڵوێست گۆرین و جێگۆركێیە نێوخۆیی و دەرەكیەی ئەردۆگان و توركیا جگە لە ئاواتی بەدیهێنانی خەونە بەردەوامەكەی تورك بۆ گێرانەوەی شكۆمەندی و سەڵتەنەت و رۆڵی توركیای قۆناغی عوسمانیەكان بەهەر رێگەیەك و بە هەر شێوەیەك بێت هیچی تر نیە . بۆیە لەم ماوەیەی پێشوودا، ئەگەر توركیا لە نێوخۆی خۆیدا دەستی بۆ هەندێك كاری بڤە بردبێت، ئەویش تەنها لە پێناو مەیسەر كردنی رێگەیەك بووە بۆ خۆسەپاندن و جێگیربونی سەڵتەنەت و سوڵتان بووە، بۆ ئەوەی لە خەیاڵی خۆیدا، لە داهاتودا بتوانێت بە بەهێزكردنی وەزعی نێوخۆ و باری ئابووری و سیاسی بە روبەرێكی فراوان و توندتر دەستی زیاتر بگاتە ناوچەكە و حوكمی ناوچەكە بگات وخۆی بسەپێنێت وئەگەر بۆی بكرێت لە ئێرانی بسەنێتەوە و، لە پەیوەندیەكانی لەگەڵ وڵاتانی ئەمریكا و ئەوروپا وئەمریكای لاتین و ئەفریقا و ئاسیاش رۆڵی جەمسەرێكی بەهێز بگێرێت، ئەگینا توركیا قەت باوەری بە دابینكردنی مافی پێكهاتە نێوخۆییەكانی خۆی نەبووە كە لەگەل ئاوات و ئامانج و خەونەكانیاندا بگونجێت و، لە پێناو رایی كردنی كارەكانی خۆی و بەدیهێنانی ئامانجی دەوڵەتە سوڵتانیەتەكەی، زۆرێك لە لایەن و كەسایەتیە نێوخۆیی و دەرەكیەكانی توركیا بەكار دێنێت و، لە پێشەوەی هەموو كەس و لایەك سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان دەبینین، وەك كەواسوری بەرلەشكر لە بەدەستهێنانی دەنگی زیاتر بۆ ئۆردوگان لێدوان دەدات و هەڵوێست دەنوێنێت، ئەگەر لە سەر حیسابی ئامانجە بنەرەتیەكانی گەلی كوردیش بێت .