قەیرانە سەرەکیەکانی کۆمەڵگای کوردستان!

Sunday, 16/06/2013, 12:00

پەندێکی کوردی هەیە دەڵێت ماڵ لە خۆی نە بوو میوانیشی لێ پەیدابوو، یان پەندێکی عەرەبی هەیە دەڵێت (هل باب علی هل خرابە) یان ئەم دەرگایەش بۆ ئەو کەلاوەیە ئەمەش یانی هەر شتێ قابیلی شتێکە.
کۆمەڵگای کوردستان گەلێ گرفتی زۆری هەیە، گرنگترینیان گرفتی یەکلانەبوونەوەی چارەنووسی سیاسی بە فعلی و بەرهەمی نەتەوەیی و داهاتی نەتەوەیی بە گەرەنتی و کۆمەڵگایەکی بەرهەمهێن و نەبوونی سیادە بەسەر ئاسایشی نەتەوەییە کە ئەویش خۆی لە چارەنووسی سیاسی کۆمەڵگا دەدۆزێتەوە.
هەتا ئێستا خەڵکی کوردستان فەهمیان بۆ دەسەڵاتی نەتەوەیی شمولی و بە زانستی نیە بەداخەوە هەموویان لە ڕوانگەی حزبیەوە کار دەکەن و ستراتیژیەکی شمولی و سەرخەتێکی سیاسی یەکگرتوو لەم بارەوە لە پراکتیکدا وجودی نیە. لەم بیست ساڵەی ڕابردوو کە کوردستان وەکو پارچەیەکی جوگرافی ئازاد لە ناوچەکە توانی مەسەلەی ئاسایشی شارەکان بپارێزێ و خەڵک و هێزە ئەمنیەکان کاری باشیان کردووە بۆ ئارامی ئەم سێ شارەی کە لە ژێر دوو حزبدا حوکمڕانی دەکرێن. نەبوونی هزر و هێزێکی نەتەوەیی یەکگرتوو کامل کارکردن لە هەموو ئاستەکاندا نەبووەو نیە چۆن ئێمە لە هەندەرانیش یەکگرتوو نین و هەریەکەمان ئاش لە باراشێک لێ دەکات هەروا هێزەکان پارچە پارچە دەبن و قازانجی حزبی و ڕێکخراوەیی زاڵ دەبێت بەسەر قازانجی بەرزی نەتەوەیی. ئەمەش قوربانیەکی سیاسەتەکان و ڕووداوەکانی ڕابردووی کۆمەڵگان و میللەتی کورد توانای بڕینی نیە. یان سەرکردە سیاسیەکانی کورد قوربانی بۆ بڕینی ئەم قۆناغە نادەن لە مێژووی سیاسی کۆمەڵگادا.
لایەنێکی تری گرنگ لە ژیانی کۆمەڵگای کوردستان بوونی گەندەڵیە لە ئاستێکی بەرین ولە هەموو مەیدانەکانی ژیاندا.
گەندەڵی لە ئیدارەی دەوڵەت و دەزگا حکومیەکانی کوردستان وەرگێڕاوی هەمان ئەم ئیدارەو مۆدێلە حزبیەیە کە مرۆڤەکان پێ ی گۆش دراون گەندەڵی ڕێگرە لەبەدەم پیادەکردنی ستراتیژیەکی دروستی کامڵ بۆ نەتەوە. گەندەڵی ڕیشەیەکی قووڵی هەیە و لە کەڵتوور و ستراکتووری کۆمەڵگا ڕەگی داکوتاوەو مرۆڤەکان ی سەر بەدەزگا حکومیەکان و مەسولەکان مێژوویەکیان لەگەڵ هەیە، خەڵکی باوەڕی بەم دام و دەزگایە کەم بووە چونکە گەندەڵی و بەهەدەر دانی سامانی کۆمەڵایەتی و نیشتمانی بینیووە، هەرواش نەوە بۆ نەوەی دەگێڕنەوە. ئەوەی دوێنێ هیچی نەبوو ئەمڕۆ بە حوکمی پایەی سیاسی سەرمایەداری زەبەلاحە و هەموو ستراتیژە سەرەکیانی کۆمەڵگای لە بیرکردووە تەنها گرنگ بە سامان و داهاتەکان و ئایندەی نەوەکانی خۆی دەدات، لە جیاتی گەل و هاونیشتمانیان. ئەو دەستە نەزاهەیەش بۆ چارەسەری دیاریکراوە لە پراکتیکدا بێ دەسەڵاتترین دەزگا دەبێ چونکە ئەم وەزعە ئاڵۆزەی کە گەندەڵی دروست کردووە لە توانای سەرۆک و دەستەی نەزاهە زۆر گەورەترن بەکورتی خودی دامەزراندنیشی بە شێکە لە خودی گەندەڵی نەک چارەسەری.
ئەمڕۆ هەڵبژاردنەکان و مەسەلەی شەفاف نەبوون لە دەنگدان بۆ هەمووان ڕوونە، جا چ بە کڕینی دەنگ بێت یان بە چاوسوورکردنەوە بێت یان بە نان بڕین و بە خۆشی بێت یان بە تەزویر و تەزویرکاری بێ، چونکە دەبێ حزبەکەمان سەرکەوێ. حزب و حزبایەتی هەقی شەرعی هەموو مرۆڤێکە و دەبێ هەرواش بمێنێ و دیفاعکردن لە سیاسەتی حزب و ستراتیژیەکەی دەبێ هەروا بۆ ئەندامانی هەر حزبێ واردە و ئەلف و بای سیاسەتە بەڵام کاتێ حزبێ دەسەڵات دەگرێتە دەست لە وەزعی میللەتێکی وەکو ئێمە ناکرێ بەم شێوەیە کاربکرێ و هەموو داهاتی دەوڵەت و ئیمکاناتی دەوڵەت بۆحزب ئاوەڵابن ئەم فەهمە زۆر ترسناکە و دیکتاتۆر دروست دەکات وکۆمەڵگای فرە نەتەوەیی و بەیەکەوەژیان لە ناو دەبات و کۆمەڵە کەسێ دەکاتە خاوەن و دەسەڵاتی سەروەر و خاوەن سەرمایە و میدیا و هتد. ئەمە خۆی دەبێ ڕێگەی پێ نەدرێ. لەم نێوەشدا بوونی ئازادی سیاسی و بەیان و عەقیدە و هەموو ئازادیە فەردیەکان قۆرخ دەکرێت و مرۆڤ دەکاتە کۆیلەی کۆمەڵە کەسانێ. ئەگەر کەسێ یان حزبێ شانازی بە کۆیلەتی خۆی دەکات دەکرێ ڕێز لە ئیدیای بگرین بەڵام بۆ کۆمەڵگا ناکرێ بە گشتی بکرێتەوە. لەبەرەنجام دا کۆمەڵگای بەرخۆر دەبێتە ئەنجامی کۆتایی و هێزی کاری کرێگرتە دەبێتە کۆیلەی ڕاستەقینە. کە ئەمە ترسناکترین دەست پێکە بۆ کۆمەڵگا و دەبێ بە هەموو توانایەک ڕێگای لێ بگیرێ.
دەستوور دەتوانێ بنەماکانی چارەسەری هەموو گرفتەکانی کۆمەڵگا دابرێژێ و کۆمەڵگا کار لەسەر ئەم دەستوورە بکات، مەسەلەی دەستوور لە کوردستان دەبێ هەموو لایەنەکانی ژیانی کۆمەڵگا بگرێتەوە و کەسانی پسپۆر و شارەزا بە وەزعی کوردستان و مەسەلە کەڵتووری و فەرهەنگیەکان و لەگەڵ بنەما سەرەکیەکانی ئازادی و مافەکانی مرۆڤایەتی کە لە تەواوی ووڵاتانی پیشکەوتووی دونیا هەن دەبێ. لەگەڵ هەموو ئەمانە بێنەوە.
بەڵام ئەگەر دەستوورێ سەرچاوەیەکەی ئاینێکی ئاسمانی بێت حەتمەن نەک بۆ کەسێ کە بێ باوەڕە یان باوەڕی هەر نیە تووشی کارەسات دەبێ بەڵکو بۆ کەسێکی بەدینی ئاینێکی تری ئاسمانیش هەمان مەسەلەیە بەڵام بەجۆرێکی تر. لەگەڵ ئەوەش خەڵکی لە کوردستان ئەوەندە شارەزاییان لە دەستوور و تەنانەت ماف و ئەرکەکانیشیان نیە و خودی ئینتما و ناسیونالیست بوونی مرۆڤەکان لە روانگەی حزبیە و لایەنگری سەرۆک و کەسایەتیە سیاسیەکانەوە هەیە. لەم ڕووە هیچ سەرکردەیەکی سیاسی کورد بە چەپ و ڕاست و ئیسلامی و علمانی لە مەسەلەی ئازادی و دیموکراسی ناو خودی حزبی خۆشیان ڕێگا بە ئازادی و دیموکراسی نادەن بۆ خودی ئەندامانی خۆشیان نەک نەیار و ئەوانەی باوەڕی جیاجیایان هەیە. یەکتر قەبووڵکردن و هاودەنگی و هاوڕەنگی لەیەک سەنگەردا هەروا ئاسان نیە و بۆتە یەکتر ڕەفز کردن و بچوککردنەوە و شکاندن لە کەڵتووری ڕێکخراوەیی جێگیرکراوەو پراکتیکی حزبی لە کوردستان نیشانی داوە هیچ ڕابەرێ لەوی تریان باشتر نیە ئەگەر دەسەڵاتی هەبێ.
ڕەشنووسێ ئێستا هەیە و حزبێ پێی لەسەردادەگرێ و حزبەکانی تریش دەیانەوێ بیگێرنەوە پەرلەمان، لەگەڵ ڕێزم بۆ پەرلەمانتارانی کوردستان ئەم بەڕێزانە تەنها بیریان لەلای شوقە و مەعاش و سەرکەوتنی حزبە و بەس نە توانای لێکدانەوەیان هەیە و نە دەیانەوێ وزۆربەیان نە دەتوانن بیربکەنەوە خۆ ئەگەر حزب بڵێ ئەم بەردە ئاوە دەڵێن بەڵێ ئاوە نا ئەم ماستە ڕەشە دەڵین بەڵێ ڕەشە ئەوەنیە موویەکی تێدایە. ئەم خەیاڵ خۆشیەی ئۆپۆزیسیۆن مانایەکی زانستی نیە. هەرچەندە کردنی پەرلەمان بە سەرچاوەو ئۆرگانێکی سەرەکی لە کوردستان کاریكی پۆزەتیڤە . بەڵام ئەم دەورەیەی پەرلەمان گومانم هەیە توانای ساغکردنەوەی مەسەلەیەکی وا گرنگی هەبێ.
کۆمەڵگای کوردستان بە داخەوە توانای چارەسەری قەیران و بڕینی قۆناغیان نیە،هێشتا قەیرانێک چارەسەر نەبووە قەیرانێکی تر دێتە سەر بەکورتی دەتوانین بڵێن کوردستان مەیدانی کەڵەکە بوونی گرفتەکانە و ئەمەش هەمووی سەرچاوەی لە سیاسەتی سەرکردایەتی حزبە دەسەڵاتدارەوەکانەوە گرتووە و بەشێکیشی کەڵتووری کۆمەڵگا و ڕێکخراوەیین لە ژیانی سیاسی کۆمەڵگادا.
خۆ تائێستا دراسەیەکی زانستی لە کوردستان نەکراوە بۆچی ئەم کۆمەڵگایە ناتوانێ وەرچەرخانێ لە ژیانی سیاسی و کۆمەڵایەتی و فەرهەنگ ی بکات و لە جیاتی بەرەوپێشەوە هەنگاو بنێ ئەوە لە زۆر ڕووەوە بۆ دواوە هەنگاوی گرتووە و ناتوانێ لە کۆت و بەندە کانی ڕابردووی خۆی ڕزگاربێت.
بەڵام واقعی کۆمەڵگا ئەمەی فەرزکردووە لە پەیوەندی بە دوو فاکتەری مێژووی و سیاسی و دواتریش پەروەردەی و خوێندن و کەڵتووری کۆمەڵگا ، بەنموونە سیستەمی خوێندنی سویدی لە کوردستان بەکەیفی وەزیرێ هەلبژێردرا و بەبێ ئەوەی بیر لە کەرەستە و ئامرازی پێویست بۆ ئەم سیستەمە و کەڵتووری کۆمەڵگا بکرێتەوە. جا هەموو سیاسەتەکانی کابینەکانی حکومەت هەروا ڕەت بوونەو هیچ لێپرسینەوەیەک نیە نە بەهەدەردانی سامانی نەتەوەیی و نەوەکانی کۆمەڵگا بەنموونە زۆر لە هاووڵاتیان دەکوژرێن چ ژن چ پیاو تا ئیستا زانستی تاوان لە کۆمەڵگا لە میدیای کوردیدا جێگای خۆی نەگرتووە.
هەر خوا ڕەحم بە نەوەی ئایندە بکات، مەڕمەڕی پێشەوەی خانووەکان باران دەیڕزێنتەوە مێشکی نەوەکانیش ئەم بێ سەروبەریە تێک و پێکی دەدا. قەیرانی داهاتوو گرفتە ژینگەییەکانەو خەڵکی تووشی دەردو جەڵتەی جۆراوجۆر دەکات، نە خێر ئەمجارە پریشکی شەڕێکی ناوچەییە کە لە سوریاوە سەرچاوەی گرتووە و ماددەی ١٤٠ بەبەر باهۆزی تۆپەکانی ئۆپراسیۆنی دیجلە و جزیرە و بادیە دەکەون و میللەتی کوردیش خەریکی یەکلاکردنەوەی ناوەخۆیەتی و دیکتاتۆری داهاتوو دروست نەبێ لە کاتێکا ووڵات هیچ ستاتۆس (پلە- یان ئاست)ی لە ئینتەرناسیۆناڵدا نیە، ئایا لە جیاتی هەموو ئەمانە باش نەبوو چارەنووسی گەل لە کۆبوونەوەی گشتیەکانی گەلەوە یەکلا بکرێتەوە نەک لە ژوورە داخراوەکان کە سەرچاوەی قەیرانەکانن. میللەتی کورد هێشتا لە جیوپۆلیتەکەکەی کۆندا دەژی و هەمان فاکتەری دەرەکی ترسناکیە مێژوویەکان ماون کە هەبوون و ڕەزالەتیەکانی ڕابردوو بوون . گەلانی ناوچەکە و دەرووبەری میللەتی کورد هێشتا ئەوانیش توانای قەبووڵکردنی کیانێکی تری نەتەوەیەکی تر ناکەن و ستراتیژی ئەوان بەرامبەر بە میللەتی کورد هیچ ئاڵوگۆڕی بەسەردانەهاتووە و هیچ دیاردەیەک بۆ ئاڵوگۆڕی لە ئارادانیە لەم نزیکانە. هەر هێزێ باوەڕی وابێ کەوا ترسناکی دەرەکی نەماوە بیرێکی نادروست و واقعی نیە.
لە ئێستادا دیپلۆماسیەتی میللەتی کوردیش لە ئاستێکی وا بەرزنیە بتوانێ هەموو ئەمانە ببڕێ بۆیە تاکە ڕێگا بۆ گەلی کورد وەک گرەنتیەک بۆ ڕزگاربوون ئەوا یەکگرتن و بەیەکەوە کارکردن و چاکسازی ناوەخۆ و دروستکردنی کۆمەڵگایەکی بەرهەم هێن و دابەشکرنێکی عادیلانەیە و هیچی تر لەم دەورانە مێژوویەدا. بەڵام وا دۆلاری نەوت و بودجە بەرچاوی مەسولە کانی حزبە دەسەڵاتدارەکانی تەنیوە خێل و خواری کردوون و دونیا بە جۆرێکی تر دەبینن و زۆر بێ باکن لە گەل و کۆمەڵگا ڕۆژێ دێ پەنجەی شەرمەزاری دەگەزن، نموونەی ئەمانە زۆرن لە مێژووی ڕۆژهەڵاتی ناوەندا بەڵام ئەوکاتیش درەنگە و سوودی نیە.