كۆنفرانسی ئابووریی ههرێمی كوردستان / عێراق له مۆنیخ
Monday, 02/03/2009, 12:00
ه رۆژی دووشهممهی رێكهوتی 16/2/2009 دا، كۆنفرانسێك بهو نێوهی سهرهوه له ساڵۆنی ئهكادێمیای ژووری پیشهسازی و بازرگانی شاری مۆنیخ و ههرێمی باڤاریا بهسترا، كه یهكێكه له ههرێمه ههره گهورهكانی ئهڵمانیای فیدراڵی، بهنیازی رهخساندنی بوارێك بۆ خاوهن فابریكه و كارگه و ههندازیاران و پیشهسازهكانی ئهم ههرێمه و ئهلمانیا به گشتی، تا بتوانن توانست و ههلومهرجی كاركردن و وهبهرهێنان له ههرێمی كوردستان و، لهو رێیهشهوه له عێراقدا، ههڵبسهنگێنن.
گومان لهوهدا نییه كه كوردستان وڵاتێكه لهسهر نهخشهی رامیاریی نێونهتهوهیی، شوێنێكی دیاریكراوی نییه. چۆنكه كوردستان، نه ههمووی و، نه هیچ بهشێكی ، نهبووه به دهوڵهت. لهبهرئهوه، وهك وڵاتێكی جیاواز دانی پێدانانرێ. ئهمهی، كه ماوهی چهند ساڵێكه، وهك "ههرێمی كوردستانی عێراق"، به پێی ئهو دهستووره پڕ له كونو كهلهبهرهی كه پاش ههرهسهێنانی دهوڵهتی عێراق هاتووهته كایه و، دواڕۆژ و چارهنووسیشی رۆناك نییه، جارێ، له ئهنجامی بێدهسهڵاتیی دهوڵهتی عێراقهوه، لهسهر كاغهز بهو نێوهوه بانگدهكرێ، ئهگهرچی، نێونانی ئهو نێوچهیهش به "ههرێمی كوردستانی عێراق" راست نییه، چۆنكه ئهو سهرزهوییه، تهواوی باشووری كوردستان ناگرێته خۆی، بهڵكو تهنێ سێ ستان دهگرێتهوه. ههر لهبهر ئهوهشه، بهزۆری، له نووسینهكانمدا به ههرێمی سێستان نێویدهبهم.
سهركردهكانی حیزبه كوردزمانهكان، بهتایبهتی دهسهڵاتدارانی پارتی و یهكێتی، خوا تهمهنیان لهوه درێژتر بكات، پاش ئهوهی نابهرپرسیارانه و جرتوفرتكهرانه، دهوڵهتی داڕووخاو و لهنێوچووی عێراقیان، بهدهستی كورد خۆی، دروستكردهوه و، روویانكرده عێراقچێتییهكی ، له عێراقچێتیی عهرهبهكان خهستتر و، كوردستانیان بهجۆرێك خسته پشتگوێی بهرژهوهندیی حیزبحزبێنهوه، كه له سهرهتاییترین خزمهتی شارستانێتی، وهك ئاوی خواردنهوه و كارهبا و سووتهمهنی و دهرمان و سادهترین بڕشتی كشتوكاڵی و ئاژهڵی بێبهشه و، تهنانهت ئاوو ماست و توور و گێزهر و چهقالهشی لهدهرهوه بۆدێ، ناچارماون لهژێر گوشاری جهماوهری بهشمهینهتی كوردستاندا، بهپهلهپروزكێ و بهبێ نهخشه و پیلانی زانستانه و، به ههراجكردنی نهوتی نێوچهی ژێر دهسهڵاتیان، به دوای خاوهنكار و فابریكه و پیشهسازانی بیانیدا بگهڕێن و، به پێدانی گهلێك سهرهتی (امتیاز) ، دهیانهوێ بیانهێننه كوردستان، به ئامانجی وهبهرهێنان، ئهم كۆنفرانسهی مۆنیخیش، ههوڵدانێكی درهنگكات بوو بهرهو ئهو مهبهسته.
ئهز، وهك زانستكارێكی زانستی رامیاری (پۆلیتۆلۆگ) و كوردۆلۆگ و وتارنووسی رۆژنامه، بهشداریی ئهو كۆنفرانسهم كرد، ئهوهش به بانگێشتی بهرپرسیاری ژووری پیشهسازیی و بازرگانیی شاری مۆنیخ و باڤاریا، نهك به بانگێشتی دوو حیزبه كوردزمانهكه. چۆنكه ئهو كۆنفرانسه كۆنفرانسێكی داخراو بوو، كه وهك گوترا، به دهستپێشكهریی بهرێز بایز تالهبانی، وهزیری دارایی ههرێم رێكخرابوو. ئهو كوردانهی لهوهدا بهشداربوون، سایان ئهندامهكانی ئهو شانده بوون كه له كوردستانهوه هاتبوون، یان لهوانه بوون كه له ئهڵمانیا دهژین و سهر بهو دوو حیزبهن. شاندی حكوومهت حهوت كهس و، ئهوانی دیش 50-60 كهس بوون. ژمارهی بهشداربووانی ئهلمانیش. خۆی له دووسهت كهسێك دهدا، ئهوهی لێرهدا باسیدهكهم كورتهیهكی بێلایهنانهی ئهو سهرنجهیه كه لهو كۆنفرانسهوه وهرمگرتووه.
كۆنفرانس، دهبوو بهپێی پیلان لهكاتی ههشتو نیوی بهیانییهوه دهستپێبكات به پشكنینی نێوی بهشداربووان و، قاوه خواردنهوه و له 9.25 دا بكرێتهوه. بهڵام ژمارهیهكی زۆری كوردهكان، وهك رهوشتی ههمیشهییان درهنگ گهیشتنهجێ. كه له یهكێك له كورده ئامادهبووهكانم پرسی، كهینێ كۆنفرانس دهستپێدهكات؟ گوتی: كوردهكان له هۆتێل دواكهوتوون و لهنێو خۆشیاندا، لهوهپێش، دهمهقاڵێكیان بووه و، كاك عومهر فهتاحیش هێشتا نهگهیشتووه، كه گهیشت دهستپێدهكات. گوتم كهینێ دهگات؟ گوتی: "ههركاتێك ژمارهیهك خهلكت دی، خۆیان شڵهژاندبوو و ههناسهیان لهبهر خۆیان بڕیبوو، ئهوا بزانه كاك عومهر گهیشتووه".
بهڕێوهبهری بهرنامهی كۆنفرانسهكه بهڕێز ئهلێكساندهر هوێكله بوو كه جێگری بهڕێوهبهری كاروباری ئابووریی دهرهوهیه، ههر ئهو بوو كه پرۆفیسۆر دوكتۆر ئێریش گرایپلی سهرۆكی ژووری پیشهسازی و بازرگانیی مۆنیخ و باكووری باڤاریای پێشكێش كرد و، ئهویش به وشهیهكی كورت بهخێرهاتنی میوانهكان و بهشدارانی كرد و، هیوای سهركهوتنی كۆنفرانسهكهی خواست. ئهوجا بهڕێز مارتین تسایل وهزیری ههرێمی فیدرالیی باڤاریا بۆ كاروباری ژێرخانی ئابووری و ترافیك و تێكنۆلۆژیا، باسی بوارهكانی هاوكاریی نێوان ههرێمی باڤاریا و ههرێمی كوردستانی عێراقی كرد لهباری ئابوورییهوه و، خۆشبینیی خۆی لهو رووهوه دهربڕی. پاش وی، بهڕێز عومهر فهتاح، جێگری سهرۆكوهزیرانی حكوومهتی ههرێم، بهزمانی كوردی، باسی "پرۆژهكانی ئاوهدانكردنهوه و بهرزكردنهوهی ژیانی خهلكی ههرێمی كرد" لهلایهن حكوومهتی ههرێمهوه، ئهمهش له چوارجێوهی باسێكدا لهبارهی ئابووریی ههرێمی كوردستانهوه. پاش ئهویش، وهزیری دارایی ههرێم بهڕێز سهعید محهممهد تاڵهبانی باسی "پهرجۆ" (موعجیزه)ی ئابووریی كورد و شێوهی ئامادهكردنی سهرمایهی دارایی بۆ ئهو كارانهی ههرێم كرد. به تهواوبوونی قسهكانی ئهو بهڕێزه، بۆ ماوهی چارهكێك رێدرا به پرسیاركردن و وهرامدانهوه. لهو كاتهدا دهرفهتێك رهخسا بۆم كه داوای قسهكردن بكهم، كه رێدراپێم گوتم: راسته كوردستان پێویستی به دامهزراندنی ژێرخانێكی پتهوی ئابووری ههیه، بهڵام ئهو ژێرخانه كاتێك دهتوانێ بكهوێته كار كه پڕبهپڕی ئهوه، كادری تهكنیكی و پیشهسازی و بازرگانی له كوردستان خۆیدا ههبێ. ئهو كادرانهش دهبێ ههر له ئێستهوه پێبگهیهندرێن. لهبهر ئهوه پێشننیازێك دهكهم، كه له ده دوانزه ساڵ لهمهوبهرهوه، چهند جارێك كردوومه، ئهمهش ئهوهیه كه ئهڵمانیا زانستگهیهكی تێكنۆلۆژی له شاری ههڵهبجه دابمهزرێنێ، ئهو شارهی كه بهچهكی كیمیایی گهلكوژی لێكرا، بهجۆرێك كه له پێنج خولهكهدا، پێنج ههزار كهس كوژران و ده ههزار كهسیش ماون كه زۆربهی زۆریان ههتا ئهوڕۆ له ژێر كاركردی ئهو چهكانهدا دهناڵێنن. دامهزراندنی ئهو زانستگهیه لهلایهن حكوومهتی باڤاریای ئهڵمانیاوه، دهبێته ههنگاوی یهكهم بۆ دامهزراندنی ژێرخانی ئابووری و دروستكردنی دۆستایهتی لهنێوان ههردوولادا".
پاش ئهم قسانه كه ههرچهنده بهزمانێكی دوور له ههڵچوون كردم، بهڵام بهشێوهیهكی ناڕاستهوخۆ، ئهو قهرزهم خسته پێشچاو، كه لهسهر ئهڵمانیایه تا بیداتهوه به خهڵكی ههڵهبجه، سهرۆكی ژووری پیشهسازی و ئابووریی باڤاریا زوو له مهبهستهكه گهیشت و گوتی ئهو بابهته پێویستی به لێدوانه لهلایهن ههردوو لاوه (واته: كورد و ئهلمان). ئهمهش ههلێكی زێڕین بوو، ئهگهر بهاتایه و نوێنهرهكانی حكوومهتی ههرێم دهستبهجێ بكهوتنایه قسه و بیانگوتایه، "ئێمهش پشتگیریی ئهم پێشنیازه دهكهین و ئامادهین پێكهوه باسی بكهین لهگهڵتان". بهڵام هیچ كامێكیان بهلای ئهوهدا نهچوون و، دیاره، لهبهر ئهوه بوو كه قسهكه قسهی خۆیان نهبوو، ئهوانیش دژی ههموو پێشنیازێكن كه فهرموودهی خۆیان نهبێ. ئهمه له كاتێكدا، كه دامهزراندنی زانستگهیهكی تێكنۆلۆژیی ئهلمانی، دهبێته بنكهیهكی گرنگ بۆ پێوهندیی كورد به زانست و تهكنیكی مۆدێرنی ئهورووپاوه. شایانی باسه، لهكاتی پشووی دوای ئهو قسانهدا، كه بهرێز عومهر فهتاح بۆ چوونه دهرهوه له ساڵۆن بهلای مندا تێپهڕی، كه له دوای دواوه و نێزیك دهرگهوه دانیشتبووم و، سڵاوی كرد و پاش چاك و چۆنی گوتی قسهكانمی بهدڵ بووه، گوتم ئهی بۆ پشتگیریی ناكهن و لهسهری ناڕۆن؟ ئێدی هیچ قسهی نهكرد.
پاش پشوویهكی كورت، بهڕێز نازهنین وسوو، وهزیری ئاوهدانكردنهوهی شار و ههرێم، باسی بواری كاركردنی بۆ كاروهرگرهكانی ئهڵمان كرد. دوای ئهوهش، ژمارهیهك له كاروهرگرهكانی ئهڵمان باسی ئهزموونی خۆیان له كوردستاندا كرد و، لهباری بواری بازرگانی و سهروهریی قانوونیشهوه لێیدوان. پاش ئهوه، لهلایهن خاوهن فابریكهكان و كاروهرگرهكانهوه گهلێك پرسیار كرا، كه بهشی زۆریان گومان دهربڕین بوو لهوهی ئایه دهتوانرێ بێ پرسی بهغدا كار له كوردستاندا بگیریته دهست، له كاتێكدا كه كوردستان ههرێمێكی عێراقه، نهك دهوڵهتێكی سهربهخۆ. ههروهها باسی گهرهنتی دهكرا بۆ كاروهرگران و، بوونی سیستهمێكی بانكی پشتپێبهستراو له كوردستاندا، خرایه بهرپرسیار.
له پشووی نانخواردنی نیوهڕۆ دا كه ماوهی دهژمێرێك پتر درێژهیكێشا و ئهز لهو نێوهڕۆخوانهدا بهشداریم نهكرد لهگهڵیان و، له ساڵۆنهكهدا مامهوه، ژمارهیهك له خاوهنكارهكان و ههندازیارهكان هاتنه لامهوه و گهلێك پرسیاریانكرد لێم لهبارهی كوردستان و عێراقهوه و ئهزژی بهشێوهیهكی راست و دروست و بابهتانه وهرامم دانهوه و، گوتم كوردستان وڵاتی سێ جۆره وزهیه ، نهوت و ئاو و ههتاو، ئهوانیش زۆر سوپاسبژێر بوون. پێشمگوتن كه ئێوه داوای گهرهنتی دهكهن مافی خۆتانه، بهڵام دهبێ ئێوهش گهرهنتی بدهن به كورد.
پاشنیوهڕۆ، دوو وتار خوێندرانهوه، یهكێكیان لهلایهن بهڕێز هێرش موحهڕهم محهممهد ئهمین، وهزیری سهرمایهخستنهكار له ههرێم، كه لهوهدا باسی بواری سهرمایه خستنهكاری له ههرێمدا لهلایهن بیانیانهوه، به بهڵگهی ژمارهكاری (ستاتیستیك) هێنایه بهرباس.
وتارهكهی دیش، لهلایهن بهرێز دارا جهلیل خهلیلهوه بوو، كه وهك سهركردهی ژووری بازرگانیی كورد، نێوی له لیستهی بهرنامهكهدا هاتبوو. وتارهكهی لهبارهی ئهوهوه بوو كه كوردستان دهرگهیهكه بۆ چوونه نێو عێراق و، زاتی دهنایه بهر خاوهنكارهكان و كاروهرگرهكان كه بچنه نێو بازاڕهكانی كوردستانهوه كه وڵاتێكی ئارامه و، لهوێشهوه بواریان دهستدهكهوێ بۆ بازرگانیكردن لهگهڵ عێراق، كه هێشتا تهواو ئارام نییه و، دهیگوت حكوومهتی ههرێم ئامادهی ههموو جۆره یارمهتییهكه، كه ئهم قسهیهش لهلایهن ههموو بهرپرسیاره كوردهكانی كۆنفرانسهوه چهند جار جهختدهكرایهوه.
پاش چهند پرسیارێك لهلایهنی ئامادهبووانهوه، له دهوروبهری كاتی 15 دا ، وتارهكان كۆتاییان هات، ئهوجا خاوهنكارهكان و كاروهرگرهكان، ههتا دهوروبهری كاتی 18، كهوتنه وتووێژ، بهڵام وتووێژهكان به ئهڵمانی و ئینگلیزی بوون، به پێچهوانهی وتارهكانی بهرپرسیاره كوردهكانهوه كه ههمووی به كوردی بوو، دهكرا به ئهڵمانی و، قسهی ئهڵمانهكانیش دهكرا به كوردی، جا لهبهر ئهوهی قسهكهرهكان، ههموویان زۆر بهخێرایی دهدوان، وهرگێڕهكهش كه دهسهڵاتی بهسهر كوردییهكدا باش نه دهشكا و زۆرینیی كارهكهش ماندووی كردبوو، نهیاندهتوانی گشت وتهكان بهتهواوی وهربگێڕێ.
بهكورتی ، بهستنی ئهو جۆره كۆنفرانسانه كارێكی باش و بهجێن، بهڵام به كوتوپڕی نابێ، بهڵكو پێویستیان به كاته بۆ خۆ ئامادهكردنێكی تهواو، و دهبێ لهوه پێش ماوهیهكی درێژ بهرنامهڕێژی بكرێ بۆیان. ئهوهش بدرێته دهست كهسانێك كه شارهزای قانوونهكان و رهوشی كۆمهڵگهی ئهڵمانیا و ئهوروپان و، بۆ كۆنفرانسێكی وا، تاكه رۆژێك كهمه.
شتێكی دیكهش كه سهرنجڕاكێش بوو، ئهوهیه كه لهو سهت كهسهی كه له ههرێمهوه داوای ڤیزهیان كردبوو بۆ چوونه ئهڵمانیا، تهنێ پهنجا كهسێكیان ڤیزهیان پێدابوون و ئهوهش بۆ ماوهی پێنج رۆژ و بهس، كه له كاتی كۆنفرانسهكهدا داوای درێژكردنهوهیان دهكرد. سهیرهكهش لهوهدایه كه ئهم ههڵوێستهی سهفارهتخانهی ئهلمانیا له عێراق، هاوكاته لهگهل دامهزراندنی كۆنسلخانهی ئهلمانیا له ههولێر لهلایهن وهزیری دهرهوهی ئهلمانیا فرانس ڤالتهر شتاین مایهرهوه كه سهر بهحیزبی سۆسیال دێموكراته و وهزیری دهروهی عێراقیش زیُباری یهكی خزمی كاك مهسعود بارزانییه. ئهوجا نازانم، ئهمه له نهشارهزایی كاربهدهستانی سهفارهتی ئهلمانیاوه له بهغدا بووه (وهك كاربهدهستێكی یهكێتی گوتی)، یان بهكهمگرتنی نرخی كاربهدهستانی ههرێم؟.
شایانی باسه، هێندێك لهوانهی له نێو شاندی حكومهتییه حهوت كهسهكهدا نهبوون وهاتبوون، گلهیییان له گرانی نرخی هاتنیان دهكرد و، دهیانگوت پارهیهكی زۆر سهندراوه لێیان، كه چی نرخی ڤیزه (27) یورۆ و نرخی بێوه (تأمین) بۆ ماوهی مانگێك (48) یورۆ و، كرێیی سێ شهوی هۆتیل كه لێی بوون، شهوی (65) یورۆیه.
له كۆتاییدا، ئهمهش ماوه كه بڵێم، شاندهكه، بهڕێز ئهورهحمان مستهفای پارێزگاری كهركووك و چهند كهركوكییهكی دیكهی تێدابوو، بهڵام وهك منداڵی باوهژن ههڵسوكهوتكرا لهگهڵیان و، ماوهی خۆدهربڕینیان پێنهدرا.
ههرچی چۆنێك بێ، لهم كۆنفرانسه، "داخۆیانییهكی لهیهكگهیشتن" له بارهی ئابوورییهوه، له نێوان حكوومهتی ههرێمی باڤاریا وههرێمی كوردستان/عێراق بهسترا وواژۆكرا، كه ئهمهش ئهنجامێكی ئهرٍێنی دهبێ، ئهگهر به باشی بهكاربهێنرێ.
بهرلهوهی بگهڕێمهوه بهرلین، چوومه چێشتخانهی "دهریا" له شهقامی شیلهر، نێزیكی وێستگهی سهرهكیی شهمهندهفهر كه خاوهنهكانی و كاركهرهكانی مرۆڤی رووخۆش و بهڕێزن، لهوێ خواردنێكی كوردهواریانهم خوارد و ئهوجا كهوتمه ڕێ. دهمژمێر، یهكو نیوی پاش نیوهشهو بوو كه گهیشتمه ماڵهوه له بهرلین.
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست