كام خەلاتی ئاشتی بۆ سەرۆكی هەرێم، مەسعود بارزانی؟

Sunday, 22/04/2012, 12:00

تێبینی:  بۆ خوێندنەوەی ئەم بابەتە، کلیک لەسەر ئەو ژمارانە بکە، بۆ نمونە [1] کە لە دوای هەندێک لەو نووسینانەوە هاتوون، لەو ژمارەیەوە دەتباتە خوارەوە بۆ روونکردنەوە لەسەر ئەو خاڵەی کە ئاماژەی پێدراوە، لە دوای خوێندنەوەی مەبەستەکە، کلیکی ئەو ژمارەیە بکە، دەتهێنێتە سەرەوە، تا بەردەوام بە خوێندنەوەکە بدەیت. ئەم روونکردنەوەیە بۆ ئەوانەیە کە کەمترین شارەزای ئینتەرنێتن.

لە 9 نۆڤەمبەری 2010 رۆژنامەی خەبات، لە لاپەرەی یەكەم دەنوسێت "سەرۆكی كوردستان بۆ وەرگرتنی مەدالیای ئاشتی پەیمانی ناتۆ دەستنیشانكراوە". ئەم هەوالە زۆر سەرسامی كردم، لەبەر دوو هۆ:
یەكەم: تاكو ئێستا "هەرێم" دوو ئیدارەیە، ئارامی و ئاشتی لە ناو "ماڵی"ی كورد بەرقەرار نەبووە، بە هۆی جیاوازی بیرورا نانبراو دەكرێیت [1]،لە ماف و خزمەتگوزاری بێبەش دەكرێیت ، تێهەلدەدرێیت و زۆرجاریش شونبزر دەكرێیت [2] . حیزب نەك هەر لە دەولەت و دامەزراوەكانی جیا نەكراوەتەوە بەلكو ئەوە حیزبە (پارتی و یەكێتی) ئەو دامەزراوانە ئاراستە دەكات و بە ئارەزوی و بۆ بەرژەوەندی خۆی و بنەمالەكەی بەكاریان دەهێنێت. ئەمەش بۆتە هۆی بلاوبوونەوەیەكی، بێ ئەندازە، لە گەندەلی ئیداری و سیاسی[3] و ئەخلاقی لە كوردستان[4]. پارتی، بە رابەری مەسعود و نێچیرڤان بارزانی شانازی بەوە دەكات كە 950 هەزار ئەندامی هەیە، لە هەرێمێكی 5 ملیۆن كەسی، با بلێین لە عێراقی فیدرال كورد 7 ـ8 ملیۆنە، یەك ملیۆن پارتیە ، ئەوە بە هیچ جۆرەك مایەی دلخۆشی نیە. ئەگەر ینك (450 هەزار) و پارتەكانیتر، بە هەموویان، یەك ملیۆن ئەندامیان هەبێت ئەوە كارەساتێكی گەورەیە، واتە ئەو كۆمەلگایە، بە مەلۆتكەو مندالی سەر بێژینگ و سەربێشكە و بە سالاچوەكان خاوەن هەویەی حیزبایەتیە، لە هیچ ئەزمونێكی دیكتاتۆری (بە چەپ و راست)، لە مێژووی دوورو نزیك، كۆمەلگا ئەوها بە "مێگەل" نەكراوە. بە ووتەی هەندێ لە پەلەمنتاری كوردستان تاكو ئێستا "زیندانی نهێنی" لە هەرێم هەیە[5] و بە بەردەوامی مافی مرۆڤ پێشێل دەكرێت[6]. لەسێبەری دەسەلات، بە رۆژی روناك، دەستدرێژی دەكرێتە سەر رۆژنامەنوسان، داركاری دەكرێن و ناوە ناوەش تیرۆر دەكرێن[7] . لەژێر سێبەری حیزب، سالانە، بە سەدان و هەزار ئافرەت خەلتانی خوێن دەكرێن[8] و پاشان بە "حیلە شەرعی" بە بریاری سەرۆكی هەرێم بكوژەكان ئازاد دەكرێن[9]. لە هەرێمێك "حیزب" حوكمی قەرەقوش دەكات، ژیان و مەرگی هاولاتیان كۆنترۆل دەكات، لە وەزیرەوە تا دەگاتە مجێور دادەنێ و ترۆ دەكات، دەزگاكانی ئاسایش و پۆلیس و دادوەری دەستكردی خۆیەتی. لە هەرێمێك، هەموو پۆستە گرنگەكانی حكومەت لە ناوەوەو دەرەوە بەسەر بنەمالەی سەرۆك بارزانی و تالەبانی دابەشدەكرێت، سەرەوت و سامان و دارو بەردی ئەو ولاتە لەسەر خۆیان تاپۆ دەكەن[10]. لەهەرێمێكی بچكۆلە بە دەیان ناوچە، شارو باژێڕ لە هاولاتیان حەرامكراون .Off Limits لە هەرێمێك زۆربەی بەپرسە گەورەگان، بە مامۆستایانی ئاینیش، ئەندامانی پەرلەمان (بەتایبەت خولی دووەم)، مامۆستایانی زانكۆ و دادوەرەكان بە ساختەو تەزویر بروانامەی علوجیان لە گیرفانە[11]. كەواتە هیچ رێكخراو، فۆنداسیۆن و دامەزراوی خاوەن سەروەری و مۆرال غیرەتی ئەوەی نیە مەدالیای ئاشتی ببەخشێتە سەرۆكێكی، بێ هەلوێست لە بەرامبەر ئەو هەموو گەندەلی و ناعەدالەتیە، هەرێمكی ئەوها پڕ گێچەل و پێشێلكاری و خۆی روبەروی رەخنە و گلەیی بكاتەوە.
دووەم: لە میدیاكانی پارتی باس لە مەدالیای ئاشتی "پەیمانی ناتۆ" كراوە و گوایە لە ئایندەیەكی نزیك، لە مەراسیمێكی فەرمی، لە رۆمای پایتەختی ئیتالیا دەیبەخشنە مەسعود بارزانی. وەكو ئاشكرایە پەیمانی ناتۆ پەیمانێكی "سەرباز"یە و لە سالی 1949 دامەزراوە و تاكو ئێستا هیچ مەدالیایەكی ئاشتی نەبوەو نەیبەخشیتەوەو ئەمرۆشی دەگەلدا بێت نیەتی. بارەگای پەیمانی ناتۆ لە "بروكسێل"ی پایتەختی بەلچیكایە و بۆ دەبێت ئەم خەلات و مەراسیە لە ئیتالیا بكرێت؟
دەیان نووسەر و پسپۆری ئەدكادیمی وتاری مەدح و سەنا و پیاهەلگوتنیان بلاوكردەوە بەبێ ئەوەی مەنتیق بەكار بهێنن و بچنە بنج و بنەوانی ئەم هەوالە، كەسێك نەیووت سالی رابردو یان فلان كەسایەتی جیهانی، لە رابردو، ئەم خەلاتەی پێ بەخشراوە.
لە راستیدا ئەم هەوالە ئەسل و ئەساسی نیە، تەنها بۆ چەواشەكاری و شاردنەوەی كەموكوری و شكستەكانی سەرۆكی هەرێم، ناوە ناوە، بلاودەكرێنەوە. پێمانوایە ئەم هەوالانە زیان بە هەیبەتی سەرۆكایەتی هەرێم و خودی بەڕێز مەسعود بارزانی دەگەیەنن، بەرپرسیاریەتی گەورەش دەكەوێتە ئەستۆی راوێژكارەكانی، لە پێشەوەی هەمویان سەرۆكی دیوانی هەرێم كە بۆ هەموو سەردان و جولەیەك لە تەك سەرۆكی هەرێمە. 3 سال پێش ئێستا پرۆفیسۆر عەباسی وەلی، سەرۆكی ئەوكاتی زانكۆی كوردسان، لە چاوپێكەوتنێك ووتی "ئەو هەموو راوێژكارانە بە پێوەری حیزبایەتی و خزمایەتی دانراون و هیچ نازانن، تەنها قسەی قۆڕ دەكەن"[12]، ئەم قسەیەش بووە هۆی ئەوەی كودەتایەكی سەربازی بەسەر بكەن و لەكوردستان دوریان خستەوە، لە شوێنی ئەویش كۆنە ژەنەرالێكی سەربازی ئینگلیزیان دانا.
ئەوە جاری یەكەم نیە میدیاكانی پارتی و ئەوانەی لە ژێر كۆنتڕۆلی ئەواندان، سەرۆكایەتی هەرێم، پەرلەمان و حكومەت، هەوالی ناراست و چەواشەكاری بلاودەكەنەوە، بۆ نمونە سەرۆكی هەرێم لە 29 سبَپتەمبەر تا 18 ئۆكتۆبەری 2010 سەردانی دەرەوەی كرد، ئەو میدیایانە تەنها باسی هەفتەی یەكەمیان كرد كە گوایە سەردانی ئیتالیای كردوە، دوو هەفتەكەیتریش، بە ئەمری باری تەعالان كەس نەیزانی زەوی قوتیدا یان ئاسمان هەلیمژی. میدیاكانی پارتی ووتیان و نوسیان سەرۆكی هەرێم ئێوارەی 29 سێپتەمبەر لە لایەن جێگری وەزیری دەرەوەی ئیتالیا، بە گەرمی لە فرۆكەخانە، پێشوازی لێكرا بەبێ ئەوەی ناوەكەی بلێن، بە دەیان وێنەی بەناو جێگری وەزیری دەرەوەی ئیتالیا لە سایتی سەرۆكایەتی بلاوكرانەوە. لە راستی ئەو بەرێزە، ناوی جاننی ڤێرنێتی Gianni Vernetti نەك هەر جێگری وەزیر بەلكو فەرمانبەرێكی بچوكی وەزارەتی دەرەوەش نەبوو، یەكێكە لەو دەیان كەسەی، لە پڕێكا، بوونەتە دۆستی نزیكی سەرۆكی هەرێم. لێرە دوو قسەی خۆشم دێتەوە بیر: لە هەولێر دەلێن "هەتا گندۆر گندۆر بوو خزمێمە گەلەك زۆر بوو، گندۆر هاتنە بڕانێ خزم هاتنە قڕانێ"، ئەوی تریش "حاجی كونجی لێدە برنجی"[13]. ئێستاش گندۆرەو كونجی زۆرە بۆیە دۆست و راوێژكاری سەرۆكی هەرێم، وەكو كوارگ، سەر دەردێنن.
رۆژی 5 ئۆكتۆبەر سەرۆكی هەرێم لە رۆما، بە فەرمی، نوسینگەی مەكتەبی حكومەتی كوردستانی كردەوە، دیسان میدیاكانی پارتی و ینك ووتیان لەم مەراسیمە جێگری وەزیری دەرەوەی ئیتالی، دەیان پەرلەمەنتار و ئەكادیمی و دۆستی كورد ئامادەبوون. لە راستی نە جێگری وەزیر و نە ئەوانیتر ئامادەبوون. عەجایب لەو ولاتە گەورەیە كە هەزاران كوردستانیانی هەرێم لێی نیشتەجێبوون دوو ئەندام پەرلەمان، دوو مامۆستای زانكۆ، دوو رۆژنامەنوسی ... هتد دۆستی كورد نەبێت، تەنانەت بەیانێكی رۆژنامەوانیش بەم بۆنەیەوە بلاونەكرایەوە[14].
سەرۆكایەتی هەرێم، تۆ بلێی، هەستی بە جۆرە قەلیقی و تارادەیەكیش شەرمەزاری
نەكردبێت لە دانانی كەسێك بە نوێنەری حكومەتی هەرێم لە ئیتالیا كە بە شاهیدی نەیارو دۆستەكانی دەسەلات شایان و لێهاتوویی نیە؟ رۆژی 26/10/2009 نێچیرڤان بارزانی، لە كاتێك پەرلەمان گفتوگۆی لەسەر ناو و پێكهێنانی كابینەی د. بەرهەم سالح دەكرد، بریاری دەستنیشانكردنی 3 كادیری پارتی، وەكو نوێنەری حكومەت لە دەرەوە دەركرد. لەم نوێنەرانە بەرێز خاتون رێزان قادر بۆ ئیتالیا[15]، بەرێز دلشاد بارزانی (برای سەرۆكی هەرێم) بۆ ئەلمانیا و بەرێز هەڤال دەسكۆ سیان بۆ ئوستوڕالیا. رۆژی 28/10/2009 د. بەرهەم و وەزیرەكانی متمانەیان وەرگرت و سوێندیان خوارد، لە هەمان كات لە سلێمانی "كۆنفرانسی كۆمیتەكانی دەرەوەی ینك" و پاشان "پلێنیومی ینك" بەڕێوە دەچوو، د. بەرهەم پێیەكی لەهەولێر و یەكیشی لە سلێمانی بوو. ئەوە یەكەم گۆل بوو لە حكومەتەكەی دكتۆر بكرێت، ئەویش لە لایەن "هەڤال و برای ئازیز و خۆشەویست كاك نێچیروان بارزانی" كە كاك دكتۆر لە كاتی بەرنامەی كابینەكەی لە پەرلەمان خوێندیەوە زیاد لە جارێك سوپاسی ئەو برا خۆشەویستەی كردو داواشیلێكرد، بە رێنمایی و ئامۆژگاری، یارمەتی كابینەكەی بدات[16].
دوای سالێك بە بەسەر چوونی ئەم بریارە، مەسعود بارزانی كە بە سەردانێكی حیزبی و شاندێكی پارتی و بۆ بەشداری لە سێمینارێك هاتە ئیتالیا، مەكتەبی "نوێنەرایەتی حكومەت"ەكەی، بە نهێنی، كردەوە[17].
هەر لەم سەردانە میدیاكانی پارتی ووتیان سەروكی هەرێم دەگەل وەزیری بازرگانی ئیتالیا كۆبوەوەو چەند رێكەوتنێكشیان ئیمزا كردوە، لە راستیدا سەرۆكی هەرێم، بە خاترانە، لە1/10/2010 لەگەل جێگری وەزیری بازرگانی، Adolfo URSO یەكتریان دیت و هیچ رێكەوتنێكیش مۆرنەكراوە[18]. لەم سەردانە رۆژی 4 ئۆكتۆبەر، دیسان بە خاترانە، چاوی بەوەزیری دەرەوەی ئیتالی، فرانكۆ فڕەتینی، كەوت و لە میانەی دیتنەكە وەزیری دەرەوە داوای پارێزگاری مەسیحیەكانی كرد و ووتیشی "هەولدەدەین، ئەگەر بوجەی وەزارەت رێگەمان بدات، نوسینگە یان كونسولخانە لە هەولێر بكەینەوە تا یارمەتی كۆمپانیا ئیتالیاكان بدەین"  [19].
بە هیچ شێوەیەك دلخۆشی خۆمان بەرامبەر ئەم كەموكورتیانە دەرنابڕین، بە پێچەوانە وەكو كەسێكی خەمخۆری گەل و نیشتمان ئاواتە خوازین دامەزراوەكانی هەرێم ساغلەمبن، كەسانی بە توانا، دلسۆز و لێهات و سەرپەرشتی بكەن و بیبەن بەڕێوە و كەموكورتیەكانی چارەسەر بكەن. تا پدك و ینك بەو عەقلیەتەوە بیر بكەنەوە و رەفتار بكەن ئەوە "ئەو بایە هەر لەم كونەوە دێت".
با بزانین "خەلاتی ئاشتی پەیمانی ناتۆ" چۆن و لە چ كەنالێكەوە دەدرێت بە سەرۆكی هەرێم یان پێشنیاری بۆ كراوە. لە روژانی 5 تا 11 نۆڤەمبەری 2010 سێناتۆرێكی ئیتالی، بە ناوی سێرجیۆ دێ گرێگۆریۆ Sergio De Gregorio، بە شەخسی، بۆ بەرژەوەندی تایبەی و بە مەبەستی بازرگانی، سەردانی هەرێمی كرد. پەرلەمانی ئیتالی لە دوو ژور پێك هاتوە: سێنات (315 ئەندام) و ئەنجومەنی نوێنەران (630ئەندام). میدیاكانی دەسەلات ووتیان شاندێكی سێناتی ئیتالی، بە فەرمی، سەردانی كوردستانی كردوە بەلام تەنها ناوی سێناتۆر دێ گرێگۆریۆ بلاوكرایەوە. لەم ولاتانەی دەسەلاتەكان لە یەكتری جیاكراونەوە، هەر دامەزراوەیەك، بە یاسا سەروەری دیاریكراوە، سەرۆك كۆمار، سەرۆك وەزیرو وەزیرەكان و جێگرەكانیان، سەرۆكی پەرلەمان و لیژنەكان ئەجێندای كاریان پێش دوو هەفتە بلاودەكەنەوە. هەولماندا بەلام سۆراغی ئەو شاندەی سێناتی ئیتالیامان لە هیچ شوێنێك دەست نەكەوت، هیچ رۆژنامەیەكیش، بە دوو دێر، باسی نەكرد[20] .
میدیاكانی دەسەلات نوسیان روژی 6 نۆڤەمبەر سێناتۆر دێ گرێگۆریۆ "سەرۆكی لیژنەی كاروباری ناتۆ لە سێناتی ئیتالیا" لە لایەن سەرۆكی هەرێم، بە گەرمی، پێشوازی لێكراوە، ئەویش سەردانەكی سەرۆك بارزانی بۆ ئیتالیا بەرز نرخاند، بریاری كردنەوەی كونسولخانەی ئیتالیای لە هەولێر، رەوشی ئابوری و وەبەرهەمهێنانیان تاوتێكرد و سەرۆكی لیژنەی كاروباری ناتۆ ئامادەی خۆی بۆ پەرەپێدانی پەیوەندیەكانی ئیتالیا و كوردستان پیشاندا"[21].
لە پەرلەمانی ئیتالیا هیچ لیژنەیەك (هەمیشەیی و كاتی) بەناوی "كاروباری ناتۆ" وجودی نیە، باشە بۆ بەو ناوە بانگیان كردووە؟ لە چەواشەكاریە یان لە نەزانینە؟ پێموایە لە نەزانینە چونكە ئەو سێناتۆرە بەرێزە سەرۆكی "لیژنەی بەرگری لە سێنات"ە و ئەم لیژنەیەش لە هەموو رویەكەوە گرنگە.
ئەم سێناتۆرە پاش دیداری دەگەل سەرۆكی هەرێم ماوەی هەفتەیەك لە كوردستان دەمێنێتەوە، دیداری سەرۆك و جێگری سەرۆك وەزیران، سەرۆك و جێگری سەرۆكی پەرلەمان، وەزیری ناوەوەی هەرێم، سەرۆكی ئاژانسی پاراستنی كوردستان، بەرێز مەسرور بارزانی و لە كۆتای سەرۆكی مەكتەبی پەیوەندیەكانی دەرەوەی هەرێم، بەرێز فەلاح مستەفا دەكات[22].
رۆژی 8/11/2010 سەرۆكی پەرلەمانی كوردسان، رێزدار دكتۆر كەمال كەركوكی، پێشوازی لە سێناتۆر دێ گرێگۆریۆ دەكات، لەم دیدارە سێناتۆری ئیتالی دەلێ "پەیمانی ناتۆ سەرۆكی هەرێمی كوردستانی دەستنیشانكردووە بۆ وەرگرتنی میدالیلی ئاشتی پەیمانی ناتۆ و بریارە لە ئایندەیەكی نزیك و لە رێورەسمێكی شایستەدا ئەو خەلاتە بە بەرێزیان ببەخشرێ" [23](خەبات 9/11/2010).
ئێمە ئەو هەموو دیدار و داوەتكردنە بە كارێكی پۆزەتیڤ نابینین لە كاتێك ئەم سێناتۆرە قسەیەكی خێری بۆ كورد نەكردووە، وتارێكی لە رۆژنامەیەك نە نووسیووە، لە كاتێك دێ گرێگۆریۆ ژیانی سیاسی بە رۆژنامەنوسی دەست پێكردوەو بۆ ماوەی زیاد لە 20 سال بە بەردەوامی كاری رۆژنامەنوسی كردوە. بۆ دەبێ لەگەل ئەو هەموو سەرانەی كورد دیدار و كۆبونەوە بكات، ئەوە ئەتەكێت و عورفی دیپلۆماسی نیە، بۆ دەبێ لەگەل وەزیری ناوەوەو و سەرۆكی ئاژانسی پارستن كۆبێتەوە؟ ئاخۆ سەركی هەرێم لەو هەموو سەردانە رەسمی و نا رەسمیانەی ئیتالیا بۆ جارێكیش لەگەل وەزیری ناوخۆ و بەرپرسی دەزگای ئاسایشی ئیتالیا كۆ بۆتەوە و بە رێكەوتیش یەكتریان دیوە؟ هەلبەتە نەخێر، لەم ولاتانەی یاسا سەرەوەرە %99 هاولاتیان ناوی بەرپرسی ئاژانسی پاراستنی ولاتەكەیان نازانن و ئەوانیش زۆر بە دەگەمەن دێنە سەر شاشەی تەلەفزیۆن، لە هیچ ولاتێكی نۆرمالیش سەرۆك كوڕی ناكاتە بەرپرسی ئەو دامەزراوەیە. كەچی مەسرور بارزانی هەموو رۆژێك لەسەر شاشەی تەلەفزیۆنە، كاتێ باوكی لە دەرەوە بێ ئەو پێشوازی لە شاند و میوانە بیانیەكان دەكات، بەشداری هەلمەتی هەلبژاردن دەكات، هەر رۆژەی پێشوازی لە شاندی خوێندكاران و لاوان، ئافرەتان، مامۆستایان، پزیشكان، جوتیاران و كاسبكاران و .... هتد دەكات. وا هەست دەكەی خەریكی هەموو شتێك بێت تەنها "پاراستن و ئاسایش"ی كوردستان نەبێت. ئەم دەزگایانە (پاراستن و زانیاری)، سەر بە حیزبن و بە نایاسایی دروستكراون [24]  و هەر دەزگایەكیش نا یاسایی بێت دەسەلاتەكەی خراپ بەكار دەهێنێ.
ئەم هەلوێست و كردارانە هەیبەتی دامەزراوەكانی هەرێم بەهێز ناكەن، بە پێچەوانە لاوازی دەكەن.
سێناتۆر دێ گرێگۆریۆ، تەمەن 50 سال، بە پیشە رۆژنامەنوس، 15 سالێكە، لە پال پیشە سەرەكیەكەی، دەستی بە بازرگانی، كڕین و فرۆشتنی كۆمپانیا و چوونە ناو سیاسەت كردوە، لەم 15 سالەی دوایی 10 حیزب و رێكخراوی گۆڕیوە و نازناوی Targhe alterne بەدەست هێناوە، بە كورتی و بە كوردی واتە "ئەوكەسانەی سەنگەر دەگۆڕن"[25]، لە پڕێكا زۆر دەولەمەندیش بووە. لە سالی 2000 كۆمەلە ـ رێكخراوێكی بە ناوی "ئیتالیەكان لە جیهان" دروستكردوە، مەبەستی سەرەكی بریتیە لە "پیشاندانی روو و روخساری ئیتالیا، بە شێوەیەكی پۆزەتیڤ، بە جیهانی دەرەوە، فرۆشتن و ساغكردنەوەی كالا و بەروبومی ئیتالی".
لە نیسانی 2006 دەبێتە ئەندامی سێناتی ئیتالیا، دەبێت بە ئەندام لە لیژنەی بەرگری سێنات، لە كاتی هەلبژاردنی سەرۆكی لیژنەكە، بەبێ ئەوەی ناوی لە نێو كاندیدەكان هەبێ و بە بێ رەزامەندی حیزبەكەی، بە مانۆرێكی سیاسی هەموو ئۆپۆزسیۆن لەگەل گروپێكیتر دەنگی پێدەن و دەبێ بە سەرۆكی لیژنەی بەرگری. ئەوەش بە یەكێك لە روداوە "سەنگەر گۆڕینەوە" هەر زەقەكانی پەرلەمانی ئیتالیا ناسراوە. گومانی ئەوەی لێدەكرێت بە پارە لە لایەن گروپی بەرلوسكۆنی، ئەوكات لە ئۆپۆزیسیۆن بوون، كڕابێت، حیزبەكەی خۆی بریاری دەركردنیدا لە ریزی حیزب و فراكسیۆنی پەرلەمان.
لە سالی 2007 كتێبێك لە ئیتالیا، بە ناوی " La Casta، قۆلبڕ و ساختەچیەكان"، لە لایەن رۆژنامەنوسێكی بەناوبانگ و لێهاتوی ئیتالیا بلاوكرایەوە و دانەیەكمان كڕی و خوێندەوە[26]. ئەم كتێبە دەنگێكی زۆری دایەوە و بە دەیان بەرنامەی تەلەفزیۆنی، سەدان كۆڕو سێمیناری بۆ سازكرا، تەنانەت دەیان كتێب و لێكۆلینەوە لەسەر ئەم "قۆلبڕو ساختەچیایەتی"ە بلاوكرانەوە. لە رێگەی ئەم كتێبە زیاتر ئاشنایەتیم لەگەل سێناتۆری دۆستی سەرۆكی هەرێم پەیدا كرد، لە لل 17-19 و 118 باسی، دەیان، قۆلبرین و فرتوفێلی ئەم سێناتۆرە كراوە، دەیان كۆمپانیای وەهمی دروسكردووە و قۆلی زۆر كەسی بڕیوە، باسی ئەوە كراوە لە سالی 2005 كۆمپانیایەك دەكڕێت بە دەهەزار یوڕۆ، بە قودرەتی قادری، دوای یەك هەفتە نرخەكەی بۆ دوو ملیۆن زیاتر بەرزدەبێتەوە. لێرە گومانی تێوەگلان لە كاری مافیا و شوشتنەوەی پارەی پیس دەكەوێتە ئەستۆ.
وەكو رۆژنامەنوس دەیان هەوالی ناراست و هەلبەستراوی بلاوكردۆتەوە.
بە پێی هەوالی رۆژنامەكان ئەم سێناتۆرە لە 5 دادگای ئیتالیا بەم تاوانانەی خوارەوە گوناهبار كراوە [27]:
- تاوانی تێوەگلان لە مافیا.
- تاوانی رێكخراوە.
- گەندەلی و كرین و فرۆشتنی دەنگ لە كاتی هەلبژاردنەكان.
- تەزویر.

لە حوزەیرانی 2007 لە لایەن دادگای شاری ناپۆلی بە "شوشتنەوەی پارەی پیس و پەیوەندی هەبوون لەگەل مافیا و كەمۆڕە Camorra گوناهباركراوە و لەژێر لێكۆلینەوەیە.
لە 25/2/2008 لە دادگای رۆما بە كاری "گەندەل"ی گوناهبار كراوە.
لە ئۆپێراسیۆنەكی پۆلیسی دژ بە تاوانی "رێكخراو"، لە مالی كابرایەكی جەردەی مافیا، بە دەیان "چەكی بانق" دەدۆزنەوە كە لە لایەن سێناتۆر دێ گرێگۆریۆ ئیمزا كرابوون.
لە 8/4/2008 دادگای شاری Reggio Calabria، دیسان، بە هەولی گەندەلی و مافیا گوناهبار دەكرێت.
لە بەهاری 2007 دۆستی سەرۆك بارزانی خۆی كاندید دەكات بۆ پۆستی پارێزگاری شاری جەنەوا Genova، لیستێك، بەئیمزای 680 كەس، پێشكەش دەكات بەلام كۆمیسۆنی هەلبژاردن لیستەكەی قەبول ناكات چونكە تەنها 400 ئیمزا راست بوو، ئەوانیتر هەمووی تەزویر بوو.
لە هەلبژاردنی 2008 لە زیاد لە شوێنێك شكاتی لێكراوە كە بە تەزویر لیستی لە دەرەوەی ئیتالیا پێشكەش كردووە، ئەوەتە لە شوباتی 2010 یەكێك لە سێناتۆرە هاورێكانی لە رێكخراوە ـ حیزبەكەی (ئیتالیەكان لە جیهان)، Sen. Nicola Paolo Di Girolamo بە تاوانی گەندەلی، تەوزیر و هەلخەلەتاندن گیراوەو لە زیندانە. دەبوایە، لە كاتی هەلبژاردن، بە فەرمی ئیقامەی لە دەرەوەی ئیتالیا بوایە بۆ ئەوەی لەسەر بەشی رەوەندی ئیتالی خۆی كاندید بكردایە كەچی خۆی لە ئیتالیا بوو و هەموو بەلگەكانی تەزویر كردبوو. ئەو سێناتۆرە دانی بە گوناهو تاوانەكانی ناوەو دەلێ "300 هەزار یورۆی كاشم داوەتە دەست سێناتۆر دێ گرێگۆریۆ، ئەم پارەیەش رەشبوو[28].
رێگە بە خۆمان نادەین لە بریتی دادگا بریاری كۆتایی بدەین و بلێین تاوانبارە، چەتە و مافیایە بەلام لە ولاتێكی وەكو ئیتالیا كە دەسەلاتەكان لە یەك جیان، یاسا سەروەرە ئەو "ماستە بێ موو نیە" بەم هەموو گوناه و تاوانانە شكاتی لێبكرێت.
چاودێران پێیانوایە، سێناتۆر دێ گرێگۆریۆ، ئەگەر حەسانەی پەرلەمانی نەبوایە، دەمێك بوو كەیسەكانی یەكلاكرابوونەوە و خرابووە زیندان بەلام ئەو حەسانەیە رێگەی لە دادگاكان گرتووە كار لەسەر كەیسەكان بكەن. زۆر لە چاودێر و رۆژنامەنوسان پێیانوایە لە خولی داهاتووی پەرلەمان دێ گرێگۆریۆ شانسی دەرچوونەوەی نیە، ئەوكاتیش رێگا لەبەردەم داواكارە گشتیەكان دەكرێتەوە بۆ ئەوەی كەیسەكان هەلدەنەوە و زیاتر بەدواچونی بۆ بكەن.
پرسیار ئەوەیە ئاخۆ رەوایە سەرۆكی هەرێم، بە فەرمی، كەسێكی وەكو ئەو سێناتۆرە بانگهێشت بكات؟ ئەو داوەتكردن و دیدارانە، بۆ هەیبەتی سەرۆك و دامەزراوەكانی هەرێم، بە پۆزەتیڤ یان نەگەتیڤ دەگەڕێنەوە؟ تۆ بلێی سەرۆكی هەرێم لە ژیاننامە و كەیسەكانی دادگایی ئەو سێناتۆرە ئاگادار نەكرابێتەوە و گۆلی لێكرابێت؟ ئەگەر ئاگادار كرابێتەوە، بۆ هەر مەبەست و بەرژەوەندیەك، چاوی لێپۆشیبێت ئەوە "فاول"ێكی گەورەیە و قابیلی قبول نیە. خۆ ئەگەر، لە لایەن پسپۆر و راوێژكارەكانی، ئاگادار نەكرابێتەوە ئەوە كارەساتێكی گەورەیەو "عوزر لە قەبەحات گەورەترە" و قسەكەی پرۆفیسۆر عەباسی وەلی، كە لە پێشەوە ئاماژەمان بۆ كرد، راست ودروست دەردەچێ.
سێناتۆر سێرجیۆ دێ گرێگۆریۆ دەلێ من لەسەر داوەتی فەرمی سەرۆكی هەرێم سەردانی كوردستانم كردووە بۆ ئەوەی هانی كۆمپانیاكانی ئیتالی بدەم پرۆژەی وەبەرهێنان لە كوردستان ئەنجام بدەن. بە پێی ئەو زانیارانەی لە سایتەكەی خۆی بلاوكراوەتەوە زۆربەی كاتەكان دێ گرێگۆریۆ لە دەرەوەی ئیتالیایە، لەم وولات بۆ ئەو وولات بە دوای تەندەر، كرین و فرۆشتن و پەیداكرنی بازاڕو كریارە بۆ بەرهەمی كۆمپانیا ئیتالیەكان. لە راستی سێناتۆر دێ گرێگۆریۆ، وەكو خۆی دەلێ، مەبەستێكیتری سەردانەكی بریتیبووە لەوەی، بە پێی هەلوێستی حكومەت و وەزیری دەرەوەی ئیتالیا، داوا لە بارزانی بكات بۆ ئەوەی هەموو دەسەلات و هەیبەتی، بۆ ئازاد كردنی تاریق عەزیز، بەكار بهێنێت. بە قسەی سێناتۆر دێ گرێگۆریۆ بارزانی ووتوویەتی "هەلوێستی من نوێ نیە، تۆڵەكردنەوە و خوێن وەرگرتنەوە ئەنجامی پۆزەتیڤ نا هێننەدی. هەرچەندە میللەتەكەمان مەینەت و جینۆسایدی زۆری چەشتووە بەلام بەشبەحالی خۆم تێنوێتی تۆڵە سەندنەوە بۆتە پرنسیپی رێزگرتن لە ژیانی مرۆڤـ .... تەنانەت كاتی خۆی ووتم ژن و كچەكانی سەدام حوسێن دەتوانن لە عێراق بمێننەوەو ژیان ببەنە سەر، ئەوان لە قەتل و عام و پاكتاوكردنی نەژادی بەشدار نەبوون. تاریق عەزیز، پیاوێكی پیرو نەخۆش، لە ژیان بێت باشرە لەوەی كە لە سێدارە بدرێت". سەرۆكی هەرێم بەلێن بە سێناتۆری ئیتالی دەدات رۆژی 8/11/2010 لە كاتی كۆبوونەوەی سەركردە عێراقیەكان لە هەولێر، كە بە دەستپێشخەریەكە بارزانی ناسراوە، پێشنیاری "لێبوردن و ئازادكردنی تاریق عەزیز" بكات.
دۆستایەتی سەرۆكی هەرێم و سێناتۆر دێ گرێگۆریۆ ئەوەندە بەتینە و گەیشتۆتە ئەو رادەییەی هەموو "نهێنیەكی" لا بدركێنێ، سێناتۆر دەلێ رۆژی 6/11/2010 ئەو كاتەی لای سەروك بارزانی بووم لە لایەن جۆن بایدن Joe Biden جێگری سەرەكی USA تەلیفۆنی بۆ كرا و من شاهید حالی ئەو گفتۆ گۆیە درێژەی نێوانیانم، بارزانی داوای ئازادكردنی تاریق عەزیزی پێ راگەیاند[29].
گریمان سێناتۆر دێ گرێگۆریۆ دەست پاك و خاوەن مۆرالێكی بەرز و دۆستی كوردە بۆ دەبێ ئەوەندە گرنگی و رێز لێنانەی لێ بگیرێت و لە كاتێكی ئەوها ناسك و گرنگ ئەو هەموو كاتەی بۆ تەرخان بكرێت و گوێ لە گفتوگۆی گرنگی نێوان سەرۆكی هەرێم و جێگری سەرۆكی ولاتە یەكگرتوەكانی ئەمەریكا بگرێت و لە كاتێك بە 2 ـ 3 سال جارێك مەسعود بارزانی گوێ لە سەرۆك و سكرتێری "حیزبە كوردستانیەكان" ناگرێت؟
ئاخۆ لە روانگەی مێژوو، ئەخلاق و خوێنی شەهیدان رەوایە سەرۆكی هەرێم ئەوها بە جۆش و خرۆشەوە داكۆكی لە تاوانبارێكی گەورەی وەكو تاریق عەزیز بكات، رێز لە بڕیاری دادگای بالای تاوانەكان و بنەما دەستوریەكان نەگرێت؟
رەخنە و نیگەرانیمان لە داوەت و هاتنی پەرلەمەنتار، سیاسەتمەدار، رۆژنامەنوس، سەندیكالیست و چالاكوانانی كۆمەلگەی مەدەنی نیە بۆ كوردستان بە پێچەوانەوە حەزدەكەین هەرچی زۆرترە بێن تا بە چاوی خۆیان بارودۆخەكە ببینن و هەلسەنگاندنی بۆ بكەن. مەسعود بارزانی، لە دوای كەوتنی رژێمی سەدام، هەر سالەی 1 ـ 2 جار سەردانی ئیتالیای كردووە، جگە لە قەداسەتی پاپا، لەگەل 2 سەرەك وەزیران و وەزیری دەرەوە، 3 سەرۆك پەرلەمان، 3 سەرۆكی لیژنەی پەیوەندیەكانی دەرەوەی پەرلەمان و .... هتد دیداری كردووە كەس نەمابوو داوەتی بكا تەنها سێناتۆر دێ گرێگۆریۆ؟ [30]
لە كۆنگرەی13 پارتی هەندێ لە دۆستە ئیتالیە نزیكەكانی سەرۆكی هەرێم و پارتی داوەتكرابوون، دووان، بە بێ ئەوەی ناو و پلەی حیزبی و حكومیان بهێنن، لە رۆژی یەكەمی گۆنگرە، وتاریان خوێندەوە، ئەوەندە بە شان و بالی مەسعود بارزانی و پارتیان هەلدا بووە هۆی ئەوەی پارتیە "رەخنەگرەكان" لە خۆیان تەریق ببنەوەو شەرمەزاری بیانگرێت. هەموو "پێشكەوتنەكانی هەرێمیان" بە هەول و كوششی حەكیمانەی بارزانی و پارتی لە قەلەمدا، بە ووشەیەك باسی لافاوی گەندەلی، پێشێڵكاری مافی مرۆڤـ، دوو ئیدارەی و ...هتد نەكرد. فەرموو تەماشای رۆژنامەی خەباتی 12/12/2010، لاپەرە 3 ڤێرنێتی Gianni Vernetti دەلێ "دەمەوێ رێز و سلاوی پارتی دیموكراتی ئەوروپا و پارتی هاوپەیمانی دیموكراسی ئەوروپاتان پێ رابگەیەنم". خوێنەر نازانی كێیەو لە كوێ هاتووە. ئەمە ئەو كەسەیە كە میدیا و راگەیاندنەكانی پارتی، سەروكایەتی هەرێم، حكومەت و پەرلەمان لە سەردانەكە بارزانی بە "جێگری وەزیری دەرەوەی ئیتالی" ناویانبرد[31].
لە لاپەرە 7 پەیامی "سەرۆك وەزیرانی ئیتالیا" لە لایەن داریۆ ریڤۆلتە Dario Rivolta خوێندرایەوە، گومانی زۆر هەیە كە سەرۆك وەزیرانی ئیتالیا (سیلڤیۆ بەرلوسكۆنی) ئاگاداری ئەم كۆنگرەیە بێت، حالی خۆی و حكومەتەكەی ئەوەندە شڕە كەس بەخیلی بە پلەو پایەكەی نابات[32] .
داریۆ ریڤۆلتا بازرگان و بزنزمانە، تا سالی 2008 ئەندام پەرلەمان بوو بەلام ئێستا، بە فەرمی، بۆتە "راوێژكاری سەرۆكی هەرێم" بۆ كاروباری بازرگانی، لە سەردانەكانی بارزانی بۆ ئیتالیا تەنها ریڤۆلتا چاو ساغی و ریش سپیایەتی بۆ دەكات. قاچێكی لە سەری رەش و یەكێك لە ئیتالیایە. لە وتارە بێ سەرو بەرەكەی، زیاد لە هەموو پارتیەك، مەدح و سەنای بارزانی و پارتی كرد، ماستاوێكی وا خەستی گرتەوە "ماستی هەولێر"یش خۆی لە قەرەی نادات [33].
یەكەم سەفەری داریۆ ریڤۆلتا، لەسەر بانگهێشتنی سەرۆكی حكومەتی سلێمانی، بەرێز عومەر فەتاح، لە ئابی 2004 بوو[34]، بەلام پارتی زوو ئەو هەلەی قۆزتەوە و كردی بە راوێژكاری خۆی و، تا كار گەیشتە ئەوەی ریڤۆلتا چیتر خۆی بۆ پەرلەمانی ئیتالیا كاندید نەكات، تەنانەت هیچ بەرپرسیاریەتێكی لە حیزبەكەی بەرلوسكۆنی نیە، بۆ نمونە بەرپرس یان ئەندامی "پەیوەندیەكانی دەرەوە"، بۆ دەبێ بە ناوی سەرەك وەزیرانی ئیتالی یان حیزبەكەی "پارتی گەلی ئازادیخواز Popolo della Libert" قسە بكات[35].
لە سالی 2005 ەوە هەموو سالێك لە هەولێری پایتەخت، بە پالپشتی و كۆمەكی حكومەتی هەرێم "پێشانگای نێودەولەتی ئیتالی" دەكرێتەوە. لە ئەیلولی 2010 زیاد لە 100 كۆمپانیای ئیتالی بەشداریان تیاكرد، نازانین ئەوانە كۆمپانیای راستەقینە یان وەهمی بوون؟ بە پێی زانیاری میدیاكانی كوردستان تاكو ئێستا 2 كۆمپانیای ئیتالی، كەرتی گشتی و تایبەت، لە هەرێم كاری "وەبەرهەمهێنان" ناكەن، واتە ئەوەی هەیە مشەخۆرن. بەرێز داریۆ ریڤۆلتەش لە 21/5/2010، لە كاتی سێمینارەكی تایبەت لەسەر كوردستان لە رۆما، بۆ كەنالی KNN، پەژارەی خۆی بۆ نەبوونی كۆمپانیا ئیتالیاكان دەربڕی[36]، تەنانەت ئەو لایەنەی بە ئامادەكردنی ئەو "پێشانگا ئیتالیا"یە لە كوردستان هەلدەستێ لە سایتەكەی خۆی رۆژانە هەوالی تایبەت بە هەرێم بلاو دەكاتەوە باسی كەموكورتی و نەبوونی كۆمپانیا ئیتالیەكان دەكات[37]. ئەگەر ئەو هەموو سەردانە ئاشكرا و نهێنیانەی سەرۆكی هەرێم، بە یاوەری شاندە حیزبی و حكومیەكان بۆ ئیتالیا، لەبەر چاو بگرین دەسكەوت و بەرهەمەكانمان بۆ دیار دەبێت.
بەرێز سێناتۆر دێ گرێگۆریۆ، ئەمرۆ یان بەیانی، دەبێ لەبەردەم دادگا وەلامی هەموو ئەو تاوانانە بداتەوە كە لەپێشەوە ئاماژەمان بۆ كرد. لە ئیتالیا "یاسا بە سەبرو بە زەبرە"، ئەوەتە 54 وەزیرو ئەندام پەرلەمانی سەر بە حیزبەكەی سەرەك وەیرانی ئیتالیا، سیلڤیۆ بەرلوسكۆنی، لەژێر لێكۆلینەوەن و هەندێكیشیان بە زیندان سزادراون. یاسا و دادوەرەكان خاتری وەزیرو پەرلەمەنتار ناگرن، هەر كەسێك تاوانێك ئەنجامبدات لێپێچینەوەی لەگەل دەكرێت. ئێستا قەیرانێكی سیاسی گەورەو قول لە ئیتالیا لە ئارادایە، سەرەك وەزیران، بەرلوسكۆنی، كە دەولەمەنترین كەسی ئەم وولاتەیە، دەیان تاوانی خراوەتە ئەستۆ و لەژێر لێكۆلینەوەیە. چاودێران بۆچونیان وایە، بەرلسكۆنی ئەگەر دەسەلاتی سیاسی لەدەست بدات، بە دلنیایەوە راپێچی دادگاو زیندانی دەكەن، لەبەر ئەوە بە هەموو شێوەیەك خەریكە دەنگی هەندێ پەرلەمەنتار "بكڕێت و یان كڕیویەتی". ئەمەش بۆتە هۆی ئەوەی قەیرانەكە رۆژ دوای رۆژ ئالۆزتر بێت. حكومەتەكەی بەرلوسكۆنی، لە رۆژی 14/12/210 لە سێنات بە 3 دەنگ زیاتر و لە ئەنجومەنی نوێنەرانیش بە 4 دەنگ زیاتر "متمانە"ی بەدەست هێناوە!!
لەم كات و ساتە كێ باوەڕ دەكات بەرلوسكۆنی ئاگاداری كۆنگرەی 13 پارتی بێت و پەیام رەوانە بكات؟ دوو مانگ پێش ئێستا سەرۆكی هەرێم، بۆ ماوەی 20 رۆژ، هاتە ئیتالیا، 14 رۆژ شونبزر بوو. ئاخر سەرۆكی هەرێم لە چ وولاتێك و كام سەرۆك سالێ 1 ـ 2 جار، بۆ ماوەیەك، خۆی شونبزر دەكات؟ دەمی خەلك و مێشكی خەلك ناگیرێت، بۆ وا دەكەن من و رەعیەتەكەت گومان لە سەردان و چالاكیەكانت بكەین، بە تایبەت كە دەزانین پەیوەندی دۆستایەتیت دەگەل هەندێ كەسی "گومانلێكراو" بەهێزە.

ئەگەر "یاسا سەروەر بێت" چۆن سەرۆكی هەرێم، بە یاوەری ئەندامانی بنەمالە و پارتی، بە بێ پرۆگرام ئەو هەموو سەردانانە بكات و ناوە ناوەش خۆی شونبزر بكات؟. بوونی شاندی پەرلەمان (بە ئۆپۆزسیۆنەوە) و دەزگاكانی راگەیاندن (بە تایبەتی ئەهلی و سەربەخۆكان) گومانەكان دەڕەوێننەوە هێزو متمانە بە هەیبەتی سەرۆكایەتی دەدەن. سەرۆك ئەگەر، بۆ سەردانەكانی دەرەوە، مۆلەتیش لە پەرلەمان وەرنەگرێت باشترو دروسترە بە راوێژ و هەماهەنگی ئەو "مەرجەعەی كوردستان" بێت نەك وەك سەرۆكی دیوانی هەرێم دەلێ "سەرۆك پێویستی بە مۆلەت و پرسكردن" نیە[38]. بەڕێز سەرۆكی دیوانی هەرێم، د. فواد حوسێن، ئەكادیم، قانون ناس و..... هتد بەشێكی زۆری ژیانی لە ئەوروپا بەسەر بردووەو دەزانێ "رۆل و سەروەری یاسا" چەندە گرنگە، نەدەبوایە پاساوی بێ بنەما بهێنێتەوە و ناچارمان بكات بلێین "هەزار رەحمەت لە كفن دز". عەقلانیەت بە دەسەلاتدارانی هەرێم دەلێ "چیتر سەردان و چالاكیەكان بە دزی و نهێنی ئەنجام نەدەن، ئەوەی تاكو ئێستاش كردوتانە، بە بێ شەرم، ئاشكرای بكەن" ئەگەر نا ئەمڕۆبێت یان بەیانی Julian Assange جۆلیان ئەسانگێكیتر، لە سایتی ویكیلیكس wikileaks ئاشكرایان دەكات.

بەرێز سەرۆكی هەرێم دۆستی ئەوهای هەبێت (بەرلوسكۆنی، دێ گرێگرۆیۆ، ریڤۆلتە، ڤێرنێتی و ... هتد) لە جیاتی خەلاتێك دەیان خەلات، بە ناوی ئاشتی، لێرەو لەوێ وەردەگرێ، "پارە بدەو مەلا لە مزگەوت دەركە". بە دلنیایەوە خەڵاتی ئاشتی "هاوپەیمانی ناتۆ" وەرناگرێ، چونكە ئەو خەلاتە وجودی نییە بەلام دەكرێت بەیانی، پاش ماوەیەكیتر، بە كۆمەكی سەرۆكی هەرێم و راوێژكارەكانی، كۆمیتەیەك یان رێكخراو Club بە ناوی پالپشتی لە "ناتۆ"، بە دەیان پاساو، دروستبكرێت و مەدالیا یان خەلاتێك بە ناوی ئاشتی بداتە سەرۆكی هەرێم. ئەم مەدالیا و خەلاتانەش لە هەیبەتی سەرۆكی هەرێم و دامەزراوەكانی كوردستان كەم دەكەنەوە.

*********************************************
د. جاسم تۆفیق خۆشناو:
لە 1959 لە دایك بووە، لە 1981 لە ئیتالیا دەژی:
بەكالۆریۆسی لە زانستە رامیاریەكان، بەشی سیاسەتی نێودەولەتی وەرگرتووە.
لە 1995 دكتۆرای لە "مافی مرۆڤـ" بەدەست هێناوە.
1998 دكتۆرای لە "پەیوەندیە نێودەولەتیەكان" بەدەست هێناوە.
تا ئێستا دەیان كتێب و نامیلكەی بە زمانی ئیتالی لەسەر لایەنە جیا جیاكانی دۆزی كورد نووسیووە، هەندێكیان كراونەتە كوردی.
******************************************

[1]د. ئەرسەلان بایز، ئەندامی مەكتەبی سیاسی ینك و جێگری سەرۆكی پەرلەمان لە 1/12/2010 لە ك. ن. لە لاپەڕە 2 دەلێ "تا ئێستا سیمای دوو ئیدارەیی بە زەقی دەردەكەوێت. هێشتا شارۆچكەو گوندەكان موعاناتی دوو ئیدارەیی و حیزبایەتیان پێوە دیارە. هێشتا حیزب دەستی درێژی لەناو داوودەزگاكانی حكومەتدا هەیە. تا ئێستا حكومەت پشتیوانی ئەوەی لێنەكراوە یەك بەرێوەبەری ناحیەیەك دابمەزرێنێت. هەتاكەی جوتیارانی دێهاتەكان، بە بیانوی هەواداری و لایەنگیریان بۆ لایەنێكی سیاسی، لە ئاو و كارەبا و قیرتاوكردنی تەنیا یەك كم رێگای گوندەكانیان بێ بەش بكرێن .... تا كەی جەماوەر چاوەروانی ئەوە بكەن ئەم دوو حیزبە دلیان نەرم بێت و هەندێ دەستبەرداری دەستكەوتە حیزبیەكانی خۆیانبن و حكومەت بكەن بە حكومەتی هەموو خەلك؟" ئەمە قسەی كەسێكە، خۆی و حیزبەكەی، بەرپرسیاریەتێكی گەورەی، ئەم بارودۆخەیان، لە ئەستۆیە، لە كۆتای 2010 ئەم راستیە بەیان دەكات كە كۆمەلانی خەلك لە هەموو كۆڕو مەجلیسێك باسی دەكەن. ئەگەر د. ئەرسەلان لەگەل خۆی راستگۆ بێت حەقە، وەكو پرۆتێست لە دژی ئەم بارودۆخە، واز لە پۆستە حیزبی و پەرلەمانیەكەی بهێنێ.

[2] پاراستن بە بێسەروشوێنكردنی پلەدارێك تۆمەبار دەكرێت، بڕوانە هەفتەنامەی هاولاتی 1/12/2010، هاولاتی "چیرۆكی بێسەرو شوێنكراوەكانی بزوتنەوە، لە لایەن ینك، بلاودەكاتەوە"، هاولاتی 05/12/2010. هاولاتی لە ژمارە 687ی 12/12/2010 "ناوی بێسەروشوێنەكانی ینك بلاودەكاتەوە".هەفتەنامەی هاولاتی، لە 20/9/2010 زانیاری لەسەر 44 گەریلای پكك بلاودەكاتەوە كە لە لایەن پارتی كوژراون و بێسەروشوێن كراون.

[3] عێراق، بە كوردستانەوە، لە ریزی پێشەوەی ولاتە هەرە گەندەلەكانی دونیا حساب دەكرێت، بنواڕە راپۆرەكانی رێكخراوی شەفافیەتی نێودەولەتی.
http://www.transparency.org/publications/annual_report
بەرپرسی نوسینگەی بالوێزخانەی ئەمریكی لە هەولێر دەلێ "گەندەلی هۆكاری سەرەكی نەهاتنی كۆمپانیا ئەمریكیەكانە بۆ كوردستان"، رۆژنامە، 27/8/2008.

[4] وەكو ئاشكرایە، لە سایەی دەسەلاتی دوو حیزبی، هەرێم پڕ بووە لە "قومارخانە، قاحپەخانە و ئارەقخانە"، بە هیچ شێوەیەك دژی دیاردەی لەشفرۆشی ئافرەت نین بەلكو لە چوارچێوەی یاسا و پاراستنی ئافرەتەكان لەدەستی باندەكانی مافیا و حیزبی، مەیخواردنەوەش، لە شوێنەگشتیەكان، سنوردار بكرێت، قومارخانە تا بكرێت رێگەی بلاوبونەوەی لێبگیرێت باشە.
لە سەرەتای 2009، مام جەلال بریاری داخستنی دەیان بنكەو یانەی دەركرد، لە هەرێمی سەوز، كە بە زمانی میدیاكانی ینك "قومارو كاری نەشیاویان لێئەنجام دەدرا"، ئەم شوێنانەش بە قسەی سایتی چاودێر (13 و 16/1/2009) هی بەرپرسە بالاكانی ینك بوون. هەر بۆ ئەم مەسەلەیە بنواڕە "تالەبانی بە نایاسایی قومارخانەكانی سلێمانی داخستوە"، هەفتەنامەی "هاولاتی"، ژ 490 ی 14/1/2009 .
دەربارەی دیاردەی لەشفرۆش و رۆلی بەرپرسە حیزبیەكان بنواڕە: خەندان محەمەد جەزا سەرپاچ، ئۆقیانوسێك لە تاوان، سلێمانی 2008، 410 لل.

[5] خاتون ڤیان عەبدولرەحیم، ئەندامی لیژنەی مافی مرۆڤـ لە پەرلەمانی كوردستان، لە 15/11/2010 رایگەیاند "لیژنەكەمان لە بونی زیندانی نهێنی لەكوردستان ئاگادار كراوەتەوە و شوێنەكەشیمان پێراگەیانراوە"، بنوارە سایتی "سبەی":
http://www.sbeiy.com/ku/print/news.aspx?id=31573

[6] جگە لە سەرچاوەو بەلگە ،بە زمانی كوردی، دەكرێت سود لەو دەیان راپۆرت و بەلگەی رێكخراوە جیهانیەكانی وەكو ئەمنستی ئینتەرناشنال، چاودێری مافی مرۆڤ، و وەزارەتی دەرەوەی USA وەربگیرێت.

[7] لە 21/7/2008 سۆرانی مامە حەمە، لە شاری كەركوك تیررۆر كرا، سەردەشت عوسمان لە 4/5/2010 لە زانكۆی هەولێر رفێنرا و دوای 2 رۆژ تەرمەكەی لە موسل دۆزرایەوە، نەبەز گۆران زیاد لە جارێك لێیدراو بە ناچاری و بە دلشكاوی هەولێری بەجێهێشت. نمونەی تۆقاندن و تیرۆریتر زۆرن ، جگە لە راپۆرتی رێكخراوە جیهانیەكان بنواڕە راپۆرتی "سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان":
http://www.kurdistanjournalists.com

[8] لەم چەند سالانی دواییدا بە دەیان ئامارو لێكۆلینەوە، سەبارەت بە كوشن و تیرۆركردنی ئافرەت، لە دوای راپەرین بلاوكراوەنەوە، كەمترین ئاماژە بە 10 هەزار و زۆرترینیش باسی 30 هەزار ئافرەت دەكەن كە بە بیانوی نامۆس، شەڕف و جیا جیاتر تیرۆركراون. بە پێی راپۆرتێك، لە 1991 تا 2007، 12500 ئافرەت بە بیانوی شەرەف كوژراون، هەفتەنامەی میدیا، ل 1ـ6، 27/5/2008 بە پێی راپۆرتی وەزارەتی مافی مرۆڤی هەرێم لە نیوەی یەكەمی 2008 زیاد لە 200 ئافرەت، بە كوشتن و سوتان، گیانیان لە دەست داوە، رۆژنامە، 13/8/2008. بە پێی راپۆرتێكی وەزارەتی تەندروستی، لە سالی 2007، 515 ئافرەت بە گومانی دەستدرێژی سێكسی پشكنینان بۆ كراوە، هەفتەنامەی میدیا، لل 1ـ2، 26/02/2008.

[9] خاتو ئاشتی عەزیز، ئەندامی لیژنەی بەرگری لە مافی ئافرەت لە پەرلەمانی كوردستان دەلێ سەرۆكی هەرێم، لە كاتی بریاری لێبوردنی 207 كەس كە زۆریان بە تاوانی كوشتنی ژنان حوكمدرابوون، پرس و راوێژی بە لایەنی پەیوەندار نەكردووە و ئەوەش زیانی لێدەكەوێتەوە
www.sbeiy.com/ku/print/news.aspx?id=31738
ئاشتی عەزیز و زۆر قانون ناس و چاودێری سیاسی پێیانوایە "دەسەلاتی لێبوردن " وەك ئێستای هەیە باشترە لە سەرۆكی هەرێم بسێندرێتەوە. لە راستیدا لە هیچ ولاتێكی پەرلەمانی مۆدێرن پاشا، سەرەك كۆمارو سەرەك وەزیران، بەبێ گفتوگۆی كراوەو رەزامەندی و بریاری پەرلەمان بریاری "لێبوردنی گشتی یان بە كۆمەل" نادات، زۆرجاریش دەیخەنە راپرسی.

[10] بە بریاری نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكی حكومەت، 195 دۆنم زەوی، لە باشترین و خۆشترین گەرەكی هەولێر، لەسەر سەرۆكی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران (د. نوری عوسمان) تاپۆ دەكرێت، هەر دۆنمەك 2500 مەتر چوار گۆشەیە، هاولاتی، 10/8/2008. هەر خوا دەزانێ لەسەر ئەندامانی بنەمالە و بەرپرسە گەورەكان چی تاپۆ كراوە؟

[11] لە دوای راپەرین، بروانامەی ساختە، لە هەولێر (لە شێخەڵا) دروست دەكراو ئێستاش بەردەوامە، لە خولی دووەمی پەرلەمان 24 ئەندام لە زانكۆی "سانت كلێمێنتس"ی وهمی بروانامەیان وەرگرت، لە دوایدا ئەم زانكۆیەیان داخست. لە دوای كەوتنی رژێمی سەدام بروانامەی علوج پەرەی سەند، لە زۆربەی زانكۆكانی هەرێم ئەم بروانامانە بۆ بەرپرس و كادیرەكانی حیزب دروستكران یانیش پۆستیان (قبول خاس)، لە خوێندنی بالا، بۆ دابینكرا. بۆ زانیاری زۆرتر لەسەر ئەم دیاردەیە بنواڕە: هاولاتی، 20/7/2008، رۆژنامە، 16/7/2007. لە شاری هەولێر 476 بروانامەی علوج ئاشكرا دەكرێن، ئاوێنە، 8/7/2008، بەهۆی بروانامەی ساختە 125 خوێندكاری پەروەردەی سۆران دەردەكرێن. هاولاتی، 28/9/2008، 14/9/2008. لە كوردستان خوێندنی بالا تەنها بۆ كادیرانی حیزبیە، ئاوێنە 9/9/2008. گەندەلی لە زانكۆی دهۆك هەیە، گۆڤاری "هەنگاو"، 1/9/2008. "گەورەترین تاوان بەرامبەر بە خوێندن بە حیزبیكردنی سیستەمی پەروەردەیە"، میدیا، ل 14، 3/6/2008. دەكرێت ئاماژە بۆ زۆر نمونەیتر بكرێت بەلام وەك دەلێن "مشتێك لە خەروارێك". بەمجۆرە "زانكۆكانی كوردسان بونەتە شوێنی كوشتنی مەعریفەت"، رۆژنامە، ل، 12، 5/5/2008.

[12] هەفتەنامەی میدیا، 29/01/2008

[13] دكتۆر عەبدول رەزاق ئەمانەتوڵا، پزیشك و پسپۆری دەمارو مێشك بوو، لە سالی 1947 لە قەلای هەولێر لە دایكبووە، لە1968 كوردستانی بەجێشت، هەرگیز بە زیندوی نەگەڕایەوە، لە 22/11/2010 لە رۆمای پایتەختی ئیتالیا، لە پرێكا دلی وەستا و كۆچی دوایكرد و لە 02/12/2010 تەرمەكەی گەیشتەوە پیرە هەولێرێ. بە حوكمی ئەوەی لەمن بە تەمەنتر و زۆر پێش من لە ئیتالیا بوو لە دوورەو یەكترمان دەناسی و چەندجارێك یەكترمان دیبوو. بە قسەی هاوڕێ و دۆستە نزیكەكانم لە سالانی 1970 ـ 1980 تاكە كوردی هەرێم بوو لە رۆما و مالەكەی مەنزلگای هەموو ئەو كوردانە بووە كە ریێان دەكەوتە رۆما، لە كۆمەلەی خوێندكاران و پارتی بوو بەلام بە خۆی دەیوت و رۆژی 5/10/2010 بە مەسعود بارزانیش ووت "ئەمن مەڵاییمە، پارتی نیمە"، زۆر لە سیاسەتی دەسەلاتدارانی هەرێم ناڕازی بوو. لە كاتی قسەو گفتوگۆكانمان، وەكو تەعلیق بۆ بەرپرسەكانی هەرێم دەیوت "حاجی كونجی لێدە برنجی". وەكو بۆ منی گێڕاوەتەوە و بەدواداچوونم بۆی كردووە كاری باشی ئەنجامداوە، هەمیشە ئامادەبوو خزمەتی كوردو كوردستان بكات، لەبەر ئەوەی سەرتاپای ئەو نووسینەم، بە تەلیفۆن، لەگەل باسكردبوو، زۆر دلیخۆش بوو، زۆر هانیدام پەلە لە تەواوكردنی بكەم، وەك بلێی "دلی خەبەری دابوو". ئێوارەی 13/14 نۆڤەمبەر زیاد لە سەعاتێك قسەم لەگەلی كرد، ئەوە دوا جاربوو، رۆژی 26ی نۆڤەمبەر هەوالی كۆچی دوایم بیست و یادی بەخێر، هیوادارم لە دەرفەتێكی گونجاو بتوانم یادی بكەوە.

[14] بۆ زانیاری "نا دروست" بنواڕە خەبات، 6/10/2010، كوردستانی نوێ، 7/10/2010. تەماشای قسەكانی نوینەری حكومەت بكە كە لە پەیڤێكی 2 دەقیقەی و بە بێنووسینەوە پێشكەشی كرد، هیچ جۆرە چاوپێكەوتنێكیش دەگەل ئەو نوێنەرە نەكراوە یان CV بلاوبكرێتەوە. باسی ئامادەبوونی جێگری وەزیری دەرەوەی ئیتالیكراوە و ناوی نەهاتووە بەلام لە راستیدا هیچ یاریدەدەرێكی وەزیر ئامادەنەبووە.

[15] خاتو رێزان لە سالی 1964 لە سلێمانی لە دایك بووە، لە كۆتایی سالی 1986، دوای شوكردنی بە كاك تەها سالح ، هاتە ئیتالیا، مانگێك بوو هاتبووە ئیتالیا، لە شاری ڤینیسیا یەكترمان دیت و ماوەی سەعاتێك لەگەل خۆی و كاك تەهای كۆنە هاوسەری قسە و باسمان كرد، بە موزیك ژەن خۆی بە من ناساند بەلام لە چالاكیە كوردستانیەكان و ئاهەنگی نەورۆز، وەكو ژەنیار، بەشداری نەكردوە. ئەوەندەی ئێمە ئاگادار بین هیچ خویندنێكی زانكۆی تەواو نەكردوە، لە رێكخستنی پارتی و خوێندكاران نەبووە، لە سالانی پێش راپەرین كورد لە ئیتالیا كەم بوو و هەموو یەكتر دەناسن كەچی، بە قودرەتی قادری، نێچیروان بارزانی و پارتی، لە 2005 كردیان بە نوێنەری حكومەت لە ئیتالیا، بە فەرمی لە 26/10/2010. میدیاكانی پارتی ناوی بە رێزان قادر، رێزانی سالح بەگ و رێزان حەمە سالح قادر ئاغا دەهێنن، ناوەكەی دواوە ئێستا لەسەر سایتی حكومەتی كوردستانە. لێرە، بە هیچ جۆرێك، رەخنەو گلەیی ئاراستەی رێزان خان ناكەین بەلكو ئاراستەی دەسەلات (بە تایبەتی پارتی) دەكەین.
پاش سالانێكی زۆر، لە رۆژی 21/5/2010، خاتو رێزانم لە سێمینارەك، لە سێناتی ئیتالیا، دیت وەك نوێنەری حكومەت وتارێكی 11 دەقیقەیی، بەدوو بەش، پێشكەشكرد. لەم كۆبونەوەیە نوێنەری بزووتنەوەی گۆڕان و كوردانی باكور و دەیان پەرلەمەنتاری ئیتالی، بە وتار، بەشداربوون. رێزان خان وتارێكی زۆر نارێكی، بەبێ نووسین، پێشكەشكرد، كۆمەلە درۆیەكی زەقی كرد "30 سالە لە ئیتالیا ئەژیم، پێشمەرگایەتیم كردووە، زیندانی كراوم ... هتد" كارگەیشتە ئەوەی هەندێ قسەی عەلەق و بەلەق و بازاڕی بكات "كوردستان زۆر پێشكەوتووە، حالمان باشە و بۆ خۆمان قەپاتین viviamo alla grande" كە بووە هۆی پێكەنین وگالتەپێكردنی ئامادەبوان. بە ئاگاداری ئێمە ئەوە یەكەمجارە خاتو رێزان بەشداری كۆڕێكی جەماوەری بكات و لە قسەكەشی دانی بەوەنا "30 سالأ خەونم بە رۆژێكی وەك ئەمڕۆ دەبینی". لە راستیدا لە ماوەی ئەم 30 سالەی دوایدا بە دەیان كوردی خەمخۆر و نیشتمان پەروەر، بە دەیانجار، سەردانی پەرلەمان و بەشداری چەندەها سێمینار و كۆبونەوەیان كردووە. بۆ زانینیی ناوی بەشداربووەكان و گوێگرتن لە تەواوی وتارەكان، بە زمانی ئیتالی، كلیكی ئەم لینكە بكە:
http://www.radioradicale.it

[16] روژی 14/11/2009، لە شاری فلۆرانس لەو كاتەی خاتو هێرۆی مام جەلال بەسەردانێك لە ئیتالیا دەبێت و هەندێ لە برادەرانی كورد گلەیی ئەوە دەكەن كە حكومەتی د. بەرهەم خاتو رێزان قادری كردووە بە نوێنەری رەسمی، هەلەبەتە لەو هەموو سەردانانەی بۆ ئیتالیا باسی رێزان خانی بۆ كرابوو. هێرۆ خان بە گالتە پێكردنەوەو ووتبووی "ئێوە بۆ ئەمەندە خۆشباوەڕن، دلنیابن شتی ئەوها لە ئارادانیە". ئەو كاتە دەقی بریارەكەیان دابووە دەست كە بۆ یەكەمجار لە "پوك ـ میدیا" لە 29/10/2009 بلاوكرابووەوە، ووتیان "شەرم دایگرت" هەر ئەوەندەی بۆ مایەوە و بلێ "خۆم بەدواداچوونی بۆ ئەكەم". دەربارەی سەردانەكەی هێرو خان بنوارە "كوردستانی نوێ" 17/11/2009، دەربارەی بریاری حكومەت بنوارە:

C:\Users\mustafa\Desktop\Rappresentanti GRK all'Estero.mht
[17] نە وەزیرێكی كابینەی د. بەرهەم، نە شاندێكی پەرلەمانی كوردستان، نە فەلاح مستەفای سەرۆكی نوسینگەی پەیوەندیەكانی دەرەوە .... نە شاندێكی رەوەندی كورد لە ئیتالیا، نە رۆژنامەنوسێكی ئیتالی و كورد داوەتكرابوون. لەوە نهێنیتر چی دەبێت. بە پێی راگەیاندنی وەزارەتی بەرگری ئیتالیا، بارزانی بە یاوەری د. فواد حوسێن، عوسمان عەلی یان عەلی عوسمان ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتی (لە راگەیاندنەكە وا نووسراوە) و راوێژكارێكی بارزانی (بازرگانێكی سیاسی ئیتالی بە ناوی داریۆ ریڤۆلتە Dario RIVOLTA) سەردانی وەزارەتی بەرگریان كردوە و بارزانی هەندێ پێشنیارو داواكاری پێشكەشكردوە، جێگری وەزیریش ووتوویەتی "لەگەل جەنابی وەزیر تاوتوێی دەكەین" كەچی راگەیاندنەكانی پارتی باسی ئەو سەردانەی وەزارەتی بەرگریان نەكرد. بۆ دەقی راگەیاندنی وەزارەتی بەرگری ئیتالیا و ناوی شاندە كوردی و ئیتالیەكە بنواڕە:
 http://www.difesa.it/Ministro/Sottosegretari/Crosetto
نازانین بارزانی لە گەرانەوەی بۆ كوردستان چۆن چۆنی حكومەت، پەرلەمان و حیزبە هاوپەیمانەكەی لەم دیدارە ئاشكراو نهێنیانە ئاگادار كردۆتەوە.

[18] بۆ دەقی راگەیاندنی رۆژنامەوانی نوسینگەی جێگری وەزیری بازرگانی ئیتالیا، 2/10/2010 لێرە كرتە بكە:‌
http://www.mincomes.it/news/news2010/ottobre/cs01102010b.htm

[19] راگەیاندنی وەزارەتی دەرەوە،
  http://www.esteri.it/MAE/IT/Sala_Stampa/ArchivioNotizie
ئێمە لە دوای راپەرین وەزیری دەرەوەمان ناسی، ئەوكات ئەندام پەرلەمان بوو، زۆربەی ئەو كتێب و نوسینانەی بە زمانی ئیتالی بلاومانكردۆتەوە بە دیاری پێشكەش كردوە، لە نێو ئەم كتێبانە دوو دانە كراونەتە كوردی"مەسەلەی كورد و یاسای نێودەولەتان"، سەنتەری لێكۆلینەوەی ستراتجی كوردستان ـ سلێمانی، 2002، لل510 و "دەخالەتی مرۆڤانە لە كوردستان"، دەزگای ئاراس ـ هەولێر، 2004، لل 150 دەبێ ئەوەش بلێین سەردانی ئەمجارەی بارزانی روو لە نشێو بوو، بالوێزی عێراق لە ئیتالیا سەیوان بارزانی برازایەتی، لەبەر خاتری بالوێز زۆر ئاسانكاری بۆكرا، لە هەموو شوێن و دیدارەكان یاوەری بوو . ئەوەتە رۆژی 30/9/2010 شاندێكی حكومەتی بەغدا، بە ئامادەبوونی بالوێزی عێراق، لە وەزارەتی بازرگانی ئیتالیا ژمارەیەك رێكەوتنی بازرگانیان لەگەل یەكتر مۆركرد، دیارە سەرۆكایەتی هەرێم و میدیاكانی دەسەلات ئەو رێكەوتنانەی بە هی خۆی لە قەلەمداوە. بۆ ناوی شاندی حكومەتی بەغدا و ئیتالیا و زانیاری، سەبارەت بە رێكەوتنەكان، كرتەی ئەم لینكە بكە: http://www.confartigianatolecce.it

[20] دەربارەی دیدارەكانی سەرۆكی هەرێم لەگەل سەرەك وەزیران، وەزیرو بریكارەكان، سەروكی پەرلەمان و سەرۆكی لیژنەی پەیوەندیەكانی دەرەوە، نەك هەر ئەمجارە بەلكو لە هیچ جارێك لە ئەجێندای فەرمی كارو چالاكیەكانی ئەم كەسایەتیانە باسی هاتن و دیداری مەسعود بارزانی نەكراوە.

[21] خەبات، 7/11/2010 لە جیاتی دێ گرێگۆریۆ نوسیویەتی "دێ گرێگۆلیۆ".

[22] بنوارە خەبات، لە رۆژی 7 تا 11/11/2010 و سایتەكانی سەروكایەتی هەرێم، پەرلەمان و حكومەت، میدیاكانی پارتی (خەبات) ناوی نوێنەری حكومەت ناهێنێت كە یاوەری سێناتۆر دێ گرێگۆریۆ بووە لەم سەردانە.

[23] سەبارەت بە دیداری سێناتۆر دێ گرێگۆریۆ لەگەل سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان كرتە لەسەر ئەم لینكە بكە:
 http://www.xebat.net/printpage.php?pr=5018 ،
هەروەها بنوارە "خەبات"ی 9/11/2010 .

[24] فاروق جەمیل، وەزبری دادی كابینەی پێنجەم ووتی "دەزگای زانیاری و پاراستن نا یاسایین، داوا لە سەرۆكی ینك و پدك دەكەم دایانخەن"، هاولاتی 8|9|2008. لە راستیدا دەستور، یاسا و دمەزراوەكانی هەر ولاتێك ئەگەر پێچەوانەی ماف و ئازادیەكانی مرۆڤـ و یاسا و عورفی نێودەولەتیبن شەرعیەت لە دەست دەدەن. بە پێی یاسای بەرەنگاربوونەوەی تیرۆری پەرلەمانی كوردستان دەزگای پاراستن و زانیاری دوو دەزگای تیرۆریستین، بۆ زانیاری زیاتر بنواڕە گۆڤاری لڤین، ژ. 126 ی 10/5/2010.

[25] لە شارەكانی ئیتالیا و شوێنی تریش، بۆ پاراستنی ژینگە، شارەوانیەكان، ناوە ناوە بریار دەدەن، بۆ ماوەیەكی دیاریكراو، رۆژێك ئەو ئۆتۆمبیلانەی ژمارەكانیان بە تاك كۆتای دێت و رۆژێكیش ئەوانەی بە جووت كۆتاییان دێت بتوانن بسورێنەوە، ئەوەش بە ئیتالی پێی دەلێن Targhe alterne

[26] Gian Antonio STELLA, La CASTA, Rizzoli, pp. Pp. 284
بۆ زانیاری لەسەر قۆلبرین و ساخەتەچیایەتی ئەو سێناتۆرەی دۆستی سەرۆكی هەرێم بنواڕە لل 17-19 و 118.

[27] ئەدەبیاتێكی یەكجار زۆر، سەبارەت بەو تاوانانە، لە میدیاكانی ئیتالیا دەست دەكەون، هەركەسێك ئیتالی یان ئینگلیزی بزانێت بە ئاسانی لە ماوەی چەند كاتژمێرێك، لە رێگەی ئینتەرنێت، هەوال و بەلگەو بریاری دادگای دەست دەكەوێت. ئێمە، بۆ ئەو زانیاریانە، پەنامان بۆ "ویكی پێدیا"ە بردوە:
http://it.wikipedia.org/wiki/Sergio_De_Gregorio

[28] رۆژنامەی il Mattino، 10/09/2010

[29] سێناتۆر دی گرێگۆریۆ لە رۆژی 7/11/2010، ئەو كاتەی لە هەولێر بوو، بە تەلیفۆن دیمانەیەكی لەگەل "رادیۆی رادیكال" كرد و باسی چاوپێكەوتن و گفتوگۆكردنی دەگەل سەرۆكی هەرێم دەكات، بۆ بیستنی قسەكانی دێ گرێگۆریۆ: http://www.radioradicale.it
http://it.notizie.yahoo.com

[30] هەولدەدەین، لە ئایندەیەكی نزیك، بە بەلگە، باسی هەموو سەردانە، بە ئاشكراكانی، سەرۆكی هەرێم بۆ ئیتالیا بكەین و شیكردنەوەی بۆ بكەین، لەم هەموو سەردانانە، بۆ جارێكیش، لەگەل رەوەندی كوردستانی لە ئیتالیا كۆنەبۆتەوە.

[31] بۆ زانیاری زیاتر لەسەر پارتەكەی ڤێرنێتی، كە 4 ئەندامی لە سێنات و 6 ئەندامیش لە ئەنجومەنی نوێنەران هەیە، واتە %01 ئەندامی لە پەرلەمانی ئیتالی هەیە، بنوارە سایتی حیزبەكەی بە ناوی "هاوپەیمانی بۆ ئیتالیا Alleanza per lItalia": www.alleanzaperlitalia.it بەرێز ڤێرنێتی نە سەرۆك و نە جێگری سەرۆكی حیزبەكەیەتی و نە بەرپرسی پەیوەندیەكانی دەرەوەیە. راستە بەرپرسێكی بالای ئەو حیزبەیە و لە سالانی 2006 ـ 2008 جێگری وەزیری دەرەوە بوو. سایتی تایبەتی خۆشی بریتیە لە: www.giannivernetti.it لە هەردوو سایتەكە ئاماژە بە سەردان و بەشداریكردنی ڤێرنێتی، لە كۆنگرەی 13 پارتی نەكراوە.

[32] كابینەكەی بەرلوسكۆنی رۆژی 29/9/2010 و 14/12/2010 لە پەرلەمان روو بەرووی متمانەوەرگرتنەوە بوو، بە هەزار ئایەتول كورسی، بە 4ـ 5 دەنگ زیاتر متمانەی فەرمی وەرگرتەوە بەلام چاودێران پێیانوایە بەم زۆرینە "ماتماتیك"یە ناكرێت درێژە بە دەسەلات بدات، ئەگەری زۆر هەیە لە بەهاری داهاتوو هەلبژاردن بكرێتەوە.

[33] لە روی مۆرال مرۆڤ پێویستە دوعا بكات "دۆست"ی ئەوهای نەبێت باشترە، من بۆ خۆم تەریق بوومەوە كە وتارەكەی ریڤۆلتەم خوێندەوە، تۆ دەبێ چ لە "دۆست و راوێژكار"ێك چاوەڕوان بكەیت كە تەنها بە شان و بالتدا هەلبلێ و زمانی، لە ئاست كەموكوڕیەكان، نەیەتە گۆ. دەقی وتارەكە بنواڕە، خەبات، 12/12/2010، ل 7.

[34] بنواڕە ك. ن. لاپەرە 1ی 5/8/2004 و پرۆژە درۆزناویەكان، كارگەیەكی مەڕمەڕیان بە 30 ملیۆن دۆلار بە "ملی" حكومەتكرد، دوای دوو سال بە 2 ملیۆن دۆلار بە كەسێكیان فرۆشتەوە، بە پێی ئەو زانیاریانەی لە دەستی ئێمە هەیە هەموو ئەو پرۆژانەی، لە رێگەی داریۆ ریڤۆلتە، لە میدیاكانی دەسەلات بلاوكراوەنەتەوە و پارەیان بۆ تەرخانكراوە "پرۆژەی وەهمی" بوون و لە بەهەدەردانی پارەی میللەت شتێكیتریان لێ شین نەبووە.

[35] بۆ زانیاری دەربارەی حیزبەكەی سەرەك وەزیرانی ئیتالی، ناوی سەركردایەتی و بنكردایەتی، پەیوەندیەكانی دەرەوەو ناوەوە بنواڕە پێگەی حیزبەكە: www.ilpopolodellaliberta.it بۆ زانیاری زیاتر دەربارەی داریۆ ریڤۆلتە، بە ئیتالی و ئینگلیزی، بنوارە پێگەی تایبەتی خۆی: www.dariorivolta.it. لە هەردوو سایتەكە، بە كەموزۆر، باسی ئەو سەردانە نەكراوە، خوا دەزانێ لە بریتی ئەو قسە "نەستەقانە" چەند بەخشیش و خەلاتی بەهاداری وەرگرتووە.

[36] كەنالی كەی ئێن ئێن، سایتیی "سبەی" لە رۆژانی 21 و 22/5/2010 بە درێژی هەوالی ئەم سێمینارەیان بلاكردەوە كە تایبەت بوو بە "دۆزی كورد" و لە سێناتی ئیتالی بەسترا. كەنالی KNN، دیمانەیەكی لەگەل داریۆ ریڤۆلتە كرد.

[37] بۆ زانیاری زیاتر دەربارەی "پێشانگای ئیتالی لەكوردستان"، بە زمانی ئیتالی، عەرەب و كوردی سەردانی ئەو سایتە بكە:
 http://www.italianexpo.it/iraq/iraq_2010_presentazione.htm

[38] سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتی دەڵێ "پێویست ناكات پەرلەمانی كوردستان ئاگاداری ئەو سەردانانە بێت ....... لە وولاتە دیموكراسیەكانیشدا سەرۆك ناچێت پرس بە پەرلەمان بكات و پاشان سەفەر بۆ دەرەوەی وولات بكات"، هەفتەنامەی هاولاتی، 21/11/2009. ئەم قسەیە نیشانەی نەناسینی"ئەلف و بێ"ی پرنسیپ و بنەماكانی خودی دیموكراسیەتە، تەنانەت بۆچونێكی تەواو دیكتاتۆریانەیە. لە ولاتانی دیموكراسی ناوەرۆكی سەردان ، راگەیاندن و ئەو رێكەوتنانەی سەرۆكی وولات ئیمزایان دەكات لەبەر چاوی میدیاكان ئەنجام دەدرێن و بلاودەكرێنەوە و بە ئاسانی دەگەونە دەستی هەموو هاولاتیەك. د. فواد حوسێن نموونەی ئەوەشمان بۆ ناهێنێتەوە ئاخۆ سەرۆكی كام وولاتی دیموكراسی، بۆ تەنها جارێكیش، خۆی شونبزر، كردبێت؟ بە پێی راگەیاندنە فەرمیەكان، مەسعود بارزانی لە 29ی سێپتەمەبەر تا 18 ئۆكتۆبەری 2010 سەردانی ئیتالیای كرد، راگەیاندنەكانی سەرۆكایەتی هەرێم و پارتی تەنها تاكو 5ی ئۆكتۆبەر باسی چالاكیە دیبلۆمایەكانی بارزانیانكرد، كە گەرایەوە لە ئێوارەی 18ی ئۆكتۆبەر، وەكو جارانی پێشو هیچ جۆرە كونفرانس و دیداری دەگەل میدیاكان، سەبارەت بە سەردانەكەی، نەكرد!

****************************************************
ئەم بابەتە، بۆ یەكەمجار لەم سایت و مالپەڕانە، لە 16/01/2011 بلاوكراوەتەوە:

سایتی هاوپشتی، لەم لینكە بلاوكراوەتەوە:
http://hawpshti.com/kurdi/babeti_gshti/5089.html

دەنگی سەربەخۆكان
http://www.kurdistanan.net/index.php

http://www.kurdistanan.net/print.php?sid=23847

سایتی دەنگەكان.
http://www.dengekan.info/dengekan/11/8942.html

ئەم بابەتە، بۆ جاری دووەم، لەكاتی بریاری دەستگیركردنی سێناتۆر سێرجیۆ دێگرێكۆریۆ (لە 16 نیسانی 2012) ، لە زۆر مالپەر و رۆژنامە بلاوكرایەوە، لە پێشەوەی هەموویان كوردستانپۆست لە 16/04/2012

http://www.kurdistanpost.com/view.asp?id=3b910188
https://www.kurdistanpost.nu/biz/pdf_kp/Kam_Xalat.pdf
http://www.kurdistanpost.com/view.asp?id=ce072000

******************************************
تێبینی:
لە 18 ی دیسەمەبەری 2010 ئەم نووسینەم بۆ سایت و گۆڤاری "لڤین" نارد، لەگەل دەسپێكردنیش بڕیارمدا تەنها بۆ ئەوان رەوانەی بكەم، لەسەر ئەو بنەمایەش بابەتەكان و شێوەی دارشتنەكەم هەلبژارد. رۆژی 3/1/2011 بە كورتەنامەیەك سۆراغم لە لڤین كرد، بەداخەوە تا ئەم چركانەش، بەكەم و زۆر وەلامیان نەداومەوە. من، هەمیشە، هەلوێست و كارەكانی لڤین و ستافەكەم بەرز نرخاندوە، ئێستاشی دەگەلدا بێت بەرز دەنرخێنم و دەستخۆشیان لێدەكەم. دەزانم چەندە ئازا و چاو نەترسن، كارەكانیان چەندە بە پێز و سودبەحشن، مەخابن لە ئاست ئەم نووسینە بێ دەنگبوون.

11/01/2011، كاتژمێری 08:00 بە كاتی ئیتالیا