ئایندەی بارزانی و پارتیی و لایەنەكانی تر لە چوار ساڵی داهاتوودا

Saturday, 08/08/2009, 12:00

پارتی و یەكێتی لە مێژە دەزانن جەماوەریان لە گەڵ نەماوە. بەڵام ئێستا ئەم زانینە بە فەرمی ڕاگەیندرا پاش ئەنجامەكانی هەڵبژاردن. حاڵی پارتی و یەكێتی وەك ئەو یاریزانەی مشتەكۆڵێنە بوو، كە بە فرت و فێڵ و ڕێگای ناشەرعی توانی خۆی لە خەسارەتێكی دەمشكێن ڕزگار بكا. لە بەر ئەوە پاش دەركەوتنی ئەنجامەكان، پارتی و یەكێتی توانیان هەناسەیەك هەڵكێشن، دوای هیلاكی و ئارەقەی ترس و لەرزی ڕوو بە ڕوو بوونەوە لەگەڵ دۆڕانێكی مسۆگەر. ئینجا ئەم ڕوو بە ڕوو بوونەوە كۆتایی نەهاتووە، وەك بڵێی زمانحاڵی یەكێتی و پارتیش بە ترس و سەرسامیەوە دەڵێ: چاك بوو تەزویرێكی بێ وێنەمان ئەنجامدا، گەرنا ئێستا چیمان بكردایە؟
بێگومان، یەكێك لە خاڵە پۆزەتیڤەكانی ئەم هەڵبژاردنە، بۆ گەلی كوردستان، بردنەوەی لیستی "كوردستانی" بوو بە ڕێژەیەكی كەم، بۆ ئەوەی كوردستان بە دەردی عێراق نەچێ لە نێو بۆمب و تەقینەوە و كوشتن و بڕین.

چۆن و بۆچی؟
پێش هەڵبژاردن بە چەند مانگێك باسم لەو هەنگاوانە كرد، كە پارتی و یەكێتی دەیگرنە بەر بۆ كۆدەتا بە سەر ئیرادەی جەماوەر، لە چەشنی كۆدەتای جەزائیری ساڵانی 1989 تا 1992.
قۆناغی مسۆگەركردنی ئەنجامی هەڵبژاردن، بە یەك هەنگاو لە پێش قۆناغی تیرۆر و تەقینەوە بوو كە لە ڕێگایانەوە، دەسەڵات دەیویست ڕەوشی نائاسایی (حاڵەتی ئێمێرجنسی لە هەرێمدا) ڕابگەیەنێت، تا دیسانەوە دەست بگرێتەوە بە سەر دەسەڵاتدا.
بۆ نمونە گەر ڕێژەی كورسییەكانی پارتی و یەكێتی، بەم هەموو تەزویرەشەوە كەمتر بوایە لە مافی یاسایی پێكهێنانی حكومەت، لەم چەند ڕۆژەی دوای هەڵبژاردن، چەندین تەقینەوە و تیرۆری كەسایەتیە سیاسیەكان، هەولێر و سلێمانی و دهۆكی دەگرتەوە (لە لایەن دەستی دەرەكی! یان تیرۆریستانی شاراوە! یان ڕاستتر ئاشكرا) بۆ ڕاگەیاندنی دەسەڵاتی ئیمێرجنسی، بەناوی پاراستنی ڕەوشی ئاساییشی هەرێم و ئاساییشی قەومی و ئەم جۆرە خوزەعبەلاتانەی كە دەسەڵاتی هەنوكەی هەرێم باوەڕی پێی نەبوە. شەڕی نێو خۆ لە 1993 وە تا دەور و بەری ساڵی 2000 و 2001 بەڵگەن بۆ ئەمە. ئەمەیان ڕێك لە جەزائیر و موریتانیا و شوێنی تریش ڕوویداوە.

ئایندەی چوار حیزبەكە:
پێش ئەوەی باسی ئایندەی بارزانی و پارتی بكەم، حەزم كرد نەختێك باسی ئایندەی چوار حیزبەكە بكەم. بێ گومان ئاستی نێوان حیزبێك لەم حیزبانە جیاوازە لە گەڵ ئەویتردا. بەڵام لە كۆی گشتی، ڕێژەیەكی گونجاو لە ئایندەیەكی نزیك و لە ئامانجێكی نەویستراو له‌گه‌ڵ هێڵی نزیك پێكیان دەبه‌ستێته‌وه‌.
ئەو خۆسوك نواندنەی ئەم چوار حیزبە بەرامبەر بە دەسەڵات، لێکدانێکی كوشندەی ئاراستە كردن لە لایەن جەماوەر، ئه‌و په‌یامه‌ی پێدان، که‌ ئێوه‌ شایەنی ئەوە نین ببن بە بەدیلی دەسەڵات. ئەمەش هۆكاری سەرەكی بوو لە كەم به‌دەستهێنانی كورسی . خۆ خەریككردنی ئیسلامیەكان بە كڵاوی با بردوو (شەریعەت لە دەستوردا) وایلێكردن لە كێشە جەوهەریەكان دوور بکه‌ونه‌وه‌ و لە پێشبڕكێی سیاسیدا بە قوڕسی ڕاكەن بەرەو ئامانج، لە كاتێكدا بزوتنەوەی گۆڕانی نۆشێروان بە خێراییەكی قیاسی و داڕشتنێكی مەنهەجی و لیاقەتێكی وەرزشیانەی سەر سوڕهێنەر، هەم لە كات و هەم لە ئەنجامدا، پێش چوار حیزبەكە، گەیشتە شوێنی مەبەست، بێ ئەوەی هیچ لێدوانێكی لاوەكی لەم بوارەوە بدەن، بە پێچەوانەی لیستی چوار حیزبەكە، كە هەر چوار سەركردەكە چەندین جار چەند بارەیان دەكردەوە، كە ئەوان هێزی دووەمن و گۆڕان سێیەم!
لەم هەڵبژاردنەدا، پێمان خۆش بێ یان نا، نۆشێروان سه‌لاماندی كە لیزانێكی گەمەی سیاسیە و بە چاوی ئایندە تەماشای ئەمڕۆ دەكا!
ئینجا فاوڵدانی ئاسان بە دەستەوە لە كاتی هەڵمەتی هەڵبژاردندا، وەك لێدوانەكەی بەڕێز سەڵاحەددین بەهاددین (بە هێمن و حەكیم ناسراوە!)، دەربارەی "دە تە پەی" كوردی توركیا، گوایە جەنابیان پەیوەندی بەوانەوە نییە چونكە وەك پە كە كە توند ڕەون، كاریگەری خراپی هەبوو بۆ سەر ئەنجامی لیستی 59.
كەچی دوو ئەندام پەرلەمانی "دە تە پە" و هاو سەركردە لە هەمانكاتدا (ئیسپاتیان كرد) حەكیم تر بوون لە حەكیمەكەی یەكگرتوو، بە ناردنی پیرۆزبایی بۆم. سەڵاحەددین، پاش ئاشكرا بوونی ئەنجامەكان، بۆ بە دەست هێنانی كورسی لە پەرلەماندا!
ئینجا هەر بە بانگهێشتكردنیان بۆ لای بارزانی و تاڵەبانی، هەر چوار سەركردە، نەدیدتكانە (بەداخەوە) بە پەلە ڕادەكەن بۆ بارەگای ئەم دوو سەركردەیە بێ ئەوەی بیر بكەنەوە، كە هەم لە پێش چاوی ئەوان و هەم لە پێش چاوی جەماوەریش سوك دەبن، لە كاتێكدا هەندێ جار پێوسیت بوو هەڵوێستێكی عززەت نەفسانە بنوێنن، پاش ئەو هەموو زوڵم و فێڵ و تەزویرەی پێیان كرا لە لایەن ئەم دوو حزبەی دەسەڵات.
بۆیە بە كورتی لە داهاتوودا جەماوەری یەكگرتوو، وەك خۆی دەمینێتەوە و نابێت بە بەدیل. كۆمەڵیش هەروەتر بەڵكو گەر لە كەمی نەدا، زیاد ناكا و بزوتەوەش گەر بمێنێ بە سەر دوو دارشەقە (عكازات)، دەستكەوتێكی باشە بۆیان. سۆسیالیست و زەحمەتكێشیش ئەمە دوایین كورسیەكانیان دەبێ لە پەرلەمان، مەگەر موعجیزە بێتە كایەوە لە ڕەوشی سیاسیدا!

ئایندەی پارتیی و بارزانی:
مەسعود بارزانی، بەویست بوو بێ یان نەویست، سەركردیەكی بێ پەلوپۆی ئەسیری دارودەستەیەكی دەستخەڕۆی دەوری خۆی بوو. حاڵی بارزانی وەك ئەو وێناكردنەی فڕانكۆی دیكتاتۆری ئیسپانیا دێتە بەر چاو، كاتێ جەماوەر دێن بە چەپڵە لە پێش كۆشكەكەی لە دەسەڵاتی بخەن، خێزانەكەی لە خەو بە خەبەری دێنی و دەڵێ: فڕانكۆ هەڵسە، گەل هاتووە خوا حافیزیت لێبكەن، فڕانكۆش دەپرسێ: بۆ؟، بۆ كوێ دەڕۆن؟!
مرۆڤ دەپرسێ، باشە ئەو هەموو نوسین و وتارەی نوسەران و ڕۆشنبیرانی كورد دەیاننوسی و دەینوسن، دەبێ بارزانی ئاگای لێبێت؟! جا گەر بەڵێ، ئاگای لێبوو، ئەمە كارەساتە، چونكە هەڵوێستی بارزانی دەرهەق ڕەخنەی ڕاستەقینە هەمیشە نەگێتیڤ بوو و بە پلانی دوژمنان وسفی دەكرد!
خۆ گەر بێ ئاگاش بوو بێ، ئەمەیان زیاتر كارەساتە و پێویست بە باسكردنی ناكا.
بە هەر حاڵ، ئەم هەڵبژاردنە زەبرێكی قوڕس و كوشندەی دا لە پارتی بە گشتی و بارزانی بە تایبەتی. چونكە پاش ئەوەی بارزانی و هەوادارانیشی بە سەركردەی گەل و نەتەوە و كوردستان وەسفیان دەكرد، قەبارە و حەجمی ڕاستەقینەی خۆی بینی كە ئەمە تەنها وەهمێكی درۆینە بوو!
چونكە تەنانەت ڕێژەی 69% ی دەنگدەران، لە ڕێگای تەزویرێكی بێ وێنە بوو. ئنجا ئەو كەمال میراودەلی تەنها بە مۆبایلێكەوە هاتەوە كوردستان، توانی سەركەوتنێكی بێ وێنە تۆمار بكات و وێڕای یەكەم بوونی لە سلێمانی، لە سەر ئاستی كوردستانیش بێ تەزویر نزیكەی نیو ملیۆن دەنگی هێنا، بێ ئەوەی حیزبی زەبەلاح و زێرەڤان و ئاساییش و، چەندین كەناڵی تەلەفزیۆنی و ڕۆژنامە و گۆڤار و بودجە و زوڕنا و دەهۆڵ لە پشتیەوە بێ!
سەرباری ئەوەش، ئەو هەڵەبجەیەی كە بارزانی خۆی چوو بۆی، لە كاتی هەڵمەتی هەڵبژاردن، هەرچەندە سەدان جار خۆی و پارتەكەی نازناوی پێشمەرگەی بۆ دووبارە دەكەنەوە و، خۆی دانی ناوە كە هەڵەبجە وەرچەرخان بوو لە مێژووی خەباتی كورد، هەڵەبجەییەكان لە هەڵبژاردندا پێیان فەرموو: نا!
ئەو ئافرەتەی گەرمیان ناسكە عەلی، كە 48 كەس لە خێزان و خزمانی ئەنفال كرا بوون، هەرچەندە بارزانی دەستیشی ماچ كرد بوو، زۆر بە ڕێزەوە پێی فەرموو: نا!
هەژاران و خەباتكاران و پێشمەرگە كۆنە ڕاستەقینەكان و وەچەی نوێ پێیان فەرموو: نا!
ڕاستیەكەی لەم هەڵبژاردنە، گەلی كورد هۆشیارانە و دڵڕەقانە و موستەهەقانە، پێناسەیەكی ڕاستی بارزانی و پارتیەكەیان دایەوە دەستی بارزانی و پارتی!
بەڵام لەمە ترسناكتر ئەوەیە، ئەم هەڵبژاردنە پاڵی بە بارزانی و پارتیەوە نا بەرەو یەك تولە ڕێی تاقانەی سەر بەرەو خواری یەك لا.
ئێستا بارزانی دوو ئیختیاری لە پێشە، خۆشترینیان تاڵە! یان ئەوەتا دەبێ هەڵمەتێك دەست پێ بكا دژی گەندەڵی لە ناو خودی خێزان و عەشیرەتەكەی، كە ئەمەیان بەو ناكرێ و هۆیەكەشی باس دەكەم، یان ئەوەتا تەنها پاكسازی و سزا دژ بە چینە خوارەوەكانی مەسولە بچوكەكانی حزب ئەنجام بدا، كە ئەمە هیچ لە هاوكێشەكە ناگۆڕێ و بە ڵكو دەبێتە مایەی بێزار بوون و تۆرانی زیاتری خەڵك لە پارتی.
لە لایەكی تریشەوە ئەو ئیختیارەی ئێستاش وەك خۆی لە ئارادا دەمێنێتەوە، كە بارزانی و پارتی چۆن بە گەندەڵی و زوڵم و فرت وفێڵ سیاسەتیان بە ڕێوە بردووە هەرواش بەردەوامی پێ بدەن بێ گوێدانە ئایندەی حزب و بنەماڵە لە ئاستی سیاسی لە كوردستاندا!
سەبارەت بە پاكسازی لە ناو خودی بنەماڵە و عەشیرەتی بارزان، ئەم كارە لەوانەیە موستەحیل بێ. چونكە هێزی پارتی و بارزانی بریتیە لەو سەنتەرە بچوكانەی هێز لە ناو عەشیرەتی بارزاندا. واتە ئەم عەشیرەتە چەندین هێزی جیاواز و هاوسەنگ لەناویدا هەیە، ئێستا بوونەتە خاوەن سەرمایە و پەیوەندی لە گەڵ دەسەڵاتەكانی ژێر زەمینی وڵاتانی دەوروبەر، لە ڕێگای بازرگانی هاوبەش و پەیوەندییە نهێنیەكان. ئەم جۆرە هێزانە و كەسایەتییەكانیان بە بارزانی لە هێز ناخرێن ، ئەوانیش ڕازینابن لە بەر خاتری لەناوبردنی گەندەڵی ببنە قوربانی. كار و پیشەیان لەو ئاستە نەماوەتەوە. بارزانیش پێویستی بەوە نییە دوژمنی زیاتر بۆ خۆی دروست بكا لە نێو هۆز و كەسایەتیەكانی نێو عەشیرەت و بنەماڵەكەی.
ڕەگ و ڕیشەی گەندەڵیش لە خودی بنەماڵە و عەشیرەتی بارزان سەروچاوەی گرتووە. گەر بهاتباو بارزانی و بنەماڵە خۆیان پاك ڕابگرتایە لە سامانی میللەت، كەس حەددی نەبوو لەناو پارتی یەك دۆلار بدزێ!
كەواتە بارزانی سەرچاوەی گەندەڵیی پێ چاك ناكرێ.
سەبارەت بە سزادانی چەند مەسولێكی بچوكیش بۆ ڕواڵەت و پێش چاوی خەڵك، ڕەوشی كوردستان ناگۆڕێ و گەندەڵی چارەسەر ناكا و بەڵكو دەبێتە هۆیەكی تری لاواز بوونی جەماوەری پارتی و دروستبوونی زیاتر فەڕق و جیاوازی.
كەواتە تەنها ڕێگا لە بەردەم بارزانی ئەوەیە، چۆن هاتووە ئاوا بیبات و هەر چۆن لەوانەیە نەتوانێ جارێكی تر خۆی كاندید بكات، چونكە بە هەر حاڵ دۆڕانی مسۆگەرە، بەردەوامیەكی نا ئومێدانە بە سیاسەتی پارتی بدات كە ئێستا لە ناو پەرلەمان هەر سی (30) كورسی هەیە!
كەواتە ڕەوشی پارتی ئێستا وەك بەردێكە لە سەروی شاخ بكەوێتە خوارەوە، كە لە هەموو حاڵەتەكان ناتوانێ بەرەو سەرەوە بچێتەوە و كەوتنی حەتمیە، بەڵام هێشتان گرمەی نەهاتووە بە سەر زەویدا!

گۆڕان و ئایندە
یەكێتی كۆتایی هاتووە و چاوەڕێی بڵاوكردنەوەی ئەم كۆتاییە دەكا، بە كۆتایی تەمەنی سەرەكەی كە جەلال تاڵەبانییە.
تازە هێزی یەكەمی سلێمانی و ناوچەی سۆران، بزوتنەوەی گۆڕانە.
لێرەدا ئێمە دەبێ باس لەوە بكەین چۆن هێزی مونافیس بۆ گۆڕان دروست ببێ، لە ئایندە، چونكە لە هەڵبژاردنی داهاتوو و پاشتریش، ئەم بزوتنەوە دەبێتە هێزی یەكەمی كوردستان: سلێمانی، كەركوك و هەولێر. عەقڵانییەتی نۆشێروان و كادیرەكانی دەور و بەری، بە شێوازێكی مەنهەجیانە و خوێندنەوەیەكی زیرەكانەی ڕەوشی كوردستان، وایكرد ئەم هێزە پێش زەمەنی خۆی بكەوێتەوە و مونافیسە تەقلیدیەكانی خۆی سەرسامانە بە جێ بهێڵێ. یەكێتی و چوار حزبەكەش لە ئایندە ناتوانن مونافەسەی ئەم هێزە بكەن. پارتیش حاڵی خراپترە، تا ئەوەی بتوانێ ئەم پێشبڕكێیە لە گەڵ گۆڕان بكا.
كەواتە چینی ئینتلجنسیای كورد، بە تایبەت خاوەن پلەی ئەكادیمیا لە دەرەوە، بێ گوێدان بە ئایدیۆلۆجیا، پێویستە بە هاوكاری لە گەڵ كادیرانی پێشكەوتووی ناو كوردستان هێزێك یان بزوتنەوەیەكی مەدەنی دروست بكەن بۆ ئایندە، بۆ پێشبڕكێ كردن لە گەڵ هێزی گۆڕان، نەك بوون بە ئەلتەرناتیڤ، بۆ زیاتر بە عەقڵانی كردنی گۆڕان و دروستكردنی پێشبڕكێیەكی مەدەنی و دیموكراسی لە نێو دوو هێزدا، بۆ بەرەو پێشبردنی بوارەكانی تاك و كۆمەڵی خەڵكی كوردستان، بە پەیڕەوی دەسەڵات و موعارەزە. لە حاڵی حازریشدا تەنها قسەیەكم بۆ ئەم هێزە هێشتا لە دایك نەبووە، ئەوەیە، كە خۆی بپارێزێ لە دروستبوونی تەقلیدیانەی سەركردە و بنكردە و، بە هێزێكی سەركردایەتی هاوبەشی عەقڵانی 7 تا 12 كەسی سەركردایەتی بكرێ و، بڕیار ئەنجومەنی سەركردایەتی بە زۆرینەی دەنگ بیدات و بوونی سەركردەی ڕەمز بە تەواوی بسڕێتەوە، چونكە ئەمەشیان خاڵی لاوازی گۆڕانە!
دەبێ لە ئێستاوە بیر لە ئایندەی چوار ساڵ و هەشت ساڵی داهاتوو پاشتریش بكرێتەوە.