ئەو سیستمەی کە لە باشووری کوردستانە ناوی چییە؟

Tuesday, 03/03/2015, 12:00

بەرایی:
بۆنەتەوەی کورد هەڵمژینی هەواش حەرامە. چون وڵاتی داگیری دەستی ناکوردە. نان وئاو لە کورد بۆتە کەکرە چون داروبەردی ئەو وڵاتە بە زیندان وسێدارە تەنراوە. ژیان لەسەر خاکی خۆمان وێنەی خڕنۆکی بیابانەی لێهاتووە کە گێژەڵووکەی سیاسی هەر تاوێک بە لایەکدا فرێی داوە.ئیمپڕاتووری زلهێزەکان سەددامیان بۆ وەلاناین هەروەک چۆن شای ئێرانیان وەلاناتاباشتر بگەنە ئامانجەکانیان.
شۆڕش لەسەر شۆڕشی کورد کراوەتە بزووتی ئاگرێکی مەزن تا دەوڵەتانی مەزن بگەنە ئاستی ژیانی دڵخوازی خۆیان. کەچی لەوسەردەمەشدا نووشتەی پێشمەرگەیان لەمل کردووە تا جندۆکەکانی داعشی پێ چاو ترسێن کەن.ساڵی ١٩٧٥ شمان بۆ داوێنە پشت ئاڕشیوەکانی خۆیان! رۆژهەڵاتی ناوەڕاست وێنەی تەندوورێکی لێهاتووە کە هەرکەس دەیگاتێ کۆڵەوەژێکی تێدەژەنێ ئاورەکەی زیاتر نێڵ دەدا.کە چی کوردیش لە ناوەڕاستی ئەو ئاورەدا دەسووتێ،،، دەسووتێ تا هەمیسان دەبيتەوە خەڵووس.
ئەوەی کە داگیرکارودونیای دەرەوە بەسەرمان دێنێ روون وئاشکرایە.رێچاریش کەوتۆتە دەست خۆمان. باشتری بەرسیفیش یەکریزی نەتەوەییە کەهەرچی هەمان بێ ئەومان وەک جەوهەری قاچاغ دەچێ کە لە خۆمان حەرامکردووە.بەڵام ئەوەی کە مێژوومانی وەک دێوجامە داگرتووە کارگەی دەستی خۆمانە. مقەستی چەنگی خۆمانە.من هەر ئاماژە بە ٧٠ساڵ مێژووی عەشیرەی بارزانی دەکەم. تەواوی کەلێن قوژبنی ئەو حەرەکەتە لەسەر تەرازووی مێژوو دابنێی زەرەدی لە قازانج زۆر پتر بووە.
لە هەڵگیرسانی شەڕوراکردن بۆ ئێران وتورکییە وەک بای سڕسڕن کەس نایانگاتێ. بۆچارەسەریش زمای سیاسەتیان گۆ ناکاو دەڵێی کشو ماتن.هەر ئەو رستانەیان بە دەستەوەیە:خاوەنی هەزاران شەهیدین، ساڵەهایا بۆ کورد تێدەکۆشین، دەسەڵات مافی ئێمەیە، ئێمە زۆرینەیەن و،،،،،،،،.(لەرۆژهەڵاتی وڵاتیش هەر عەینی بابەتە، کەس ناوێری بپشمێ دەڵێن: خاوەنی کۆمارین، و،،،،،،،.نیوەی تەمەنیان لە کەمپەکاندا تێپەڕیوە کەچی لەسەر دوو ووشە رێکناکەون!).
دەسەڵاتی ناوەندی بەغدا قەت ئاوا لاواز نەبووە.شەڕی داعشیش سەت ئەوەندی دی بارودۆخەکەی خراتر کردووە. کەچی ئاغای عیبادی دەڵێ: کوردەکان ئەگەر دەخوازن دەتوانن لە عێڕاق جودا ببنەوە! ئەوە لە زمانی سیاسەتدا پێی دەڵێن،،جنێوی سیاسی،،! بێ حورمەتی کردن بە هەستی نەتەوەیەکی بن دەست! لە بەغدای لاوازتر ئەو دەسەڵاتەیە کە لەسەر ناوی کورد درێژە بە سیستمی دواکەوتووی خۆی دەدا. دەی باشە، کاک مەسعودی بەڕێز ئەگەر زۆر ئازاو بوێری جودا بەوەئەگەر بەغدا موفلیس بووە.تۆش لەبەغدا دەستبەتاڵترو موفلیستری.راستە گیرفانی پڕە بەڵام،،،،،،،،.
زۆرگەڕام تا ناوێک بۆ ئەو بارودۆخە ببینمەوە کە لە باشوور هەیە. رۆژومانگوساڵ دەڕۆن لەتەمەنی خەڵک کەمدەبێتەوە کە چی ئاواتەکانمان هەر لە جێگای خۆیەتی. ئەو دەسەڵاتە لە ریزی کام سیستمی بەڕێوەبەریدایە لەم جیهانە پانو بەرینەدا من نازانم.وەک گێژاوی بێوادەیە کە بە سەعات ئاڵووگۆڕی بەسەر دێ.نێچیروان بارزانی بۆ مووزەی شاری مووسڵ هۆڵ هۆڵ دەگری! لەسەر نەتەوەکەمان لە باشوور دەڵیی زولفەقاری ئیمامی عەلییە! نەتەوەی بێدەرەتانی کورد لەژێر سای ئەو وەزعەدا وێنەی پاپۆڕێک دەچێ کە بەبێ پاپۆڕەوان بۆ کەناری دەریایەک دەگەڕێ تا ئارام بگرێ وتۆفان هەنجن بە هەنجنی نەکا. پاپۆڕی سیاسەتی دەسەڵات لە قوڕی بێبەختیدا گیرساوەتەوە و خەریکە ستار بە رێرەوەی کوردیش دەگرێ. دەسەڵاتێک کە چەک نەداتە گریلا بۆ شەڕی دژی دڕندەی داعش، نەکا ئەربابەکانی لێی زوێر بن کوا ئەو دەسەڵاتە کێشەی کوردی پێ چارەسەر دەبێ؟ خۆ گریلا هاو رەگەزە، هاوخوێنە، هاوزمانە، هاوخاکە، رۆڵەی ئەو نیشتمانەیە کە لەسەر ئەو خاکە پیرۆزە شەهید دەبێ. جەعفەر سەحراروودی و قاسم سولێمانی رێگا دەدەن بۆ کەشکو تەلارەکانتان. لەسەر سفرەیەک نانیان دەگەڵ دەخۆن! بەڵام کوڕەکوردی شۆڕشگێڕ وەلادەنێن! ناسنامەو پێناسەی ئەو سیستمە لە چوار چێوەی کام سیستمی سەردەمدا دەگونجێ؟ من نازانم. سێزدە (١٣) نموونەم لە شێوەی بەڕیوەبەری لە سەر رووپەڕی،،، زانستنامەی ئازاد،،، هەڵبژاردووە دەیدەمە سندووقی کوردستان پۆست تا بیگەیەنێتە ناو ماڵەکانتان.
دەقی وەرگێرانەوەلەخواروو:
یەک: دێمۆکڕاسی راستەوخۆ،، یان دەسەڵاتی خەڵک. بە سیستمێک دەڵێن کە بێ گرێگۆڵ وخالیسە، بەوواتایە نێزامێکە کە / خەڵک / راستەوخۆ بڕیاری لەسەر دەا ونوێنەرەکانی ئەو خەڵکە لە بڕیاردانی،، هێزی یاسادانان،، بەشدار دەبن. بۆیە بەو سیستمە دەگوترێ دێمۆکڕاسی راستەوخۆ.
دوو: دێمۆکڕاسی نوێنەرایەتی، جۆرێکە لە دێمۆکڕاسی کە لە بەرابەر دێمۆکڕاسی راستەو خۆ دژبەرە وقەبوڵی ناکا. لەوسیستمەدا نوێنەرایەتی هەڵبژاردەی خەڵک کارەکان بەڕێوە دەبەن.(نوێنەرەکان زیاتر بڕیار دەدەن).
سێ : دێمۆکڕاسی، لەو سیستمەداتاک یا تاقمێکی تایبەت لەسەر دەسەڵات نین. هەڵبژاردنێکی رەواو روون، بە بێ گزەو فێڵی سیاسی نوێنەرەکانی خەڵک هەڵدەبژێرن.
چوار: پادشایی بە مەرج (مەشرووتە) لەو سیستمەدا دەسەڵاتی پادشا، رەهانیە یانی هەموو بڕیارێک نادا. هەتا رادەیەکی کەم جەوهەری دێمۆکڕاسی تێدا بە دی دەکرێ. یاساگەرایی هەیە بەڵام کەم.
پێنج: فدڕالیسم، بە مانای یەکێتییە، کەلە تاقمێک ،،ئەیالات، پارێزگا،و.....پێک دێ وپێکەوە دەبنە یەک، نوێنەرایەتی ئەو یەکێتیە دەسەڵاتی ناوەندی بڕیاری مەزن دەدا.
شەش: پادشێیی ڕەها، بە حوکومەتی پادشایی دەگوترێ کە شەخسی/ شا / تا کاتی مردن لەسەر دەسەڵاتە وپاشێن،،جێگر،، بۆ خۆی دیاری دەکا ومافی کەس نییە کە ڕای خۆی دژی ئەو سیستمە دەرببڕێ. (ئەوشێوە دەسەڵاتە لە سیستمی عەشیرەگەری زۆر نزیکە).
حەوت: پلوتووکڕاسی: یان زێڕ سالاری، دەسەڵاتێکە لەسەر بنەمای هێز وپارە وسامان دەگەڕێ.گەزنەفوون پێی دەڵێ: ئۆلیگارشی ئیفلاتوونی. واژەی یونانی/ پلوتووس / یانی سەروەتووسامان، بەو مانایە دەسەڵاتی رەهای کەمینەیەک بە سەر زۆرینەدا بۆ چەوساندنەوەی کۆمەڵگا.
هەشت: تیمووکڕاسی، بەمانای،حەیا،مەزنایەتی، شەڕەف، ناو نراوە. ئەو دەستەواژەیە لە پەڕتووکی/ کۆماریی/ ئیفلاتووندا هاتووە. لەوێدا حکومەت بەدەستی کەسانێک بەڕێوە دەچێ کە تەنیا بە خاتری، شەڕەف یا شانازی، کار دەکەن.نە بۆ یەکسانی ودادپەروەری کۆمەڵگا.
نۆ: دەسەڵاتی خۆویست(خودکامە)، جۆرێکە لە دەسەڵاتی/ ڕەها / وشێوەیەکە لە دەسەڵات کە لەوێدا هێزی سیاسی لەدەست،، حاکمێک،، دایە. کە بۆ خۆی ،خۆی هەڵبژاردووە!(بە بێ دەنگدان). ئەو سیستمە بێهێزی سیاسی و لاوازی کۆمەڵگا پەرەپێدەدا.
دە: دیکتاتۆڕی، شیوەیەکە لە دەسەڵاتی بێ سنوور کە هێزی سەرکوت لە دەورووبەری خۆیدا کۆ دەکایەوە ویاساکان تەنیا کەسێک دایدەمەزرێنێ وهەر بۆ خۆشی بەڕێوەی دەبا.
یازدە: کومونیزم، یەک ئیدئۆلۆژییە کە تێدەکۆشێ لەسەر بنەمای / خاوەنداریەتی هاوبەش وتایبەتی/ رێچارەکان لە گەڵ،، ئامرازەکانی بەرهەمهێنەر،، لە نەبونی خاوەنداریەتی تایبەتی،، داموودەزگایەکی کۆمەڵگایی بە دژی سیستمی دەوڵەت گەرا کە دوور لە چین وتوێژی کۆمەڵگاییە،پێک بێنێ.کوموونیزم لقێکە لە مەکتەبی سوسیالیزم.
دوازدە: دەسەڵاتی پۆلیسی، دەسەڵاتێکە کە لەوێدا حکومەت بە شێوەی زەبرووزەنگ وسەرکوت کردن وگەڕان بەسەر تەواوی کەلێن وقوژبنی ژیانی، کۆمەڵگایی، ئابوری، سیاسی، خۆی دادەسەپێنێ.
سێزدە: دەسەڵاتی خوونتایی، بە مانای شۆڕوی حکومەتی پێناسە دەکرێ./ خوونتا / بەو سیستمە دەڵێن کە نیزامییەکانی دوای کۆدەتا هێز دەگرنە دەست. ئەو شێوە دەسەڵاتە جیاوازی هەیە لە گەڵ دیکتاتۆڕی نیزامی.