چی لە راپەرینی 12/7/1991 دەزانیت؟

Monday, 07/03/2011, 12:00

سەرەتا:

با لە یادی راپەرینی ئازاردا یادی راپەرینیكی وونبوو بكەینەوە، راپەرینیك كە هەر ئەو رۆژە ناكۆكیەكانی ئەمرۆی جەماوەرو دەستەلات نیشان دەدات.

زۆرمان لە راپەرینی ئازاری 1991 بیست، چونكە سیاسیە دەستەلاتدارەكانی ئەمرۆ، ئەو راپەرینەیان وەك بەرهەمی خەباتی خۆیان پێناساندین.
بەلام راپەرینی 12/7/1991 دەریدەخات، راپەرینی ئازار، هەروەك راپەرینی ئەمرۆ، بەرهەمی خەباتێكی جەماوەریی خۆ بەخۆ بوو نەك ئەو سەركردە سیاسیانەی لە كاتی روودانی راپەریندا، بە جانتاكانیانەوە، بۆ كۆكردنەوەی پوول وپارە بە ئەوروپادا دەسوورانەوە.

راپەرینی 12/7/1991:

هەر بەچەشنی راپەرینی پالەوانە چاونەترسەكانی ئەمرۆ، راپەرینی 12/7/1991، هەروەك گڕكانێك، لە ژێر پێی یەكێتی و پارتیدا تەقیەوە.
هەر لەگەل گەرانەوەی هیزەكانی بەعسدا بۆ شارەكانی كوردستان و دانانەوەی دائیرەی ئەمن لە سلیمانی لە دوای چەند مانگیك لە راپەرینی 7/3 بە یارمەتی هیزەكانی بەرەی كوردستانی، لاوانی سلیمانی سەرلەنوێ كەوتنەوە خۆ ئامادەكردن بۆ پەلاماردانی ئەو هیزانە.
لە رۆژی 12/7/1991 دا، واتە تەنیا 4 مانگ دوای راپەرینی 7/3/1991، هەروەك شریخەی هەورە بروسكەی بەهار، لە هەموو سووچێكی شارەوە، ئاگری راپەرین كڵپەی سەند، راپەرینێك كە هەر بەزوویی تەواوی ئامانجە جیاوازەكانی كۆمەلانی خەلك و بەرەی كوردستانیی روون كردەوە. هیزەكانی یەكێتی نیشتمانی كوردستان، رژانە سەر شەقامەكان بۆ رێ گرتن لە جەماوەر. لە لایەك رادیوی یەكیتی هاواری وەستانی ئاژاوەگیرەكانی دەكردو، لە لایەك بە بڵندگۆیەكەوەو بەهیزیكی گەورەوە، بەشاری سلیمانیدا دەسوورانەوەو هاواریان دەكرد ئاژاوە مەنێنەوە، ئاژاوەچیەكان سزا دەدرێن.
بەلام راپەرین نەوەستا، وە لەژێر تۆپبارانی حكومەتدا، خەلكی ژمارەیكی زۆر لە تانكەكانی دەولەتیان تێكشكاندو دواین هێرش بەرەو دائیرەی ئەمن ریكخرا. بەلام هەر بەزوویی هیزەكانی یەكێتی ئەمنەكانی بەعسیان گواستەوە بۆ بەكرەجۆ، وە لەوێ هیزەكانی یەكیتی خۆیان بوونە پاریزەری ئەمنەكان.

چی لە دەرس و تاقیكردنەوەی ئەو رۆژە فیر بووین؟

ئەو رۆژە یەكەمین رۆژی یەكلاكەرەوەبوو لە نیوان خواستی جەماوەرو ئامانجی بەرەی كوردستانیدا، ئەو رۆژە دوو هیزی كۆمەلایەتی بە دووجۆری جیاواز تەعبیریان لە ئامانجی راپەرین كرد، ئەو رۆژە دوو بەرەی كۆمەلایەتی بەرەنگاری یەكبوونەوە، هەر ئەو رۆژەیش بناغەی راپەرینی ئەمرۆی دانا.
راپەرینی 17 شوباتی 2011 دەنگدانەوەی راپەرینی 12/7/1991 ە. وە ئەگەر ئەو دەمە هیشتا تاقیكردنەوەكانی جەماوەر بەس نەبووبێت بۆ دیتنی رووخساری یەكیتی و پارتی وەك خۆی، ئەوا راپەرینی ئەمرۆ بەسە بۆ ئەوەی، وەك ئاوێنەیەك، میژوویەكی تیا ببینین كە هەر لە زووەوە دوو بەرژەوەندیی جیاواز نیشان دەدات، راپەرینی جەماوەریی ئەمرۆ، دەنگدانەوەی تێشكانەكانی ئەو رۆژەیە، وە هەرئەو راپەرینەیش، رێرەوی راپەرینی ئەمرۆ دیاری دەكات. وە ئەو دوو راپەرینە دەرس و تاقیكرنەوەیەكی نوێ دەدەنە جەماوەر لە خەباتی داهاتوویاندا، وە فیریش دەبین: جەماوەر لە تاقیكردنەوەكانی خۆیەوە فێر دەبێت نەك لە كتێبەكانەوە.

تاقیكردنەوە میژووییەكان:

رووداوەكان لە رێروەی سروشتیی خۆیاندا، باز بەسەر هەر قۆناغێكدا دەدەن كە چیتر لەگەل گەشەی بزووتنەوەكە ناروات. وە هەر لەو رێرەوەیشدا جەماوەر لە رۆڵی هەریەكێك لە لایەنە بەشدارەكانی بزووتنەوەكە دەگات و لە هەر هەڵوێستەیەكدا، هەروەك رابووردوو، تیلەچاوێك دەداتە هەر یەكێ لە لایەنە بەشداربووەكان و هەڵوێستی خۆیشی لە بەرامبەریاندا دیاری دەكات وەك دۆست یان دوژمن.

میژوو هەمیشە بە خیرایی دەرئەنجامەكان ناداتەوە دەست، گەلێ لە رۆشنبیرەكانیش كە ئیجگار حەزیان لە دەموچاوی خۆیان وپلەوپایەی سیاسیە، هەرگیز رێ نادەن خەلكی بە زوویی و بەئاسانی، تەتەڵەوبێژی تاقیكردنەوەو دەرسەكانی رابووردووی بكات، بەلكو هەمیشە هەولدەدەن لە بەرژەوەندی خۆیان، چەواشەكاریەكی تەواو لە میژوودا بكەن.
وەك دەلین: میژوو سەركەوتووەكان دەینووسنەوە، بۆیە هەرگیز هیچمان لە راپەرینی 12/7/1991 نەبیست لەو رۆشنبیرانەی لە باوەشی دەستەلاتدا، لە پیناوی بەرژەوەندیە تایبەتیەكانیاندا، هەموو رابووردوو هەلدەگیرنەوەو ماددەیەكی لێ دروست دەكەن كە بەهچ جۆرێك پەیوەندی بە میژووی واقیعیەوە نیە.

بەلام درەنگ یا زوو، خودی ئاستی بزووتنەوەی جەماوەریی خۆی، رابووردوو تیپەر دەكات، وینەكان دینیتەوە پیشچاو، جاریكی تر پیایانا دەچیتەوەو هەموو میژووی واقیعی وەك خۆی وێنا دەكێشێتەوەو هەنگاوی داهاتووی لەبەردا دیاری دەكات .
ئەوەتا هەر ئیستا راپەرین بەخۆیدا دەچیتەوە، هەنگاوەكانی داهاتوو روونتر دەبینیت، وە لەگەل ئەوەی تا ئیستایش رێ نادەن راپەرین خۆی وەك خۆی تەعبیر لە ئیستاو داهاتووی بكات، واتە هەولدەدریت ببەستریت بە گەلێ بەرژەوەندیی سیاسی تایبەتیەوە، بەلام لەباری ئیستای ناوخۆو جیهاندا، رووداوەكان ئەوەندە بەخیرایی تیدەپەرن كە هەرگیز جاریكی تر راپەرینخوازان، بواری ئەوە نادەنەوە سەرلەنوێ سەركەوتووەكان میژوویان بۆ بنووسنەوە، ئەمجارە جەماوەر خۆی میژووی خۆی دەنووسیتەوە، وە هەرچەند هەولبدەن فیری ئاشتیخوازیی بكەن، خۆی لە خۆیەوە فیر دەبیت وداهاتووی خۆی و شیوە خەباتی خۆی دیاری دەكات، واتە ئالترناتیڤی داهاتوو لە قۆناغە جیاوازەكانی راپەریندا، لە ژیانی واقیعی خۆیەوە دەستنیشان دەكات نەك لە سەری پووچەڵی ئەم یان ئەو سیاسیەوە. وە جگە لە دەرسەكانی ناوخۆ، بزووتنەوەو خۆپیشاندانەكانی ئەمرۆی تونس ومسیرو لیبیایش تاقیكردنەوەكانمان گەلیك دەولەمەند تر دەكەن. هەموو دەرسێك، هەموو تیشكانێك، هەموو كەموكوریەكی بزووتنەوەی جەماوەریی، خۆی بۆ خۆی، بەرچاوڕوونیەك دەداتە جەماوەری راپەریو لە هەنگاوەكانی داهاتوودا. واتە راپەرین لە رێرەوی سروشتیی خۆیدا گەشە دەكات، كامڵ دەبێت، وە هەموو كەموكوریەكانی تێپەر دەكات وئەو ئامرازو شێوازانەی خەباتیش دەخاتە بەردەست كە هەرگیز لەوەوبەر چاوەروانكراو نەبووە.
خۆگریی جەماوەری ئەمرۆی سەرشەقامەكان وبەردەوامبوونیان لە تێكۆشان، زامنی هێنانەكایەی هەر شێوازێكی خەباتە كە وەك یاسایەكی سروشتی، خۆبەخۆ، واتە بەبێ رۆڵی هیچ حیزب و تاقمێك، پێشنیارێكی نوێ دەخاتە بەردەم شۆرشگێران. وە ئەگەرچی هەموو رۆژیك لە بلندگۆكانەوە دەقیژینن بەگوێی جەماوەردا پەنا بۆ ئاشتی ببەن، بەلام جەماوەر خۆی ئالترناتیڤی داهاتووی دەستنیشان دەكات، وە ئەگەر ئالترناتیڤی جەماوەر زەبروزەنگ بێت، ئەوە لەبەر هیچ نیە تەنیا لەبەر ئەوە نەبیت كە ناچار دەكریت بەو شیوە خەباتە. بەلام هەرگیز زەبروزەنگ واتای خوین رشتن ناگەیەنێت، ئالترناتیڤی ئاشتی، چەك بەكارهینان نیە.

ئاشتی یان زەبروزەنگ؟

یەكیك لە شێوازە پر لە زەبروزەنگەكانی خەبات مانگرتنە، بەتایبەت داخستنی كارگەو فەرمانگەكان لە مانگرتنی سەرتاسەریی دریژخایەندا. وە ئەگەر وەك نموونەیەكی میژوویی بروانینە میژووی بزووتنەوەی پۆلۆنیای سەدەی رابوودوو، تێدەگەین چاكترین چەكی جەماوەر بۆ سستكردنی ئەندامەكانی لەشی دەستەلات، مانگرتنە.
جەماوەری پۆلۆنی لە بەرامبەر دەستەلاتی بیرۆكراسی و مشەخۆری پۆلۆنیادا، زیاتر لە 10 سال دریژەی بە خەباتیدا، لەو بەردەوامبوونەدا توانیان هەموو ئەو ناوچەیە لە بناغەوە هەلتەكێنن كە بە سۆشیالیزم ناسێنرا بوو، بەتایبەت یەكێتی سۆڤیەت كە پشكی شێری لە ئابووری پۆلۆنیادا بەركەوتبوو، بەلام بەبێ ئەوەی فیشەكیك بتەقینن.
واتە زەبرو زەنگ هەر چەك بەكارهینان نیە، راپەرینی چەكدارانەیش دەرئەنجامی مەئویس بوونی یەكجارەكیی جەماوەرە لە دەستەلات. ئەوەیش لەبارو زروفیكدا دەخوولقیت كە چیتر هیوایەك نامێنێت بە دەستەلات و ئەوانەیش كە خەریكی یاریكردنن بە هەستونەستی خەلكی.
بەلام ئەمرۆو دوای تەواوی ئەو تاقیكردنەوە میژووییانەی بەسەرماندا تیپەریون، یاریكردن بە خەلكی دەبیتە یاریكردن بە ئاگر، ئاگریك كە بەرووی ئەوانە خۆیاندا كڵپە دەسینیت كە وا دەزانن ئەتوانن جاریكی تر بە ئاسانی جەماوەر بخەلەتیننەوە، وینەكان ئەوەندە ئاشكران كە چیتر كەس توانای خەلەتاندنی جەماوەری نیە، رووداوەكان زۆر بە زوویی هەموو یاریەك دەخەنەروو. رێ بدەن با جەماوەر خۆی چارەنووسی خۆی دیاری بكات.

تیبینی: فلیمیك لە 12/7/1991 بلاو دەكەینەوە بەم نزیكانە.