سازانی ناوەکی لەگەڵ ئێران ، نیوەی تەمەن ، مافی مرۆو

Monday, 25/11/2013, 12:00

1713 بینراوە

لە ژنێودا هۆگەلێک بۆ وتووێژ ، جەوادی زەریف وەزیری دەرەوەی ئێران ، لە بەرانبەر هاوتاکانی خۆرئاوایی لە حاڵی جەژن و دەستلێکدانەوەدان بۆ سازان ی شەش مانگی داهاتوو لەسەر پرسی چەکی ناوەکی .
لە شاری تاران لە گۆڕەپانێکدا جەستەی بێ گیانی گەنجێک لەسەردار سێدارە ! دەجوڵێتەوە ترسو وەحشەت لە نێوان خەڵکی ئێراندا کە بەرزترین رێژەی لەداردانی تۆمار کردووە بڵاو دەبێتەوە .چۆن دەتوانین جیاوازی نێوان ئەودوو تابڵۆیە بۆ رێبەرانی جیهان لێک دەینەوە کە هەنگاوەکان بۆ بەرەو پێشچونی قۆناغی مێژوویی دوایی ، هەوشان وهاوتەریب دەبن ؟ بێ گومان دیپڵۆماسی باشترە لەشەڕ یا گەمارۆ کە خەڵک لە چەنگ فەسادوگەندەڵی دەناڵینن ، فەقیر ، فەقیرتر دەبێ ،،،، بەڵام لە ژێر سێبەری وتووێژەکاندا، بارودۆخی ترسناکی مافی مرۆو لە ئێران جیاوازییەکی ئەتۆی نەکردووە ، رێژەی لەسێدارەدانەکان کە لە رابوردوودا لە بارودۆخێکی هەستیاردا بووە بەرانبەر بە رابوردوو زیاتر راگەیاندراوە .
چەند کەس لە زیندانیە سیاسیەکان لە کردەوەیەکی روونمادا ئازاد بون بەڵام زۆرینەیان ئێستاش لە بارودۆخێکی زۆر نالەباردا توشی ئازار وئەشکەنجەن و سانسۆڕیش هەر بەردەوامە . واوێدەچێ خەسارو زەخت دژی کەمینەکانی ئایینی وەک ، بەهاییەکان ،مەسیحیەکان ، تا نەتەوەکانی وەکی عەڕەب ، بلوچ ، کورد رووی لەزیاد بون کردووە . رێبەرانی دەمارگرژوزێدە خواز دەخوازن بە ئێرانیەکان بڵێن ، کە پاشەکشەی ستڕاتیژیک ووتووێژی ناوەکی بۆ لابردنی گەمارۆکان بەواتای چاکسازی ناوەخۆیی نییە . ئایا هێزەگەورەکانی دونیا لە مانگەکانی داهاتودا لەسەر بارودۆخی مافی مرۆو چاوی خۆیان دەقوچێنن؟ یانژی دەگەنە سازانی تەواو وکەماڵی وتووێژی ناوەکی؟
کەسانێک لەسەرئەوباوەڕن کە سازانێکی سەرکەوتوو هێز وورە دەداتە سەر رفۆڕمخوازان لە وڵات .بەڵام کەسانێک بە پێچەوانە لەسەرئەو باوەڕن سازانی ئاوا پێگەی توندڕەوەکان قایمتر دەکا .کەسانی دیکەش لەسەر ئەو باوڕەن کە کێشەوگرفتی ئاسایشی گرینگترینە لە کێشەی مافی مرۆو . هێچ کام لەو فکرانەی سەرەوە نابێتە ئەوەی بێدەنگی بکرێ لە حاند ئەو کردەوە ناحەزانە .لە حاڵێکدا گە رفۆڕمخوازەکان بەڕاستی وەدوای ئاڵوگۆڕن ، دەبێ خواستەکانی راگرتنی ئێعدام وئەشکەنجە و، دادگایی کردن بە هۆگەلی ئایینی پێشوازی لێ بکرێ ئەگەر توندڕەوەکان لەژێر ئاڵای بەڕەسمی ناسینی نێودەوڵەتی حەول دە دەن ئازارو ئەشکەنجەی ناوخۆیی پەرە پێ بدەن دەبێ ریسوا بکرێن .
ئەگەر خاوەن بیروڕاکان لەسەر ئەو باوەڕەن کە رازی کردنی توندڕەوەکانی هەڵگری ئایدۆلۆژیا، ئاسایشی درێژخایەنی نێونەتەویی دابین دەکەن دەبێ ئەوەش بزانن کە لە نێوان راستیەکانی سیاسی وباوەڕی خەیاڵئاوی جیاوازی هەیە . دەسەڵاتێکی هێزخوازی ناشەرعی ناچارە لەرێگای نیزامیگەری دەسەڵات بەدەستەوە بگرێ ، بەڵام مانای ئەمنییەت لە کەشو هەوای دێمۆکڕاتیک بابەتێکی دیکەیە . چاو لێ بکەن کە چۆن لە ئاڕژانتین و برازیل لە دەیەی هەشتای میلادی وئافریقای باشوردوای ئاپاڕتاید لە دەیەی نەوەدی میلادی پاش وەدەست هێنانی دەسەڵاتی دێمۆکڕاتیک پڕۆژەکانی چەکی ناوەکی خۆیان فڕێ دا ودەستیان لێ هەڵگرت .دەوڵەتێک کە بەرپرسی جوابدانەوە بە شارومەندانی خۆی بێ ئەرکەکانی سەرەکی بە جێ دەگەینێ .
رێبەرانی ئێستای ئێران بۆ پێ داگرتن لەسەر وزەی/ ناوەکی میللی / دەخوازن ئەو پرسە وەرگەڕێننە پرسێکی میللی بەرەو پێش بردنی ئەو سیاسەتە . ئەو دەسەڵاتە بەرژەوەندی میللی لە هەمبەر یاسای بەرابەری تەواوی شارومەندان بە هێزێکی سەرکوتگەر وڕەهای کەمینەی لە رێبەرانی ئایینی وسیاسی هاوتا لە نەزەر دەگرێ .تەنانەت / یاسای مافی شارومەندی / پێشنیارکراوی سەرۆککۆمار ڕفۆڕمخوازی وەکی روحانی پەیوەستە بە لایەنگرانی / ئایینە ئاسمانییەکان / کە ئەویش بەرتەسک کراوەتەوە .
لە ئایدۆلۆژیای ئێتنۆکڕاتیکی کۆماری ئیسلامی بەرابەری مرۆوەکان لە چوار چێوەی باوەڕ بون یا نەبونە لە لایان دەسەڵاتەوە . ئەو سیاسەتەدەستی کەمی لە / ئاپاڕتایدی مەزهەبی / نییە وروولە دەمارگرژی وتوندوتیژی رەها دەکا . ئەگەر پێشکەوتنێکی مانادار لە بارودۆخی مافی مرۆو روو نەدا چۆن دەتوانین باوەڕ بە کۆماری ئیسلامی بکەین؟ تەنیا رێگا خۆڕاگری بۆ / ئاڵوگۆڕەکان / رێگای ئازادی بۆ خەڵکی ئێران وەدەست دێنێ . ٣٥ ساڵ پاوانخوازی وسەرکوت ، چین وتوێژێکی گەنج وخوازیاری ئاڵوگۆڕ بەرهەم هاتووە کە لەداهاتودا بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست . حەڕەکەتی زانکۆکان ، ژنان ، کارگەران ،رێکخراوەکانی خێرخوازخەڵک ،لایەنگرانی مافی مرۆو وچالاکانی ژینگە ،رۆژنامەنوسانی نەترس ، هونەرمەندانی رووناکبیر ، هێزەکانی پێشکەوتو وبە باوەڕن کە دەتوانن کۆمەڵگابەرەو دێمۆکڕاسی بەرنو گاڕانتی بکەن .
راگەیاندنی جاڕنامەی کۆگای گشتی نەتەوەیەکگرتوەکان بۆ مەحکوم کردنی بارودۆخی مافی مرۆو لە ئێران لەدەساڵی رابوردوودا لەرێگای نوێنەرەکانی د ووپات بۆتەوە بە کۆمەڵگای مەدەنی ئێران متمانە دەدا کە خواستەکانیان لە بیر نەچۆتەوە. هەر لەو ڕێڕەوەدا پێویستە کە لە کۆبونەوەی داهاتوی شوڕای مافی مرۆو لە نەتەوەیەکگرتوەکان لەساڵی ٢٠١٤ ز بەرپرسایەتی / ئەحمەد شەهید / گوزارشگەری تایبەتی مافی مرۆوی نەتەوەیەکگرتوەکان نوێ کاتەوە . خۆ دزینەوە لەوکارە بە تەمای رازی کردنی ئێران ، لە کاتێکدا دەسەڵات لە حاڵی هەڵسەنگاندنی زەرەر یا قازانجە بۆ بڕیاردان لەبارەی قەبوڵکردنی ئاڵوگۆڕ یا پاراستنی سیاسەتەکانی خۆی ، بەرهەمی خراپ وپڕ لە تڕاژیدیا دەخوڵقێنێ .
لە وتووێژەکانی ژنێودا قسە لەسەر دوو نیوەیادوولەتی گونجاو ئەگەر بکرێ ، وتووێژلە سەر دامودەزگای چەکی ناوەکی وەک نیوەی پێواژۆ یانژی وتووێژ لەسەر مافی مرۆو ولەسەر لایەنەکی دی پێواژۆ .بۆ وەدەست هێنانی رێگا چارەیەکی تۆکمە ، یا قسە لەسەر هەردووک لا گرینگە ؟بەڵام هەردوو نیوە پێواژۆ ، لەوانەیە وشەی / نیوەی تەمەن / لە کاتی پێویستیی بۆ لەناو بردنی / ئەتۆمێکی رادیۆ ئەکتیو ئیشاڕەی پێ بکرێ و لە فیزیکی ناوەکی قەرزبکرێ ووێنەی روماڵ کردنێک کەڵکی لێ وەرگیرێ . ئێران لە دوورێیانیەکی ئاڵۆزدا گیری خواردووە ، خەڵکی ئەو وڵاتە لە نێوان ئەو دووڕێیانیەدا کەدژی یەک وەڕێکەوتون گرفتار بون .لەلایەک موژدەی هاتنی کۆمەڵگای جیهانی و هاوتەریب لەگەڵ ئاڵوگۆڕی مێژوویی لە دەسەڵاتێکی سەرکوتگەر بۆ کۆمەڵگایەکی دێمۆکڕاتیک بە چاو دەبیندرێ .
لەلایەکی دیکەش ئەوترسە هەیە کەلە کاتی سازان هەستەیی پێچەوانەیهەستی دەرونی و نزم بونی بەختی سیاسی ، توندڕەوەکانی تووڕە وسەرهیشک لە رێگای توندوتیژی زیاتر لەسەر خەڵک ناووناتۆرەی وەک ، دوژمن ، لەدین وەگەڕاو ، سیخۆری بیانی و،،،،،درێژە بە دەسەڵاتی خۆیان بدەن . پرسیار ئەوەیە ؟ئایا / نیوەی ماوەی تەمەن / تاگەیشتن بەسازانی هەمە لایەنە سەردەمێکە بۆ بە دەستەوەگرتنی دەسەڵاتی دژە دێمۆکڕاتیک یا هەستانە سەر پێی دێمۆکڕاسی ؟ سازانی کاتی وسەردەم و وتووێژەکانی دیپڵۆ ماتیکی لە گەڵ ئێران هەلێکی باشە بۆ ئاڵوگۆڕەکان ، بەڵام کۆمەڵگا ی ناونەتەوەیی دەبێ متمانەی تەواو وەدەست بخا کە سازانی سیاسی نەبێتە بە لەناو چونی / نیوەی تەمەن / کە مافی مرۆوە لە ئێرا ن .
نوسەران : شیرین عیبادی و پەیام ئەخەوان .


وەرگێڕانەوە بۆ هەنگوین زمانی کوردی ، جەعفەر کەریمی .
٢٥/١١/٢٠١٣/ کات ٢١و٢٠ خولەک
لەرووپەڕی بی، بی، سی، بۆ کوردوستان پۆست .
سرنج : خاتوو شیرین عیبادی وە رگری خەڵاتی ئاشتی نۆبێلە و فارس زمانە .