كورد لە نێوان بەرژەوەنى ئەمریكا و سندانى سوننە و مەترەقى شیعە

Sunday, 06/06/2010, 12:00

راپۆرتى شیكارى: هەورامان محەممەد

(پارتى و یەكێتیى) لە ئایندەى ستراتیژى نەتەوەكە بەرپرسیارن، كاتێك خاوەنى 57 كورسى بوون، نەیانتوانى مافەكانى نەتەوەى كورد لە عێراقدا بەدەست بهێنن، ئیتر چۆن دەتواندرێت ئەمڕۆ بە 45 كورسى لە نێوان دەوڵەتى قانوون و لیستى عێراقیەدا كارە ستراتیژیەكانى ئایندەى كورد رێكبخات و بە ئاڕاستەیەكى گونجاو لە ئامانجى سەركەوتنەكانى نزیكبكاتەوە؟!

تاكو ئێستا كورد وەك نەتەوە نە لە سایەى (ئەمریكا)، نە (شیعە)، نە (سوننە) بەرەو رووى هیچ كارێكى ئیجابى نەبوەتەوە! بەڵام لەمجۆرى پەیوەندیانەدا دەتوانین بڵێین، تەنها كورسى بزاڤە سیاسیەكان دەپارێزرێن، نەك ئایندەى نەتەوە

دوا بە دواى هەڵبژاردنە گشتیەكەى 7-3ى عێراق، بە بەشداربوونى چەندان قەوارەى سیاسیى لە پێناو بە دەست هێنانى كورسى پەرلەمان و خۆ گرێدانەوە بە هاوكێشە سیاسیى دەرەكى و ناوخۆییەكان، ئەوەبوو دەرەنجامى ئەو هەڵبژاردنە چەندین ئاڵوگۆڕ و ململانێى سیاسیى تێدا بەرجەستە بوو، بە تایبەتى ململانێى نێوان (ئەمریكا و ئێران) (شیعە و سوننە) (كورد و قەوارە عەرەبیەكان بەگشتى)، كە دیارترین خاڵى ئەمڕۆى ململانێى ناو هاكێشە سیاسیەكانى عێراق، بە بەدەستهێنانى رێژەى بەرچاوى لیستى عێراقیە لە هەڵبژاردنەكاندا، ناتواندرێت دەرەنجامى كتوپڕ لە قەڵەم بدرێت! چونكە ئەو لیستە بە بەرنامە و خۆ رێكخستنەوەیەكى جددى هەنگاوى بۆ كارى هەڵبژاردن ئەنجامدا، ئەمە جگە لەوەى ئەو لیستە كە لە لایەن ئەیاد عەللاوى كە شەخسى خۆى كەسێكى شیعە مەزهەبە، بەڵام لە هەمانكاتدا خاوەن فكرەیەكى عەلمانى و خاوەن ئەزمونێكى سیاسیى بە توانایە لە رووى تێگەیشتنى بۆ كۆمەڵگاى عێراق بە گشتى، هەربۆشە عەللاوى بۆ مەبەستى سیاسیى لە كاتى هەڵبژاردنەكاندا هەنگاوى پەیمان و رێككەوتننامەى لەگەڵ زۆرینەى ئەو گروپ و هێڵە سیاسیانە ئەنجامدا، كە پێش هەڵبژاردن بەشێكى زۆرى ئەو گروپ و هێڵانە لاى زۆربەى قەوارەكانى دیكەى عێراق جێگاى متمانە و قابیلى قبوڵ نەبوون بۆ بەشدارى هەڵبژاردنەكان، بۆیە ئەم بیرۆكانە واى لە عەللاوى كرد كە هەنگاوى جددى لەگەڵ ئەو گروپ و هێڵانەدا بكات لە پێناو سەركەوتن و بەدەست هێنانى پشكى دەسەڵات لە حكومەتى نوێى عێراقدا، لەم هەڵبژاردنەشدا كورد جارێكى دیكە لە جیاتى ئەوەى بە نەخشەیەكى تۆكمەوە بەرەو رووى هەڵبژاردنەكانەوەە بچێت، بە پێچەوانەوە مزایەدە سیاسیەكان هەناوى بیرۆكەى نەتەوەیى خوارد و ئەوەبوو سەرەنجام كورد لە 57 كورسیەوە لە پنتى 45 وەستا، كە ئەمەش كاریگەریەكى خراپ دروست دەكات لە ناو پەرلەمانى عێراقدا لە رووى ئەو ماف و ئەركانەى، كە تا ئێستا بە هەڵپەسێردراوى ماونەتەوە و لە ناو دەستوورى عێراقیشدا تەنها وەك قەرزى (حەسەنە) تەماشا دەكرێت! بۆیە بە پێى خوێندنەوەى هەواڵە جیهانیەكان لە دواى دەرەنجامەكانى هەڵبژاردن دەشێ ئەمریكا تا رادەیەك خۆشحاڵ بووبێت بۆ بە دەستهێنانى ئەنجامى لیستى عێراقیە، ئەمەش لە روانگەى ئەوەى كە لە هەڵبژاردنەكانى رابردوو شیعە زۆرینەى دەنگى لە عێراقدا بە دەستهێنابوو، بۆیە ئێران توانیبووى سیاسەتەكانى خۆى لە عێراقدا پیادە بكات، تەنانەت دەتواندرێت بوترێت لە دواى رووخانى رژێمى دیكتاتۆرى عێراق، گۆڕەپانى سیاسیى عێراق بە رێژەیەكى بەرچاو لە خزمەت بەرژەوەندیە سیاسیەكانى ئێراندا بووە، بەڵام ئێستا بە پێى تێپەڕبوونى دوو مانگ بەسەر هەڵبژاردنەكاندا هێشتا قەوارە سیاسیەكانى عێراق نەیانتوانیوە حكومەتی نوێ پێكبهێنن، بۆیە لەم پێناوەدا تەواوى قەوارەكان لەگەڵ (ئەمریكا، بەریتانیا، سعودیە، میسر، ئێران، توركیا) را گۆڕینەوە دەسازێنێت، بەڵام ئەوەى تێبینى دەكرێت كە ئەمجارە باڵى سوننە لە عێراقدا پشتیوانیەكى باشى وڵاتانى زلهێزى دەوروبەرى بۆ خۆى بە دەستهێناوە، ئەوەش لەوەوە سەرچاوەى گرت، كە لە دواى داواكاریەكەى مالیكى بۆ دووبارە جیاكردنەوەى دەنگەكانى بەغدا كە هیچ كاریگەریەكى لەسەر دەنگەكانى لیستى عێراقییە بۆ كەمكردنەوە بە دەست نەهێنا، ئیدى دوا بە دواى ئەم هەنگاوانە هەست پێ دەكرێت، كە لیستى عێراقییە دەیەوێت بە تەواوى لە روانگەى بە دەستهێنانى دەنگەكانیەوە توانا و پایەى دەسەڵاتى خۆى بۆ سیاسەتى دەرەوە و ناوخۆ بە دەربخات.

لاى هەموان ئاشكرایە دوا بە دواى دەرەنجامەكانى هەڵبژاردن، نوێنەرى قەوارە سیاسیەكان لە پێناو پێكهێنانى حكومەتى نوێى عێراقدا سەردانی سیاسەتمەدارانى ئێران بە گشتى و مەرجەعیەتى شیعە بە تایبەتى كرد، ئەمەش زیاتر لەو هەنگاوانەوە دەستى پێكرد، كە لە لایەك قەوارەى سیاسیى شیعە لە عێراقدا دووبارە لە هەڵبژاردنەكاندا دەنگێكى بەرچاوى بە دەستهێنا، لە لایەكى تریشەوە دەتوانین بڵێین بە بێ جیاوازى ئەم حیزب و قەوارانەى كە ئێستا لە عێراقدا هەن بەشى زۆریان لە سەرەتاى هاتنە سەر دەسەڵاتى سیاسیى شیعە لە ئێراندا، بە تەواوى ئێران هاوكارى ماددى و مەعنەوى ئەو حیزب و رێكخراوە عەرەبى و كوردیانە بووە بە باڵى مەزهەب و عەلمانیشەوە لە پێناو رووخاندنى رژێمى عێراقەوە، واتە ئەو حیزب و رێكخراوانەى كە تا دوێنێ لە چوارچێوەى بەرهەڵستكارى دابوون، بەردەوام بنكە و بارەگایان لە ئێراندا وجودى هەبووە، هەمیشە ئێرانیش لە پاڵپشتى سیاسیى و سەربازى ئەو حیزب و رێكخراوانەدا بووە، كە ئەمڕۆ دەیانەوێ حكومەتى نوێ لە عێراقدا پێكبهێنن، بۆیە دەتوانین بڵێین ئێران لەو روانگەیەوە خۆى بە شەریكە بەشى فیعلى و گۆڕانكاریەكان لە عێراقدا دەزانێت لە لایەك، لە لایەكى تریشەوە ئەمریكا خۆى بە خاوەنى ئێستا و ئایندەى عێراق دەزانێت، ئەویش لەبەر ئەوەى ئەمریكا بە هێز رژێمى عێراقى روخاندووە، زۆرجاریش لە وتە و كردارەكانیاندا هەست پێ دەكرێت، كە بەردەوام دەیدەنەوە بە چاوى كۆمەڵگاى عێراقیدا و دەڵێن: "ئێمە بە خوێن توانیومانە كۆمەڵگاى عێراق لە ژێر زوڵم و ستەمى دەسەڵاتى دیكتاتۆر رزگار بكەین"، ئەم دوو بیرۆكەیەى ئەمریكا و ئێران بۆتە مایەى سەر ئێشەیەكى تەواو بۆ كۆمەڵگاى عێراق بە گشتى، كە ناتواندرێت هەروا بە ئاسانى لە قەیرانى ئەم دوو بیرۆكەى خۆ سەپێنەدا رزگارى ببێت، بۆیە تا دێت ململانێكانى (ئەمریكا و ئێران) لە عێراقدا بۆ پشكى دەسەڵات لە حكومەتى نوێى عێراقدا رەنگ دەداتەوە، بەڵام تاكو ئێستا بردنەوەى گرەوى سیاسیى لە عێراقدا لە هاوكێشەیەكى نادیاردایە و لە پێناو ئەم گرەوە سیاسیانەشدا جگە لە خوێنڕشتن و كارى تیرۆر و پێكدادانى قەوارەى سیاسیى و تائیفى هیچى دیكە بۆ كۆمەڵگاى عێراق بە جێ نامێنێت!
لە دواى روخانى رژێمى عێراق و پێكهێنانى حكومەتى نوێ لە عێراقدا، سەرەتا كورد خاوەنى 57 كورسى بوو لە هەمانكاتیشدا دەورى بەرچاو و كاریگەرى لە نەخشەى عێراقدا بە گشتى هەبوو، بە تایبەتى لە داڕشتنى دەستووردا رۆڵى هەبوو، بەڵام لەبەر ئەوەى بزاڤى سیاسیى كورد تاكو ئێستا لە ناوچەكەدا نەیتوانیوە بە هزرى نەتەوەیى كارەكانى خۆى چ لە ناوخۆ، چ لە ئاست سیاسەتى عێراق پیادە بكات، بۆیە نەیتوانیوە خاڵى سەركەوتن لە هەنگاوە سیاسیەكاندا بە دەست بهێنێت، ئەمە جگە لەوەى كە باڵە سیاسیەكانى كورد خۆیان بەشێك بوون لە داڕشتنى دەستوورى عێراق، بەڵام مخابن تاكو ئێستا دەسەڵاتى عێراق ئامادە نییە تۆزقاڵێك لە خاڵەكانى دەستوور بەرامبەر بەو ماددانەى، كە ئایندەى كورد دەستنیشان دەكات، جێبەجێ بكات، ئەمەش بۆ ئەو خاڵە لاوازانەى بزاڤى كورد دەگەڕێتەوە، كە بۆ مێژووش هەردوو حیزبە سیاسیەكەى كوردستانى لێ بەرپرسیارە، چونكە ئەوان تەنها لە فەرهەنگى حیزبیەوە مامەڵەیان لەگەڵ قەوارە بەشداربووەكانى دەسەڵاتى حكومەتى نوێى عێراقدا كردووە، نەك وەك نەتەوەى كورد، بۆیە دەتواندرێت بوترێت كورد لە سایەى (پارتى و یەكێتیی)ەوە لە رووى پەیوەندیەكانیشدا چارەنووسێكى نادیار و پڕ لە كێشمەكێشى هەیە، هەر ئەوانیش واتە (پارتى و یەكێتیى) لە ئایندەى ستراتیژى نەتەوەكە بەرپرسیارن، چونكە لە كاتێكدا خاوەنى 57 كورسى بوون، نەیانتوانى تاكە هەنگاوێك بەرەو پێش بچن لە پێناو بە دەستهێنانى مافەكانى نەتەوەى كورد لە عێراقدا، ئیتر چۆن دەتواندرێت ئەمڕۆ بە 45 كورسى لە نێوان دەوڵەتى قانوون و لیستى عێراقیەدا كارە ستراتیژیەكانى ئایندەى كورد رێكبخات و بە ئاڕاستەیەكى گونجاو لە ئامانجى سەركەوتنەكانى نزیكبكاتەوە؟! ئەمە رەشبینى نییە، بەڵكو حەقیقەتێكە كە پێشوەختە باڵە سیاسیەكانى كورد جگە لە مزایەداتى سیاسیى بەسەر یەكتردا، خاوەنى دەنگۆیەكى یەكگرتوو نەبوون لە پێناو میللەتدا، بۆیە جیگاى مەترسیە كاتێك كورد هاوسۆز و هاوپەیمانە لەگەڵ قەوارەیەكى سیاسیى، كە مەرجەعیەتەكەى (ئێران)ە، كەچى لە پڕێكدا هاوپەیمانیەتیەكە بەرەو ئاقارى ركەبەرایەتى بەرامبەر شیعە دەسازێنێت و هاوسۆزى بەلاى سوننەدا رێكدەخات، كێشە نییە ئەگەر زەمانەتى خەتى واتە نووسراو لە لایەن سوننە و ئەو دەوڵەتە عەرەبیانەى وەك (سعودیە و میسر) بەرامبەر بە چارەنووسى كورد هەبێت كە سەردانیان كردوون، ئەوا دەتوانین بڵێین مایەى خۆشحاڵیە، بەڵام ئەگەر هەموو گفتەكان شەفەیى و لەسەر خوانى ئەم و ئەوى سیاسیى ئەنجامدرابێت، ئەوا لەو باڵۆنە دەچێت كە درابێتە دەست منداڵێكى گرینۆك لە پێناو چیركردنەوەى، چونكە هەمومان دەزانین ئەو سەردەمانەى كە كورد لێى دەقەوما هیچ دەوڵەتێكى سوننى عەرەبی ئامادە نەبوون نەك هاوكارى بزاڤى سیاسیى كورد بكات، بەڵكو ئامادەش نەبوون كە هاوسۆزی خۆیان بەرامبەر بە چەوساندنەوە و كارەساتەكان دەڕببڕێت كە لە لایەن رژێمى پێشووى عێراق دەرهەق بە كورد دەكرا.
خوێندنەوەكە لێرەدایە ئایا كورد ئەمڕۆ كە دەیەوێت پاڵپسشتى لیستى عێراقیە بكات بڕیارى داوە، كە بە تەواوى دەستبەردارى قەوارە سیاسیە شیعیەكانى سەر بە ئێران بكات! كە لە كاتێكدا بە زەققى دیارە كە لیستى عێراقیە هیچ كات ئامادە نییە هاوتەریب لەگەڵ سیاسەتى (ئێران) لە ناوچەكەدا گوزەر بكات، چاودرێرانى سیاسیى لەوە بە ئاگان كە بوونى ئەمڕۆى لیستى عێراقیە لە بەشداربوونى حكومەتى نوێى عێراقدا زۆرینەى ئەركى ململانێى سەرشانى سیاسەتى (ئەمریكا) لە ناوچەكە بەرامبەر بە (ئێران) ئاسان دەكات، بۆیە (ئەمریكا) زیاتر رێگە خۆشكەرتر دەبێت بۆ هێنانە ناو هاوكێشەى بەشداربوونى لیستى (عێراقیە) لە حكومەتى نوێدا! پرسیارەكە لێرەدایە، ئەگەر كورد واتە بزاڤە سیاسیەكەى بە ئاڕاستەى (ئەمریكا) توانیویەتى دەنگى خۆى بۆ پشتیوانى (سوننە) دەرببڕێت! ئایا تا دوێنێ (ئەمریكا) چى بۆ كورد هێناوەتە مەیدان لە رووى گەیشتن بە مافە ستراتیژیەكان؟! تا ئەمڕۆ جارێكى تر كورد لە رووى چاكە و وەفاوە هەنگاوەكانى خۆى بگۆڕێت؟! ئایا هەر (ئەمریكا) نەبوو هەنگاوەكانى ماددەى (140) بە تایبەتى كێشەى (كەركووك)ى دوادەخست و تا دوایین جار بەرەو رووى نەتەوە یەكگرتوەكانى كردووە، هەمووشمان دەزانین كە هەر كێشەیەكى نەتەوەیى و سنوورى چووە نەتەوە یەكگرتوەكان، ئەوا لانى كەم زیاتر لە 20 ساڵ دەخایەنێت و بە نادیارى دەمێنێتەوە وەك كێشە ناوچەییەكانى (فەلەستین) و (بیابانى رۆژئاوا لە نێوان مەغریب و پۆلیساریۆ) و (كشمیر) و ......هتد.
گریمان كورد سیاسەتى سەربەخۆى خۆى پیادە دەكات، بەڵام ئایا هەروا بە كتوپڕى كورد واتە بزاڤەكەى دەتوانێت دەستبەردار و هەروا بە ئاسانى پشت بكاتە ئەو هەنگاوانەى، كە تا دوێنێ لە بن باڵى (شیعە)وە بە دەستى دەهێنا؟! هەرچەندە تاكو ئێستا كورد وەك نەتەوە نە لە سایەى (ئەمریكا)، نە (شیعە)، نە (سوننە) بەرەو رووى هیچ كارێكى ئیجابى نەبوەتەوە! بەڵام لەمجۆرى پەیوەندیانەدا دەتوانین بڵێین، تەنها كورسى بزاڤە سیاسیەكان دەپارێزرێن، نەك ئایندەى نەتەوە! ئایا كورد وەك بزاڤە سیاسیەكەى كە لەم یەك دوو رۆژەدا لە پەیوەندیەكانى لەگەڵ (سعودیە و میسر)دا ئەنجامیدا، دەگاتە ئەو پەیوەندیانەى كە چەندین ساڵە لەگەڵ (ئێران)دا هەیبووە؟! بۆیە دەتوانین بڵێین بڕیاردان لەسەر شێوازى گۆڕینى هاوپەیمانێتى لە ئاست ململانێى سیاسیدا باجى دەوێت! ئایا دەسەڵاتى سیاسیى كورد بیرى لەو باجە كردوەتەوە، كە ئەمڕۆ هەنگاوى بۆ دەنێت؟! ئەم قسانەش بەو مانایە نییە كە پارێزگارى بێت بۆ دەسەڵاتى ئاخوندى (ئێران)، بە پێچەوانەوە ئەگەر وەك نەتەوە بیر بكەینەوە، ئەوا دەزانین كە هەمیشە لەبەرچاومان بووە كە هیچ كاتێك ئەو دەوڵەتانە خوازیارى ئەوە نین كورد بە ئامانجى خۆى بگات لە ناوچەكەدا، هەروەك چۆن (پەشێو)ى شاعیر دەڵێت: "...... ئەوانەى پێم دەڵێن گوێزان و موو برای یەكن"!