ڕۆژهەڵانی ناوەڕاست و درۆكانی ووتەكەی ئۆباما

Monday, 23/05/2011, 12:00

ڕۆژی 19 ی ئایاری 2001 ئۆبامای سەرۆكی ئەمەریكا ووتەیەكی پێششكەشكرد سەبارەت بە شۆڕش و ملمڵانێكانی نێوان دەسەڵات و خەڵكی ڕاپەڕیو كە سەراپای ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی گرتۆتەوە,زۆر بە پێویستم زانی كە سەرنج و تێبینی خۆم بنوسم لەسەر ئەم وتارەی ئۆباما و ڕەهەندەكانی پشت ئەو وتارەی بۆ خوێنەرانی خۆشەویستی كوردستانپۆست ڕوون بكەمەوە, ئەوە زۆر ڕوون و ئاشكرایە كەماوەی چەند دەیەیەكە سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا زاڵە بەسەر ئەم ناوچەستراتیژیەی كە دەوڵەمەندە بە سامانی نەوت و هەر ئەمریكا بەرپرسیارە لەوەی كە هەمیشە پاڵپشت و پەنای سیستەمێكی دیكتاتۆر و ڕژێمی مشەخۆری كردوە لەو ناوچانەدا,ئەمە سەرەرای بوونی هێزی بێشوماری سەربازی ئەمەریكا لەو وڵاتانەدا و ئەوە زیاد لە چل ساڵە ئەمریكا كۆڵەكەی سەرەكی دروست بوونی تۆڕێكی پان و پۆڕی دیكتاتۆریەتی وەحشیەتگەرانەیە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەراست و ئەمە سەرەرای پشتگیری بەردەوامی بۆ ڕژێمی ئیسرائیل و سیاسەتی داپلۆسین لەو ناوچانەدا.لە ئێستادا كە كۆنتڕۆڵی سیستەمە ئیمپریالانەكان لەلایەن خۆنیشاندەرانەوە هاتونەتە لەرزین كەلە تونسەوە دەستی پێكرد و شەپۆلەكەی ئەفریقا و زۆربەی وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەندیشی گرتەوە ,لەم كاتەدا كە ئۆباما وتاردەدات هەوڵێكی ترەبۆ ئەوەی دوبارە سیاسەتی باڵای وڵاتەكەی دوبارە فەرزبكاتەوە بەسەر هەرێمێك كە لەبەردەم گۆڕانكاریەكی حەتمی و چاوەڕوانكراودایە, وتەكانی ئۆباما دووڕوویەكی زۆر ئاشكرای پێوە دیار بوو بەتایبەتی لەو كاتانەی كە جەخی لەسەر ئازادی و دیموكراسیەت دەكردەوە تەنها بۆ ئەوە بوو كە پەردەپۆشی بەرپرسیارێتی ئەمریكا بكات لە ئیمپریالیزمی چەوسانەوە و ناعەدالەتی و برینەكانی خەڵكی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست كە چەندین ساڵە بەبرچاو زلهێزێكی وەك ئەمریكاوە چاوپۆشی لێدەكرێت و ئێستاشی لەگەڵ بێت هەر بەردەوامە, وا لەخوارەوە دووڕوویی و راستیەكانی پشت وتارەكەی ئۆبامە دەخەمە ڕوو:
دووڕوویی:
ئۆباما وتی "گەورەترین سەرچاوەی تۆمارنەكراوی ڕۆژهەڵاتی ناوەند و باكوری ئەفریقا بەهرە و لێهاتویی خەڵكەكەیەتی".
ڕاستیەكەی :
ستراتیژی ئەمریكا هەمیشە پشت بە كۆنترۆڵكردن و دەستبەسەراگرتنی دوولەسەر سێ‌ ی سەرچاوەی نەوتی جیهانە كە دەكەوێتە ڕۆژهەڵاتی ناوەند,لەراستیدا حكومەتی ئەمریكا تا ئێستا بە ملیارەها دۆلاری داوە بە خراپترین دیكتاتۆرەكانی جیهان لەم ناوچەیەدا و هەمویانی پڕچەك كردوە,بەتایبەتی لەلایەن ئیدارەی ئۆباماوە ئەم كۆمەكە زیاتر بووە,تەنانەت بەردەوام بوو لە هاوكاریەكانی بۆڕژێمی موبارەكی دیكتاتۆر كە زیاد لە 850 خۆنیشاندەری بێچەكی بەبێ‌ تاوان كوشت.زیاد لە 5000 هەزار هاوڵاتی تۆمەتبار كراون و بەند كراون لە مانگی كانونی یەكەمی 2011 وە بەتایبەتی لەلایەن دادگای سەربازی وڵاتی میسرەوە, بەڵام هێشتا ئەمریكا بەردەوامە لە هەوڵەكانی بۆ كۆمەك كردنی سوپای میسر وئەمە سەرەرای چەوسانەوەی بەردەوام كەلەلایەن ئەو سوپایەوە تا ئێستا پەیرەو ئەكرێت.

دووڕوویی:
ئۆباما وتی"ئەوە سیاسەتی ئەمریكایە كە پشتگیری و كۆمەكی ڕیفۆرم بكات لە هەرێمەكەدا,وە پشتگیری ماوەی گواستنەوە لە دیكتاتۆریەوە بۆ دیموكراسی بكات."
ڕاستیەكەی:
زۆربەی ئەو وڵاتەكانی هەرێمەكە كە كراون بەئامانجی داگیر كردن لەلایەن ئەمریكاوە و ئابلوقەی ئابوری بەسەریاندا ئەسەپێنرێ‌ هەوڵی ڕوخانیان ئەدرێت لەلایەن ئەمریكاوە ئەو وڵاتانانەن كە مومارەسەی سیاسەتی سەربەخۆ و دوور لە دەستێوەردان و كۆنتڕۆڵی سیاسی و سەربازی و ئابوری ئەمەریكان لە وڵاتەكانیان,بۆ نمونە سوریا و ئێران, چونكە گەر تێبینی بكەین ئەمەریكا هەرگیز ئابلوقەی ئابوری نەخستبوە سەر ڕژێمەكەی موبارەك لە میسر وە ئەمەریكا كاتێك سیاسەتی دژی موبارەكی ڕاگەیاند كە شەپۆلی شۆڕشی میسر چۆكی بە ڕژێمەكەی موبارەك یابوو لەسەرەمەرگدا بوو بۆیە ئەمەریكاش پشتی تێكرد.
دووڕوویی:
ئۆباما رایگەیاند كەوا "خەڵكی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەبێ‌ ئازادیان هەبێ‌,زانیاریان بەدەست بگات و حەقیقەت و راستی ناتوانرێ‌ بشارێنەوە و پەردەپۆش بكرێن,وە لە كۆتاییدا شەرعیەتی حكومەتەكان بەندە بە هاوڵاتیانی چالاك وئاگادار و بەشدار لە حكومەتدا."
ڕاستیەكەی:
حكومەتی ئەمەریكا لەڕێ‌ ی خۆی لایداوە و ئەوەی بانگەشەی بۆ دەدات شتێكە و لە كرداردا شتێكی تر مومارەسە دەكات,بەتایبەتی سزادانی هەموو ئەوانەی كە راستیەكانی پێشێلكاریەكانی حكومەتەكەی ئاشكرا دەكەن و رای گشتی لێ‌ ئاگادار دەكەنەوە.بۆ نمونە برادلی مانینگ بەندكراوە و مەترسی لەسەر ژیانی هەیە,وەە زۆر بە نامرۆڤانە مامەڵەیان لەگەڵ كرد كە وای كرد لە نەتەوەیەكگرتوەكان راپۆرتی تایبەتی لەسەر دەربكات و بەدواداچوون بكرێت بۆ ئەو ئازار و ئەشكەنجانەی كە دراوە لەلایەن حكومەتی ئەمریكاوە,وەزارەتی دادی ئەمریكاش هەموو هەوڵەكانی چڕكردۆتەوە بۆ لەناوبردنی جولیان ئاسانجی ویكیلیكس چونكە بەڵگە و دۆكیومێنتەكانی حكومەتی ئەمەریكای ئاشكرا كردو هەموو دونیای هەژاند بە دركاندنی نهێنی وراستی فەزاحەتەكانی ئەمەریكا و ئێشێلكاری مافی مرۆڤ و زۆربەی ئەو بەڵگانەش پەیوەستن بە ڕۆڵی ئەمریكا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەراست,ئیدارەكەی ئۆباما كەمپەینێكی زۆر تۆقێنەری كوشتنی دەست پێكردوە بۆ گرتن و سزادانی هەموو ئەوانی راستیەكان دەدركێنن.
دووڕوویی:
سەرۆك ئۆباما وتی "ویلایەتە یەكگرتوەكان دژی توند و تیژی و چەوسانەوەیە لە دژی خەڵكی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست."
ڕاستیەكەی :
ئەمەریكا لە ماوەی حوكمی ئۆباماوە لەیەككاتدا تێوەگلاوە لە داگیركاری,دەستبەسەراگرتن و بۆمبارانكردنی چوار وڵاتی ئیسلام كە ئەوانیش عێراق و ئەفغانستان و لیبیا و پاكستانن,لەوەش زیاتر سەرۆكی پێشوی ئەمریكا جۆرج بۆش كە گەورەترین بەرپرسە لە پێشێلكاریەكانی مافی مرۆڤ لەماوەی ئیدارەكەیدا بەتایبەتی وڵاتە عەرەبیەكان كە تەنها لە جەنگی عێراقدا زیاتر لە یەك ملیۆن خەڵكی كردۆتە قوربانی.عێراق ئەو وڵاتە بوو كە هیچ هەرەشەیەكی نەبوو لەسەر ئەمریكا بەڵام لە 19ی ئازاری 2003 دا داگیری كرد و جگە لە بازرگانیكردنی چەك و جەنگ هیچی تری لەپشتەوە نەبوو,ئامانجی یەكەمی ئەمریكا لابردنی ێەدامی دیكتاتۆر نەبوو بەڵكو خزمەتكردنی بەرژەوەندیەكانی خۆی بوو,هەرچەندە عێراقی لەدەست ئەو دیكتاتۆرە ڕزگار كرد,ئەو شەرەی لە عێراق كرا بۆ لابردنی ێەدام زۆرترین خەڵكی بەكوشت دا كە ئەگەر بەراورد بكرێت بە هەموو دیكتاتۆرەكانی عەرەبەوە ئەوەندە خەڵكیان بەكوشت نەیاوە, لە كاتێكدا كە ئۆباما لە وتەكەیدا بن لادن بە كۆمەڵكوژ ناوزەند دەكات.راستە تاوانی 11ی سێپتەمبەر ی 2011 تاوانێكی گەورە بوو كە چەندین خەڵكی بێتاوانی تیا كوژرا,بەڵام گەر بێتو بەراوردكاریەك بكرێت لە نێوان قوربانیەكانی ئەو ڕووداوە و قوربانیەكانی جەنگی عێراق ئەوا تاوانانەكانی بۆش بە 800 جار زیاتر دێتە ئەژماركردن.لە كاتێكدا جۆرج بۆش دەستگیر ناكرێت لەسەر تاوانە كۆمەڵكوژیەكانی بەڵكو ڕێزی لێدەگیرێت و وەك پاڵەوانێكی نەتەوەیی بانگ دەكرێت لەلایەن ئیدارەكەی ئۆباماوە.
دووڕوویی:
لەهەوڵێكیدا بۆ ڕازیكردنی رای گشتی عەرەب,ئۆباما وای نیشاندا كە ئەمەریكا سورە لەسەر ئەوەی كە دەبێت ئیسرایل بگەرێتەوە بۆ سنورەكانی خۆی لە ساڵانی 1966 بۆ 1967 دا,ئۆباما رایگەیاند كەوا " بە هۆی دۆستایەتیمانەوە, دەبێت راستیەكان بڵێین, كە ئەمری واقیع گۆڕینی زۆر قورسە و پێویستە لەسەر ئیسرایل دەستپێشخەری ئاشتی بكات."
ڕاستیەكەی:
شەری ئیسرایل لە دژی فەلەستیەنیەكان موستەحیلە بەبێ‌ پاڵپشتی ئەمریكا,كە تا دێت گەرمتر دەبێت,ئیسرایلبەپلەی یەكەم دێت كە گەورەتریت كۆمەك لە هاوكاریەكانی ئەمریكا وەردەگرێت,كە ساڵانە نزیكەی 3 سێ‌ ملیارد دۆلار سەرف دەكات لە پاراستنی سنوری غەزە و بەبەستكردنی گەرانەوەی 750 هەزار هاوڵاتی فەلەستینی كە لەدێ‌ و ماڵ و شوێنی خۆیان ئاوارە كراون و دەركران لە ساڵی 1948 دا . لە چەندین بریار یدا نەتەوە یەكگرتوەكان ئیدانەی داگیركاریەكانی ساڵی 1967 ی غەزە و كەرتی ڕۆژئاوای فەلەستین و بەرزاییەكانی گۆلانی سوریایان كردوە لەلایەن ئیسرایلەوە,بەڵام نەمانبینی ئابلوقەی ئابوری بسەپێنن بەسەر ئیسرایلدا,بەڵكو ئەمسال ئۆباما بەڵێنی 30 ملیار دۆلاری داوە بە ئیسرایل بۆ كۆمەكی سەربازی بۆ ماوەی دە ساڵی ئایندە واتە ساڵی سێ‌ ملیار دینار,كەواتە ئەمریكا بەشێكە و لایەنێكی ئەو داگیركاریەیە,هەربۆیە لەقسەكانیدا زۆر روون بوو كە ئەمەریكا هەمیشە پشتی ئیسرایل دەگرێت نەوەك عەرەب و فەلەستینیەكان,وە لە چەند ڕۆژی ئایندەدا ئۆباما چاوی دەكەوێت بە بنیامین ناتانیاهو وتەیەكیش پێشكەش دەكات سەبارەت بە پەیوەندیەكانی ئەمریكا و ئیسرایل لە كۆمیتەی ئەیپاك (كۆمیتەی پەیوەندیەكانی ئەمریكا - ئیسرایل),كە ئەو وتەیەش گرنگی خۆی دەبێت و هەوڵ ئەیەم ئەویش وەربگێرمە سەر زمانی كوردی و شرۆڤەی تایبەتی بۆ بكەین لە كاتی خۆیدا,كە بە دڵنیاییەوە بۆ زیاتر تۆكمەكردنی پەیوەندیە سەربازی و ئابوریەكانی ئەو دوو وڵاتە دەبێت.
دووڕوویی:
ئۆباما ڕایگەیاند "ئێمە پشتگیری سێتێك واتە كۆمەڵێك مافی گەردونی دەكەین , ئەو مافانەش بریتین لە رای ئازاد,ئازادی كۆبونەوە جەماوەریەكان,ئازادی ئاینەكان,یەكسانی ژن و پیاو لەبەردەم یاسادا,وە ئازادی هەڵبژاردنی نوێنەر و سەرۆك و سەركردەكان,ئایا لە بەغداد بێت یان لە دیمەشق,لە سەنعا یان لە تاران,ئێمە بەردەوام دەبین و سورین لەسەر ئەوەی كە ئەم مافە گەردونیانە بەسەر هەردوو ڕەگەزدا,نێر و مێ‌ وەك یەك ئەچەسپێت."
ڕاستیەكەی:
ئەمەریكابە هاوشانی بەریتانیا و فەرەنسا (كە دوو داگیركار و كۆلۆنایزەری ئەفریقا و رۆژهەڵاتی ناوەراستن) بەناوی بەرگریكردن لە مافی مرۆڤ و برەودان بەشپۆلی دیموكراسی هەستان بە بۆمبارانكردنی لیبیا بە تازەترین و نوێترین چەكی تەكنەلۆجیای سەردەم ,ئیدارەی ئەمریكا بێدەنگی هەڵبژارد بەرامبەر كوشتن و ئەشكەنجەدانی خۆنیشادەرانی بەحرەین و سعودیە و هیچ هەڵوێستێكی مرۆڤانەیان نەنواند تەنانەت ئامادە نەبوو بە دانانی ئابلوقەی ئابوری لەسەر ئەو دوو وڵاتە كە بە ئاشكرا پێشێلكاری مافی مرۆڤ دەكەن بە درندانەترین شێوە خۆنیشاندان سەركوت دەكەن.هەروەها سەبارەت بە نارەزایە تی خۆنیشاندانەكانی كوردستان ئەمریكا هیچ هەڵوێستێكی نەنواند.دەسەڵاتی سعودیە زەقترین دوژمنی دیموكراسیە لە هەرێمەكەدا,چونكە دژی مافی ئافرەتە بە هەموو شێوەیەك,دژی كرێكارانە كە داوای ریفۆرم دەكەن,دژی دەنگی ئازادە,دژی كۆبونەوە و خۆنیشاندانە,دژی میدیای ئازادە.لە سعودیە هەرگیز هەڵبژاردن نەكراوە,حكومەتی بنەماڵەیی سعودیە هەمیشە نۆكەری ئەمەریكا بووە,بۆیە هەرگیز لەو وڵاتەدا ڕژێمی دەسەڵاتدار ناگۆرێ‌ وەك لە سوریا و لیبیا خەریكە ڕووبدات,هەروەها ڕژێمی بەحرەینیش بەهەمان شێوە نۆكەرێكی تری ئەمریكایە و وڵاتەكەی داڵدەی كەشتیگەلی پێنجەمی ئەمەریكایە و بوە بە ملی سوپای ئەمەریكا,بۆیە ئۆباماش بەو دوو وڵاتەی ووت "شەرییكێكی بەردوام و دێرینی ئەمەریكا"
دووڕوویی:
ئۆباما لە دژی ئێران قسەی كرد" ئیمە بەردەوامین و سورین لەسەر ئەوەی كە خەڵكی ئێران شایەنی مافە گەردونیەكانن." وە بەردەوام بوو لە ئیدانە كردنی بەرنامە قەدەغەكراوەكانی نەوەویی ئێران.
ڕاستیەكەی:
ئۆباما بیری چوو كە ئەوە باس بكات كە ئەوە سی ئای ئەی بوو لەگەڵ شەریكەكەی ,بەریتانیا كە بەرنامەی ڕوخانی حكومەتی دیموكراتی ئێرانی داڕشت لە ساڵی 1953 دا وە لە جیاتی حوكمی بنەماڵەیی شای ئێرانی دامەزراند.ئەمریكا دیموكراسیەتی ئیران لەناو دەبات چونكە ئێران توانی نەوتی خۆی خۆماڵی بكات لە دەست ئەی ئای ئۆ سی كۆمپانیای نەوتی بەریتانی.بۆیە ئەمریكا جارێكی تر پەیوەندیەكانی ڕوو لە گرژی دەكات بەتایبەت كاتێك كە ئێران لە دەست شا ڕزگاردەكرێت و لە جیاتی ئەوە شۆڕشێكی نەتەوەیی گەور ڕوودەدات.سەبارەت بەبەرنامەی ئەتۆمی ئێرانیش,ئەوە ئیسرایلە كە بەیاننامەی نەپیتاندنی ئەتۆم ئیمزا ناكات و زیاد لە 200 چەكی ئەتۆمی هەیە,ئەوە ئەمریكا هەر مەپرسە كە هەزاران چەكی ئەتۆمی هەیە و تەنها وڵاتە كە چەكی ئەتۆمی بەكارهێناوە تا ئێستا و لە ساڵی 1945 دا هێرۆشیما و ناكازاكی پێ‌ وێران كرد.
دووڕوویی:
ئۆباما بە هەموو جیهانی ڕاگەیاند كە ئەمەریكا هەمان ئامانجی هەیە لەگەڵ شۆڕشی وڵاتە عەرەبیەكان, ئەویش "چەوسانەوە شكست دێنێـت,زاڵمەكان ئەڕوخێن و بەچۆكدا دێن,وە هەموو مرۆڤێك دواجار بە مافی خۆی شاد دەبیت."
ڕاستیەكەی:
حكومەتی ئەمەریكا,ئیا بەسەركردایەتی كۆماریەكان بێت یان دیموكراتەكان,بە هەمان چاوی تەماع دەڕوانێـتە ناوچە دەوڵەمەندەكانی نەوت,ئیتر ئایا لە ڕێ‌ ی ڕژێمەكانی وەك ئیسرایل و سعودیە و موبارەك لە میسر وتا روخانی لە 2011 دا و شای ئێران تا كاتی روخانی لە 1979 دا,وە ڕژێمەكانی تری هەرێمی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست,ئەمەش بە دامەزراندن و جێگیركردنی هەزارەها سەرباز و پاپۆری جەنگی ئەمەریكا وبەردەوام دەبێت لە كۆنترۆڵكردن و دەستبەسەراگرتنی دوو لەسەر سێ‌ ی نەوتی هەموو جیهان لە ناوچەكەدا و بۆ ئەمەش كۆمەكی دەیان تۆڕی دیكتاتۆری خوێنمژی كردوە و ئەشیكات بەبەردەوامی ,وەك چۆن خەجی شەری ئیسرایل و فەلەستینی لە ئەستۆ گرتوە و سینارۆكانی تیرۆریزمی جیهانی و داگیركاری و بۆمبارانكردن و فرۆشتن و پڕچەككردنی دەسەڵاتە داپلۆسینەرەكان دەكات و دواجار ئەوە خەڵی ڕۆژهەڵاتی ناوەراست خۆیەتی كە ڕێ‌ بەم پێشێلكاریانە بدات یان بگرێت.
سەرچاوە.
http://www.guardian.co.uk/world/2011/may/19/barack-obama-speech-middle-east