بەکام ڕێگا سەرۆک لەسەر کورسیەکەی لادەبرێت؟
Thursday, 26/03/2015, 17:19
مێژووی دەسەڵاتدارێتی و خودی پرسی سەرۆک کۆمار و چۆنیەتی دەستاودەست کردنی
دەسەڵاتەکەی لەعێراقدا، لە بنیات نانیەوە تا ئێستا مێژوویەکە لە
خۆدوبارەکردنەوە. خۆدوبارەکردنەوەیەک هەردەم بە تراژیدیای مەرگی سەرۆک
کۆتایی پێهاتوە. لەدوای ساڵی ١٩٢٢ وە، کە مەلیک فەیسەڵ بە دەستی دەوڵەتی
بەریتانیا دەکرێتە پادشای عێراق و تا مردنی لە سالی ١٩٣٣ دا،تەنها ئەو
فەیسەڵی یەکەمە بەمەرگی ئاسایی کۆتایی بەدەسەڵات و کورسیەکەی هاتوە،لەدوای
ئەو مێژووە چیتر سەرۆک کۆمار پادشا بووبێت یان سەرۆک کۆماری کە لە ساڵی
١٩٥٨وە دەست پیدەکات، کۆتایی سەرۆک لەڕێگای کودەتاوە هێنراوەتە
خوارەوە(دیارە ئەو ڕێگایەش هەردەم بەمەرگ و کوشتارێکی زۆر کۆتایی
پێهاتوە،وە کودەتاکانیش کە پارتە ئۆپۆزیسیۆنەکان پێی هەستاون هەمیشە لەژێر
ناوی شۆڕش و شۆرش کردن بۆ قازانجی هەژاران بەڕێخراوە،یانی بەکارهێنانی
هەستی کۆمەڵانی ژێردەستەکراو بۆئەوەی پشتگیری لە کودەتاکە بکەن و ناوی
کودەتا نەنرێت لە کردارەکە،بەو شێوازە بوە. پەرتوکی؛ئایندەی
عێراق،دیکتاتۆری،دیموکراسی یان دابەش بوون لەنووسینی لیام ئەندەرسن و کاریپ
ستانسفیڵد لەوەرگێڕانی کامیار سابیر و دڵشاد حەمە، بەڕوونی ئەو مێژووە
تاڵە دەگێڕێتەوە) دیارە هەردەمیش بەکارهێنانی چەمکی دیموکراسی و ئازادی
بەکارهێنراوە تا ئەوەی شەرعیەت بدرێت بەدەسەڵاتی نوێ،بەڵام لەواقیعدا،
هەردەم ئەوەی کاری پێکراوە پرسی ڕەگوڕیشە ترسناکەکانی سیستەمی دیکتاتۆری
بوە. ڕەنگە بپرسرێت بۆچی دیکتاتۆریەت وەک قەدەرێت بڕاوە بەسەر ژیانی
کۆمەڵانی خەڵکی عێراقدا بەگشتی؟ بۆوەڵام دانەوەی ئەو پرسیارە دەکرێت
بگەڕێینەوە بۆ نێو هۆشیاری جەماوەر لەو وڵاتەدا. عێراق بێجگە لەوەی
کەپێکهاتەیەکی فرە ئەتنیە، لەهەمان کاتدا وڵاتێکی پڕ لەیەدەکی خاوی
نەوتیشە. ئەو دوو پرسەیە کەهەردەم بەزەرەری کۆمەڵانی خەڵکی چەوساوە
شکاوەتەوە، وەک داردەستێک بەکار هێنراوە لەلایەن پارتی زاڵی خاوەن هێزی
بەدەسەڵات گەیشتوو، بۆ ئەوەی لەڕێگای
ورووژاندنی ئەو ئیحساساتە
تائیفی و دینی و قەومیانەوە، خودی خاوەن هێز بتوانێت دووبەرەکی و گێل کردنی
جەماوەری زەحمەتکێش بخاتە نێو بەرژەوەندیەکانی خۆیەوە. بەکرداریش ئەو دوو
چەمکە تا دەگات بە ئێستای عێراقی دوای سەدام کاری لەسەر دەکرێت.
ئاستی ناهۆشیاری خەڵکی زەحمەتکێش لە عێراقدا هۆکارێک بوە بۆئەوەی دەسەڵاتە
دیکتاتۆرەکان هەمیشە بەبان سەریەوە بن،خۆگەر وانەبوایە دەبوا ئەو جەماوەرە
ئەزمونێکی لەڕابردوی دەسەڵاتەکان وەر بگرتایەو چیتر ڕێگای نەدایە دیکتاتۆر
حاکم بێت لە وڵاتدا، بەڵام مەخابن، ئەو دووبارە بونەوەیە هەردەڵێی نەخۆشی
ژێرپەنجەیە و بەردەوام ڕەگ دادەکوتێت لەنێو گشت کۆمەڵگادا.
لەلایەکی ترەوە بۆهەردەسەڵاتێک لەعێراقدابونی هەبووبێت، پرسی بەدامودەزگا
کردنی دەوڵەت و کاری سەربەخۆی پەرلەمان و دادگاکان و دەستورەکان، وا
نووسراون و داڕێژراون کە پڕاوپڕ بەشێکن لە نێو سیستەمی دیموکراسی و پەیڕەوی
کردن لە پاراستنی مافی مرۆڤ و تا دواتر... کاتێکیش بەکرداری بینراوە، ئەو
دەقانە تەنها بۆ قازانجی خودی سەرۆک و دەسەڵاتەکەی و پارتەکەی بووە، بۆ
کۆمەڵگاش هەمیشە مەرگ و چەوساندنەوە بەشی بوە. ئالێرەدایە، کە مێژوو لە
عێراقی نێو سەرۆکی دیکتاتۆردا هەردەم بەخوێن نووسراوەتەوە.
یەکێک
لەو کایانەی تر کە هەمیشە جەماوەری بە دواکەوتووی هێشتوەتەوە، بڕی ئەو
یەدەکە زۆرەی نەوت بوە لەژێر خاکی ئەو وڵاتەدا. دەسەڵاتەکانی نێو مێژووی
وڵاتی عێراق، هیچ کامێکیان تا ئێستاشی لەگەڵدا بێت بە پشتی جەماوەر
نەهاتونەتە سەر حوکم، هێندە دەستێکی دەرەکی لەنێو وڵاتانی زلهێزی جیهان
لەپشتیەوە بووە بۆگەیاندنی ئەو پارتە بەکورسی دەسەڵات،ئەویش بەمەرجی
لەپێشدا واژۆکراو کە،کەسی سەرۆک دەبێت بەپێی بەرژەوەندیەکانی ئەو هێزانەی
دەرەوە هەڵسوکەوت بکات، نەک بۆ بەرژەوەندی زیندوو کردنەوەی کۆمەڵگاکەی ژێر
دەستی. چاندنی کەلتوور و پەروەردەیەکی وا دیکتاتۆرانە و بەئاسانی کڕین و
فرۆشتنی جەماوەر لەنێو زهنیەتی، ئەوەی دەسەڵات کارت بۆ پەیدا دەکات و حیزب
موچەت بۆ دەبڕێتەوە و ئەگەر ئەم سەرۆکەمان تیاچوو، ئیتر ئێمەش تیا دەچین،
ئەو فەلسەفە ژەهراویەی دەستی دەسەڵاتی حیزبی حاکم بوە لەنێو گشت ڕۆشنبیری
کۆی ئەحزابی عێراقیدا بەعەرەبی و کوردیشیەوە. مانەوەی ئەو چاوبەستنە
کوێرانەیە بوە وا هەمیشە وڵاتی توشی داڕوخان و قەیرانی بەردەوام کردوە.
پاراستنی بەرژەوەندیەکانی زلهێزانی جیهان لە عێراقدا، وای کردوە لەو
وڵاتەدا کە خێروخۆشی تەنها بۆ سەرۆک و بنەماڵەکەی و دارودەستەکەی بێت، بۆ
جەماوەری بەکۆیلەکراویش هەمیشە گێلێتی و شوکرانەبژێوی.
پرسی
گاڵتەجاڕی هەڵبژاردن و ئەو بەناو دەستورویاسایانەی هەیە، تەنها بۆ تەڵختر
کردنی دیموکراسی و ئازادیە، گەرنا، هیچ شکۆیەک بۆ ئەو پرسانە بوونی نیە
لەنێو دیدی سەرۆک و دەسەڵاتەکەیدا. لەنێو دوو کەوانەدا، کاتێک پرسی
دیموکراسی و هەڵبژاردن لەوڵاتانی گەشەسەندووی ڕۆژئاوادا وەک نمونەیەکی بەرز
دەخرێتە نێو دیدی کۆمەڵگاوە، لەبنەڕەتدا، ئەو پرسە پرسێکی بۆرژوازیانەیە،
بەڵام کاتێک هەڵبژاردنەکان لە وادەی خۆیدا دەکرێت و براوە دەست خۆشی
لێدەکرێت، دەرئەنجامی عەدالەت خوازی پارتەکان نیە، هێندەی پەیوەستیشە
بەئاستی هۆشیاری جەماوەرەوە، کاتێک لە ڕۆژئاوادا کۆتاییان بەپرسی شۆڕش کردن
هێنا دژی دەسەڵاتی حاکم، لەڕێگای فێڵێکی دەستوریی دەسەڵاتی بۆرژوازیەوە
بوە، بەوە کە ژیان و کار و ئاسایش بۆ کۆمەڵگا و تاک دابینکراوە، تا لەو
ڕێگایەوە چیتر بیر لە شۆڕش کردن نەکرێتەوە بۆئەوەی دەسەڵات وەلا
بخرێت.،دیارە لەو کارەشیاندا لەدوای جەنگی دوەمی جیهانەوە سەرکەوتنیان
بەدەست هێناوە، لە بەدامەزراوەیی کردنی دەسەڵات و پایەکانیدا. بەڵام لەنێو
دەسەڵاتەکانی وڵاتانی ڕۆژهەڵاتدا ئەوەی کاری پێکراوە لەژێر ناوی دیموکراسی و
گەمەکانی هەڵبژاردندا، تەنها زەبری هێز و کڕین بوە. دەسەڵاتەکان بەو
شێوازە خۆیان هێشتوەتەوە نەک بەوەی جەماوەر خۆشی دەوێن و بەبێ سەرۆک
ناتوانن ڕۆژێک بژین.
پرسی ئەوەی سەرۆکی هەرێم کەکاتی
سەرۆکایەتیەکەی تەواو بوە و دەکرێت لەڕووی یاساییەوە ئەو دەسەڵاتەی لێ
وەربگیرێتەوە. دیارە ورووژاندنی ئەو پرسەش تەنانەت لەنێو حیزبەکانی
باشوردا، بچوککراوەتەوە بۆ ئەو جێگایەی کە تاکەکەس پێی هەستێت نەک حیزبەکان
و دادگا بەناو بێلایەنەکەی هەرێم، بۆخۆی گاڵتەجاڕیەکی ترە بەناوی
دیموکراسی و ڕێز گرتن لەیاسا و دەستور و سەروەری کۆمەڵگا. ئاخۆ گەر وانەبێت
بۆچی ئەو پرسە سەرۆکایەتی پەرلەمان لە جیاتی عەلی حەمەساڵەح پێی
هەڵناسێت؟ ئاخۆ گەر خودی تاک بەتاکی سەرۆک حیزبەکان خۆشحاڵ نین بەمانەوەی
سەرۆکی دیکتاتۆر کەلتوور، خۆیان بۆچی واز لەدەسەڵاتی سەرۆک حیزبی ناهێنن؟
ئاخۆ کامەیە مانای دیموکراسی و ئازادی؟ ئاخۆ لەکام ساتدا بوە سەرۆک پێش
وادەی کۆتایی دەسەڵاتەکەی قیرانێکی وەبەرهەم نەهێنابێت تا لەو ڕێگایەوە
تەمەنی خۆی لەسەر کورسیەکەی درێژ بکاتەوە؟
گاڵتەکردن و گێل کردنی
جەماوەری گەوجێنراوکراو، ئیتر هەقە کۆتایی پێ بهێنرێت و، بەکامی دڵی خۆتان
ئێوەی دەسەڵاتدار بڵێن هەرهەموومان کوڕی مێژووی کەلتوری دەسەڵاتە
دیکتاتۆرەکانی عێراقین و گشتمان بەزەبری هێز و چەوساندنەوەی جەماوەر بەپێوە
خۆمان ڕاگرتوە؟ هیچ نەنگیەکی تێدا نیە بۆ گشت سەرۆک حیزبەکان بەڕاشکاوانە
بڵێن گشتمان لەقۆڵی پاڵتاوەکەی سەدامەوە هاتوینەتە دەرەوە.
دەکرێت
پەرلەمانی هەرێم لەڕێگای حیلەیەکی یاساییەوە، دەقێکی یاسایی درووست بۆ گشت
کۆمەڵگا بەیان بکات و پرسی کورسی دەسەڵات بۆهەمیشە ڕاسپێردرێت بە مەسعود
بارزانی و نەوەکانی. لەکاتێکی وادا ئیتر جەماوەریش ڕزگاری دەبێت لە
خەڵەتاندن و بۆخۆی پاڵی لێ دەداتەوە و ڕەنگە کوشتارگاکەی سەریشی کەمتر
ببێتەوە، تا ئەو کاتەی هەر ڕۆژەی بخرێتە نێو جەنگێکی ناوخۆییەوە. من وای
دەبینم کە تا تەمەنی بارزانی کوڕ مابێت دەبێت ئەو سەرۆک بێت، خۆ گەر نا،
ئەوا ڕێگا نادەن هیچ کەسێکی تر لەسەر ئەو کورسیە بێت، مەگەر تەنها لەڕێگای
کودەتایەک و بەناو شۆڕشێکەوە ئەو کورسیەیان لێبسێنرێتەوە. یان ئەوەتا،
بارزانی کوڕ بکرێت بەپلەباڵاترینی نێو هەرەمی دەسەڵاتەکان و کۆمەڵگا و پرسی
بەمەرجەع بوونی پێبدرێت!
عێراق وڵاتی نێو دەستی کودەتاو
دیکتاتۆر و جەنگی مەزهەبی و تائیفی و قەومیە، ژیان خولانەوەیە لەنێو
بازنەیەکی داخراوی هەمیشە دووبارە بوەدا. بێئومێدی و چارەڕەشی جەماوەری
هەمیشە هەڵخەڵەتێنراو هەروەک قەدەرێکە و بۆ هەمیشە لەسەر شانی کۆمەڵگا
نەخشێنراوە!
تاهیر حاجی حەسەن
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
