شەبەکەی گەردونیی چیە (Cosmic web)؟شەبەکەی گەردونی پەیوەندیە لە نێوان هەموو هەسارەکانی گەردون بە سێنتەری گەردونەوە، واتە هەموو هەسارەکان و مانگ و نێزەکەکان بە سێنتەری گەردونەوە بەستراونەتەوە هەموو دەژین. ئێسات سێنەتەری گەردون دەشوبهێنم بە سێرڤەرێک تا باسەکەم کەمێک ئاسان بکەم بۆ تێگەیستن.ئەگەر سێنەتری...
تێگەیشتن لە بیرکردنەوەی مرۆڤ کارێکی ئاسا نییە، ئەگەر لە کۆمەڵناسە گەورەکانەوە، یان نووسەرە بلیمەتەکانەوە بڕوانین بۆ نموونە "هۆ سێ ئەندەرشۆن" ی دانیمارکی، کە لە کوورتە چیرۆکێکدا تەواوی کەسایەتی مرۆڤمان بۆ ئاشکرا دەکات. لە کورتە چیرۆکێکدا بەناوی "جلەکانی قەیسەر" دەقی کوورتە چیرۆکەکە ئەڵی" دووجامباز...
ئایا کات پێوەرێکی نەگۆرە یان دەتوانیت کات بە گوێرەی شوێن بگۆڕیت؟یەکەم شت کات پەیوەندی هەیە بەو هەسارەیە یان ئەو گەردونەی کە تێیدا دەژیت، واتە کات لەم گەردونەی ئێمە وەک کاتی سەر زەوی نیە و جیاوازی هەیە، لە زۆر هەسارەش کات بە جۆرێکی تر پێوانە دەکرێت، واتە وەک زەوی نیە کە ٢٤ کاتژمێرێمان هەیە لە ڕۆژێکدا...
پەرەسەندنی هەڵگەڕاوە (Atavism)، بەڵگەیەکی دیکەی ئاشکرای پەرەسەندنە کە لە هەموو جۆرەکانی زیندەوەراندا بەدی دەکرێت. ئەم شێوە پەرەسەندنە بریتییە لە: سەرلەنوێ دەرکەوتن و سەرهەڵدانی پێکهاتەیەک، یان ئەندامێکی لەشی زیندەوەران کە لە ڕابردوودا لە پێشینەکانی جۆری ئەو زیندەوەراندا هەبووە، بەڵام لەبەر نەبوونی گرینگی،...
پێشینەی هاوبەش (Common Descent)، یاخۆ ئەوەی لە زیندە‌وە‌رزانیدا پێی دەگوترێت، پێشینەی هاوبەشی گشتی، ئەو چەمکە دەگرێتەوە کە پێشینەی هەموو ئەو جۆرە زیندە‌وە‌رانە‌ی ئە‌مڕۆکە هە‌ن، ئە‌وانە‌ی لە ڕۆژگارێکیشدا هە‌بوون و بنە‌بڕ بوون، بۆ یەک پێشینەی گشتی دەگەڕێنێتەوە.بە گوزارشتێکی دی، سە‌رە‌تا...
13 توێژەری جیهانی لێكۆڵینەوەیەكیان ئەنجام داوە لەبارەی سەرچاوەی زمانە هیندۆئەورووپاییەكانەوه. هاووڵاتێتی توێژەرەكان و ژمارەیان ئەمانەن: 3 نیوزیلەندی، 1 بەلژیكی، 2 هۆڵەندی، 2 ئوسترالی، 4 ئەمریكايی، 1 بەریتانی، كە كاردەكەن لە ناوەندى توێژیین و بەشی زانستى ئەم بابەتانە: {كۆمپیوتەر، مایكرۆبایۆلۆژی...
بنەچەی ژیان (origin of life)، یاخۆ لێکۆڵینەوە لە پەیدابوونی بوونەوەری زیندوو، پێوەندی بە پەرەسەندنەوە هەیە، بۆیە لێرەدا گەرەکمانە بەکورتی لێی بدوێین.پەرەسەندن ئەو کاتە دەستی پێ کرد کە یەکەم خانەی زیندوو سەری هەڵدا و زیندەوەری لێ پەیدا بوو، چونکە تیۆری پەرەسەندن لە بنەڕەتەوە بەوە دەناسرێت کە تۆژینە‌وە‌یەکە...
هەڵکۆڵدراوەکان سەر بە زانستێکن پێی دەگوترێت، زانستی زیندە‌وە‌رە دێرینە‌کان (Paleontology). زانای ناودار بوفۆن، کۆڵەگە بنەڕەتییە‌کانی ئەم زانستە‌ی داڕشت کە لە ژیانی دێرینی زیندەوەران دە‌کۆڵێتە‌وە لە چەندان لا‌یە‌نی جیاجیای وەک، پێکهاتەیان، پەرەسەندن و پێوەندییان لەگەڵ یە‌کدی، هەروەها لەگەڵ...
تەنها 5% لە گەردوون بینراوە، ئەی ئەوەی تری لەچی پێکهاتووە؟گەردوونی بینراو - وەکو زەوی، خۆر، ئەستێرەکانی تر، وە گەلە ئەستێرەکان - لە پڕۆتۆن، نیوترۆن، و ئەلیکترۆنەکان پێکهاتووە کە بەیەکەوە بەستراون بۆ دروستکردنی گەردیلە. لەوانەیە یەکێک لە سەرسامترین دۆزینەوەکانی سەدەی بیستەم ئەوەبوو بێت کە ئەم ماددە ئاساییە،...
بەجۆربوونکۆمەڵەی گشتی بوونەوەری زیندوو چ یەکخانەیی بێت، یان فرەخانە، بە هەردوو بەشە سەرەکییەکەیەوە کە بە ناوکۆکەسەرەتایی و ناوکۆکەڕاستەقینەکان دەناسرێن، سەرلەبەری ئاژەڵ، ڕوەک، کەڕووبابەت، بەکتریا و ڤایرۆسەکان دەگرێتەوە. هەموو ئەمانە جارێکی دیکە دەکرێنە چەندان کۆمەڵە و لکی جیاجیا، هەریەکەشیان ژمارەیەکی...
زمان و پەیوەندیزمان یەکێکە لە گرنتین پێویستیەکانی ژیان بۆ پەیوەندی نێوان مرۆڤەکان،چەند شارەزاییت زیاتر بێت لە زماندا هێندە زیاتر دونیا بە ڕوتددا دەکرێتەوە. پێشینان گوتویانە چەند زمان بزانێت ئەوەندە کەسیت..ئایا ئەگەر ئێمە هەموو مرۆڤین و یەک جۆر دی ئێن ئەی سەرەکیمان هەیە بۆچی لە هەر ناوچیەک بە زمانێک گفتوگۆ...
هەڵبژاردنی سروشتی وەک میکانیزمێکی بنەڕەتی پەرەسەندن، بەدرێژایی مێژوو ڕۆڵێکی سەرەکیی گێڕاوە لە هەردوو کرداری پەسندکردن و لابردنی تایبەتمەندییەکان، ئەویش بەگوێرەی هەلومەرجە سروشتییەکان و ئەو گۆڕانکارییانەی بەسەر ژینگەکانی زیندەوەران هاتوون، لە چاخ و سەردەمە جۆراوجۆرەکاندا. لەسەر بنچینەی ئەو کردارانەی پەسندکردن...
گرگترین جۆری ڕۆنی ماسی دژە تۆکسیکجۆرێک ماسی هەیە بە ناوی Ratvis هاوشیوەی ماسی کوبیە بە ناوی Cubaanse draakvis ئەم ماسیە لە قوڵاییەکانی دەریادا دەژی لە قوڵایی ٢٠٠ مەترو بەرەوژور.. ئەم جۆرە ماسیە تایبەتمەندیەکی هەیە لە کە لە ڕێگای ڕۆنی جگەریەوە دەتوانێت مادە ژەهراویەکانی لاشەی مرۆڤ لەناوبەرێت زۆر بە خێرایی.ئەو...
تێۆری بیگ بانگ (Big Bang) هیچ بنەمایەکی زانستی لۆجیکی نیە!بۆچونی من لەسەر تێۆری بیگ بانگ چیە؟گریمانەی بیگ بانگ، ئەگەر بێت و بیر لە گەردونەکان بکەینەوە هێندە گەورەیە بە مێشکی مرۆڤ ناتوانیت هیچ مەزەندەیەک یان بەراوردکاریەکی بۆ بکەیت تا بتوانیت بگەیتە ئەو ئاستەی کە لە گەورەیی گەردون تێ بگەیت.گریمان بیگ...
زۆربەی ئەو ڕەخنانەی لە پەرەسەندن دەگیرێن، دوورن لە بنەما زانستییەکان، ئەمەش نەک تەنیا لای خەڵکی بەگشتی، بگرە هەندێ جار شارەزایان و لایەنگرەکانیش لە کاتی ڕاڤەکردندا، بەهەڵە لە چەند چەمکێکی دەگەن. گەلێک بیروڕا و بۆچوونی سەیری واش دەدرێتە پاڵ داروین و تیۆرەکەی، بە شێوەیەک نە لە تیۆرەکەدا هاتووە، نە پێوەندییان...
