یەكێتی چۆن دەڕوانێتە فازڵ ڕەسول
Saturday, 10/07/2010, 12:00
هه‌ندێ له که‌سایه‌تییه ناوداره‌کان چۆن فازیل ره‌سول ده‌ڕوانن ئه‌و که‌سه‌ی که له‌گه‌ڵ قاسلمۆدا تیرۆرکرا فازڵ ڕەسول ئەو هزرڤانە كوردەیە كە لە ڕۆژی پێنجشەمەی جەژنی قوربان لە 13/7/1989 لە گەڵ دكتۆر عەبدولڕەحمان قاسملۆ لە نەمسا تیرۆر كران. یەكێكە لە دامەزرێنەرانی كۆمەڵەی ڕەنجدەران و یەكێتی نیشتمانی كوردستان. بەڵام تا ئەم چەند ساڵەی دواییە ئەم كەسایەتیە نە ناسراو بوو، تا نوسەری ئەم بابەتە لە چەندین شوێن بە كوردی و عەرەبی بابەتی لە سەر بڵاو كردووەتەوە. بەڵام ئایا بۆ یەكێتی و حزبە كوردستانیەكانی تر باسی ئەم هزرڤانە شەهیدە ناكەن؟ چەند هۆكارێكی گرنگ هەیە. لەم هۆكارانە، گەڕانەوەی فازڵ ڕەسولە لە ماركسیەت و ماوییەتەوە بەرەو ئیسلام، چونكە هەموو ئەو بیرمەند و ڕۆشنبیرانەی باسی فازڵ دەكەن، ئاماژە بە فازڵ دەدەن وەك بیرمەندێكی ئیسلامیی و سەرانی یەكێتیش ددان بەمە دەنێن. ئنجا زۆربەی پارتە كوردستانیەكان پەیوەندی توندیان لە گەڵ ئێران هەیە، زۆربەی كاتەكانیش ئەم پەیوەندیە، پەیوەندی ملكەچانەی پارتە كوردیەكانە لە گەڵ جمهوری ئیسلامی. دیارە كە جمهوری ئیسلامیش فازڵ و قاسملۆی كوشتووە و بكوژانی ئەم دوو پیاوە، دۆستی نزیكی سەرانی دەسەڵاتی هەرێمی كوردستانن، بە تایبەتی تاقمەكەی جەلال تاڵەبانی. "ئاسی ڕەباتی" لە كتێبەكەی (هەڵوێستی جەلال تاڵەبانی و یەكێتی نیشتمانی كوردستان سەبارەت بە شۆڕشی باشوری كوردستان) دەڵێ: (لە نێو كۆبوونەوە سەرەتاییەكانی دامەزراندنی یەكێتی لە بەغدا ساڵی 1975، گشت ئامادەبوان دژی بەشداریكردنیی جەلال تاڵەبانی و برایم ئەحمەد بوون، تەنها فازڵ ڕەسول و عەلی عەسكەری نەبێ)؛ كەچی هەڵوێستی جەلال و یەكێتی دەرهەق بە شەهید فازڵ هەڵوێستێكی دوژمندارانەیە! ئێمە لە خوارەوە لە زاری سەركردەكانی یەكێتی ڕاكانیان دەخەینە ڕوو. بەڵام ئەوەش ماوە بڵێین كە فازڵ ڕەسول لە ئاستی ڕۆشنبیریی و فكریدا زۆر بەرز بوو بوویەوە و، لە جیهانی ئیسلامیی و بە تایبەتیش لە جیهانی عەرەبی و ئێرانی وەك هزرڤانێكی بەرز، ڕێز و سەنگی خۆی هەبوو. هزرڤانیەتی فازڵ لە ئاستێكی عادی نەبووە. دۆستە بیرمەندەكانی ئەو بەرزترین ڕۆشنبیرانی عەرەب و ئێرانین وەك بەنی سەدر، سەرۆكی پێشووی جەزائیر ئەحمەد بن بللا، وەزیری پێشووی گەنجان لە میسر عەلیەددین هیلال، سەعدەددین ئیبراهیم، فەهمی هوەیدی، محەممەد عیمارە و ڕاویژكاری میسری تارق ئەلبوشری و دەیان هزرڤانی تری بەناو بانگكە هەموویان ستایشی فازڵ دەكەن. ئنجا لە ئوروپاش بە هەمان شێوە وەك هزرڤانێك و لێكۆڵەڤانێكی زانكۆ سەنگی خۆی هەبوو. ئەم بەرزیە، فازڵی كردە ئامانجی بوغز و كینەو حەسودی پیاوە حزبیەكانی پارتە بە ناو كوردستانیەكان. بە هەموو ئەو پارتانە تا ئێستاش نەیانتوانیوە كەسێكی وەك شەهید فازڵ بەرهەم بێنن لە ئاستی هزر و ڕۆشنبیرییدا. مەسەلەی حەسودیی بردن بە دكتۆر قاسملۆش لە ئارادا بوو لە نێو هەندێك بە ناو سەركردەی كورد، چونكە قاسملۆ لە ئاستی زانستیی و ڕۆشنبیرییدا جێگای ڕێزی ڕۆژئاواییەكان بوو.
نەوەی نوێ، ڕۆشنبیرانی كورد پێویستە ئەم هزرڤانە شكۆمەند و بەرزە (فازڵ ڕەسول) بناسن و كەڵك لە میراتە فیكرییەكەی وەربگرن. ئێمە لە لای خۆمانەوە خەریكی نوسینی كتێبێكین دەربارەی ئەم بابەتە.
كتێبێكی نوێی كارۆڵ پڕانهوبەر لە كتێبەكەیدا كاڕۆڵ پڕانهوبەر لە سەر زاری تاڵەبانی دەگێڕێتەوە كە
(
تاڵەبانی وای دەبینێ كە ئەم گەنجە (واتە فازڵ ڕەسول) چەند ئەجێندایەكی تایبەتی دروست كردووە كە تەنها وەهم و خەیاڵە. تاڵەبانی دەڵێ: "فازڵ هەوڵی دەدا بۆ ئەوەی بیسەلمێنێ كە دەتوانێ ببێتە ناوبژی نێوان كورد و ئەو حكومەتانەی دەیان چەوسێننەوە، زۆر موشتاقی ئەوە بوو دەورێك ببینێ بۆ چارەسەركردنی كێشەی هەموو كورد. لە بەر ئەوە فازڵ قاسملۆی هاندا بۆ سەفەر كردن بۆ ڤییەننا. فازڵ ئینتیهازیی بوو. ئەبولحەسەن بەنی سەدر و ئەحمەد بن بللا فازڵ ڕەسولیان باش نە دەناسی. من فازڵ لەو كاتەوە كە منداڵ بوو دەیناسم. هەر لە قۆناغی ناوەندی لە قوتابخانە، شان بە شانی برا گەورەكەی، لە ڕیزی ڕێكخراوەكانمان بوو. لە یەك كاتدا ئەندامی ڕێكخراوی قوتابیان و پارتەكەمان بوو. كاتێك كۆمەڵەی ڕەنجدەرانمان دروست كرد، هاتە نێو ڕیزەكانمان. پاشان چووە نێو حزبی شیوعی عێراق باڵی شۆڕشگێڕ. ئنجا بوو بە ماویی و لە كۆتاییدا بوو بە ئیسلامییەكی ئوسوڵی. بە هۆی ئیسلامی ئوسوڵیی لە گەڵ بەنی سەدر و بن بللا پەیوەندیەكی باشی هەبوو) لاپەڕە 202.
بێگومان تاڵەبانی زۆر ڕقی لە فازڵ ڕەسولە. تاڵەبانی بە تەئكیدەوە دەڵێ: (
فازڵ لە خۆ بایی بوو. هەمیشە بە دوای خۆ دەرخستن بوو. بەردەوام شوێنی كچان دەكەوت. فازڵ چونكە بە دوای كچان وێڵ بوو، لە ڕێكخراوی قوتابیان دەركرا. تۆ دەزانی لە وڵاتی ئێمە ئەم مەسەلە چۆنە، تەنانەت ماچ كردنی كچ تاوانە. سەبارەت بە ئێران فازڵ گونجاوترین كەس بوو بۆ پلانی تیرۆر كردنی قاسملۆ. چونكە ئێرانیەكان خاڵی لاوازی فازڵیان دەزانی، بۆیە پێم وایە بۆ ئەم پلانە هەڵیانبژارد) لاپەڕە 203 و بە دواوە...
هەروەها تاڵەبانی دەڵێ:
(قاسملۆ دەبوایە بیزانیایە كە ئێران ئێمەی (یەكێتی نیشتمانی كوردستان)ی وەلا نا لە گفتوگۆكە، چونكە نەیاندەتوانی بە بوونی ئێمە قاسملۆ بكوژن. من تێناگەم چۆن قاسملۆ بە فازڵ ڕەسول هەڵخەڵەتا؟...) لاپەڕە 222. وەرگێڕانی لە ئینگلیزییەوە: عەلی سیرینی. *
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
(*) بڕوانە كتێبی:
Prunhuber, Carol. The Passion and Death of Rahman the Kurd: Dreaming Kurdistan. New York: iUniverse, 2010. Print.
تێبینی: ڕەنگی سوور دەقی قسەكانی نێو كتێبەكەیە. بەڵام بێگومان لەم پەڕەگرافانەدا چەند شتێك سەرنج دەدرێ وەك: تاڵەبانی تۆمەتی بێ ئەخلاقی دەداتە پاڵ فازڵ و شتێكی نوێ باس دەكا كەس نەیبیستووە، ئەویش دەركردنی فازڵ ڕەسولە لە ڕێكخراوی قوتابیان لە سەر مەسەلەی ئەخلاقیی! هەروەها جەلال، نا ڕاستەوخۆ تۆمەتی خیانەت دەداتە پاڵ فازڵ لە مەسەلەی كوشتنی دكتۆر قاسملۆدا! سەیرە جەلال بە هۆی مەسەلەی كچ خەڵكی دەركردبێ لە ڕێكخراوی قوتابیان! سەیرتریش ئەوەیە كە خۆی تاوانبارە بەوەی دەستی لە كوشتنی قاسملۆدا هەبووە، دەیەوێ قوربانیەكی ئەم كردارە تیرۆریستیە تاوانبار بكات كە فازڵ ڕەسولە! بەڵێ دۆستی ئازیزی ئێران و سەحڕارودی (بكوژی فازڵ و قاسملۆ) خەڵكی تاوانبار دەكا بەم كارە قێزەونە، لە حاڵێكدا نازانین بە سوێندەكەی جەلال باوەڕ بكەین، یان بە كلكی كەڵەشێرەكەی باخەڵی مەلا؟!
لە داهاتوێكی نزیكدا، ئەم بابەتە بە تێر و تەسەلی باس دەكەین.
تێڕوانینی نۆشێروان مستەفا بۆ فازڵ ڕەسول! چەند ڕۆژێك پێش نەورۆزی ساڵی 2007 لە گەڵ برایانی بەڕێز كاك فازڵ قەرەداغی و كاك هاوژین عومەر سەردانی دەزگای (ژین)م كرد. لەوێوە بە ڕێككەوت دیدارێكمان بۆ ڕێكخرا تا نۆشێروان ببینین. ڕۆژی دواتر لە گردەكە سەردانمان كرد. من چەند پرسیارێكم هەبوو یەكێك لەوانە سەبارەت بە فازڵ ڕەسول بوو. پێش چەند هەفتەیەك لەمەو پێش كتێبەكەی (لە دانوبەوە تا خڕەی ناو زەنگ)م خوێندبووەوە. لە نۆشێروانم پرسی ئایا بۆ لەم كتێبەدا كە باسی ڤییەنا دەكا باسی فازڵ ڕەسولی تیا نیە؟ نۆشێروانیش بەم جۆرە وەڵامی پرسیارەكەی دایەوە: " من ئەو كاتەی لە ڤییەننا بووم فازڵ لەوێ نەبوو، فوئادی برای فازڵ لەوێ بوو. ئنجا گەر فازڵ بە لای تۆوە موهیمە بەلای منەوە موهیم نیە. فازڵ مەسڵەحچی بوو. بۆ مەنسەب بوو بە ئیسلامی تا لە ئێران مەنسەبێكی بدەنێ. ئەو لە سەردەمی كۆمەڵەدا "ماوی" بوو. لە گەڵمان نەهات چونكە ئیعترافی بە ئێمە نەدەكرد و ئێمەی بە چەپیی و ماركسیی ڕاستەقینە دانەدەنا. پاشان بوو بە ئیسلامی. ئەگەر ئەو بهاتبایەوە سلێمانی و لە مزگەوتەكەی باوك و باپیری ببوایە مەلا دەمگوت ڕاست دەكات موسڵمانێكی تەواوە، بەڵام ئەو بەدوای شتی ترەوە بوو...لە ئاستی ڕۆشنبیریی و نوسیندا زۆر بە توانا بوو، هەم بە عەرەبی و هەم بە كوردیش نوسەرێكی ئاست بەرز بوو، بەڵام وەك گوتم فازڵ بۆ مەنسەب و مەسڵەحەت بوو بە ئیسلامیی"!
د. كەمال فوئادی یەكێتی جوێن بە شەهید فازڵ دەدا! لە هەمان ئەو ڕۆژانەدا كە لە سلێمانی بووم، سەردانی ماڵی برا گەورەی فازڵ ڕەسول، "كاك نوری"م كرد. كاك نوری مرۆڤێكی زۆر بە ڕێز و ڕەسەن بوو. بۆی گێڕامەوە كە كەمال فوئاد (یەكێكە لە لێپرسراوە بەرزەكانی یەكێتی) لە پێش كاك نوری چەند جنێوێكی ئاراستەی فازڵ ڕەسول كردووە وەك : "قوڕمساقی ...!" ئنجا فازڵی بەوە تاوانبار كردووە كە ناوبژیی گفتوگۆی لە چنگ یەكێتی دەرهێناوە ئەگەرنا دەكرا شتێك بە شتێك ببێ"!
ئازاد جوندیانی لێپرسراوی میدیای یەكێتی نازانێ فازڵ كتێبی هەیە! لە مانگی تەمموزی 2006 لە كوردستانی نوێ، چاوپێكەوتنێكم لە گەڵ كرا بۆ كوردستانی نوێ دەربارەی فازڵ ڕەسول. دیارە پاش ئەم دیدارە لێپرسراوانی یەكێتی ناڕەحەت بوو بوون كە بە بێ ئاگادار كردنەوەی سەرەوە ئەم دیدارە بڵاو كراوەتەوە. لە هەولێر ئازاد جوندیانیم بینی، گوتی: "فازڵ ڕەسول هیچ كتێبیكی نیە تۆ چۆن دەڵێی موفەككیرە؟!" منیش پێم سەیر بوو لێپرسراوی ڕاگەیاندنی ڕێكخراوێكی وەك یەكێتی كە بەشداری لە حكومەتی ناوەندی و حكومەتی كوردستان دەكات ئاگاداری ئەوە نەبێ كە فازڵ چەندین كتێب و تەرجەمە و وتاری گرنگی لە پاش خۆی جێهێشتووە. ناوی كتێبەكانیم بۆی خوێندەوە. لێی پرسیم گەر بتوانم كتێبەكانی بۆ پەیدا بكەم!
لە كۆتاییدا بە پێویستم زانی بۆ خوێنەری كورد، ئەو وتارانەی دەربارەی شەهید فازڵ نوسراون، تەرجەمەیان بكەم بۆ كوردی و چەند وتارێكی شەهید فازڵ و دیدارێكیش كە لە گەڵ خۆیدا پێش تیرۆركردنی - كراوە و بڵاو نەكراون بە كوردی. لێرەدا تەنها وتارێكی ئەو دەربارەی ئیسلام و ناسیۆنالیزم، كە لە ساڵی 2005 تەرجەمەمان كردووە و لە چەندین شوێن بڵاو بووەتەوە، دەیخەینەوە بەردەستی خوێنەران. وتارێكی تریشی لە گەڵ دیدارێك، لە ئایندەیەكی نزیك تەرجەمەی كوردی دەكەم و بڵاوی دەكەینەوە.
چه‌ند بابه‌ت و نووسینێک که که‌سایه‌تیی به‌ناوبانگی کورد و بێگانه له‌سه‌ر فازیلیان نووسیوهله ساڵی 1981 بۆ دواهه‌مین جار فازیلی ئامۆزام بینیتیرۆرکردنی فازیل ره‌سوڵ بۆئیسلام و ناسیۆنالیزم کورد وه‌ک نمونهله شیوه‌نی فازیل ره‌سوڵ دائا به‌م جۆره فازیل ره‌سوڵ دوافازیل ره‌سوڵ و سیاسه‌ته‌کانی ئیسلامی هاوچهرخمقال فی النهار
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
