دوای دە ساڵ شەڕو داگیرکاری ئه‌مریکا، ئایا ڕژێمێکی دیموکراتی لەعێراق دامەزراوە...!
Tuesday, 02/04/2013, 12:00
دە ساڵ لەمەوبەر ئەمریکاو هاوپەیمانەکانی، بەسەرکردەیی بۆش و بلیر، بە بەهانەی بونی چەکی کیمیایی وکۆمەڵکوژ و پەیوەندی وهاوکاری سەدام حوسین وڕژێمی بەعس بە ڕێکخراوی قاعدەی تیرۆریسته‌وه، هاوکات مەترسی سەدام بۆ سەر ئاسایشی جهان وپێویستی ڕوخانی وگۆڕینی بە ڕژێمێکی دیموکراسی بۆ خەڵکی عێراق، جەنگیکی ویرانکارانەیان لە 20/3/2013دا به‌رپاکردو عێراقیان داگیر کردو ڕژێمی فاشی بەعسیان لە 9/4دا ڕوخاند و ئاهەنگی سەرکه‌وتنیان گێڕا.وە پروپاگەندەی ئەوایان دەکرد کە گوایە عێراق دەکەنە نمونەی ووڵاتو ڕژێمێکی دیموکراتی و سەرقافڵەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی گەورە. بێگومان ئه‌م جەنگه‌بەبێ وەرگرتنی مۆڵەت لە ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتوەکان به‌ڕێخست هەر بۆیەش به‌بڕیارێک به‌جەنگێکی داگیرکاری ناوزه‌د کراو بەرپرسیارێتی سەپاند بەسەر داگیرکەراندا.
بەڵام گەر دوای دە ساڵ لەشەڕو داگیرکاری وئاکامە کارەساتبارەکانی چاوێک بخشێنین بەسەر بارودۆخی ئێستای عێراقو دەسەلاتە سیاسیه‌که‌ی بەراوردی بکەین لەگەڵ بنەما سەرەکیەکانی سیستەمێکی بەواقعی دیموکراسی، سەرەڕای هەر ڕەخنەو سەرنجێکم لەسەر باشترین سیستەمە دیموکراسیەکانی ڕۆژئاواش، ئەوە بۆمان دەردەکەوێ کەبەڵین و بانگشەو دروشمەکانی ئەمریکاو هاوپەیمانەکانی وتاقمە کۆنەپەرستەکانی عێراق هەمویان تەنها بەهانە بوون بۆ شەڕو داگیرکاری لە ڕوانگەی بەرژەوەندیە سیاسی وئابوریه‌کانی خۆیانەوە.
بۆ وەڵامی ئەم پرسیارەو دەرخستنی ناوەرۆکی ئەو دەسەڵاتەی کەدایان مەزراند و ئیستا لەسەرکارە بە بەراود لەگەڵ پایەکانی سیستەمێکی دیموکراتی واقعی وا پێویست دەکات چاوێکی خێرا بخشێنین بەسەر وەزعی سیاسی وئابوری و کۆمەڵایەتی عێراقدا.
سەرەتا پێویستە بائەو ئامارانەی کەلە ڕاپۆرتە جیاجاکانی ڕێکخراوە چاودێرەکاندا هاتوە، بخه‌ینه‌به‌رچاو. بەپێی ڕاپۆرتی چاودێران تا کشانەوەی سوپای ئەمریکا لە عێراقدا لەکۆتایی دیسەمبەری ٢٠١١ زیاتر لە ٥ هەزار سەرباز کوژراوەو نزیک بە ٣٢ هەزار سەربازیش لەهەمو هێزەکانی هاوپەیمانی بریندار بون و پەککەوتە بون. لەم دە ساڵەدا نزیک بە٥ تریلیون دۆلارلەم جەنگەدا خەرجکراوە.ئەمە سەرەڕای کوشتنی زیاتر لە یەک ملیون کەس لە هاوولاتیانی عێراق و بێ باوک بونی زیاتر لە٤ ملیون مناڵ وبێ هاوسەر بونی زیاتر لە یەک ملیون ژن و ئاوارە وپەنابەر بونی نزیک بە٦ ملیۆن کەس. یانی لەهەر ٦ کەس کەسێک لە دانیشتوانی عێراق کەسێک توشی پەنابەری و ئاوارەیی و دەربەدەری بون لەناوخۆو دەرەوەی عێراقدا. لەم دە ساڵە دا ژێرخانی ئابوری عێراق چ لە ئاکامی ڕاستەوخۆی بۆمبارانی شەڕەکەوەو چ لەسایەی دەسەڵاتی دەستەو تاقمە دینی و تایەفی وقەومیەکانی عێراق لەهەمو ڕوویەکەوە بەیەکێک لەوێرانترین ووڵات دادەنرێت. ڕێژەی بێکاری لە٥٠% یەو لە ٢٣%ی خەڵک لەژێر هێڵی سفری هەژاریدان. لە ٨٠% خەڵک بە دەس بێداوو دەرمانی وتەندروستی خراپەوە دەناڵێنن. داهاتی ڕۆژانەی تاک لە ٢٣ ملیون کەس ٢ دۆلارو نیوە. لە ٣٠% مناڵان بەهۆی نەبونی و نائەمنیەو ناتوانن قۆناغی سەرەتایی قوتابخانە تەواوکەن. داهاتی ساڵانەی عێراق لەڕووی بەرهەم هێنانی نەوتەوە، ئەمڕۆ بە سێیەم وولات دادەنرێ. بەلام بەهۆی گەندەڵی ودزی سەرانی ئەم دەسەلاتەوە تا ئیستا خەڵکی عێراق بێبەشن لە کارەباو ئاوو خزمەتگوزاری گشتی و بەشێکی زۆر کەم لەم داهاتە زۆرە خەرج دەکرێت بۆ خزمەتگوزاری. لەمبارەیەوە بەپێی لێکۆڵینەوەکان، عێراق لە گەندەڵی ودزیدا بەشەشەم ووڵاتی جیهان دادەنرێت. لەبارەی سەرکوت و پێشێڵ کردنی مافو ئازادیە سیاسیەکانەوە عێراق لەڕیزی پێشەوەی وولاتە پێشێلکارەکانی مافەکانی مرۆڤە. بۆ نمونە بەردەوام ٤٠-تا٥٠ هەراز کەس لەزینداندان. هەر لەم ساڵدا نزیک بە ٣٠٠ کەس لەسێدارە دراون. سکانداڵەکانی سەربازان و ئەفسەرانی سوپای ئەمریکا و سوپای عێراق لەزیندانی کردنو ئەشکەنجەدان و کوشتنی هاوولاتیانی بێتاوانی عیراق لەچەشنی سکانداڵی ئەشکەنجەی زیندانیانی ئەبو غریب نەک هەر ڕوو ڕەشی دەسەڵاتە دیموکراسیەکەی عێراق بەڵکو خودی ئەمریکاشی دەرخست .
بەپێی ڕاپۆرتەکان ساڵانە دەیان رۆژنامەنوس دەکوژری و سەدان ڕۆشنبیرو نوسەر زیندانی دەکرێن. تەفرەقەی تایەفی و دینی و قەومی و عەشیرەتی بۆتە دیاردەیەکی سیاسی و کۆمەلایەتی زۆر بەرچاو. ڕفاندنی و کوشتن و ئەتک کردن لەسەر بنەمای دینی و تایەفی و قەومی شیعەو سوننەو ئیسلام و مەسیحی و کوردو عەرەب دیاردەو تاوانی ڕۆژانەن. چەوسانەوەو سەرکوت وپێشێلکاری مافەکان وکوشتنی ژنان بۆتە دیاردەیەکی زەق لە سایەی ئەو سیستەمە دیموکراسیەی کە ئەمریکاو هاوپەیمانەکانی بۆ خەڵکی عێراق پێکیان هێنا. بەپێی دەستورو یاسا نیوەی خەڵکی عێراق کەژنانن کۆیلەو بەندەی سپی ئەم سەردەمەی عێراقی دیموکراسی ئیسلامی تایەفی و قەومی - عەشیرەتین.
بۆیە دوای دەساڵ هەر کەسێک لەڕوانگەی بەرژەوەندیە ئینسانی و ئازادیخوازیەکانی خەڵکی عێراقەوە بڕوانێتە ئاکامە سیاسی و کۆمەلایەتی و ئابوری و کەلتوریەکانی ئەم جەنگە ئەوا بۆی دەردەکەوێ کەخەڵکی عێراق بەکوردستانیشەوە هیچ ئاسۆیەکی ڕۆشن بۆ جێگیری ئاسایشی سیاسی و کۆمەڵایەتی بەدی ناکەن وهەمیشە لە مەترسی و دلە ڕاوکێ و چاوەڕوانیندان.
جا گەر دەسەڵات و ڕژێمی دیموکراسی بە مانای دەسەڵاتێکی سکولارو مۆدێرن- جیایی ئایین و قەومیەت لەدەولەت- و پاراستنی مافەکانی هاووڵاتیبون، لەمافە فەردی و مەدەنی وئازادیە سیاسیەکان، تادەگاتە دابین کردنی ژیانیکی ئەمن وئاسایش بێت، ئەوە دوای دە ساڵی ڕەبەق بەتاقی کردنەوەی عەمەلی دەرکەوت کەجەماوەری عێراق لەو بەڵێنانەی کەئەمریکاو هاوپایمانەکانی لە دەرەوەو ناوەوە دابووی بۆ دامەزراندی سیستەمێکی دیموکراسی، خەڵک جگەلە سەرکوتو کوشتار و بێکاری هەژاری وبێ داوودەرمانی و ئاوارەیی و جیاکاری و دەیان مەینەتی تر لەسایەی دەسەڵاتی کۆمەڵی دزو جەردەو مرۆڤ کوژی ئیسلامی تایەفی و قەومی-عەشیرەتی زیاتر شتێکی تریان دەست نەکەوتوە. بۆیە لەڕاستیدا ئەم جەنگو داگیرکاریەی ئەمریکاو هاوپەیمانەکانی بە پێچەوانەی بەڵین و بەهانەکانیانەوە تەنها بە مەبەستی باڵا دەستی سیاسی و ئابوری یانەوە بوو بەسەر دەوڵەتە دژەکانیان لە ئاستی ناوچەکەو جیهانداو دابەش کردنەوەی جیهان بەپێی بەرژەوەندی زلهێزەکان بوو. وە ئەم ڕاستییانە لە قسەکانی ئەمساڵی بەشێک لەسەرانی ئەمریکاو ووڵاتانی هاوپەیمان و جاودێران زیاتر دانی پیانرا. لەوانە خودی ئۆبامای سەرۆکی ئەمریکا کەدەڵی جەنگی ئەمریکا لەعێراقدا جەنگێکی بێماناو هەڵەیەکی دڕندانەبوو. یاخود قسەکەی هانس بلیکس، سەرۆکی تیمی پشکنینی نەتەوە یەکگرتوەکان لەعێراق کەدەڵی ئەمریکا و هاوپەیمانەکان شەڕیان لەدژی عێراق بە بەهانەی بونی چەکی کیمیایی وکۆکوژی یەوە بەرپاکرد، بەڵام دوای دەساڵ لەکۆتایی شەڕو گەڕان تائیستا هیچ بەڵگەیەک نەدۆزرایەوە بۆ بونی ئەو چەکانە. هەروەها زۆریک لە سەرانی ئەمریکا دانیان بەوەدا ناوە کەئەوان سەدامیان ڕوخاند وڕادەستی ئێران و گروپە تیرۆریستیەکانی قاعیدەیان کرد.
بۆیە گەر ئەمڕۆ دوای دە ساڵ لەم جەنگە پڕ تاوانە هێشتا هەندی لایەنی سیاسی دان نانین بەو تاوانە گەورەیەداو پێیان وایە جەنگ لەقازانجی خەڵکی ستەمدیدەی عێراقدا بوەو لەئاکامی شەڕو داگیرکاریدا ڕژێمێکی دیموکراسی دامەزراوە ئەوە بێگومانە بەرژەوەندیەکانیان لەگەڵ بەرژەوەندیە هەمە لایەنەکانی جەماوەری ئازادیخوازدا نایاتەوه، بەڵکو هاوچارەنوسن لەگەڵ ئەم دەستەو تاقمە ئیسلامی و تایەفی و قەومیە دژە مرۆییانەی ئەمڕۆی دەسەڵاتداران لەعێراقدا و بەشدارن لەم تاوانی بە کۆمەڵکوژیەی تا ئێستا لەعێراقدا درێژەی هەیەو هیچ ئاسۆیەکی ڕون نییە بۆ کۆتایی هێنانی.
گەرچی ئێستا دوای دە ساڵ لەشەڕو داگیرکاری و ئاکامە مەینەتبارەکانی ئەم شەڕە ڕاستیەکانی زیاتر بۆ جەماوەر ڕۆشن بۆتەوە بەڵام ئەوەی زیاتر پێویست و گرینگە بۆ خەڵکی ئازادیخوازی عێراق ڕێگای کۆتایهێنانە بەم بارودۆخەی ئیستای عێراق و هەمو مەینەتیەکانیان. لەم بارەیەوە بێگومان تەنها ڕێگا خۆڕێکخستنی جەماوەری کریکاران وتوێژە ستەمدیدەکان وخەڵکی ئازادیخوازە بە بەدیلی ڕۆشنی سیاسیەوەو سەرخستنی ناڕەزایەتیەکانیانە بەرەو ڕاپەڕین و شۆڕش و ڕوخانو کۆتایی هێنانی دەسەڵاتی دژی ئینسانی ئەم دەستەو تاقمانەو دامەزراندنی دەسەڵاتی ڕاستەوخۆی هەڵبژیردراوی جەماوەری خۆیانە ودەستەبرکردنی ئازادی و یەکسانییە.
[email protected]
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
