لە بیستەمین ساڵرۆژی وەدەرنانی رژێمی بەعس لە كوردستان چاوپێكەوتن لەگەڵ ھەڵسوراوانی كۆمۆنیست و رێكخەرانی خۆپیشاندانی 17-7-1991 ی ھەولێر
Thursday, 21/07/2011, 12:00
پاش ئه‌وه‌ی جه‌نگی که‌نداوی یه‌که‌م که له‌لایه‌ن هیزه‌کانی هاوپه‌یمانی به‌پێشڕه‌وی ئه‌مه‌ریکا توانیان هێزه‌کانی عیراق له کوێت ده‌ربکه‌ن و سوپای عیراقی به‌رشکست که‌ن. ڕق وتوڕه‌یی جه‌ماوه‌ری خه‌ڵکی عیراق و کوردستانیش له‌و هه‌لو مه‌رجه‌دا دژ به ڕژێمی به‌عس هاتنه مه‌یدان و زوربه‌ی زۆری شارو شارۆچکه‌کانی عیراق کوردستان له‌و ڕژێمه پاک کرایه‌وه. له‌کوردستان به ڕاپه‌ڕینی ئازار ده‌ستی پێ کردوله‌ماوه‌یکی که‌م دا شاره‌کانی کوردستان به که‌رکوکیشه‌وه له‌ڕژێم پاک کرایه‌وه، که‌ده‌وری به‌رچاوی سۆسیالیست و چه‌پ و هه‌ڵسوراوانی ئازادیخواز به‌رچه‌سته‌‌بوو . به‌ڵام هه‌رله ماوه‌یه‌کی که‌میشدا هێزه‌کانی به‌عس بۆ جارێکی دی گه‌ڕانه‌وه و به‌شێکی زۆریان له شاره‌کانی کوردستان خسته‌وه ژێر ده‌سه‌ڵاتی خۆیان و تراجیدیای کۆڕه‌و و ئاواره‌بوونی خه‌ڵکی کوردستان ده‌ستی پێ کرد، و قۆناغی دانوسانی به‌ره‌ی کوردستانی و به‌غدا ده‌ستی پێ کرد و زوربه‌ی ئاواره‌کان گه‌ڕانه‌وه کوردستان.
به‌ڵام ڕق وتوڕه‌یی خه‌ڵک له ڕژێم و درێژه کێشانی دانوسانه‌کان و نه‌بوونی هیچ ئاکامێکی ئه‌و دانووسانه، تا ده‌هات به‌ره‌و سه‌ر هه‌ڵده‌کشا و خه‌ڵک سارد نه‌بوونه‌وه له ته‌واو کردنی ڕاپه‌ڕین وله به‌گژداچوونه‌وه‌ی ڕژێم . بۆیه ڕۆژانه ناڕهزایهتیهکانی خه‌لک به‌دی ده‌کرا له به‌گژدا چوونه‌وه‌ی هێزه‌کانی ڕژێم .تا گه‌یشته خۆپیشاندانه شکۆداره‌که‌ی 17/7/1991ی هه‌ولێر ، که به‌دوای زنجیره‌یه‌ک له خۆپیشاندان دروست بوو، وه ئه‌م خۆپیشاندانه که به ڕاپه‌ڕینی دووه‌م ناوی برا ، خاڵێکی وه‌رچه‌رخان بوو له کردنه ده‌ره‌وه‌ی هێزه‌کانی به‌عس به‌یه‌کجاری له کوردستان.
ئێمه له‌م مێزگرده‌دا هه‌وڵمان داوه به شێوه‌ی پرسیار کردن، گفتوگۆیه‌ک ساز بده‌ین له‌گه‌ڵ هه‌ندێک له ڕابه‌ران وهه‌ڵسوڕاوانی مه‌یدانی ئه‌و خۆپیشاندانانه به‌گشتی و 17/7 به‌تایبه‌ت. وه له‌زاری خۆیانه‌وه یاده‌وه‌ری و ده‌رس و ته‌جره‌به‌کانی ئه‌و ڕۆژه بۆ خوێنه‌ران باس بکه‌ن و ده‌ورو نه‌خشی جه‌ماوه‌ری شۆڕشگێڕی هه‌ولێر و کۆمیته شۆڕشگێڕه‌کان ، وه‌ک باسێکی دۆکیومێنتی بخه‌نه ڕوو. له هه‌مان کاتدا ده‌ورو نه‌خشتی به‌ره‌ی کوردستانی وه‌ک ده‌سه‌ڵاتی ئه‌وکاته‌ی بزووتنه‌وه‌ی کوردایه‌تی بۆ جه‌ماوه‌ر ڕۆشن بکه‌نه‌وه.
مه‌به‌ستمان بووه ده‌رگایه‌ک بکه‌ینه‌وه بۆ ڕووداوه مێژوویی یه‌کان و ناڕهزایهتیهکانی خه‌ڵکی کوردستان له به‌رامبه‌ر ڕژێمی به‌عس و ده‌سه‌ڵاتی به‌ره‌ی کوردستانی له ڕۆژانی یه‌که‌می نیمچه ده‌سه‌ڵاتیانه‌وه ، که ده‌سه‌ڵاتی حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان درێژکراوه‌ی ئه‌و ڕۆژانه یه.
داوای لێ بووردنیش ده‌که‌ین ئه‌گه‌ر نه‌مان توانیبێ به‌گوێره‌ی پێویست ده‌ستمان بگات به هه‌ڵسوڕاوانی تری ئه‌و بزووتنه‌وه ناڕه‌زایه‌تیانه. به‌ڵام هه‌روه‌ک گوتمان به هیواین ئه‌وه سه‌ره‌تای ئه‌و باسانه بێ بۆ داهاتوو.
پ ١/ ده‌توانیت ئه‌و قۆڵه‌ی که ئیوه سه‌رپه‌ریشتیتان ده‌کرد ،بۆ خوێنه‌ران باس بکه‌یت.
وه‌ستا جلال/ من با بەکورتی لەسەر ئەو پرسیارەی تۆ روونکردنەوەیەک بۆ خوێنەران بدەم ،لەبەر ئەوەی پرسیارەکەی به‌رێزت ئەوە دەگەێنێ کە گوایە ئێمە لە بەرەی شەر دابوبین لەدژی هێزەکانی رژێمی بەعس و منیش سەرپەرشتی قۆلێکی ئەو شەرەم کردبێ،ئەوە بەم شێوەیە نەبوو،
ئەوەندەی من لەبیرم بێت پاش گەرانەوەمان بۆ ناو شاری هەولێر بە دەست پێشخەری هاورێیانی(هەستەی کرێکارانی سۆسیالیست) و (یەکێتی خەبات) دەستمان کرد بە پێک هێنانی کۆمیتە شۆرشگێرەکان،لە سەرەتا من و سەردار حەمید و ئیسماعیل و موزەفەر عبدولا و دلێر، کۆمیتەیەکمان پێک هێنا بەناوی کۆمیتە شۆرشگێرەکان،پاشان لە چەند گەرەکێکی تر و هەروەها لەناو مامۆستایان وخوێنکارانیش چەند کۆمیتەیەک پێک هات،پێک هێنانی ئەو کۆمیتانە دەگەرایەوە بۆ ئەو بۆشایە سیاسی و ئابوری و کۆمه‌لایه‌تی یه‌ی کوردستان پاش ئاوه‌ربوون و گەرانەوەی خه‌لکی کوردستان بۆ ناو شارەکان،یەکێتی نیشتیمانی کوردستان و پارتی دیموکراتی کوردستان بێ ئومێد ببوون له‌وه‌ی که بتوانن ئیداره‌ی کوردستان بکه‌ن و پشت به هێزی خه‌لک ببه‌ستن بۆ پاراستن و رزگار کردنی خەلکی کوردستان لە ژێر زولم و ستەمی دەسەلاتی رژێمی بەعس،هەولی ئەو دوو هێزە لەسەرەتاوە وەک دوو هێزی بۆرژوای کورد مەبەستیان رزگار کردنی کوردستان و چارەسەری کێشەی نەتەوایەتی کورد و دابین کردنی ئازادی سیاسی و بەدەست هێنانی داخوازی یە ئابووری و کۆمەلایەتی یەکانی کرێکاران و خەلکی زەحمەتکێش کوردستان نەبوو،ئەوان لەهەولی ئەوەدا بوون ببن بە شەریکی دەسەلاتی سیاسی لەگەل رژێمی بەعس لە عێراق، بۆیە هەمیشە خەریکی دانوسان و رێککەوتن بوون لەگەل رژێمی بەعس، ئه‌وه بوو هه‌ر له سه‌ره‌تای ئاوه‌ره‌بوونی خه‌لکی شاره‌کان و هه‌لاتنی سه‌رکردایه‌تی ئەو دوو حزبەو و هێزی پێشمه‌رگەی یه‌کێتی و پارتی بۆ ناو خاکی ئێران ده‌ستیان به دانوسان کرد له‌گه‌ل رژێمی به‌عس،زۆرێک له داخوازیه‌کانی رژێمی به‌عسیان قبوول کرد،یه‌کێک له‌و رێکه‌وتنانه‌ی نێوان رژێمی به‌عس و به‌ره‌ی کوردستانی مانه‌وه‌ی رژێمی به‌عس بوو له شارەکانی کوردستان ،که ئه‌وه به‌هیچ شێوه‌یه‌ک له لا‌یه‌ن خه‌لکی کوردستان قبوول نەدەکرا کە جارێکی تر بچنەوە ژێر باری رژێمی فاشست و دیکتاتۆری حزبی بەعس،
سەبارەت بە هەلوومەرجی سیاسی ئەوکاتی کوردستان سێ بزووتنەوەی سیاسی جیاواز لەیەکتر هەبوون هەولیان دەدا ئایندەی کوردستان بەپێ ی ئەهداف و ئامانجی سیاسی خۆیان دامەزرێنەوە،بزووتنەوەی ناسیۆنالیستی پێک هاتبوو لە یەکێتی و پارتی وحسک و پارتی گەل و چەند رێکخراوێکی تر بزووتنەوی دینی حیزب اللە و حزبی شۆرشگێری ئیسلامی و یەک دوو رێکخراوی بچوکی تر بزووتنەوەی چەپ رەوتی کۆمۆنیست و یەکێتی خەبات و هەسەتەی کرێکارانی سۆسیالیست و چەند کۆرو کۆمەلی کرێکاری و سۆسیالیستی تر،هێزە ناسیۆنالیستەکان خۆیان هەبوو کە هەموو ئومێد و ئاسۆی سیاسی خۆیان بە هێزەکانی ئەمریکا گرێدابۆوە، بزووتنەوەی دینی لەژێر رێنمای و چاودێری کۆماری ئیسلامی وئێران و سعودیا لە کوردستان کاریان دەکرد، بزوتنەوەی چەپ و کۆمونیستەکانیش لە ژێر کاریگەری کۆمۆنیزمی کرێکاری و حزبی کۆمۆنیستی ئێران دابوو،
پاش ئاوارەبونی خەلکی کوردستان و شکست و نەمانی شوراکان کۆمیتە شۆرشگێرەکان بەدیلێکی تر بوو بۆ رێکخستن و بە سەرکەوتن گەیاندنی خەبات و هەول و تێکۆشانی کرێکاران و خەلکی زەحمەتکێش لە دژی رژێمی بەعس.
ئێمە لەم روانگەوە بەناوی کۆمیتە شۆرشگێرەکان دەستمان کرد بە رێکخستن و خۆپیشاندان و نارەزایەتی یەکانی ناو شاری هەولێر،لە ماوەیەکی کەمدا چەندین خۆپیشاندانی سەرکەوتوانەمان لە دژی رژێمی بەعس ئەنجامدا، ئەوکات بەرەی کوردستانی رێگری زۆری بۆ ئێمە دورست دەکرد و هەرەشەی زۆری لە هەلسوراوان و رابەرانی خۆپیشاندانەکان دەکرد،زۆریان پێ ناخۆش بوو کە کۆمونیستەکان و چەپەکان سەربەخۆ لەوان خەریکی رێکخستن و ئامادەکردنی خەلکی کوردستانن بۆ بەدەست هێنانی داخوازیەکانیان و بەسەرکەوتن گەیاندنی راپەرینی ئازاری ١٩٩١ لە دژی رژێمی بەعس،
جا سەبارەت بە پرسایرەکەی بەرێزت نازانم مەبەستت لە کام رۆژی خۆپیشاندانەکەیە کە ئەو قۆلەی من سەرپەرشتیم کردبێ، بەلام پێم وایە تۆ مەبەستت خۆپیشاندانەکەی ١٧/٧/١٩٩١ ئەو رۆژە بریار وابوو خۆپیشاندانێکی گەورە لە دژی رژێمی بەعس بەرێبخەین سەرەکی ترین شیعاری ئەو خۆپیشاندانەی ئەو رۆژە چونەدەرەوەی هێزەکانی رژێمی بەعس بوو لە کوردستان،پێشتر لە کۆبونەوەیەک لە مالێ ئێمە لەگەل چەند هاورێیەک نەخشەی خۆپیشاندانەکەمان دارشت.پیلانەکەمان ئەوە بوو لەگەل دەست پێکردنی خۆپیشاندانەکە سەر لە هێزەکانی رژێم بشێوێنن بۆ ئەوەی نەتوانن لەیەک شوێن هێرش بکەنە سەرمان تاکو خۆپیشاندانەکە دەست پێ دەکات،دەمانزانی ئەگەر خۆپیشاندانەکە دەست پێ بکات هێزەکانی رژێم ناتوانن پێشی پێ بگرن،بۆیە وامان دانابوو لە چوار لاوە لە گەرەکی مەنتکاوە،گەرەکی کورانی عەنکاوە،گەرەکی تەیراوە،گەرەکی کرێکاران، بەرو شوێنی خۆپیشاندانەکە برۆین،هەندێک لافیتەشمان ئامادەکردبوو کە دروشمەکانمان لەسەر نوسی بوو. بەم جۆرە نەبوو کە هەر لە گەرەکەکانەوە دەست بە خۆپیشاندان بکەین و بە رێپێوان بەرەو ناو شار بکەوینە رێ، لەوەیە چەند هاورێیەک بەیەکەوە بەرەو شوێنی خۆپیشاندانەکە رۆیشتبن بەلام بە شێوەی رێپێوان نەبوو،ئەورۆژە منیش لەگەل یەکێک لە هاورێکان لە قۆلی مەنتکاوە بەرەو شوێنی خۆپیشاندانەکە هاتین، پێش ئەوەی بگەینە شوێنی خۆپیشاندانەکە لەناو شار هاورێیانی ترمان دەبینی بەرەو شوێنی خۆپیشاندانەکە دەرۆیشتن،
بریار وابوو هەموومان لە یەک شوێن لای باتە لەناو شار کۆبینەوە لەوێ لافیتەکان بەرز بکەینەوەو دەست بە دروشم دان و رێپێوان بکەین بەرەو پارێزگای هەولێر،بەداخەوە وا رێک نەکەوت ئەگەر چی هەموومان لە شوێنی دیاری کراو ئامادە بووین بەلام چەند دەقەیەک پێش دەست پێکردنی خۆپیشاندانەکە برادەرانی رەوتی کۆمونیست بەر لە ئێمە دەستان بە خۆپیشاندان کردبوو بەبێ ئەوەی ئێمە ئاگادار بکەنەوە یان رێک کەوتنێک لە نێوان ئێمەو ئەوندا هەبووبێت،ئەوان هەر لەسەرەتا لەگەل هێزەکانی رژێم روبەروو دەبنەوەو دەبێتە شەری و پێکدادان لە ئەنجامی ئەو شەرەدا دوو کەس هەر لەوێ گیانیان لەدەست دەدەن یەکێکیان لەوانە(ئاراس مه‌ولود) بوو کە ئەندامی رەوتی کۆمونیست بوو ئەویتریان (زانای موهه‌ندیس)بوو من نەم دەناسی. بەهۆی ئەم هەلەیە بووە هۆی خەسارەتێکی گەورە دەکرێ لە وەختێکی تر قسە لەسەر ئەو هەلەیانەش بکەین، بەهۆی ئەوەی زۆربەی خەلک چەکیان پێ بوو هەر لەسەرەتای دەست پێکردنی تەقەکان هێزێکی زۆر لە خەلک هێرشیان کردە سەر بینای پارێزگای کۆنی هەولێر هەر لە ماوەیەکی کەم بیناکە گیراو هەموو چەک و کلوپەلی پۆلیس و سەربازەکانی رژێم کەوتنە بەر دەستی خەلک تاکو شەو ئێمە لەوێ ماینەوە سەرپەرشتی شەرەکەمان دەکرد لەبەر ئەوەی خەلکێکی زۆر بەشداری شەرەکەیان دەکرد و لەو ناوەش زۆرێک لە دوکان و بازەرەکانی باتە کرابوونەوە نەمان دەویست زەرەو زیان بە دوکاندارەکانی ئەو ناوە بکەوێت،هەولمان دەدا کەمترین زەرەری گیانی بەر خۆمان و خەلک بکەوێ. شەرەکە بگرتنی پارێزگای هەولێر و راکردنی هێزەکانی رژێم لەو ناوە کۆتای پێهات.
پ/٢پێش ئه‌و خۆپیشاندانه چه‌ند خۆپیشاندانێکی تریش کران و که‌سانێکیش له‌لایه‌ن ده‌زگا ئه‌منیه‌کانه‌وه ده‌ستگیر کران،ئه‌و خۆپیشاندانه به‌رده‌وامی ئه‌وان بوو؟
وه‌ستا جلال/ بەڵێ، ئەو خۆپیشاندانەی کەلە ١٧/٧/١٩٩١کراو بووە هۆی دەرکردنی هێزەکانی رژێمی بەعس لە کوردستان درێژەی ئەو خۆپیشاندان و نارەزایەتیانە بوو کە لەسەرەتای مانگی ٦/١٩٩١ لە شاری هەولێر دەستی پێکرد و پاشان شاری سلێمانیشی گرتەوە.
یەکەم نارەزایەتی پاش ئاورەبوون و گەرانەوەی خەلکی کوردستان لە دژی رژێمی بەعس لە شاری هەولێر بوو،پاش نیوەرۆی سەرەتای مانگی/٦/١٩٩١،رژێم لە ترسی دوبارە بوونەوەی راپەرینی خەلکی کوردستان هێزێکی زۆری لە سەرباز و پۆلیس هێنابووە ناو شاری هەولێر، ئەو رۆژە من و هاورێ موزەفەر عبدولا بەیەکەوە لەناو شار بووین،لەلای نادی کۆن نزیک شێخ اللە کە شوێنی سەوزە فرۆش و میوە فرۆشەکان بوو هێزەکانی رژێم کەوتنە لێدان و شکاندن و پەرت کردنی کەلووپەلی دەست فرۆشەکان،خەلکەکەش لەبەرامبەر ئەو کارە نائینسانیەی هێزەکانی رژێم دەستیان کرد بە جنێودان وتنی دورشمی سیاسی لە دژی رژێمی بەعس،من و هاورێ موزەفەر چوینە ناو خەلکەکە بەدەنگی بەرز هاورمان کرد هێزەکانی رژێم دەبێ لە کوردستان بچنە دەروەو نابێ چیتر ئەم زولم و ستەمەی رژێم قبوڵ بکەین.هێزەکانی رژێم چەند ئوتومبێلێکیان لەوێ راگرتبوو ئێمە پەلاماری ئوتومبێلەکانمان دا بۆ ئەوەی ئاگریان تێ بەربدەین،هێزەکانی رژێم کە بینی یان ئێمە خەریکی ئاگر تێ بەردانی ئوتومبێلەکانی ئەوانین بەرەو ئێمە هاتن و چەند تەقەیەکیان کرد،بەلام ئیفایەک بەتەواوەتی سوتا.
خەلکەکەش لەگەل تەقەکان خۆیان خستە ناو کۆلانەکانی ئەو دەورو بەرەی ئەوێ لەوێ وە شیعاریان لەدژی رژیم دەوتوو دارو بەردیان لە سەرباز و پۆلیسەکان دەگرد، لە ماوەی چەند سەعاتێک رژێم هێزێکی زۆری لە ئەمن و ئیستیخبارات هێنا بۆ ئەو شوێنە دەستیان کرد بە تەقکردن و راونانی خەلک، ئەمە یەکەمین خۆپیشاندان بوو لە کوردستان بە گشتی و لە هەولێر بەتایبەتی دوای ئاوارە بوون و گەرانەوەی خەلک بۆ ناو شارەکان.
دووەم نارەزایەتی لە ١٠/٦/١٩٩١ لە بەردەم فەرمانگەی یوئێن بەشی خۆراک دابەشکردن،ئەو فەرمانگەیە ئەو کات لەناو فەرمانگەی تەندورستی هەولێر بوو لە نزیک سینەما سەلاحەدین،ئەو رۆژەش من و هاورێ موزەفەر عبدولا بەیەکەوە بووین،پێش ئەوەی باسی نارەزایەتی یەکەی ئەو رۆژە بکەم با باسی ئەوە بکەم بۆچی من و هاورێ موزەفەر عبدولا ئەو دەورانە بەردەوام بەیەکەوە بووین،من و هاورێ موزەفەر ئەوکاتە هەردووکمان ئەندامی (هەستەی کرێکارانی سۆسیالیست) بووین خەریکی سازماندان و رێکخستن و دیاری کردنی پرۆژەکانی رێکخراو بووین لە هەولێر،یەکێک لە پرۆژەکانمان پەیداکردنی ئیمکانیاتی مالی بوو،زانیاریمان هەبوو ئەفسەرێکی رژێم بەتەنیا بەبێ ئەوەی کەسی لەگەل بێ تەنها دەمانچەیەکیەوە هەموو مانگێک لە رۆژی دیاری کراو موچەی دەبرد بۆ تەجنیدی هەولێر بۆ سەرباز و ئەفسەرەکانی ئەوێ،وامان دانابوو ئەو رۆژە بچین ئەو پارەیە لەو ئەفسەرە بستێنن،زۆر چاوەرێمان کرد ئەو رۆژە ئەفسەرەکە نەهات. پاش ماوەیک ئەم مەسەلەیەم بۆ یەکێک لە برادەرانی رەوتی کۆمونیست گێراوە ووتی ئێمەش هەر بەتەمابووین ئەو پارەیە لەو ئەفسەرە بستێنین،برادەرێکی ترم هەیە ئەوکات ئەندامی (حسک) بوو رۆژێکیان بۆی گێرامەوە ئەوانیش بەرنامەیەکی وایان لەبەردەست دابووە،
کاتێک بێئومێد بووین لەوەی کەتازە ئەفسەرەکە نایەت و کارەکەمان سەرناگرێت، زۆر بەبێ تاقەتی بەرەو ناو شار گەراینەوە.بینیمان کۆمەلێک کەس لە گەنج و پیر لەبەردەم یوئێن وەستاون و لەگەل فەرمانبەرێک وپۆلیسێکی ئەوێ قسە دەکەن،ئێمەش کەمێک وەستاین و گوێمان گرت لە کێشەکە زانیمان ئەو کاسانەی کە کۆبونەتەوەو داوای خواردن دەکەن لەیوئێن، پێیان دەلێن ئێوە ئەو خواردنانەی دەیدەن بە خەلک مەیدەن بە مەسئولینی یەکێتی و پارتی ئەو مەسئولانە هەموو خواردنەکە بۆ خۆیان دەگێرنەوە یان بەسەر خزم و کەسی خۆیانی دابەش دەکەن و نایدەن بە خەلکانی هەژار و برسی،ئێمەش وتمان ئەمانە راست دەکەن دەبێ یوئێن خواردن بدات بە نوێنەری هەلبژێردراوی خەلک لە گەرەکەکان نەک بە مەسئولینی یەکێتی و پارتی،ئەو کەسەی کەلەلایەن یوئێنەوە قسەی دەکرد ووتی بەرنامەی خۆراک دابەش کردن تەنها بۆ خەلکی گوندەکانە نەک خەلکی ناو شار، بەلام ئەگەر ئێوە دەزانن خەلکی ناوشاریش پێویستیان بەخواردن هەیە ئێوە برۆن لەگەل خەلک قسە بکەن و نوێنەری خۆتان دیاری بکەن و رۆژێکی تر وەرنەوە بۆ ئێرە دەربارەی ئەو مەسەلەیە لەگەل نوێنەری یوئێن قسە دەکەین،من و هاورێ موزەفەر ئەمەمان بە هەلێکی باش زانی بۆ بانگەوازکردنی خەلک و پێک هێنانی شوراو کۆبونەوەی گشتی،بۆ خەلکەکە پێشنیاری ئەوەمان کرد وتمان با هەموو خەلکی گەرەکەکان ئاگادار بکەینەوە و کۆبونەوەی گشتی بکرێ و نوێنەر هەلبژێرن و رۆژێک دیاری بکەین لێرە کۆبینەوە، هەر لەوێ لەگەل خەلکەکە چەند کاتێکمان دیاری کرد کە بچین بۆ لاین لەرێگای ئەوانەوە خەلک ئاگادار بکەینەوەو سەردانی چەند گەرەکێک بکەین، هەر ئەو رۆژە پاش نیوەرۆ چوین بۆ گەرەکی(حی سدام) سەردانی چەند کەسێکمان کرد و بەیاننامەیەکمان ئامادەکردو رۆژی ١٨/٦/١٩٩١مان دانا بۆ کۆبونەوەی گشتی لەبەردەم فەرمانگەی یوئێن، دەستمان کرد بە بلاوکردنەوەی بەیاننامەکە لەناو شار گەرەکەکان، بەهۆی بلاوبونەوەی بەیاننامەکەو بینینی چەند کەسێک لە گەرەکەکان دەتوانم بلێم تەوای خەلکی شاری هەولێر دەیانزنای رۆژی ١٨/٦/١٩٩١ خەلک دەچن بۆ بەردەم یوئێن کۆدەبنەوەو داوای خواردن دەکەن.
ئێمەش مایکرەفۆنێکمان پەیدا کرد و چەند دورشمێکیشمان ئامادەکردبوو وەک(ئەی سەدامی مەرگو خوێن ئەنفالەکان لەکوێن) (ئەی سەدامی مەرگو خوێن بارزانیەکان لەکوێن) (بۆدەرەوە بۆدەرەوە رژێم بۆدەرەوە) لەگەل چەند دورشمێکی تر.
لەو رۆژەوە نارەزایەتی یە خۆرسکیەکان گۆرا بوو بە خۆپیشاندانی رێکخراو و سازماندراو،هەموو داخوازی و داواکاری و دورشمەکان رەنگدانەوەی خواست و داواکاری بزووتنەوەی کرێکاری و خەلکی زەحمەتکێش و ئازادیخواز بوو بۆ رزگار بوون لە ژێر زولم و چەوسانەوەی رژێمی دکتاتۆری بەعس.
سێیەم خۆپیشاندان لە ١٨/٦/١٩٩١ من و نەجیبەو چەند هاورێ یەکی تر لە دوروبەری ٩ی بەیانی لەمالی ئێمەوە بەڕیکەوتین بۆ شوێنی خۆپیشاندانەکە کاتێک ئێمە گەیشتینە ئەوێ تازە هەندێک لە هاورێیانی خۆمان و خەلکەکە گەیشتبوونە ئەوێ،لەگەل هاورییان یەکترمان بینی برێک لەسەر بارودۆخەکە قسەمان کرد، هەموومان دلمان بەوە خۆش بوو کەبە بانگەوازەکەی ئێمە ئەو هەموو خەلکە هاتووە و هێشتا دیار بوو هەر خەلک بوو لە پاسەکان دەهاتنە خوارەوەو بەرەوە شوێنی کۆبوونەوەکە دەهاتن، پاش ئامادەبوونی خەلکێکی زۆر چەند کەسێک دیاری کران وەک نوێنەری خەلکەکە بچن لەگەل یوئێن قسە بکەن،
منیش مایکرەفۆنەکەم پێ بوو چومە سەر دیواری بیناکە بەرامبەر بە خەلکەکە باسی کۆبونەوەی گشتی و پێک هێنای شوار و بایەخ و گرنگی ئەو کۆبوونەوانەم بۆ دەکردن،جار جاریش دورشمەکانم لەگەل خەلک دەوتەوە.هەندێک جاریش هاورێیان ئیسماعیل و موزەفەر مایکرەفۆنەکەیان لێ وەردەگرتم و قسەیان بۆ خەلکەکە دەکرد.
یەکێک لە هاورێکان هات و بەمنی ووت خۆپیشاندانەکە زۆر سەرکەوتوانە دەچێتە پێشەوە نزیکەی پێنج شەش هەزار کەس بەشداری کردوە ئێمە دەبێت زۆر لەسەر مەسەلەی کۆبونەوەی گشتی و داخوازەکان قسە بکەین. تاکو نوێنەرەکانیش دێنە دەروە با هەول بدەین بە رێپێوان بەرەو ناو شار برۆین و پاشان بگەرێینەوە بۆ ئێرە،لەو ماوەیە قسە بۆ خەلکەکە دەکەین و دورشمەکانیش دەلێینەوە منیش لەسەر دیوارەکە داوام لە خەلک کرد با دەست بە رێپێوان بکەین بۆ ناو شار و پاشان بگەرێنەوە بۆ ئێرە، خەلکەکە هەموویان زۆریان پێ باش بوو دەستامن کرد بە رێپێوان بەرەو باتە،کە بەرێ کەوتین بۆ لای باتە هاورێ شەمال عەلی هاتوو وتی با شیعاری (وی ئار هەنگری) We are hungry بدەین، منیش ووتم باشە چەند جارێک ئەم شیعارەمان وتەوە چوم بۆ لای هاورێ شەماڵ وتم ئەرێ وی ئار هەنگری یانی چی؟ لەبەر ئەوەی دورشمەکە بە ئینگلیزی بوو راستی من نەم دەزانی یانی چی، وتی یانی ئێمە برسیمانە،
رێپێوانەکە نزیکەی سەعاتێکی خایەند گەراینەوە بۆ بەردەم فەرمانگەی یوئێن، هێزەکانی رژێمیش لە لای بینای پەرلەمانەوە یەواش یەواش لە خەلکەکە نزیک دەبوونەوە کە من دووبارە چومە سەر دیوارەکە ویستم قسە بکەم هێزەکانی رژێم دەستیان بە تەقەو لێدان و راونانی خەلکەکە کرد.کە زانیان خەلکەکە خەریکە رادەکەن ئەوانیش زیاتر هێرشیان کرد و گازی فرمێسک رێژیان بۆ ناو خەلکەکە هەلدا،لەبەر دوکەلی گازەکە من نەم توانی لەسەر دیوارەکە خۆم رابگرم و هاتمە ناو خەلککە لەبەر ئازاری چاوم و خەمی خەلک و هاورێکانم نەم دەزانی چ بریارێک بدەم، بینیم هەندێک لە هاورێیان کۆبوونەوەو وەکو من وەزعی چاویان زۆر خراپ بوو وتایان با لێرە دورکەوینەوە بەرەو دواکانی مالێ شەماڵ بچین. هەندێک لە هاورێیان وخەلکی تر کە نەیان توانی بوو لەدەستی هێزەکانی رژێم رابکەن خۆیان خستبوە ناو حەوشی فەرمانگەی یوئێن، هێزەکانی رژێم دەزانن چەند کەس لە خۆپیشاندەران لەوێن هێرش دەکەنە سەریان و چەند کەسێکیان لێ دەستگیر دەکەن،یەکێک لەوانە هاورێ (ئاسۆ حامیدی) بوو. ئێمە ماوەیەک لە دوکانی ماڵی شەمال ماینەوە تاکو هێزەکانی رژێم ئەوناویان چۆل کرد و ئێمەش وەزعی چاومان باشتر بوو کەزانیمان خەلکەکەش لەو ناوە نەماوە بەرەو مال گەراینەوە.
خەلک چەندین ساڵ لەژیر دەسەلاتی رژێمی دکتاتۆری بەعس تینوی ئازادی و سەربەخۆی بوون بەهۆی ٨ سال شەری عێراق و ئێران و داگیرکردنی کوێت و پاشانیش شەری کەنداو بارودۆخی سیاسی و ئابووری کریکاران و خەلکی زەحمەتکێش لەوپەری خراپیدابوو، بۆیە داخوازی ئازادی بێ قەیدو شەرتی سیاسی ،بەرابەری ژن و پیاو، کار یان بیمەی بێکاری، ئازادی مانگرتن و خۆپیشاندان،ئازادی پێکهێنانی رێکخراوە کرێکاری و جەماوەری یەکان، چارەسەری کێشەی نەتەوایەتی، هەلوەشاندنەوەی تەجنیدی ئیجباری، ببونە داخوازی زۆربەی خەلکی کوردستان.
پ٣/به‌ڕای ئیوه، جیاوزازی سه‌ره‌کی نه‌کردنی خۆپیشاندان له هه‌ولێر له‌م ساڵدا وکردنی ئه‌و خۆپیشاندانه‌ی 17ی ته‌مووزی 1991 که بوو به‌هۆی ده‌رکردنی هیزه‌کانی به‌عس به‌یه‌کجاری له کوردستان له‌هه‌ولێر
بۆچی ده‌گه‌ڕێننه‌وه،ئایا هیزه‌کانی پارتی دیموکراتی کوردستان سەر‌کوت گه‌رتر بوون یان به‌عس؟
وه‌ستا جلال / سەبارەت بە جیاوزی هێزی سەربازی رژێمی بەعس و هێزەکانی پارتی بەبروای من هەردووکیان بۆ یەک مەبەست و بۆیەک هەدەفی دیاری کراو پێک هاتوون ئەویش پاراستن و پاسەوانکردنی سیستەمی سەرمایەداری و دەسەلاتی بۆرژوازییە،ئەم هێزە بۆ ئەوە پێک هاتووە هەرکاتیک ئەم سستەمەو ئەم دەسەلاتە لەلایەن کرێکارو خەلکی زەحمەتکێش بکەوێتە مەترسیەوە بە هەموو شێوەیەک بەکاری دەهێنن،لە باشترین وولات بەناو دیموکراسی هەرکاتێک کرێکاران و خەلکی زەحمەتکێش هاتوونەتە مەیدان و داوای مافەکانی خۆیان کردوە هێزی پۆلیس و سەربازیان لەدژیان بەکار هێناوە، ئەوەی سالی رابردوو لە کۆبونەوەی سەرانی ٢٠ وولات لە کەنەدا روویدا لە رۆژێکا ٦٠٠ کەس دەستگیر کرا، کەدەلێن کەنەدا یەکێکە لە وولاتە دیموکراسی یەکانی دونیا، نمونەی زیندوی تریش زۆرە ئەگەر باسی بکەین.
دیارە کاریگەری هێزەکانی پارتی زۆر بوو لەسەر روونەدانی خۆپیشاندانی خەلکی شاری هەولێر، هێزەکانی پاراستنی پارتی لەسەرەتا بۆ تۆقاندنی خەلکی هەولێر چەند هەلسوراوێکیان لە هەولێر دەستگیر کرد و بە وەحشیترین شێوە ئەشکەنجەیان کردن و هەرەشەی کوشتنی لێکردن، هەموو جۆرە کۆبونەوەیەکی هەتا دوو سێ کەسی شی قەدەغە کردبوو، لە ترسی خۆپیشاندانی خوێندکاران زانکۆی هەولێری داخست، رێگای هاتوو چۆی خەلکی دەرەوەی هەولێری بۆ ناو شارەی هەولێر کەم کردبۆوە، یانی پارتی هەموو هێزەکانی خۆی بەکار هێنابوو بۆ پێشگرتن لە خۆپیشاندان لەهەولێر.
بەلام هێشتا ناتوانین بلێن هێزەکانی پارتی رێگری سەرەکی بوون، بە بروای من بارودۆخی سیاسی ناوچەکە بە گشتی و خودی عێراق بەتایبەتی زۆرترین کاریگەری هەبوو لە سەرهەلنەدانی خۆپیشاندانەکان لە سەرتاسەری کوردستان،هەمیشە هێزی سەرکوتگەر نەیتوانی پێش بە نارەزایەتی خەلک بگرێ،وولاتی سوریا نمونەیەکی زیندوی ئەم واقعیەتەیە، سەرەرای درندەی و وەحشی گەری هێزە سەرکوتگەرەکانی بەشار ئەسەد کە رۆژانە بەدەیان کەس لە خۆپیشاندەران دەکوژن بەلام هێشتا نەیان توانی وە پێش بە نارەزایەتییەکانی خەلک بگرن،لەبەر ئەوەی زۆربەی توێژو چینە کۆمەلایەتیەکانی ئەو وولاتە بریاری روخانی ئەو رژێمەیان داوە.
هەلوومەرجی سیاسی و ئابووری کوردستان زۆر جیاوازترە لەچاو وولاتێکی وەک سوریا،لەچەند ساڵی رابردوو کوردستان گەشەی ئابووری زۆری کردوە یەکێتی و پارتی بەناوی جۆراوجۆر پارەیەکی زۆریان خستۆتە بەگرخستنی بازاری ئابووری لە کوردستان.بەشێکی زۆر لە سەرمایەداران و توێژی وەردە بۆرژوازی زیادی کردوە.
توێژێکی تری گەندەل و مشەخۆر کە یەکتی و پارتی بۆخۆیان بەناوی موچە خۆر دورستیان کردوە نایانەوێ ئەو دەسەلاتە بروخێ مانەوەو چارەنوسیان گرێدراوە بە چارەنوسی دەسەلاتی یەکێتی و پارتی. رێژەی بێکاری لە کوردستان لەچاو وولاتانی عەرەبی کەمترە،ئاستی هەژاری و برسیەتیش جیاوازەی هەیە.
ئەو وولاتانەی شورشیان لێکرا وەکو میسرو تونس تاکو ئێستا ئەمن و ئاسایشی بەخۆیەوە نەبینی وە هێشتا ئایندەی سیاسی ئەو وولاتانە بۆ خەلک رۆشن نی یە، دەستکەوتەکانی شۆرش هێشتا بۆ خەلک دیار نیە،ئەوەی گۆراوە تەنها لادانی سەرۆکەکانە.
لەم خۆپیشاندانانە ئیسلام و ئیسلامی سیاسی زۆر گەورەتر لەوەی هەن نیشان دەدرێت،بەتایبەتی ئەمریکاو هێزە ناسیۆنالیست و دینیەکان لەترسی بەهێز بوونی بزووتنەوەی رادیکاڵ و ئازادیخواز لەم شۆرش و خۆپیشاندانانە دەیانەوێ مەسەلەی ئیسلام زۆر گەورە بکەنەوەو خەلکی پێ بترسێنن.
نەبوونی جیاوازی ریشەی لە نێوان ئۆپۆزیسیۆن دەسەلات کە ئەمرۆ بەناوی گۆران و ئیسلامیەکان دەناسرێنەوە بەشێکی زۆر لە ئۆپۆزیسیۆن کە ئەمرۆ رەخنە لە دەسەلاتی یەکێتی و پارتی دەگرێ،چەندین ساڵ خۆیان لەم ناعەدالەتی کۆمەلایەتی و گەندەلی ئیداری و سەرکوتی سیاسی کە هەیە بەرپرسیارەتی سیاسی و بەشداری بەرێوەبردنی دەسەلاتی سیاسی بوون لە کوردستان.
ئۆپۆزیسیۆن نایەوێ ئالوگۆری ریشەی دەسەلاتی سیاسی پێک بێنێ و مافەکانی خەلک وەکو ئازادی بێ قەیدو شەرتی سیاسی،بەرابەری ژن و پیاو، جیای دین لەدەولەت، دابین کردنی کار یان بیمەی بێکاری،بەخۆرای کردنی خوێندن و داودەرمان...هتد
ئۆپۆزیسیۆن دەیەوێت شەریک بێت لەو سەروەت و سامانەی کە کەوتۆتە بەردەستی دوو بنەمالەو دوو حزبی دەسەلاتدار، گۆران بە جۆرێک هەولدەداد بۆ بەشداری لە دەسەلاتی سیاسی دەیەوێت ئەو بزووتنەوە نارەزایەتی یەی لە کوردستان هەیە لە چوارچیوەی ئەهداف و ئامانجەکانی خۆی رێکیبخات و بەکاری بهێنێ بۆ وەرگرتنی ئیمتیازاتی زیاتری لە یەکێتی و پارتی.
ئیسلامیەکانیش لە هەولی بەدەستەوە گرتنی دەسەلاتێکن لە بابەتی کۆماری ئیسلامی ئێران،ماهیەت و ناوەرۆکی کۆنەپەرستانەی ئەو حکومەتەش بۆ کۆمەلانی خەلکی کورستان ئاشکراو روونە،
بەبروای من هەموو ئەمانەی باسم کرد کاریگەریان هەبوو لەسەر سەرهەلنەدانی خۆپیشاندانەکان لە هەولێر و کوردستان بۆیە هەر لە سلێمانی مایەوە.
پ٤/هیزی چه‌پ له17/7/1991 ده‌گه‌رێنیته‌وه بۆ چ هۆکارێک و ئیستا چۆنی ده‌بینی.
وه‌ستا جلال/ دیارە هەلوومەرجی سیاسی جیهان و ناوچەکە کاریگەریان هەیە لەسەر بەهێزبوون و لاوازبوونی چەپ لە عێراق و کوردستان،بەلام بە بروای من بەشی سەرەکی دەورو کاریگەری چەپ دەگەرێتەوە بۆ خەباتی چینی کرێکاری لەمەیدانی سیاسی و ئابووری لە بەرامبەر سیستەمی سەرمایەداری، کاتێک چینی کرێکار لە کێشمەکێشە سیاسی و ئابووریەکان پەراوێز کراوەو کاریگەری بەسەر پێشهات و ئالوگۆرەکاندا نەماوە چەپ ناتوانێ بزووتنەوەیەکی بەهێز بێت،من پێم وایە ئەمە کێشەیەکی سەرەکی بزوتنەوەی کرێکاری و کۆمونیستیە لە ئاستی دونیا. دیارە زۆر فاکتەری تریش هەن،روخانی بلۆکی شەرق لەژێر ناوی کۆمونیزم،تەبلیغاتی بۆرژوازی دژ بە کۆمۆنیزم و مارکسیزم،لاوازبوون و پەراوێز کردنی یەکێتی کرێکاران.بالادەستی لیبرالیزمی نوێ وبازاری ئازاد بەسەر دونیا.
لە کوردستانیش چەپ پێش راپەرین و کاتی راپەرینش خاون پێگەیەکی کۆمەلایەتی سیاسی بەهێز بوو،چەند رێکخراوەو کۆرو کۆمەلی چەپ و کۆمونیستی هەبوون خەباتی نەهینیان دەکرد.ئەم رێکخراو کۆرو کۆمەلانە هەمویان خۆیان بەلایەنگری فکری کۆمونیزمی کرێکاری دەزانی،دەتوانم بلێم هەموویان سەر بە یەک مەیلی دیاریکراو بوون لەژێر ناوی کۆمۆنیزمی کرێکاری، لێکدانەوەیان لەسەر شەری کەنداو،سەرامەیەداری دەولەتی لە روسیا،ناسۆنالیزمی کورد،دەسەلاتی شورای،قەیرانی سیاسی و ئابوری رۆژهەلاتی ناوەراست وەکو یەک وابوو.
بەهۆی راپەرینی خەلکی عێراق و کوردستان دژ بەرژێمی بەعس لە ئازاری ١٩٩١ ئەو رێکخراو وکۆرو کۆمەلانەی کوردستان بە بەدیل و رێگاچارەی جیاوازەوە لەبەرامبەر هێزە ناسیۆنالیست و دینیەکان هاتنە مەیدان دەستاین کرد بە پێک هێنانی شورا کرێکاری و جەماوەریەکان، جەماوەرێکی زۆر لە کرێکاران و خەلکی زەحمەتکێش لە دەوری بەرنامەو سیاسەتی شوراکان کۆبوونەوە،ئەمە هەنگاوێکی پێشرەوانەی بەهێزی بزووتنەوەی چەپ بوو لەو کاتەدا کە کاریگەری سیاسی زۆر باشی دانابوو لەسەر کۆمەلگای کوردستان، هەر بۆیە ئەو مەیلە توانی ببێت بە مەیلێکی بەهێز لە رێکخستن و هیدایەت کردنی بزوتنەوەی چەپ لە کوردستان.
بەلام ئەگەر بمانەوێت بەراوردێکی ئەو کاتە بکەین لەگەل ئێستادا چەپ کاریگەری نەماوە بەسەر ئالوگۆرە سیاسی لە عێراق و کوردستان،چەپ لەمەیدانی سیاسی و کاری عەمەلی پاشەکشەی زۆری کردوە،پایەو هێزی کۆمەلایەتی کەم بۆتەوە.
دیارە زۆر هۆکار هەیە کە لە عێراق و کوردستان چەپی بەم شوێنە گەیاندوە، هەر ئەوانەی لەسەرەوە باسم کرد لەئاستی دونیا کاریگەریان هەبوو لەسەر چەپ لە کوردستان، بەلام بەشێکی زۆری شکستی خودی مەیلی کۆمۆنیزمی کرێکاری بوو بوە هۆی لەدەست دان و لاواز بوونی بزووتنەوەی چەپ ،ئەم مەیلە بۆخۆی توشی قەیرانی سیاسی هاتووە،چەندین گروپوو رێکخراوەی تری لێ هاتۆتەدەرەو حزبی تریان پێک هێناوە، کۆمونیزمی کرێکاری غەیری خۆیان نەبێت هیچ کەسێک و گروپێک بە کۆمونیست نازانن،ئامادەی هیچ هاوکاریەکیان نیە بۆ بردنە پێشەوەو بەهێز کردنی بزووتنەوەی کرێکاری و کۆمونیستی ئەگەر بەرژەوەندی حزبی خۆیانی تێدا نەبێت.
لەکۆتای دەست خۆشی لە بەرێزت دەکەم بۆ سازدانی ئەم گفتوگۆیە
١٩/٧/٢٠١١ وەستا جەلال
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
