شۆرشي ئۆردۆغان

ئۆ ردۆغان هەم وەك سياسيەكى پراگماتیک وەهەم وەك ئا يديۆ لۆ جستيك ideologist توانى شۆرشئ بەر پا بکا لەکۆمەلگەی تورکیا بەهۆی هوشیارانەپر کردنەوەي ئەم بۆشاییەسیا سیەٍنا سنا مەوەفەرهەنگيەي تورکیا ی توشی چەق بەستویی و بئ روانگەیی کردبوو لەگەڵ چارەسەرکردنی بۆ قەیرانی جددی ئابووری کەسا لەها بوو تورکیای تووشی قەرزداری و پا بەند بوون کردبوو بەوەلا تانی رۆژئاوا و دا مە زراوەدارییەجیهانیەکان ۰ 

بۆشایی نەبوونی دەولەتیکی عەرەبي سوننی بەهیز لەرووی سیاسی ,ئا یووریەوە خاوەن پیگەی سەربازی و جيوستراتجيەوەبواری بۆ تورکیا رەخسا ن کەبەهۆی پیگە ی میژوویی/غثماني وەگوتاری اسلامی سوننی گەراییەوەبەئا سا نی ئەم بۆشاییەپر بکا تەوەوەهەول با رۆلی سەرکردا یەتی ببینئ بۆ هەموو جیهانی سوننەواتەبۆ زیا تر لە۱ ملیارد انسان هەروەك زۆر لەبەرپرساني توركيا خۆشيان بەئاشكرا ئاماژەبەمەئەكەن كەرابهرايەتي 1 مليارد موسملمان ئەكەن ۰ بۆ زۆریش لە موسولمانانی سوننەئۆردۆغا ن و تورکیا وەک نمونەو هیوا ئەبینن بۆ گەرا نەوەی ئەوەی کەپئ ی ئەلین شکۆو امپراتوری اسلا می. هەلبەتەدروست بوونى ئەم حا لە ش زیا تر ها ندەر بوو کەئۆردوغا ن چا وی لەدەرەوەی سنورەکانی بی.

دەركەوتەكانى کاریگەریەکانی هەر شۆرشئ لەكايەكانى سستەمى سيا سى ِ ئا بووري ِپەروەردەيي فەرهەنگي وەگۆران لەعەقلیەتی تا ک و کۆمەلدا رەنگ ئە دا تەوەِ لەم رووەوەئەگەرهەتا زۆربەسا دەیی سەیری وینە ئەمرۆی دیا ري سستەمی سیا سی ِفەرهەنگ ِپەروەردەو ەعەقلیەت و بیر کردنەوەی تورکیا بکرئ هەست ئەکرئ کەئیتر تورکیا ی ئەمرۆی ئۆ ردۆغان بەگوتاری نا سنا مەی اسلامی سوننەگەرا ی عوسمانی ئيتر تورکیا ی پیش هاتنی ردۆغان نیەهەرلەگۆرین و رۆل نە مانی سستەمی گروپەسیاسەتەقلیدەکا ن وەدەزگا سەربا زی و ئا سا یشەکان تا ئە گا تەسستەمی پەروەردەيي وفەرهەنگی لەسەرهەموو ئا ستەكان بەشتوەیەکی بەرچاو اسلا می کراون وەئەکرین ۰ 

ئەمەلەسەر ئا ستی ناوخۆ , وەبەهەمان جۆ ریش لەسەرئا ستی دەرەوەپەیوە ند ی و بەرژەوەند یەکا نی تورکیا شۆرش و/گۆرانکا ری ریشەیی بەسەرا ها تووە, بۆ نمونەپەیوەند ی تورکیا بەخەلک و گروپەبەرهەلست کا روشۆرشیەکا نەوەلە بر ی پەیوەند ی بەدەسەلا ت دارانی فەرمیەوەوەک لەبەهار ی عەرەبی بەزە قي بينيمان وەتا ئیستا ش ئەبینرئ بەلام بەفۆرمئ تر ِ لەمەیا ئەشئ ئۆردۆگا ن کەلکی لەئەزمو نی شۆ رشی اسلا می خو مەینی وەرگر تبئ کەپەیوەندی لەگەڵ خە لک ستراتیجەبەلا م لەگەڵ دەسەلا تەفەرمیەکان تا کتیکەهەلبەتەلەوە لاتا ي ي اسلا می ۰بەلام شكستي بەهاري عەرەبي لەوەلاتاني عەرەبي بەهە رهۆکاری بئ کەباسی بابەت نیەكا بوس وەشکستیکی ستراتیجی بوو بۆ خەون و بەرنا مەستراتیجیەکانی ئۆردۆعان بەتا یبەت كەلەميسرو سوریاوەدەست كرا بەزركاندني خەو نەكاني بۆ شۆرش لەسەرئاستى دەرەوەى توركيا ۰ 

شکستی بەها ری عەرەبی و سنوردانان بۆ نفوزی تورکیا لەرۆژئاوای کوردستا ن وبا کوری سوریا هەروەكوولەووتاريكي زووترا با سم كردبوو ئەم راستيەی بۆ ئۆردۆغان ئاشکرا کرد کەبەزاندنی هیلەجیوستراتیجیەکان تەتها لەتوانای هیزەهەرەگەورە کانی جیها نه, وەتئ گەیەنرا کەهەتا مانای هاوپەیمانی هەم ئا ستی جیاوازی هە یەوەهەم ماناى هاوچارەنوسی نا گەیەنئ لەهەموو حالیکا وەلەگەل هەموو کە سیکا وەک حا لەت و بوونی تورکیا لەنا تۆ بەتا يبەت دواى رووداى كەوتنەخوارە وەي فرۆکەشەركەرەكەى روسیا لەریگەی فرۆکەشەرکەرەکانی تورکیا لە۲۰۱۵ وە دروست بوونی کیشەلەگەل رووسیا .

ئۆ ردۆغان بۆ تۆلەکردنەوەلەرۆژئاوا و امريكا (هەلبەتەبەپالپشت بەستن بە بنکەی جەما وەری فراوان کەتا ئیستاش نیوەی زيانرى کۆ مەلگای تورکیا چالا کا نەپشتیوانی لئ ئەکەن) بەرامبەر شكستى بەهاري عەرەبي كەخەوني ئۆ ردۆغان بووبۆ زيندوو كردنەوەى امپراتوری عثمانی لەریگەی اخوانەکا ن وگروپەاسلا ميە كاني ترخوەوەهەروها بوارنەىانى بۆ لئ دانى لەئەزم ونى كورد لەرۆژئاوا و با كورى سوريا ۰ ئۆردۆغان بەرامبەر ئەم واقعەنەخوازراوەلەسەر ئاستي نزدیک تورکیا , ناوچەوەجیهان ئەم پەرچەکردارانەی ئەنجام دا:

1-لەسەر ئاستي نزيك لەتوركيا و ها وسنورهكاني : گرنگی پئ دان و دەست بەسە راگرتنی زیاتری سیا سی ,هەوا لگری سەربازی وەئا بووری و بازار بەسەر بە کوردوستانی عیرا ق/بەشوور وەک گرئ بەستی نەوتی 50 سا/واتەهەميشەيي لەلەگە ل حکومەتى هەریم واتەبەكارهيناني كوردوستاني با شوور وەك سەرچاوەبۆ دابين كردنى وزەوەهەروەها بەكارهيناني وەك سپەر بۆ خۆى /هيلى پیشەوەی بەرگری بە رامبەر بزافي كورد لەباكورو شوينەكاني تروەهەر گروپ لایەنیکی تری نەیاری تورکیا وەك ايران و شيعە٠

-Aبەرامبەر روژاوا تا پئیا ن بلئ کەپاش ۱۰۰ سال لەدەر کردنی سوپای عثمان بەدە ستي سوپای بەريتانيا وا ئيستا بەئا رەزووى كوردى وەهاوكاري كوردى بەهەموو هيزەوەدوبارەليرەم هەروەك چۆن ئيستا هەمان ئەزموون كەلەبا شورى كوردوستان هەيەتى لەقەتەر دوبارەئەكا تەوەكەدووبارەپاش ۱۰۰ سال لەدەر کردنی سوپای عثمان لەقەتەر لەتموزى 2015 بەناردني سوپا وهاو كاري بۆ خيزاني دەسەلا ت دارى التميمی دوبارەبووني توركيا ي كردەواقع لەم مير نشينەي كەنىاو٠

B - بەرامبەر ايران و عيراقي شيعى وەبەهيز كردني هەژمونی سوننی لەسنوری ناوچە نفوزیەکانی خۆی ٠

لەهەلادوو حا لەتا واتەبەكارهيناني كوردوستاني عيراق/باشوورهەم وەك هيليكي بەرگری وەهەم وەک کارتیکی کاریگەربەهۆی پیگەی جیۆسیاسی وئابووری وسەرچاوەی وزەلەهەمان کاتا نەک هەرکارتیکی بەلا شەبۆ تورکیا بەلکوو پا دداشتیکی زۆریش وەرئەگرئ لەبری ئەوەی کەبۆ خۆی چۆنی بوئ بەکارى بینئ ,ئەم حا لەشازەلەپە یوەندی تەنها لەمنطق وعەقلى ميلشيا يا جيگا ي ئەبيتەوەو باوەري پئ ئەكرئ ٠

2- لەسەرئا ستي ناوچه: پاش سکستی بەهاری عەرەبی ,ئيستا تركيا بۆ پەرەپئ دانی هەژمون و بەرژەوەند یەکانی خۆی لەبری ئەوەی کەهەموو قورسایی وهەولی خۆی لەگەل گردپەاسلامی و اخوانیەکان بەکا ر بینئ زیاترو زیاتر لەسەربنەماى واقعى سياسى روو ئەکا تەبژاردەی هاوکاری و ما ملەله‌گه‌ڵ دەوڵەت و دەسەلا ت داران هەتا ئاسا يي كردنەوەى تەواوي پەیوەندیەکانی لەگەل سووريا وەعيرا ق و مصريش لەهەر کا تیکا ئەگەریکی چاوەروان کراوەونا بیتەجیگەی سەر سورمانبە لام توركيا تا ئستاش دەست بەردارى پەیوەنديەكاني نەبووەلەگەل گرووپە اخوانیەکان بەوەی کەپەیوەندیان لەگەل بپچرینئ لەسەر حسابي پەیوەندیە كاني لەگەل د ەولەتان بەهەمان مۆديلى ايران هەروەك لەسەرەوەپەيوەمد ي لەگەل بزا ف وگرووپەاسلا ميەكان ستراتيجەبلا م لەگەل دەولەتان تاكتيك و ادارەكردني بەرژەوەنديەكاتيەكانە٠ 

3- لەسەرئاستی جیهانی:,ئۆردۆعان بۆى روون بۆوەكەخەونەکانی ئەم بۆ ولاتانى رۆژئاو بەتايبەت امريكا وەبريتانيا وەهەتا اسرئيليش بەرگیکەکەجەستەی رۆژئاوا بەهیچ جۆرئ قبولی ناکات ِوەرووداوی کەوتنەخوارەی فرۆ کەی سیخۆي رووسى وەك لەسەرەبا س كرا ئيتربوو بەبەها نەوەريگایەک بۆ ئەوەی وردەوردەسە ردەمیکی نوئ لەپەیوەند ی وهاوپەیمانی بەئا راستەی رۆژهەلات دەست پئ بکات. هەولەکانی تورکیای ئۆردۆعان بەرد ەوامن بۆ نزیک بوونەوەلەرۆژهەلا ت بە تايبەت لەسەر ئاستي سياسي , ئا بووري وەئاسا يش هەر لەچینەورووسیا وەتا ئە گا تەرکا بەرى میژوویی خۆی کەایرانە.هەولي توركيا بۆ كريني سسنمي یەرگری لە چین و رووسیا بەتا یبەت کرینی سستمی بەرگری مووشەکی SS400 لەرووسیا بەخالیکی وەرچا رخانی میژویی دئەنرئ کەگەلئ رەهەند هەلئەگرئ وەئا ما ژەیەکی جددیەکەتورکیا بەشوین جیگرەوەی /بدیل ي نا تۆدا ئەگەرئ بەتا یبەت لەو کا تەوەکەهەولی کودەتا بەسەر ئۆردوغانا درا لەتموزی ۲۰۱۵ . لەكاتي ئيستا دا هەمووهەولەكاني ئۆردۆعان بۆ ئەمەيەكەسەربەخۆيي سياسى وسەربا زى هەبئ و ئازاد بئ لەهەر پا بەند بوونئ بەنا تۆوە, بۆ ئەم مەبەستەش باشترين بژاردە رووکردنەروویسیایەتا لەپەنایا هەم خۆی بپاریزئ هەم خۆی کا ر بۆ ئاماانج وخە ونەکانی خۆی بکا لەسەر ئاستی ناوخۆ دەرەوە. بۆ روويساش لەكاتي ئيستا دا لە رووي ئا سا يشي نەتەوەييەوەبۆ بەرەنگار بوونەوەی گروپەتووند رەوەکان توركيا گرنگی ستراتیجی هەیە.لەگەڵ هەولەکا نی ئۆردۆعان بۆ شۆرش و گورانکاری بە رەو بەدی هینانی خەونەکانی کەژیا نەوەی امپرا تۆری عثما نیەوەپئ وا یە رووخانی امپراتوری عثمانی لەلایەن رۆژئاواوەبەتایبەت ئینگلیز اهانەوغەدرە بووەلەتورک كراوەكەئەبئ تۆلەبكريتەوە٠

.لەهەموو حاليكا كيشەي كوردى بۆ ئۆردۆغان وەتوركيا گەورەترین خالی لاوازيەکە خەونەکانيا لئ ئەکا ت بەکابوس وەک لەرۆژئاوا بینراو ئەبینرئ. لەبەر ئەوە ئۆردۆعان چەند زیاتر لەسەر بنەمای واقیعی شۆرش گیرانەلەکورد نزیک بیتەوەئە وەندەزیا تر لەوەهم و کا بووس دوور ئەکەویتەوەوەپیچەوا نەکەشی هە رراستە. چونکه,هەركا تئ شۆرش لەسنوری واقع دەرچوو وەبەدەر بوولەپەیا می انسانی و بەرژەوەند ی گشتی خەلک ئەوا ئەبیتەوەهمیکی زیان بەخش بۆ هەموان تا ئەگاتەدارمان ولەناوچوون.

ریگای شۆرش بەرەو ئا سا یشيەکی پا یەدارو بەردەوام وەژیانیکی سەرکەوتوانە سەرەتا لەناو خۆ دەست پئ ئەکات ئەمجار ئەتوانرئ لەسەر ئاستي دەرەوەش سە رکەوتن بەدەست بينئ , بۆیەئیستاش وەک چەند سال لەمەوبەر لەم لينكەي خوارەوەباسم كردوەئۆردۆعان وتورکیا شانسی گەورەیان لەبەردەمەبەرەو شۆرش و سەردەميكى رووناك و پا يەدارئەگەربەجددي لەسەرهاو بەشیەکانیان لەگەل ئۆجەلان ما ملەبکەن ِ واتەامرالي و ئۆجەلان نزيك ترين ريگان بۆ بەدى هيناني خەونەكاني كورد و تورك وەبەرەو شۆرش و سەردەميكي نوئ ئەگەر نا بەکا بووس بوونی خەونەکانی تورکیا و ئۆردۆغان بەردەوام ئەبئ تا شوینئ کەدەربا ز بوونی نیەوەئەوکاتیش هیچ هیزیکی د ەرەکی نەئەبئ بەهانا نەکەلکی ئەبئ ئەگەرنە شبنەنەیار لەكاتي كەوتنەلیژیا.