رۆڵى ئه‌ردۆغان له ناوچه‌که‌دا
Friday, 03/06/2011, 12:00
حسێن شاوه‌یش
وه‌رگێرانی: فه‌یسه‌ڵ غازی
له‌پاش کۆبوونه‌وه‌ى ناتۆ له له‌شبوونه، رۆڵى حکومه‌ته به‌ناو ئیسلامییه‌که‌ى ئه‌ردۆغان زیاتر ئاشکرابوو، بڕیاریش درا به ئاواکردن و دانانى بنکه‌ى قه‌ڵغانى موشه‌کى ناتۆ له تورکیا.
رێنمایى و فه‌رمانه تازه‌کان به ئه‌ردۆغان راگه‌یه‌نران بۆ ئه‌وه‌ى رۆڵى خۆى بگێڕێت وه‌کو نوێنه‌رى ئیسلامى راهێنراو و ده‌سته‌مۆکراو له‌سه‌ر رێبازى ئه‌مریکى و ئه‌وروپی، بۆ ئه‌وه‌ى ببێت به ئه‌نته‌رناتیڤ له‌جیاتى ئه‌و رژێمه نه‌ته‌وه‌‌ده‌وڵه‌تانه‌ى که نه‌یانتوانى به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى زلهێزه‌کانى جیهان له ناوچه‌که‌دا بپارێزن، له‌دواى ئه‌م کۆبوونه‌وه‌ش شێوه‌ى ئاخاوتنى ئه‌ردۆغان گۆڕدرا به‌ره‌و ئاراسته‌کردنى (راسپارده و ئامۆژگاری) که له ئه‌ساسدا رێنمایى و فه‌رمانن له دووتۆیاندا هه‌ڕه‌شه‌ى جدى به شێوه‌یه‌کى راسته‌وخۆ یان ناڕاسته‌وخۆ بۆ ئه‌و رژێم و سیسته‌مانه‌ى که هه‌یه و ئۆپۆزسیۆنه‌کانیان به یه‌که‌وه.
کاتێ که ئه‌ردۆغان قسه ده‌کات که‌شوهه‌وایه‌ک دروست ده‌کات وه‌کو بڵێى ئیمپراتۆریه‌تى عوسمانى جارێکى دى ژیایه‌وه و له مردن گه‌ڕایه‌وه، هه‌روه‌ک هه‌ردوو له قه‌زافى و به‌شارئه‌سه‌د دوو والیى عوسمانین له‌لایه‌ن خه‌لیفه‌وه (ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان) دیاری کراون. به‌ڵام به خۆى ئه‌و که‌شوهه‌وایه نانوێنێ، چونکه فاکته‌رى سه‌ره‌کى ئه‌وه‌ى که هێزى ده‌داتێ بۆ نواندنى ئه‌و که‌سێتیه و هانى ده‌دات بۆ گێڕانى ئه‌و رۆڵه ئه‌مریکا، ئینگلته‌را، ئیسرائیل و، پشتگیریى یه‌کێتى ئه‌وروپایه. ئه‌م رێکه‌وتنه زۆر ره‌هه‌ندى له‌شکری، رامیاری، هه‌واڵگری، قووڵ و ستراتیژیى هه‌یه. ئێمه رۆژانه راسپارده و ئامۆژگارى ئه‌ردۆغان یان به واتایه‌کى تر هه‌ڕه‌شه‌کانى ئه‌ردۆغان ده‌بیستین، جارێک هه‌ڕه‌شه له رژێمه‌کان ده‌کات و جارێکى تر بزووتنه‌وه‌ى جه‌ماوه‌رى به شه‌ڕى تایفه‌گه‌رى و دابه‌شبوون و مه‌ترسى بزووتنه‌وه‌ى ئازادیخوازى گه‌لى کورد له ناوچه‌که هه‌ڕه‌شه ده‌کات. ئه‌گه‌ر به وردى سه‌یرى پرۆژه‌کانى ئه‌مریکى ئینگلیزى و ئیسرائیلى بکه‌ین که جارجار ئه‌ردۆغان رۆڵى راهیبى پێگه‌یی ده‌گێڕێ، جاروبار رۆڵى پولات ده‌گێڕێ (پولات ئه‌کته‌رێک رۆڵى ڕامبۆى تورکى له زنجیره دراماى گه‌لیى گورگه‌کان ده‌نوێنێ) ئه‌و قاره‌مانه‌ى به ته‌نیا ده‌توانێت یه‌که‌ى کۆماندۆى ئیسرائیلى تێکبشکێنێت و ئیسرائیل ناچار بکات بۆ ئه‌وه‌ى به ئاشتى رازى و قایل بێت و فه‌له‌ستینیش رزگار ده‌کات، بێگومان سیناریۆکه چیرۆکێکى خه‌یاڵییه، به‌ڵام له راستیدا په‌تى پیلانگێڕى و کرده‌وه‌کانى تێکده‌ر و خراپه‌کارى له‌گه‌ڵ ئیسرائیل و ئه‌مریکا ده‌چنێت.
یه‌که‌م: رۆڵى ئه‌ردۆغان له سوریا
سه‌ره‌تا گرنگى به په‌روه‌رده و راهێنان و ده‌سته‌مۆکردنى رژێمى به‌عس به‌گوێره‌ى پێویستییه‌کانى سیاسه‌تى ئه‌مریکى و ئیسرائیلى له ناوچه‌که‌دا داوه. رژێمى به‌عسیش ئه‌و شته‌شى ده‌ویست، ته‌نانه‌ت هه‌ستا به ئاماده‌کردن و رێکخستنى بارودۆخه‌کان بۆ کردنه‌وه‌ى په‌یوه‌ندییه‌کانى ئاسایى له‌گه‌ڵ ئه‌مریکا و ئه‌نجامدانى پرۆسه‌ى ئاشتى له‌گه‌ڵ ئیسرائیل ده‌رباره‌ى ته‌پۆلکه‌ى جۆلان، بۆیه سوریا خۆى به‌ده‌سته‌وه داوه و وازى له هه‌موو کاغه‌زه‌کانى هێناوه بۆ به‌رژه‌وه‌ندى ده‌وڵه‌تى تورکیا. یه‌کێک له‌و قازانجه ئه‌ردۆغانیانه، ددانپێدانانى فه‌رمیى سوریا له‌سه‌ر زارى سه‌رۆک به‌شارئه‌سه‌د به پارێزگاى ئه‌سکه‌نده‌رون وه‌کو به‌شێک له خاکى کۆمارى تورکیا، هه‌روه‌ها سوریا له‌گه‌ڵ ئێران به سیاسه‌تێکى دوژمنانه له دژى گه‌لى کوردى ره‌فتارى کرد بۆ رازیکردنى ئه‌ردۆغان، به‌ڵام هه‌موو ئه‌م پرۆژانه رووبه‌ڕوى دیوارى په‌یوه‌ندییه ستراتیژیه‌کانى نێوان سوریا و ئێران و فایلى حزبوڵڵا بووه‌وه، سوریاش هیچ قازانجى به‌ده‌ست نه‌که‌وت. له‌کاتێکدا که ئه‌ردۆغان توانى سوریا بکات به ولایه‌تێکى عوسمانی، والیه‌کى عوسمانى (جه‌مال پاشاى خوێنڕێژ) جارێکى دى حوکمڕانى ده‌کات. له‌گه‌ڵ پێشکه‌وتنى بزوتنه‌وه‌ى ناڕه‌زاییه جه‌ماوه‌رییه‌کانى دیموکراتى له سوریا، په‌یوه‌ندییه‌کانى تورکیا سووریا تێکچون، هۆى ئه‌وه ناگه‌ڕێته‌وه بۆ سووربوونى ئه‌ردۆغان بۆ هاندانى به‌شارئه‌سه‌د بۆ ئه‌نجامدانى چاکسازى وه‌ک ئه‌وه‌ى به خه‌یاڵى هه‌ندێ که‌س هه‌یه. نه‌خێر!! پروپاگه‌نده‌ى راگه‌یاندنى ئه‌ردۆغانى راستى شته‌کان و بارودۆخى هه‌یى ئاشکرا ناکات. راستى ئه‌وه‌یه، ئه‌ردۆغان مه‌سه‌له‌ى کێ له دواى ئه‌سه‌د ده‌سه‌ڵات ده‌گرێته ده‌ست؟ ره‌وشى کوردى له سوریا چى به‌سه‌ر دێت؟، بۆیه مه‌به‌سته‌کانى ئه‌ردۆغان و سیاسه‌تى به‌رامبه‌ر سوریا دیار بوون و هه‌موو ئه‌و په‌ردانه‌ى که راستیه‌کانیان ده‌شارده‌وه دڕان له‌نێوان هه‌ردوو گه‌لى تورک و عه‌ره‌ب، راستى وایه که ئه‌ردۆغان هه‌وڵ ده‌دات بۆ ئاماده‌کردنى برایانى موسڵمان (ئیخوانولموسلمین) و بزوتنه‌وه ئیسلامیه‌کان بۆ وه‌رگرتنى ده‌سه‌ڵات له دواى به‌شارئه‌سه‌د، له‌دواى په‌روه‌رده‌کردن و راهێنانیان له‌سه‌ر رێبازى ئه‌مریکی، پێشکه‌وتنه‌کانى ئه‌م زووانه ئه‌م راستیانه ده‌سه‌لمێنن. بۆیه ئامانجى ئه‌ردۆغان ئاسته‌نگى دروستکردن و رێگرتنى هه‌ر پێشکه‌وتنێکى دیموکراتى ره‌نگه بوارێک بکاته‌وه بۆ کورد بۆ وه‌رگرتنى هه‌ندێ له مافه ره‌واکانیان یان متمانه‌ى ده‌ستورى له سووریا. له‌م گۆشه‌نیگایه‌وه به‌ڕوونى ده‌بینین که‌وا ئه‌ردۆغان رۆڵێکى تێکده‌ر و وێرانکه‌ر و گه‌نده‌ڵ ده‌گێڕێت بۆ ئه‌وه‌ى پاڵ به سوریاوه بنێ به‌ره‌و شه‌ڕى ناوخۆیى له‌نێوان سوننه و عه‌له‌وییه‌کان له‌لایه‌ک و له‌نێوان کورد و عه‌ره‌ب له‌لایه‌کى تره‌وه، ئه‌م پیاوه‌ى که به ئاینى ئیسلامى بازرگانى ده‌کات فیتنه و ئاژاوه‌ى ده‌وێ له‌نێوان مه‌سیحیه‌کان و موسڵمانه‌کان له سووریا. هه‌روه‌ها مسیحیه‌کان له‌وه ده‌ترسن که حکومه‌تێک له‌سه‌ر رێبازى ئیسلامى ئه‌ردۆغان ده‌سه‌ڵات بگرێته ده‌ست، چونکه چه‌ته‌کانى ئه‌ردۆغان له‌و کاته‌ى که ئایه‌ته درۆکانى دیموکراتى به گه‌لى تورکیا پێشکه‌ش ده‌کرد (هیرانت دینک) و (پیاوێکى ئاینى مه‌سیحی)یان کوشت.
له‌م بارودۆخه‌دا، هه‌موو ئه‌و لایه‌نانه‌ى گۆڕانکارى دیموکراتیان له سوریا ده‌وێت ده‌بێ رووبه‌رڕوى ئه‌م مه‌ترسییه گه‌وره‌یه‌ى که چاوه‌ڕوانى بزوتنه‌وه‌ى جه‌ماوه‌رى دیموکراتى سوریا ببنه‌وه، سه‌باره‌ت به گه‌لى کوردیش ده‌بێ جه‌ماوه‌ر و پێکهاته سیاسیه‌کانى یه‌کتر بگرن و یه‌ک بن له‌دژى ئه‌و مه‌ترسییانه‌ى هه‌ڕه‌شه‌ى ده‌کات، مه‌ترسییه‌کانى تورکیا و ئه‌وانه‌ى له‌سه‌ر رێبازى تورکیا و ئه‌ردۆغان له‌ناو سوریا جموجۆڵ ده‌که‌ن، چ له ده‌سه‌ڵات و چ له ئۆپۆزسیۆن بن.
دووه‌م: رۆڵى ئه‌ردۆغان له ئێران
رۆڵى ئه‌ردۆغان له ئێران چه‌ند ره‌هه‌ندێکى هه‌یه، ئه‌وه‌ى گرنگه بۆمان له‌م کاته‌دا رۆڵى سه‌باره‌ت به مه‌سه‌له‌ى کوردى و ئه‌وه‌ى له‌سه‌ر زه‌مینى واقیع روو ده‌دات. پێش هه‌موو شتێک ده‌بێ سه‌رسوڕمان نه‌بین له پشتگیرى ئه‌مریکا بۆ سیاسه‌ته‌کانى ئێران بۆ دژایه‌تى گه‌لى کورد له چوارچێوه‌ى به‌ره‌ى دژه‌کورد له رۆژهه‌ڵاتى ناوین ئه‌وه‌ى تورکیاى ئه‌ردۆغان رێبه‌رایه‌تى ده‌کات، چونکه وه‌ک ده‌زانرێ ئه‌وان به‌گشتى له هه‌موو شتێک ناکۆکن، جگه له‌و سیاسه‌تانه‌ى بۆ دژایه‌تى گه‌لى کورد رێکه‌وتوون. ته‌نانه‌ت ئیسرائیلیش پشتگیرى له رێکه‌وتنى ئێران له دژى بزوتنه‌وه ئازادیخوازى گه‌لى کورد ده‌کات، بۆ نموونه له ساڵى (2008) ناوه‌ندێکى راگه‌یاندنى پارتى ژیانى ئازادى کوردستان له لایه‌ن فرۆکه جه‌نگییه‌کانى تورکیا و ئێران بۆردومان کرا به‌پشتبه‌ستن به‌و زانیاریه هه‌واڵگریانه‌ى که موسادى ئیسرائیلى دابووى به تورکیا، وه‌ک ده‌وترێ ئه‌وان یه‌ک کۆڵه‌مستن له‌دژى گه‌لى کورد و بزوتنه‌وه ئازادیخوازه‌که‌ى سه‌ره‌ڕاى هه‌موو ناکۆکى و دووبه‌ره‌کیه‌کانیان، جیاوازیه‌کیش نییه له‌نێوان به‌عسیزمى عه‌ره‌بى و نه‌جاتیزمى فارسى و ئه‌ردۆغانیزمى تورکى و زایۆنیزمى ئیسرائیلى و ئه‌و خوێنمژ و خوێنڕێژانه‌ى که له کۆشکى ره‌شدا داده‌نیشن سه‌باره‌ت به گه‌لى کورد.
له‌م ماوه‌ى دوایى چه‌ند به‌ڵگه‌یه‌ک هه‌یه ئاماژه به بوونى هه‌ڵمه‌تێکى سه‌ربازى (تورکی ئێرانی ئه‌مریکی) له دژى چیا و شاخه‌کانى قه‌ندیل، له ورده‌کارییه‌کانى ئه‌و پلانه‌ش هه‌وڵدان بۆ تیرۆرکردنى کادره پێشه‌نگ و سه‌رکرده‌کانى پارتى کرێکارانى کوردستان، له‌وانه‌یه به‌شدارییه‌کى کوردیش هه‌بێت (هێزه‌کانى باشورى کوردستان) له‌م پرۆسه‌یه به‌گوێره‌ى ره‌وش و بارودۆخى مه‌یدانی، به‌ڵام هۆى به‌شداریکردنى ئێران چییه؟! هۆکارى ئه‌وه‌ش هه‌مان هۆکارى که‌وتنى به‌شارئه‌سه‌ده له‌ناو زلکاوى ئه‌م سیاسه‌ته، واته ئێران ده‌یه‌وێ فشارى نێوده‌وڵه‌تى و فشارى ئه‌مریکا و ئیسرائیل که‌م بکاته‌وه به رێگاى تورکیا، له هه‌مان کاتیشدا ئه‌ردۆغان سوود له خاڵه لاوازه‌کانى بارودۆخى ئێران وه‌ربگرێت، له رابردوودا هه‌وڵى داوه و ئێستاش هه‌وڵ ده‌دات ئێران ڕابکێشێت بۆ شه‌ڕى له‌شکرى دژى بزوتنه‌وه ئازادیخوازى کورد به‌تایبه‌تى و گه‌لى کورد به‌گشتی. ئه‌ردۆغانیش بوو به نوێنه‌رى سیاسه‌تى ئه‌مریکا و ئیسرائیل له ناوچه‌که، ئه‌و سیاسه‌ته‌ى که ده‌یه‌وێت رێگه له هه‌ر گۆڕانکارییه‌کى دیموکراتى بگرێت، له رێگه‌ى به‌کارهێنانى گه‌لانى عه‌ره‌بى و موسلمانان له بێ‌ئاگایى و که‌مته‌رخه‌مى هۆشیار ببێت. تف له چاوى ئه‌م نۆکه‌ر و خۆفرۆشه و دووڕوه‌ى که بازرگانى به ئاینى ئیسلام و به‌ها دیموکراتیه‌کان ده‌کات.له سایتی چه‌تر بلاوبۆته‌وه.
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
