گه‌لێك زاراوه‌ و ده‌ربڕینی سیاسی ، دبلۆماسی، ئابوری و بازرگانی تێکه‌ڵ به‌ یه‌ك بوون یان له‌یه‌کتریه‌وه‌ وه‌رگیراون. یه‌کێک له‌و زاراوانه‌ که‌ له‌ مامه‌ڵه‌ی بازرگانیه‌وه‌ که‌وتۆته‌ ناو مامه‌ڵه‌ی سیاسی و دبلۆماسیه‌وه‌ بریتیه‌ له‌ win win situationبه‌ مانای (هه‌ل و مه‌رجی برا‌وه‌ - برا‌وه‌ ) واته‌ هه‌ل و مه‌رج و مامه‌ڵه‌یه‌ك که‌ هه‌ردوو لایه‌ن براوه‌ بن . له‌ به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌دا ئه‌ڵمانیه‌کا ن زاراوه‌ی  Doppelsieg-Strategie (ستراتیژی دوو سه‌رکه‌وتن ) بۆ ئه‌و هه‌ل و مه‌رجه‌ به‌کار ده‌هێنن. لە لایەکەوە وای به‌ باش ده‌زانم ده‌ربڕینه‌ ئه‌ڵمانیه‌که‌ به‌کاربهێنم به‌هۆی ڕونی و ئاسانی زاراوه‌که‌، هەروەها ده‌ربڕینه‌ ئه‌ڵمانیه‌که‌ زیاتر په‌یوه‌سته‌ به‌ سیاسه‌ت و دبلۆماسیه‌ته‌وه‌‌ به‌ پێچه‌وانه‌ی ده‌ربڕینه‌ ئینگلیزیه‌که‌ مۆرکێکی ئاشکراتری ئابوری و مامه‌ڵه‌ بازرگانیه‌کانی پێوەیە. 

ووشه‌ی sieg ی ئه‌ڵمانی به‌ مانای پیتی واته‌ (سه‌رکه‌وتن) لە هەمان کاتدا ده‌کرێت بۆ (بردنه‌وه‌ش) به‌کار بهێنرێت، له‌ زمانی کوردیدا سه‌رکه‌وتن له‌ کۆنتێکستی سیاسی دا بۆنی جه‌نگ و سه‌رکه‌وتنی له‌ شه‌ڕ و به‌یه‌کدادانی لێدێت، هه‌ر به‌و هۆیه‌وه‌ به‌ باشم زانی که‌ ووشه‌ی win ی ئینگلیزی بخه‌مه‌ جێی سه‌رکه‌وتن و (ستراتیجی دوو بردنه‌وه‌) به‌کار بهێنم.

یه‌کێك له‌ تیۆریه‌ ناسراوه‌ به‌ناوبانگ و چه‌سپاوه‌کانی زانستی سیاسی ئه‌وه‌یه‌ که‌ ده‌ڵێت ( دیموکراته‌کان جه‌نگ دژ به‌یه‌کتری ناکه‌ن) لێره‌دا نامه‌وێت به‌و باسه‌دا ڕۆبچم و لێکدانه‌وه‌ بۆ ئه‌و تێۆریه‌ بکه‌م و لایه‌نه‌کانی بخه‌مه‌ ڕوو ، ئه‌م تیۆریه‌ خۆی له‌ خۆیدا بابه‌تێکی سه‌ربه‌خۆیه‌و پێویستی به‌ نوسینێکی تایبه‌تی هه‌یه‌. بۆیه‌ ته‌نها پاش خستنه‌ ڕووی تیۆریه‌که‌ ده‌ڵێم :جا ئه‌گه‌ر وڵاتان و سەرانی دیموکراتی هه‌رگیز جه‌نگ دژ به‌یه‌کتری نه‌که‌ن که‌واته‌ ئایا چۆن به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی خۆیان ده‌سته‌به‌ر ده‌که‌ن و چۆن له‌ ململانێکانیان دا مامه‌ڵه‌ ده‌که‌ن به‌و شێوازه‌ی که‌ سه‌رکه‌وت و ژێر که‌وت و نه‌بێت و دۆڕاو و براوه‌ نه‌بێت و هه‌ردو لایه‌ن براوه‌ بن؟. 

له‌ نێوان وڵاتانی دیموکراسی دا ته‌واوی په‌یوه‌ندیه‌کانیان له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مایه‌ وه‌ستاوه‌ و ته‌نها ڕێگایه‌که‌ که‌ پیاوانی سیاسه‌ت و ده‌وڵه‌ت له‌و وڵاتانە بۆ پاراستنی ئابڕوی سیاسیان و هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی خۆیان و پارته‌ سیاسیه‌که‌یان له‌لایه‌ن هه‌ڵبژێرده‌رانه‌وه‌ به‌ وویستی خۆیان بێت یان نا په‌یڕه‌وی ده‌که‌ن. ئیتر په‌یوه‌ندی و مامه‌ڵه نێوده‌وڵه‌تیه‌کانیان له‌ بواری بازارگانی و ئابوریدا بێت که‌ به‌شێکه‌ له‌‌ (سیاسه‌تی پله‌ نزم) یان مامه‌ڵه‌ و ڕێکه‌وتنه‌ سیاسی و دبلۆماسی و سه‌ربازیه‌کان که‌ به‌ (سیاسه‌تی باڵا) ناودەبرێت و ڕاسته‌وخۆ په‌یوه‌ستن به‌ ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی یان نێونه‌ته‌‌وه‌ییه‌وه‌. 

سه‌رانی وڵاتانی دیموکرات هه‌میشه‌ ده‌ستیان له‌سه‌ر دڵیانه‌ و زۆر به‌ ئاگان له‌ هیچ یه‌کێك له‌ بواره‌کانی سیاسه‌تی نزم و به‌ تایبه‌تی له‌ سیاسه‌تی باڵادا به‌ شێوازێك مامه‌ڵه‌ نه‌که‌ن که‌ به‌رامبه‌ر براوه‌ بێت و بەو هۆیەشەوە پێشبڕکێکەرانی ناوخۆی و لایەنی ئۆپۆزسیۆن قسەزاڵ بن و ئه‌مان هیچ به‌ده‌ست نه‌هێنن. له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌نجام و ده‌سکه‌وته‌کان جا چ مادی بن یان مه‌عنه‌وی ده‌بنه‌ هۆکاری دۆڕاندنی هه‌ڵبژاردنی داهاتویان یان هه‌ندێك جار مردنی سیاسی خۆیان و پارت و لایەنە سیاسیەکەیان. 

له‌ وڵاتانی دکتاتۆری یان تازه‌ دیموکرات یان ڕوکه‌ش دیموکراتی دا که‌ له‌ هه‌موان ترسناك تره‌، له‌ په‌یوه‌ندیه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌کان دا بردنه‌وه‌ و دۆڕان، ده‌سکه‌وت هێنانه‌وه‌ یان به‌ده‌ستی به‌تاڵ گه‌ڕانه‌وه‌ و خۆ وجەماوەری خۆ یان تەواوی نه‌ته‌وه‌ شه‌رمه‌زار کردن هێنده‌ گرنگ نیه‌ و به‌ هه‌ند ناگیردرێت. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی مانه‌وه‌ی که‌س و لایه‌نه‌کان له‌سه‌ر ئه‌وه‌ نه‌وه‌ستاوه‌ که‌ هه‌ڵبژێرده‌ران له‌ هه‌ڵبژاردنی پاك دا هه‌ڵیان ده‌بژێرنه‌وه‌ یان نا. به‌ڵکو گرتنە بەری ڕێگای نایاسایی و نا مەشروع  و ده‌نگ کڕین و خۆسه‌پاندن و سزادان و تۆقاندن و هێز بڕیارده‌ری مانه‌وه‌یانه‌ نه‌ك ستراتیجی دوو بردنه‌وه‌ و لە ئەنجام دا هه‌ڵبژاردنه‌کان.

لایەنێکی گرنگ و کاریگەری تری هۆکاری لەسەرکار مانەوەی ڕابەرانی وڵاتانی نادیموکراسی سەرباری  دۆڕان و لەدەست دانە یەك بەدوای یەکەکاندا ئەوەیە کە ئەو ڕابەرانە توانیویانە لەشکرێکی لایەنگر لە ڕێگای پێدانی ئیمتیازاتی تایبەت لە بوارە جیاجیاکاندا پێك بهێنن. ئەوانیش لەبەرامبەر ئەوەدا بە هەق و ناهەق بەرگریان لێ دەکەن و پشتگیر و ڕێخۆشکەری مانەوەیان دەبن. دەکرێت ئەو لەشکرەش بەسەر چەند بوارێکدا دابەش بکرێت کە بریتین لە موچەخۆرانی حیزبی و حکومی و میدیا حیزبی و حکومی و سێبەریەکان هەروەها دەزگا چەکداری و هەواڵگریەکان.

لە وڵاتانی دیموکرات دا کاتێك حیزبێك یان چەند حیزبێك دێنە سەرکار بەڵێن و بەرنامەی پێش هەڵبژاردنی حیزبەکەیان  بە پێی توانا و لە چوارچێوەی  دەستور و یاساکان دا پیادە دەکەن. زۆربەی بڕیارە گرنگەکانیش بە پەرلەمان دا دەگوزەرێنرێت و پاش تێپەڕاندنی پرۆسەی یاسایی و بنەماییەکانی پەرلەمان  بڕیارەکان یان پەسەند دەکرێن یان ڕەت دەکرێنەوە.  جیاوازی ئەم پرۆسەیە لە وڵاتانی نادیموکراسی دا ئەوەیە کە ئەندامانی فراکسیۆنە کانی ناو پەرلەمانتە نادیموکراسی و تازە دیموکراسیەکان لە بری ئەوەی وا بەستە بن بە بەرژەوەندی دەنگدەرانیانەوە و بەرژەوەندی گشتی کۆمەڵگاوە وابەستەن بە بەرژەوەندی حیزبەکەیان و تەنانەت ڕابەری حیزبەکەیانەوە.  هەر بڕیار و نوێژەنکردنەوەی یاسایەك جێگەی ڕابەران و کەسایەتیە سیاسیەکانی حیزبەکەیان لەق و لاواز بکات ڕاستە و خۆ ڕەتی دەکەنەوە. تەواوی کار و بەرنامەیان لەو بازنەیەدا دەخولێتەوە. ئەندامانی پەرلەمان  وەکو دەزگای یاسادانان و چاودێری بەشێکن لەو دیاردەیە و تەواوی دەزگاکانی تری جێبەجێ کردنیش (حکومەت ) بەرژەوەندی حیزبی و ڕابەرانیان دەخەنە پێش بەرژەوەندیەکانی تری نەتەوەییەوە و بە ڕادەیەك کۆمەڵگا دەکەنە کۆمەڵگای حیزبی و تقدیسی ڕابەر.

میدیا لە وڵاتانی دیموکراسی دا ئەگەر لە ژێر کاریگەری حیزب و شەپۆلێکی سیاسی دیاریکراویش دا بێت کاریگەریەکەی زیاتر ئایدۆلۆژی و فەلسەفیە. بۆ نمونە دوو ڕۆژنامەی ناسراوی هۆڵەندی زوبانی بەلجیکا یەکێکیان  De morgen (بەیانی) ناسراوە بە بیری پێشکەوتن خوازی و نزیك لە بیر و ئایدۆلۆژی چەپ و بە تایبەتی سۆسیال دیموکرات بەڵام De standard  ( ستاندەر) ناسراوە بە نزیك لە هەڵگرانی ڕەوتی ڕاستی مامناوەند و لیبرال و لیبەرتاتەکان. ئەم نزیکی و  کاریگەریەش بە شێوازێك نیە کە شکان و لەدەستدانەکانی حیزبێك یان ڕابەرێك ئەگەر چی لە ڕوی ئایدۆلۆژیەوە لێی نزیك بن بشارنەوە و بەسەرکەوتن بە خوێنەران و ڕای گشتی بفرۆشنەوە. ئەم سەربەخۆییەش تەنها دوو هۆکاری سادەی هەیە یەکەمیان. ئەم کەناڵە میدیایاییانە دروستکرا و یان دامەزراوەی حیزب و لایەنێك نین. دوهەم لە لایەن هیچ لایەنێکی حیزبیەوە پشتیوانی دارایی ناکرێن. ئەم سنورداریەش لە ڕێگای یاساوە دیاری کراوە و لێ لادانی جگە لە سزای یاسایی بۆ تەواوی تێوەگلاوان ئابروچونی سیاسی بۆکەس و حیزبی لە یاسا لادەر و بێبڕوایی و شکانی بازاڕ بۆ ڕۆژنامەی تێوەگلاو دروست دەکات. 

ڕێک و ڕەوان بە پێچەوانەی ئەم پرنسیپانەوە لە وڵاتانی نادیموکراتی دەزگا میدیاییەکان لە لایەکەوە ناڕاستەوخۆ سنوردار کراون، لە لایەکی ترەوە  ڕاستەوخۆ لە لایەن دەسەڵاتەوە بەڕێوە دەبرێن. لە وڵاتانی تازە دیموکرات و ڕوکەش دیموکرات دا میدیاکان بۆ پرۆپاگەندەی دیموکراسیەت گەلێك زۆر و فراوان و بێشومارن بەڵام   زۆربەی سەرچاوە و کەناڵە  میدیاییەکان لە دەستی حیزبەکاندان و دەزگای گەورە و فراوان و خاوەن نفوز و دەسەڵاتن و برێکی زۆری سامانی نەتەوەییان لە پێناودا لە دەست دەدرێت و لە سەرجەم لایەنێکەوە ڕیخۆشکەریان بۆ دەکرێت و کارمەندانیان بە لەشکرێك مەزەندە دەکرێن. لە زۆر وڵاتی نادیموکراسی دا وەزارەتی تایبەتیان بە ناوی وەزارەتی ڕاگەیاندنەوە بۆ تەرخان کراوە. کاری سەرەکی ئەم دەزگایانە شاردنەوەی ڕاستیەکانە و قەبە کردنی هەندێك لە سەرکەوتن و بەدەست هێنانەکان یان شاردنەوەی ژێرکەوتن و شکانەکانی ئەو حیزب و ڕابەرەکانە کە ناڕاستەوخۆ کەناڵەکان بەڕێوەدەبەن  بە مەبەستی  چەواشەکرنی ڕای گشتی و جەماوەر و پیرۆز کردنی حیزب و ڕابەرەکان.  ئەم دیارەیە تەنها تایبەت نیە بە حیزبەکانی ناو دەسەڵات بەڵکو لایەنەکانی ئۆپۆزسیۆنیش هەمان ڕێگا دەگرن و زۆر جار  هەمان مەبەستیان هەیە بەڵام بە توانا و تەرخانکردنی دارایی سەرمایەی مرۆیی سنوردار ترەوە. توانای ئەو جۆرە دەزگا میدیاییانەش هەندێك جار دەگاتە ئاستێك کە دەبنە پێشبڕکێی ڕاستەوخۆ و زۆرجار لەناوبەری میدیای ئازاد یان نیمچە سەربەخۆ.  

لە وڵاتانی دیموکراتی بە هۆی دۆڕانەکان و نەهێنانەدی بەرژەوەندیەکان لە مامەڵە سیاسی و دبلۆماسیەکان دا و چەند جارە بونەوەی دەبێتە هۆکار ی شکان و لەسەرکار لابردنی کەسایەتیە  سیاسیەکان و ڕابەران گەرچی کەم تا زۆر کاریگەری لەسەر حیزبەکەی و حکومەتەکەی بەجێدەهێڵێت بەڵام شتێکی شاز و هەستیار و بڕیاردەر نابێت بۆ لەناوچونی حیزب یان لایەنەکەی. لە کاتی ئابڕوبەریەك بەسەر کەسایەتیەکی سیاسی دا جا چ بە هۆی شکان و لەدەست دانێکی سیاسیەوە بوبێت یان کردارێکی نەشیاوی تایبەت بە ژیانی خۆیەوە، هەوڵ دەدات بە پێی توانا بە کورتی و بە  لایەنی کەمی مامەڵە لەگەڵ  ڕاگەیاندنەکان خۆی لە ژیانی سیاسی دوور بخاتەوە و خۆشحاڵە بەوەی کە ئیتر میدیا و دەزگا یاساییەکان لێیگەڕین و بەدواداچون بۆ شکان و  ئابڕوچونەکەیان  نەکەن. لە وڵاتانی نادیموکراسی و تازە دیموکراسیەکاندا کاتێك تەواوی لەشکرە حیزبی وحکومی و میدیاییەکان نەتوانن شکانەکان و ئابڕوچونەکانی سەرانی سیاسی  بکەنە سەرکەوتن و بە ڕای گشتی بفرۆشنەوە و فشاری جەماوەری و ئۆپۆزسیۆن زۆر بۆ ڕابەران بهێنێت، ئەوسا ئەو کەسایەتیانە لە بری دەسلەکار کێشانەوە و خۆ شاردنەوە لە ناوەندە سیاسیەکان دوا چەک بەکار دەهێنن کە میلیشیا چەکدارەکانیان و پاسەوانە تایبەتیەکانیانە ئەگەرچی هەندێك جار ڕودەدات ئەو هەزاران پاسەوانانە بە شێوەی فەرمی لە چوارچێوەی سوپادان و لە لایەن سوپاوە موچە و پێداویستیەکانیان دابین دەکرێت، بەڵام بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ لە ژێر فەرماندەیی سەرکردەدان نەك دەسەڵاتدارنی نیزامی سوپا. کار و فەرمانی ئەو لەشکرە چەکدارە تەنها و تەنها پاراستنی سەرکردە و کەسە نزیکەکانی و دورخستنەوەی مەترسیەکانە ڵێی ەك بەرگری لە وڵات و پاراستنی لە دوژمنانی دەرەکی.

دەزگا زانیاری و هەواڵگیریەکانیش کەم تا زۆر هەمان ڕۆڵی حیزب و دەستە و ڕابەر پارێزیان هەیە و کار و بەرنامەکانیان لە هەمان بازنەدا دەخولێتەوە، هەربۆیە سەرانی دەزگا هەواڵگیریەکان لە وڵاتانی نادیموکراسی دا زۆربەی جار  لە نێوان کەسە زۆر نزیکەکانی ڕابەردا هەڵدەبژێردرێن یان ڕاسترە بڵێین بەبەرنامە کەسانی نزیك لە ڕابەر بۆ ئەو جێگایە مەشق پێ دەکرێن و بەشێكی سەرەکی لە ئەرك و کارەکانیان ڕوبەڕو وەستانەوە و بێدەنگ کردنی ئەو کەس و کەناڵانەیە کە شکانەکانی ڕابەر وەکو خۆی پێشان دەدەن و داواکارن کە ڕابەر بەرپرسیارێتی شکان و لەدەست دانەکان بخاتە ئەستۆی خۆی و ئەنجامەکانی پەسەند بکات. 

هه‌ربۆیه‌ ڕابەرە نادیموکراتەکان له‌ هیچ نزمی و دۆڕان و پێشێل کردنێکی به‌رژه‌وه‌ندی وڵاتەکەیان و نه‌ته‌وه‌که‌یان و سه‌روه‌ریه‌کان ناسڵه‌منه‌وه‌ و به‌ وویست و بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خودی خۆیان یان ده‌سته‌ و لایه‌نێك یان ناوەندێکی تایبەتی مامه‌ڵه‌ ده‌که‌ن .

له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌وان تەوای هۆکارەکانی خۆ هێشتنەوەیان مسۆگەر کردووە و بێباکن له‌وه‌ی که‌ به‌هۆی مامه‌ڵه‌ و هه‌ڵوێسته‌کانیان خۆیان و نه‌ته‌وه‌که‌یان دۆڕاوبن یان براوه‌. ئه‌وان مانه‌وه‌ی خۆیان و پارت وبنەماڵەو بەرژەوەندیەکانیان له‌ ڕێگا نامه‌شروعه‌کانه‌وه‌ زامن کردووه‌ و ده‌یکه‌ن.

باشترین نمونه‌ی ڕاستی ئه‌م تێۆریه‌ش ئەوەیە کە سەرباری قەیرانە ئابوری و سیاسی و سەربازیەکان و سەرباری دۆڕانەکان لە  بوارە جیاوازەکاندا کە کاریگەری نەرێتی لەسەر باری ئاسایشی و ئابوری و خۆشگوزەرانی هاوڵاتیان دروست دەکەن و شوێنەواری خراپ بە جێدەهێڵن بەڵام سەرانی نا دیموکرات هەرگیز ناچنە ژێر باری لێپرسراوەیی دۆڕان و لەدەست دانەکان. هەر دام و دەزگایەکی وابەستە و خاوەن ئیمتیازیشیان لە  جێی خۆیەوە و شکانەکان بە سەرکەوتن و نەبەردی لە قەڵەم دەدەن.