تارمایى سیاسى لە رۆژهەڵاتى ناوین.

Sunday, 04/07/2010, 12:00

ڕۆژى ئەمڕۆمان ئەوەندە تاریك بووە كە نازانین داهاتوومان هەیە یاخوت نا. چونكە سیاسەتى ئەمرۆى ناوچەكە، ئەوەندە بۆنێكى ناخۆشى گرتووە كە مرۆڤەكان ئیتر ناتوانن بەم بۆنە ناخۆشە بیر بكەنەوە. ئەمڕۆ بڕیارى سیاسى و ژیانى مرۆڤەكان بەتەواوى كەوتۆتە ژێر رەحمى دەسەڵات.بۆیە دەبێت ئەوەش بزانین كە هەر دەولەتێك لەچوار چێوەیى چینێكى دەسەڵات دارى ئەرستۆكراتدا بڕیارى داهاتووى مرۆڤەكانى ناو ئەم دەوڵەتە دەست نیشان دەكات. كە گەیشتۆتە رەنگێكى قایمى خۆپەرستى پاكى بەهیچ گۆمەڵگایەكى مرۆڤایەتى نیە و هەنگاو ئاراستەكانى بەرژەوەندى پەرستى و پاراستنى سنورى دەسەڵاتە. لەبەرامبەر كۆمەڵگایى مرۆڤایەتى كە پەیوەستیان كردووە بەم چەمكەنە بێمانایانەى كە ئەمڕۆ بوونەتە خەلەتێنراوێكى مێژووى لەبەرامبەر ئەم چەمكە بێ ناوە ڕۆكە، كە بەدرێژایى مێژووى ئەم سیستەمە نەیتوانیوە خۆیى بسەلمێنێ وەك ئازادى و دیموكراسى ، وە درێژە پێدەرى دەسەڵات لە چوار چێوەى سۆزى ناسیۆنالیزمى جۆرەهایان كە بەشێوازى جودا جودا دێتە ناساندن لەبەرامبەر مرۆڤ دا كە هیچ كامەیان نەیان توانیوە ناوەرۆكێكى واتا دار بۆ مرۆڤەكان دەستەبەر بكەن . بۆیە تێپەر بوونى كات و قۆناغەكان سیستەمى دەسەڵات دارى ئەرستۆكراتى، لەبەرامبەر ئەمەدا بەردەوام لە قۆناغى خۆنوێكردنەوە خۆگوونجاندن دایە بۆیە هەردەم قۆناغەكانى سیستەمى ژیان لە نێوان مرۆڤەكاندا بێنرخ و بێ بەهایە، كە تراژدیایى خۆكوشتن بۆتە دیاردەیەكى روون لە جیهانى مرۆڤەكان لەنێو كۆمەڵگایى مرۆڤایەتى دا. بۆیە ئەگەر لەم ناونیشانەدا دەست پێبكەین دەبینین تاوەكو ڕۆژگارى ئەمرۆمان مرۆڤەكان سنور دارى زەهینیەتوو سنورە تەسكەكانى ئەم چینە ئەرستۆكارتەن .كە ئەم سیستەمى سیاسى بەڕێوە دەبەن.كە هیچ ئەتنیكیك لەوەیتر، جیاواز نیە و لەم سنور داریەى سیستەمى جیهانى پێ بەرێوە دەبەن. دیموكراسى و ئازادى و دروست كردنى سۆزى ناسیۆنالیزمى بۆتە فۆرمى سیاسیە كە لەنێوان مرۆڤەكان بەكارى دەهێنن،لەم سیستەمەشدا كە سیستەمى دەسەڵات داریە، سیاسەت بە دوو شێواز وەسف دەكرێت كە هەندێكیان پێى دەڵێن فرت و فێڵ و هەندێكیش پێى دەڵێن درۆیى سپى.بۆیە دەبێت لێرەدا وابەستەى ئازادى و دیموكراسى مرۆڤەكان بۆتە ئەفسانەكانى سەر پەرەكان . زۆرجار ئاوا بەبیرمان دادێت كە بڵێن دونیایى ئەمڕۆمان لە ناو چەند نهێنیەكى شاراوا تێپەر دەبێت و هەموومان لەم ژیانەدا یۆتۆپیانە ژیان بەرێوە دەبەین. لەتەواوى جیهان كەئەمڕۆ جیاوازیەكانى بەپێى ئاتمۆسفێر ناوچەكە هەنگاو دەنێت. مرۆڤەكان بۆ ئاقارێكى مەترسیى دار ئاراستە دەكرێت كە دەكرێتە دوو بەش بەشێكى ڕۆژهەڵاتى و بەشێكى ڕۆژئاوایى . كە هیچ كامەیان لە نێوان مرۆڤەكاندا جیاوازیان نیە. چوونكە هەر ناوچەیەك بەگرخستنى توندوو تیژى بێت، ناتوانێ ئارام كەرەوەى خۆیى بێت. كەبێ ویستى كۆمەڵگایى مرۆڤایەتى ئەم جۆرە فۆرمەیى كە ناوى جۆرەهایى هەیە پێش دەخەن و بەم لایانە هەنگاوى پێ دەنێن.
ئەمرۆش نمونەیەكى زەقە كە دەرهاوێشتەى ئەم سیستەمەیە كە ئەم كەشوو هەوایە نا ئارامەیى دروست كردووە، شیمانەیى جەنگێكى گەورەیى مرۆڤەكانى لێدەكرێت. ئەم كێشەیە زیاتر لە ناو ڕۆژهەڵاتدا بەتایبەتى ڕۆژهەڵاتى ناوین رەنگى داوەتەوە، كە دەرهاوێشتەى ڕقەكانى ڕۆژئاوایە، لەبەرامبەر ئەم ڕكابەریە سەر سەختەى سیاسى و ئایۆلۆژیایەیى كە ڕۆژگارى سەختى لەڕۆژهەڵاتى ناوین دەست پێكردووە، بە هەردوو جۆرى شەڕە سارد و گەرمەى كە جیاوازیە كانى لە هەنگاوەكان كاتدا دەبینى، بەرەو دیمانەیى مەرگى سێهەمى شەڕى جیهانى هەنگاو دەنێن،خاكى ڕۆژهەڵات ناوین و ئاسیاش بەگشتى سامناكیەكى هاوكێشەى سیاسى ،گۆڕینى شەڕى سارد بۆ شەرى گەرم ئاماژەیى پێدەدرێت.
بۆیە هەر ڕۆژەڤێكى سیاسى پەیوەستە بەتەواوى مرۆڤەكان لەڕۆژهەڵات ناوین، چونكە هیچ كامەمان لەم هاوكێشە سیاسیە دا بەدەر نینەو سیستەمى سیاسیى ناوچەكە تەنها دەستێك دیار دەخات. لەم شوێنەدا دەیجووڵێنت كە هیچ نەنەتەوەیەكى سەردەست لە نەتەوە كانى تر لەم پیڤاژوە دا بەدەرنین. وەك كورد و فارس و تورك و عەرەب كە بونەتە كاڵایى ساحەیى كێشمە كێشمەى ساخ كردنەوەیى سیاسەتى ڕۆژئاواكان .
ئەوەیى كە تاوانەكان و كێشەیى ڕۆژهەڵاتى ناوین دیار دەخات، ئەم دیرۆكە پر پیڵان و پلانەیە كە بەناوچەكەدا تێپەر بووە و بەش بەش كراوە.
بۆیە لە ڕۆژهەڵاتى ناویندا زۆر جار باس لە ون بوونى كورد دەكرێت لە جوگرافیاو مێژوودا، لێرەدا بە شێوەیى تریش دەتوانین بڵێن جوگرافیاو مێژووش لە كوردا ونە لە ڕۆژهەڵاتى ناوین . ئەم كەلەبچە بوونەى كورد بە دەستى نەتەوەكانى ڕۆژهەڵات ناوین، دیار دەخات كە ئازاد بوونى كورد كوتایى پێهێنانى ئەم كێشەیەیە كە ئەمرۆ بەرۆكى مرۆڤەكانى گرتووە، لەم ناوچەیەدا. بۆیە نابێت سەیرمان پێبیت كە ئەمرۆ هەموو ئەم عادات و تەقالیدەیى كە لەم ناوچەیەدایە، مرۆڤەكانى بەرەو كۆیلەبوون بردووە وئەم زەهینیتەى قولتر كردووە ،لەنێوان مرۆڤەكاندا هەموویان وابەستەى ئەم سیاسەتەن كە پەیرەو دەكرێت.
بۆیە دەرباز بوونى فۆرمى پلانى سیاسەتى ڕۆژئاوا لەكوردستان بۆهەرێمەكانى رۆژِهەڵاتى ناوین و تەواوى ئاسیا هێشتنەوەى زەهینیەتى كۆیڵە بوونى ڕۆژهەڵاتیە لەژێر سیاسەتى ڕۆژئاوایەكاندا .
چونكە لەم ناچەیەدا وەكو چۆن لەماوەیى كەمتر لە سەدەیەك و نیودا كۆتایى بەم هەموو ئیمپراتۆرە گەورانە هات. لەم ناوچەیە و هەنگاوى بەدەولەت بوون لە سەر جودا بوونەوەیى مرۆڤەكان و بەهێز كردنى هەستى ناسیۆنالزمى درا و پارچەیى لەناو گۆمەڵگایى مرۆڤایەتى پێشخرا، لە چوارچێوەى دەوڵەت دابوو، ئەوهاش پێڤاژووى كێشەكان دەستى پێكرد. بۆیە كۆتایى هاتنى بلۆكى سۆسیالیزمى و پەرەدان بەسیستەمى كەپیتالیزم لە قۆناغى هەرەكامڵ بوونى كێشەى شكەستى خۆیى دایە و ناتوانێ درێژە پێدەرى ژیانى مرۆڤەكان بێت، ئەگەر چارەسەرى كێشەكان و دووبارەیى دەست پێنەكاتەوە بەرنامەیى رێكخستن مرۆڤەكان دەست پێنەكات، بەردەوامى لەم پێڤاژووە دا لەكۆتایى ژیانى مرۆڤەكان نزیك دەبینەوە .چونكە ئەم دەمامكەیى كە لە سەر سیستەم دەبینین وەك ئیسلامى سیاسى و كە رەنگێكى نووى دەمامكێكى نوێ ى كاپیتالیزمە لەناوچەكەدا، درێژكراوەیى ئەم سیستەمەیە. بۆیە درێژ كراوەیى سیستەمى پیتالیزم كە ئەمریكا و بەریتانیا و ئیسرائیڵ نوێنەرایەتى دەكەن ،كەوتۆتە ناو قەیرانێكى گەورە لەگەڵ شەرە كانى ئەفغانستان و عێراق دەستى پێكرد، گاریگەرى خڕاپى بەسەر ئابوورى جێهان داكردوو لە ڕووى سیاسى و عەسكەریش تووشى شەكەستێكى گەورە هات ،لەجیهاندا كە خۆ نوێكردنەوە و دەمامكى سیستەمى كاپیتالیزم. كەئەمرۆ ئیسلامى سیاسى میان ڕەوە، لەناوچەكەدا كە ئیسلامى ئەمریكى پێدەڵێن.ئەمەش كەوتۆتە ناو كێشمەكێشمەیەكى سیاسى لە ناوچەكەدا.لەو پەنایەدا ئیسلامى ئێران هەنگاوى دژبەر بەرامبەر ئەم جۆرە سیاسەتە دهاوێژێت، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا هەردوو دژیایەتى لە ئامانج و چارەسەریەكاندانین ، چونكە ناوچەكە پێویستى بە بەرنامەیەكى نوێ هەیە بۆ چارەسەر كردنى كێشەكان لە نێوان مرۆڤەكاندا ، واتا سیستەمى ئەرستۆكراتى دەسەڵاتى ئەرستۆكراتى نابێتە وەڵام بەهەر ڕەنگێكى سیاسیش بێت، چونكە ژیانى ئەمرۆى مرۆڤەكان تارمایەكى رەشى دەسەڵاتە لەناوچەكەدا، بۆیە كێشەكانى ئیسلامى ئیرانى لەبەرامبەر ئیسلامى ئەمریكى دەستى پیكردووە . درێژ كردنەوەیى كۆتایى هاتنى سیستەمى كاپیتالیزمە لە ئەیالەتەكانى ڕۆژهەڵاتى ناویندا، ئەمەش نەلەبەرژەوەندى مرۆڤەكاندایە و بەلكو بەرە هەڵ چوون و رقە و دەرهاوێشتەكانى ڕۆژئاوا بەسەر ئەم ئەم مرۆڤانەى ئەیالەت رۆژهەڵاتى ناوین دە ببینرێت. كە شیمانەیى لەناوچوونى بێشمارى مرۆڤەكان دەكرێت .
پلانى سیاسى ئەمریكا و ڕۆژئاوا و پارچەكردنى ناوچەكەیە لەڕۆژهەڵاتى ناویندا و بێهێز كردنە، ئەمەش وادەكات كە ڕقى ناسیۆنالیزمى لەسەر ستاتۆكاندا بەرز بێت و قۆناغى دژایەتى دەست بگرێت بەناوچەكەدا، لەم ناوەندەش هێزى گەورەیى وەك سیاسەتى ڕۆژئاوا و ئەمریكا لەناچەكەدا باڵا دەست بن . هەنگاویى یەكەم لە باڵا دەست بوونى سیاسەتى ئەوان لەپارچەكردنى كوردان بوو، ئێستاش بە دەولەتى بچوك كوردان فەلەستینیان دەیانەوێت بەردەوام بكەن. كە ئەمانە لەهەر ڕوانگەیەك ژێر دەستیە بە دوو شێواز یەكەم لەبەرامبەر هێزى داگیر كەردا كە دژایەتیەكى سەخت دەكرێت ،دووەم نابێت لە سنورى ئەمریكا دەرباز ببێت. بۆیە دەبێت راستێنە سیاسى و ئایدۆلۆژیایى ڕۆژهەڵاتى بناسینوو هەنگاوى بۆ بنێن ، چونكە دەولەتى ئێرانیش ناتوانى بەم جۆرە بەرنامەیە وەڵام دەر بێت و سەر وەریەكان بپارێزێ، ئەقلى سیاسى ئەوانیش سیستەمى دەسەڵاتدارى ئەرستۆكراتیە، لەگەڵ ئەوەشدا دژایەتى ئەم سیاسەتە دەكات ، كە جگەلە خزمەت كردن سیاسەتى ئەوان كەلەسەر هەمان زەهینیەت دارێژكراوە، وەڵام دەر نیە.
بۆیە دووبارە دەبێت ئەقلیكى زەردەشتى یان محمەدى لەناوچەكەدا دروست ببێت، بەڵام ئەمجارەش بەخەیب و ئیڵاهیاتمان نەبەستێتەوە و ئاشكرا كەرى نهێنیەكان و چارەسەرى كێشەكانى ژیانى مرۆڤەكان بێت. چونكە لەگەڵ نزیك بوونەوەمان لە كۆتایى شكەستى سیستەمى كاپیتالیزم ئایدۆلۆژیایى كۆكردنەوەیى كۆمەڵگایى مرۆڤایەتى دەبێت بێتە ئاراوە، چونكە دوونیا یەكى تاریك و بێ بوونى مرۆڤ دەست پێدەكات و ژیانى مرۆڤەكان تەوازنیانامێنى. لەم قۆناغەدا شێمانەیى شەریكى گەورەیى جیهانى دێتە ئاراوە بۆیە دبێت ئەوە لەبیر نەكەین كە ئەمرۆ تارمایى سیاسى لە ڕۆژهەڵاتى ناویندا دەستى پێكردووە.