سەركردەی بەدكام و گەلی ناكام

Tuesday, 26/01/2010, 12:00

تاقەتی باری ئەمانەت  شێری مەیدانی دەوێت
حەملی ئەم بارە لە قوەی قاتری   رێشا نیــــە    حەمدی

ماوەیەكە لای خۆمانو خەڵكانی دیكەش گەنگەشەیەكی زیندووی ئەوتۆ بەڕێوەدەچێت سەبارەت بە لێكدانەوەی هۆكارەكانی دواكەوتنو نەخۆشییە هەمەچەشنە سیاسییو كارگێڕییو ئابوورییوكۆمەڵایەتییو كەلتوورییەكان كە تەنگیان بە كۆمەڵانی خەڵك هەڵچنیوەو جەماوەریان لە نەهامەتییو چارەڕەشییەكی سەختدا راگرتووە. هەرچەندە ئەو گەنگەشەیە لەمێژە دەستیپێكردووە،بەڵام ئێستا زیاتر لە هەركاتێكی تر هەوڵ دەدرێت قامك بخرێتە سەر ئەو فاكتەرانەی ناوچەكەیان كردۆتە زۆنگاوێكی مەنگو هەموو بوارەكانی ژیانی كۆمەڵگایان بەرەو هەڵدێر بردووەو بەرەو چارەنووسێكی نادیاری دەهاژون. دیارە هەریەكەو بە پێی بۆچوونی خۆیو ئەوەی لە هەگبەیدایە، هەولأ دەدات لەو رووەوە سەرنجی خۆی بخاتە روو.بەڵام ئەوەی جێگەی رامانە ئەوەیە كە زۆر جار هەولأ دەدرێت تەواوی ئەو هۆكارانە لە پرسیارێكدا سنووردارو قوتبكرێتەوە ئەویش ئەوەیە، داخۆ كێ لەو شكستە بەردەوامو ناكامییە هەمیشەییەی كۆمەڵگا بەرپرسیارە، سەركردەودەسەڵات یاخود كۆمەڵانی خەڵك؟!
لەم رووەشەوە هەركاتێك هەوڵبدرێت ئاماژە بە رۆڵی بەدكامییو بەدكاریی سیمبولەكانی دەسەڵات بدرێت، قسە لە پووچەڵیی،گەندەڵیی، بەدكارگێڕیی، بەدبەڕێوەبەرایەتیی، ناتوانایی، ناشایستەیی حكومەتو حیزبە ئێكسپایەرەكان بكرێت، رۆلأو ئاكاری ئەو حكومەتو حیزبانە بخرێتە ژێر پرس، داخۆ دەسەڵاتو سەركردە خزمەتكاری گەلن یان گەل كراوەتە دیلی دەسەڵاتو كۆیلەی سەركردە؟ حیزب ئامرازە یان ئامانج؟ حیزب چ جۆرە مرۆڤێك بەرهەم دێنێت؟ ئازادییو دادی كۆمەڵایەتییو تۆلێرانس، بەرابەرییومرۆڤایەتیی لەكوێی ئەو سەركردەو حیزبو حكومەتانەدا شوێنیان گرتووە؟پرۆسەی نەتەوەییمان بە كوێ گەیشتووە؟ بودجەی گەل وڵات چۆنو كێ لرفی دەكاتو چی لێدەكرێت؟ تاڵانیی سامانی سەرزەویو بن زەوی كوردستانو كۆمەڵكوژیی ژنانو زیندوكوژكردنی لاوانو بێنازكردنی منداڵان بۆچیو تاكەی؟ نەبوونی دادگای سەربەخۆ، نەبوونی سوپای میللی نیشتیمانیی، نەبوونی دەستووری هەمیشەیی كوردستان، نەگەڕانەوەی ناوچە دابڕاوو داگیركراوەكان بۆچیو تاكەی؟!بەدەر لە هەموو ئەوانە ئایا حكومەتو دەسەڵات چەند ملیارەها دۆلاری تریان گەرەكە تاكو پێویستییە سەرەتاییەكانی هاوڵاتیان دابینبكەن؟! هەموو ئەم پرسانەو دەیەها پرسی دیكەش كاتێك ئاراستەی دەسەڵاتدارانو سەركردەكان دەكرێن، دەستبەجێ لەلایەن بەكرێگیراوە بێویژدانەكانو ئەڵقە لەگوێ پیاهەڵدەرە پاساوهێنەرەكانەوە هەوڵدەدرێت دەستی چەوری جەردەسالارییو گەندەڵیی بەسەری كۆمەڵانی خەڵكدا بسوونو وتەیەك بە رووی خەڵكدا دەدەن گوایە"دەسەڵاتدارانو سەركردە رۆڵەی ئەو گەلەنو لە مەریخەوە نەهاتوون! ئەوان لە خەڵكەكەوە پریشكی گەندەڵییان بەركەوتووە! مرۆڤ كاربكات هەڵەش دەكات! شكاندنی ئەم جۆرە كەللە شەكرانە بێئەوەی بۆمانی روونبكەنەوە كە ئەوانەی دەسەڵات پێكدەهێنن چ تەرزە رۆڵەیەكی گەلن؟ !!
شایەنی باسە، تەنانەت لە هەرە وڵاتە ئازادو پێشكەوتووە دیموكراتە راستەقینەكانی ئەوروپاشدا ناتوانرێت ئۆباڵی بەدكامییو بەدكارییەكانی سەركردەو دەسەڵات لە ئەستۆی ئەوان دابماڵرێتو بخرێتە ئەستۆی كۆمەڵانی خەڵك، هەربۆیە دەبینین لە وڵاتانەش لەسەر هەڵەكانی دەسەڵات، سەركردەو سەرۆك دەهێنرێتە بەردەم دادگاو لێپرسینەوەیان لەگەڵدا دەكرێت، نەك ئەو گەلەی متمانەی پێداوە. بۆنموونە گەر سەرنجێكی ساكاری رووداوەكانی ئەو وڵاتانە بكەین ئەو راستییەمان زۆر باش بۆ دەردەكەوێت: دادگاییكردنەكانی كلینتۆن، هیلمەت كول، بلێر..هتد هەموویان نموونەی زەقن. باشە ئەمە گەر بۆ ئەو وڵاتە پێشكەوتووە دیموكراتانە وابێت كە كۆمەڵانی خەڵك رۆڵێكی گەورەو بەشدارییەكی مەزن لە بەڕێوەبردنی سیاسەتو وەرگرتنی بڕیاردا دەكەن، ئەی ئەبێت بۆ ناوچە دواكەوتووەكانی لەمەڕ خۆمان چۆن بێت كە سەكردە كۆمەڵانی جەماوەر وەك مێگەلو رانەمەڕ دەداتەبەر؟!
تەنانەت لە ئەوروپای پێش سەردەمی قۆناغی هاوچەرخیش، بەهاو ئاكاری سەركردە مۆرێكی بنچینەیی لە سیستمی بەهای كۆمەڵگا دەدا. یەك لە پەندە ئینگلیزییەكان دەڵێت:"What Manchester say today, the rest of England says it tomorrow" واتە: ئەوەی ئەمڕۆ مانچستەر دەیڵێت، تەواوی ئینگلیز سبەینێ دەیڵێن. هەروەها كام لە ئێمە ئەو چیرۆكەمان لەبیر نیە كە سەبارەت بە پاشای فەرەنسا"لویسی چواردەیەم" وە دەگێڕێتەوە، كاتێك لویس لە شەوی ئاهەنگێكدا لە كۆشكەكەیەوە بەرەو لای میوانەكانی دەڕواتو بەهۆی بارینی بارانەوە دەرلنگی پانتۆڵەكەی هەڵدەكات، كە دەگاتە ئاهەنگەكە لەبیری دەچێت قەراغی پانتۆڵەكەی دابداتەوە، هەربۆیە بۆ سبەی شەو تەواوی ئاهەنگێڕان بە مۆدێلەكەی لویس پانتۆڵەكانیان كورت دەكەنەوەو لێرەوە مۆدێلی فەرەنسیی پانتۆڵ داكەوت كە تەنانەت دوای دوو سەدەش لەكاتی داگیركردنی فەرەنسا لەلایەن نازییەكانەوە، هێتلەر بەو هەموو زەبرو زەنگەوە نەیتوانی ئەو مۆدێلە بسڕێتەوە.
لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كە مێژوویەكی دێرینی لە سایەی دیسپۆتیزمی رۆژهەڵاتییدا بردۆتەسەر، ئەو سیستمەی كە تێیدا "خوداو سەركردەو مەملەكەت"سێكوچكەی دەسەڵاتێكی رەهای ملهوڕی خۆبەپیرۆززانی توندوتیژو تۆقێنەری هێناوەتەبەر، ناكرێت رۆڵی سەركردە هەروا بە ئاسانیی تەماشابكرێت، ناكرێت لە پرۆسەی مێژوویی ناكامی گەلانو كۆمەڵانی خەڵكدا مەزنترین ئۆبالأ نەخرێتە ئەستۆی سەركردەو دەسەڵاتداران، ئەوانەی گەر بەد بووبێتن ئەوا تەواوی كایەكانی كۆمەڵگایان بە بەدكاریی خۆیانەوە گیرۆدەكردووەو گەر دادپەروەریش بووبێتن ئەوا سەردەمێكی زێڕیینیان بۆ رەعییەتەكانیان هێناوەتەدی كە لەمێژووی ناوچەكەدا نموونەی زۆر نیە. هەربۆیە جێی سەرسوڕمان نیە كە پێغەمبەری ئیسلام(د.خ) شانازیی بەوەوە كردووە كە "لەسەردەمی نەوشیروانی دادپەروەردا لە دایك بووە"!
خودای مەزن لە قورئانی پیرۆزدا لە ئایەتی 33ی سورەتی نەمل دا،ئاماژەی بە ئاسەواری بەدكامیی سەردارو پاشاوسەركردە پوچەلأو ستەمكارەكان بەسەر كۆمەڵانی خەڵكەوە داوە و دەفەرموێت" گەر پاشاكان بچنە گوندێكەوە گەندەڵكاریی تێدا دەكەنو خەڵكە بەڕێزو نەجیبەكەی ریسواو زەلیل دەكەنو هەرواش دەكەن" . پێغەمبەری ئیسلام(د.خ) دەفەرموێت:"دوو توێژی ئۆمەتەكەم چاك بن ئەوا هەموو چاك دەبن، بەدیش بن ئەوا هەموو بەد دەبن. وتیان كێن ئەو دوو توێژە؟ فەرمووی دەسەڵاتدارانو زانایانی ئاینیی". عەلی كوڕی ئەبوتالیب (س.خ) لە نەهج البلاغەدا وەسێت بۆ حەسەنی كوڕی دەكاتو دەفەرموێت:" گەر سوڵتان گۆڕا دنیاكەش دەگۆڕێت". هەروەها وەلیدی كوڕی هیشامی كوڕی عەبدولمەلیك دەڵێت:" رەعییەت بە چاكەكاریی والی چاك دەبێتو بە گەندەڵكاریی والیش گەندەلأ دەبێت".
بەڕاستیی مێژووی كۆنو نوێ ئەم وتەیەی ئیمامی عەلیو هیشامی كوڕی عەبدولمەلیكی سەد دەر سەد سەلماندووە.لە مێژووی ئیسلامییدا كاتێك باس لە سەردەمی حەجاجی كوڕی یەسفی سەقەفی دەكرێت كە والییەكی ستەمكارو تۆقێنەری ئەمەویی بوو لە عێراق، باس لەوە دەكرێت كە رۆژانە خەڵكی یەكتریان دەبینی پێش هەموو شت هەواڵی ئەوەیان لەیەكتر دەپرسیی كە دوێنێ كێ كوژراوە؟ كێ گیراوە؟ كێ هەڵواسراوەو كێ تێهەڵدراوە؟. هیشامی كوڕی عەبدولمەلیك چونكە خۆی خەلیفەیەك بوو حەزی بە بێستاندارییو باغو باغات دەكرد، لە سەردەمی ئەودا قسەی سەرزاری خەڵكی ئەوەبوو كە چ باغێكی نوێ بنیاتنراوە؟ چ كارێزێكی نوێ هەڵكەندراوە؟و كام داری نوێ چێندراوە. هەروەها لەسەردەمی سلێمانی برای چونكە ناوبراو ئارەزوبازێكی عەجایب بوو، خەریكی بەزمی مەینۆشیو عاشقی كەنیزەكی باڵابەرزو گۆنائالأ بوو، بازاڕی كەنیزەك لە سەراسەری جیهانی ئیسلامییدا گەرم ببوو،خەڵكەكەش سەرقاڵی عەیشونۆشو كەنیزەكبازیی بوون. ئەو دەورانە لەسەردەمی خەلیفەی دادپەروەرو خواناس عومەری كوری عەبدولعەزیزدا بەشێوەیەك وەرچەرخا كە دەتگوت ئەو خەڵكە هیچ كات ئەوانەی پێشوو نەبوون، چونكە لە هەرلا باس باسی لەبەركردنی قورئانو بەرۆژووبوونو شەونوێژو عیبادەت بوو.لێرەشەوە تێدەگەین كە عەرەب بەخۆڕایی لەوبارەیەوە پەندی نەهۆنیوەتەوە كە دەلێن" خەڵك لەسەر ئاینی پاشاكانێتی"یا " باوك لە مالأ كەوتە تەپلألێدان لۆمەی منداڵەكانی مەكە لە بادان".
گەر تەماشای مێژووی ئێرانیش بكەین باشترین نموونە لەم رووە هەردوو سەردەمی نادرشای ئەفشار(1736-1747)و كەریم خانی زەندە(17550-1779). لەبەرئەوەی یەكەمیان دزێكی پەتییو ناكەسبەچەیەكی خوێنرێژبوو، سەردەمەكەی تێكڕا شەڕو شۆڕو تاڵانییو نائارامییو برسێتییو نەهامەتیی بوو،بەجۆرێك كۆمەڵانی خەڵك بە لێشاو ئێرانیان چۆڵدەكرد. كەچی پاش چەند ساڵێكی كەم و لەسایەی كەریم خاندا كە مرۆڤێكی خانەدانو دادپەروەرو چاوتێر بوو، ئێران بووە نموونەی ئارامییو بوژانەوەو نەك خەڵكە راكردووەكەی پێشوو گەڕانەوە، بەڵكو بێگانەكانیش روویان لە ئێران دەكرد كە هێندێك لەوانە ئەوروپیی بوونو لە یاداشتەكانیاندا باسیان لە تایبەتمەندیی چاكەكارییو دادپەروەریی ناوبراو كردووە.
سەبارەت بە كۆمەڵگای كوردستانیش، مێژووی كۆنو نوێ دەیسەلمێنێت كە كەسایەتیی مرۆڤی كورد لەرووی پابەندی كۆمەڵایەتییو ئاینییەوە خۆپارێزو دوور لە گەندەڵییو داوەشینی مۆراڵیی بووە، تەنانەت كورد لەلای رۆژهەڵاتناسەكان بە گشتیی وەك كەسایەتییەكی دڵپاك، راستگۆ، ئەمەكدار، میواندۆست،دڵچاك، دەستپاك، غیرەتمەند، ئازادییخواو ژنپەروەر باسی لێوەكراوە. نەك هەر ئەوە بەڵكو سەركردەكانیشی وەك خەڵكانێكی ئەرێنیی ناسێنراون. بۆ نموونە گەر ئاكاری سەركردە كلاسیكییەكانی كورد لە نووسینی ئەو رۆژهەڵاتناسانەوە بخوێنینەوە باشتر ئەم راستییەمان لا دەچەسپێت. ویگرام كاتێك باس لە شێخ عەبدولسەلام بارزانی دەكات بە كەسێكی بەڕێزو نەجیبو رەعییەتپەروەرو كەمخۆر، نەك دڵڕقو زۆرخۆر، ناوی دەبات. فرێزەرو دكتۆر روسو كاپتن لاین چیرۆكی سەیرمان سەبارەت بە دادپەروەریی توندی میرەكۆرەی رەواندز بە پێی پێودانگی سەردەمەكەی خۆی بۆ دەگێڕنەوە.ئەو میرەی كە لێی دەگێڕنەوە گوایە لەبەر دزینی هەنارێك لە باخی كابرایەك پەنجەی براكەی خۆی قرتاندووە، یاخود لەبەر ئەوەی بازرگانێكی چاوبرسیی لادێییە هەژارەكانی رووتاندۆتەوەو لەكاتی كێشانی بەرهەمەكانیاندا پێی خۆی لەسەر كێشانەكە داناوەو دزیی لێكردوون، پێی ئەو بازرگانە دزەی قرتاندووە. تەنانەت باس لەوە دەكرێت كە میرە كۆرە گورگێگی كوشتووە چونكە ئەو گورگە خوێنی مرۆڤێكی لە ئەستۆدا بووە!!
میستەر رایت كە مسیۆنێرێكی ئەمەریكییەو لەگەلأ هاوڕێیەكی سەردانی جەزیرەی بۆتانی پایتەختی دەسەڵاتی میر بەدرخان بەگیان كردووە، سەبارەت بە دادپەروەرییو چاكەكاریی بەدرخان سەریان سوڕِماوە، لەكاتێكدا كە لە تەواوی ناوچەكانی بندەستی خەلافەتی عوسمانییدا دزییو بەرتیلخۆرییو گەندەڵیی باوبووە، لە راپۆرتەكەیاندا هاتووە:"تاوانبار لە سایەی ئەودا رزگاری نەدەبوو، بەرتیلخۆریی، خزمخزمێنە..هتد، كە یەكجار لەم وڵاتەدا بەربڵاون و دادپەروەرییان گەندەڵكردووەو كاری یاساییان شێواندووە، لێرە نەزانراوە. بەیانییەكیان لەگەلأ میردا بووین، دزێكیان هێنایە بەردەمی، هەر ئەوەندەی بەڵگەی تاوانباریی لەسەر ساغبووەوە، دەستبەجێ دەستی راستیان قرتاند".
هەروەها كاتێك دكتۆر كوچران باس لە شێخ عوبەیدوڵڵای نەهری دەكات دەڵێت:"شێخ سەركردەیەكی دروستكارو دادوەرێكی دادپەروەرە، خۆی هەرگیز بەرتیل وەرناگرێتو لێناگەڕێت پیاوەكانیشی ئەو كارە بكەن، كوشتن سزای هەر كەسێكە ئەو یاسایە پێشێل بكات."هەروەها تەواوی سەرچاوە مێژووییەكان باس لە ژیانی فرە ساكارو رەوشتبەرزییو بەسۆزییو میللەتپەروەریی شێخ عوبەیدوڵڵا دەكەن.
لەسەردەمی كۆماری كوردستاندا "ئاغای محەمەد زەكەوی" حسابدارو تحویلداری دارایی بۆكان لەبەر دزینی 69 تمەن، بە تۆمەتی خیانەت و غەفڵەت لەلایەن سەرۆكی ئیدارەی دارایی كوردستانەوە لەسەركار دەركراو لە رۆژنامەی كوردستانیشدا ناوی بڵاوكرایەوەو ریسواكرا، لە رۆژنامەی كوردستانیشدا راگەیەندرابوو كە سزای وەرگرتنی بەرتیل لە تمەنێكەوە بەرەوسەر بریتیە لە دەسالأ زیندانی تا سزای كوشتن. ئەوەش چونكە قازیی محەمەد خۆی كەسێكی بەڕێزو چاوتێرو دەستپاك بوو، دەیگوت" دزی كردن لە پیسترین دەردی میلەتەو دەبێت لەو خووە پیسە خۆتان بپارێزن."هەربۆیە نەیدەتوانی چاو لە دزیی بپۆشێت. نەك هەر ئەوە، بەڵكو قازیی لەبەر خۆشەویستی نەتەوەكەیو لەترسی بەدناویی بەپیر سێدارەوە چووو گیانی هەزارەها كوردی رزگاركرد.
گومانی تێدا نیە كە بەڕێوەبردنی وڵات مەسەلەیەكە پێویستی بە هزری چاكترین عەقڵە مەزنەكان هەیە. چۆن دەتوانرێت كۆمەڵگایەك رزگاروبەهێز بكرێت گەر ژیرترینو داناترینو چاكترین پیاوەكانی رێبەرایەتیی نەكەن؟ ئەوقەزەمانەی مەعدەنیان تەنەكەیەو تەنیا بە ریشی باوباپیر دەنازن یاخود ریاكارێكی زمانلوسی زۆربڵێنو دەمێكە لە ئیمتیحانی داناییو دڵسۆزییدا شكستیانهێناوەو سەد پەندیان بەسەر خەڵكی هەژاردا هێناوە تەنیا دەتوانن وڵاتو كۆمەڵگا بەرەو دۆزەخ بەرن. مێژوو سەلماندوویەتی كە باشترین حكومەتوكۆمەڵگا لە سایەی چاكترین رێبەرایەتییدا دەبێت، بەپێچەوانەشەوە راستە.
ئایا دەتوانین لێرەدا بپرسین كە دادپەروەرییو دەستپاكییو دڵسۆزییو میللەتپەروەرییو مەردایەتییەی سەركردایەتیی كلاسیكیی كورد تاچەند لە لای سەركردە(هاوچەرخەكان)ییەوە رەنگی داوەتەوە؟ یاخود بەپێچەوانەوە ناپاكان، گەندەڵكاران، تاڵانچییانی سامانی نیشتمانیی، پێشێلكەرانی مافی مرۆڤ، بكوژانی ژنان لەكوێی ئەو سەركردە(هاوچەرخانەوە) شوێنیان گرتووە؟ یاخود ئایا ناوو ناوبانگی ئەو سەركردانە لەناوخۆو دەرەوەی كوردستاندا چۆنەو قسە لە دادپەروەرییو میللەتپەروەریی كامیان دەكرێت؟ دیارە لەم رووەوە رۆژنامە ئەهلییەكانی ناوخۆو راپۆرتەكانی رێكخراوە نێودەوڵەتییەكانی دەرەوە سووكە وەڵامێكی ئەو پرسیارانەمان دەدەنەوە!!
لەراستییدا گەندەڵیی لە بنەڕەتدا زادەی ستەمكاریی دەسەڵاتی سیاسییو پووچەڵی مۆراڵیی سیمبوڵەكانێتی، ئەو سیستمە ستەمكارەی وەك عەبدولڕەحمان ئەلكەواكبی دەڵێت دەردێكی گڵاوە لە هەموو پەتایەك كوشندەترە، لە ئاگر ترسناكترە، لە لافاو وێرانكەرترە، عەقلأ پەك دەخات، هۆشو بیر تێكدەدات، بینایی لێلأدەكا، لاوان هێڕٍو وێلأ دەكا، پیاو دەخەسێنێ، جەستە دەتەزێنێ، چاكان پەڕو بالأ دەكا، بەدكار كڵاولار دەكا، پیتو فەڕ باردەكا، پیشەوەر بێكار دەكا، رەنگی رووخسار زەرد دەكا، دڵان چەشنی بەرد دەكا، هەموو شت دەشێوێنێ، دنیا تاریك دەنوێنێ، ورە دادەبەزێنێ، متمانە ناهێڵێ، خەڵك چەواشە دەكا، مررۆڤ سست دەكا، كۆمەڵگا پەست دەكا، درۆو دووڕووییو فێلأو زەلیلیی برەو پێدەدا، راستگۆییو پیاوەتیی لەنێودەبات، گەندەڵیی بەنێو هەر كوچەو كۆڵانو ماڵكێدا دەكا، لەپێشدا ماڵەكانی چینەكانی سەرەوەو دواتر چینەكانی خوارەوەش چاو لەوان دەكەن. نە ناڕەزایەتیی، نە رەخنەی جیددیی، نە ئاشكرا كردنی راستییەكان، بەڵكو بێدەنگییو داپۆشینی كەموكورتییەكان. ئەم جۆرە سیستمە سێبەری نەزانو ناپاكانو كوڕی رۆژو پاشەڵپیسو چەپڵەكێشانە، دوژمنی قەستەسەری زاناو خەڵكانی رێزدارو خاوەن ویژدانە. هەوڵدەدات خەڵك بە مۆراڵی خۆی پەروەردە بكاتو وایان لێبكات پەی بە هۆكاری داماوییو نەهامەتیی خۆیان نەبەن، پیاهەڵدەرە ماستاوچییەكانیان بۆ داماڵینی بەرپرسیارێتیی لە ئەستۆی ستەمكارانی سیستمەكە كاردەكەنو ئۆباڵەكەی یان دەیخەنە ئەستۆی قەزاوقەدەر، یاخود دەیكەنە ملی رەشەخەڵكی هەژارو چەواشەكراوی قوڕبەسەر.بەڵام ئایا تاكەی ئەم كارەیان بەم شێوەیە بۆ دەچێتەسەر؟
ئایا لەم سەردەمە هاوچەرخەدا ئەم تەرزە سیستمو شێوازی سەكردایەتییە بە چ ئاراستەیەكدا دەڕواتو چ چارەنووسێك چاوەڕێیەتی؟ چونكە بە زیاتر ئاشكرابوونی راستییەكان و شكاندنی تەڵیسمی پیرۆزراگرتنی فیلەپەڕۆو بەورە كاغەزییەكان، چیدی خەڵكی ئەو توتییە نابن عەقڵیان لە گوێچكەیاندا بێتو بە قسەی چەندەبازان بڕوابكەنو بە كەڕنای لۆتییەكانی ستەمكاران سەما بكەن.ئەو راستییەش باش دەزانن كە رێبەرایەتییەكانیان نە هۆشیاریی سۆكراتو نە دانایی ئەفلاتونو نە ژیریی ئەرستۆو نە دادپەروەریی نەوشیروانو نە لێبوردەیی ماندێلاو نە ناتوندوتیژیی ماهماتا گاندییو نە شۆڕشگێڕیی جیڤاراو نە ئازایەتیی سەلاحەدینو نە دڵاواییو دڵسۆزیی شێخ عوبەیدوڵڵاو نە مەردایەتیی قازی محەمەدیان نەگرتۆتەخۆ، بەڵكو لە هەر سیستمێكی ناشرین پەڕۆیەكیان دادڕیوەو تەنیا لە كورداندنی بەعسیزمدا لێهاتوون. دەمێكیشە باپیرانی كورد وتویانە:" ماسی لەسەرەوە بۆگەن دەكات"، " ئاو لەسەرچاوەوە لێڵە"، " گەورە ئاو دەڕێژێتو بچووك پێی لێدەخات"، " بێفەڕ كاروانێك كەر سەرقافڵەی بێت...