هەنگاوی پراكتیكی دەرگای چارەسەر دەكاتەوە

Friday, 25/02/2011, 12:00

بۆچونێكی لۆژیكیە گەر بڵێین هیچ كاتێك هێز و پشت بەستن بە توندوتیژی و سەركوتكردن چارەسەری هیچ كێشەیەكی نەكردوە و ئەگەر بە شێوەیەكی كاتی چالاكی و راپەرین و تەنانەت شۆرشیشی دامركاندبێتەوە بەڵام هەمیشە داوای حەق و مافی رەوای خەڵك لەدواجاردا سەركەوتوو بووە و، هێنانەدی ئامانجە گشتیەكان چارەسەری ریشەیی سەرجەم پرسە گرنگەكانی كردووە. هەمیشەش هێز، هەر جۆر و شێوە هێزێك بێت، هەڵگری فاكتەری لەناوچون و بنبركردنی خودی خۆیەتی هەرچەند مانەوەی بۆ ماوەیەك چەند درێژیش بێت لەپێناو بەرژەوەندی تەسكدا مسۆگەر بكرێت بەڵام تاسەر بەرگە ناگرێت.
روسو لە وتەیەكیدا دەڵێت: مەحاڵە هێزبەدەست بە بریاردەستی بمێنێتەوە بۆ هەتایە ئەگەر هیزەكەی نەگۆرێت بۆ حەق و ملكەچبون و گۆێرایەڵی بۆ ئەو هێزە خۆی لە ئەركێكی پێویستدا نەدۆزێتەوە. بەم جەوهەر و ناوەرۆك و پێناسەیە، ئەگەر هێز بە خۆی راستەوخۆ لە پێناو لەناوبردن و سەركوتكردن بەكاربێت بێگومان دەگۆرێت بۆ خاڵێك و فاكتەرێكی لاوازی دەستی خاوەنەكەی، بەتایبەتی ئەگەر لە شوێن و كاتی خۆی و بۆ مەبەستی چاكەخوازی (ئەگەرشایانی چاكەبەدەستهێنان بێت) وبەرگری لەخۆكردن بەكارهێنرا، وەك لە نێوخۆی هەروڵاتێكدا بەكاربێت لە پێناو بەرژەوەندیەك كە لەچوارچێوەیەكی دیاریكراوی تەسكدا خولبخواتەوە،حەتمەن دەبێتە هۆكاری لەناوچونی ئەو دەسەلاتە، نمونەش لەم بارەدا زۆرە كە ئەم بۆچونەمان بسەلمێنێتو،هەموو روداوەكانی مێژوو پێمان دەڵێن كە هەمیشە حەق سەركەوتو بووە بەسەر هێزی ناحەقدا هەرچەند ئەو سەركەوتنە دواشكەوتبێت .
رووداوەكانی مێژووی كۆن و نوێی جیهان پیشانمان دەدەن كە هێز بە هیچ شێوەیەك چارەسەر نەبووە و ئامرازی چارەسەریش نەبووە، بەڵام بەبەردەوامی داردەستی دەسەڵاتی لاواز بووە لە سەپاندنی داواكاریەكانی فەرمانرەواكان و، لە دواجاریشدا جگە لە پەشیمانی هیچ بەرهەمێكی ئەوتۆی بۆ بەكارهێنەرانی نەبووە.
هیچ كاتێكیش هەیبەت و پتەوی وتۆكمەیی و عەدالەتی هیچ وڵاتێكی نەپاراستوە،ئەگەر پێگە و ئەركە پێویستە سەرەكیەكانی پاراستن و بەردەوامی دەسەڵات لە ئارادانەبوبێت و، ئەویش لە پابەندبونی گەل بە ئەركە كانی سەرشانیان بە قەناعەت و رەزامەندی دوور لە ستەم و سەپاندن و هەستكردن بە ئازادی و هاوڵاتیبون و ئینتما بۆ نیشتمان لەئارادا نەبوبێت هیچ كاریگەریەكی نەبووە. ئەگەر فاكتری چاندنی ئەو هەستە لە عەقڵیەتی تاكی كۆمەڵگە بە خۆرسكی نەروابێت، بەتایبەتی لەم سەردەمەی روونگەرایی و دیموكراسی و ئازادی عەقڵەدا كە هێز نیەبەر بە بیرو فكری راست و دروستی خەڵك بگرێت.
ئێمە باش دە زانین كە مەرج نیە هەمو دەسەڵاتێك نمونەیی بێت لە هەموو بوارێكدا , زۆر جار دەسەڵات بە دەست ناوازەو خەڵكى زیرەكەوە نابێت كە شایەنى ئەو پلەو پایانە بێت لە هەموو شوێنێكی جیهاندا . لەم بارەوە ماكیڤەر دەڵێت :سەرەڕای ئەوەی وەكیەكی تواناى عە قل و هۆش و بونیادی مرۆڤ راستیە كى حاشا هەڵنەگرە , بەڵام زۆرینەى وڵاتانى جبهان دەبینین كەسانێك هەڵدەكەون و دەسەڵات دەگرنە دەست و میللەت دەخەنە ژێر ڕكێفى خۆیانەوە چ بە ڕزامەندی بێت یان بە تۆقاندن , نەك خەڵك ملكەچیان دەبن بەڵكو گوێرایەڵی دارو دەستەو پیاوانی بەرماڵیشیان دەبن , شەرت نیە ئەو كار بە دەستانە حەكیمیش بن یان لە توانادا بە قەد خەڵكانى ئاست ناوە راستی میللەتیش بن یان لە ئەوان چاكتر بن . ئەمەیە سیحرى حوكم , بەڵام هەمیشە ئەم جۆرە حوكمانە بە لەرزۆكی و بێپێگە دەمیننەوەو ئەگەرى هەڵتەكاندنیان بەردەوام لە ئارادادەبێت , نمونەش زۆرە , بە تایبەتی لە دەسەڵاتە دیكتاتۆرەكان یان دیموكراسیە ساختەیەكان و پاشایەتی و بنەماڵەكاندا خۆیان دە بینێتەوە .
هێزیش شەرت نیە تەنها بە چەك و تەقەمەنی پێناسە بكرێت، بەڵكو توانای بەرتەسك كردنوەى ئازادی و فشارى ئابوری و كۆ مەڵایەتی و پێشێلكردنى مافەكان، چەندین جۆرن لە بەكارهێنانى هێز كە دەسەڵات دەتوانێت بە كاریان بێنێت, بە تایبەتی لە جیهانى سێهەمدا .
زۆر جار دەبینین ئەوەى لە بواری ئابوریدا بە هەر شێوە یەك بێت سەركەوتو بێت چ بە فرتوفێڵ یان گەندەڵی یان مەحسوبیەت و مەنسوبیەت, هەر ئەویش تواناى دە سەڵات گرتنە دەستى هەیە , بێگومان حوكمى لەو جۆرەش هەموو لایەك عاقیبەتى دەزانن . ئەوەى لێرەدا مەبەستمە و , لە كوردستاندا پێویست دەكات بە تایبەتى باس بكرێت كە لە بارودۆخێكى ئاڵۆزى شڵەژاوى ئەمرۆماندا دەیبینین و دەبێت هەموو لایەك پەندی لێ وەر بگرن ئەوەیە , كە لمەم سەردەمەدا سروشت و عەقلی تاكى كۆمەڵ و پێشكەوتنەكان و گۆڕانكاریەكان ڕێگا بە بەكارهێنانى هێزو بە زۆر خەسەپاندن بە سەردەسەڵات و پێشێل كردنى مافە كانى میللەتدا نادەن و, واقعی ئەمرۆ ناهێڵێت تە نانەت وەك دە ساڵی پێشتر ڕە فتار بكەن و , هیچ فەرمانڕەوایەك ناتوانێت پاراستنى بەرژەوەندیەكان لە بەكارهێنانى هێزدا ببینێتەوە و ڕوو بەرووی بەربەستێكی زۆر بە هێزتر ئەبێتەوە , كە ئەویش فكرو بیرو عەقلی كراوەى خەڵكەو كاریگەرى خۆی هەیەو هیچ بەربەستێك بەرى پێناگرێت .
ئەو رەفتارەی پارتی دیموكراتی كوردستان لە سلێمانی بەرامبەر خۆپیشاندانەكەی خەڵك نواندی لە كردەوەكانی سەدەكانی پێشوو دەچوو، دەركەوت دەسەڵات هیچ پەندێكی لە مێژوو وەرنەگرتووە. بۆیە ئەم هەڵەیە بە قازانج دەگەرێتەوە بەمەرجێك هەنگاوی پراكتیكی خێرا لە چارەسەركردنی پرسەكاندا بنرێت و ، میللەت هەست بە چاكسازی راستەقینە بكات و قەناعەتی پێبكات و متمانە بگەرێتەوە لە نێوان خەڵك و دەسەڵاتدا و، دیموكراسیەكی راستەقینە بێتە ئاراوە و سەرەتای قۆناغێكی نوێی حوكمرانی لەكوردستان دەست پێبكات. ئەمەش تەنها بە خۆپێداچونەوە و هەڵسەنگاندنی هەمەچەشنی هەموو بوارەكان دەكرێت و، پرۆسەیەكی گشتگیری چاكسازی سیاسی و ئابووری و رۆشنبیری و میدیایی دەست پێبكات و بەردی بناغەی حوكمرانیەكی مەدەنی و مۆدێرن دابنرێت، كە بنبركردنی گەندەلیەكان مەهامی سەرەكی بێت و ئەمەش لە قازانجی هەموو لایەكدایە بە دەسەڵات و خەڵكیشەوە . سەرەتا دەبێت ئەولەویاتی گۆرانكاری دیاری بكرێت و ئەوەی پەیوەستە بە ژیان و گوزەرانی خەڵكەوە كاری لەسەر بكرێت و هەوڵی ئاراستەكردنی حوكم لە پێناو بەدیهێنانی عەدالەتی كۆمەڵایەتی بدرێت كە دەرمانی هەموو دەردەكانە نەك تەنها بۆ خەڵكی كوردستان بەڵكو بۆ هەموو جیهانیش . هەنگاوی بەپەلەش بۆ نەهێشتنی ئەو بۆشاییە فراوانەی نێوان هەژار و دەوڵەمەندی كوردستان و هەروەها نێوان خەڵك و دەسەڵاتداراندا بنرێت، ئەگینا مێژوو رەحم بەكەس ناگات و بواری دەستخستنە نێو ئەزمونەكەمان لە لایەن دەوروبەرەوە زۆرترو ئاسانتر دەبێت و كەسیش لەو كاتەدا قازانج ناكات و چەندین هەنگاو بەرەو دواوە دەرۆین.