کڵاش ناو و ناوەڕۆک پییشەیکی کوردی کۆنە

Monday, 20/01/2020, 10:05

چەند ساڵیک لە مەو پێش لە هەندیک لە وتارەکانمان دا چ بە کوردی چ بە عەرەبی بە شێوەیکی زانیارانە باسی شارستانیەتمان کرد، کە تیا گوتین جوگرافیا و ژینگە و کەش ڕۆڵێکی سەرکی هەیە بۆ پێکهێنانی مرۆڤی ژیر. بێگومان نیشتمانی کوردان کە کوردستانە ئەگەر مرۆڤی کورد لە سەردەمی دێرین دا سەرنەکەوتبوو بە سەر ئەو سێ شتە سروشتیە کە لەسەرەوە هێما بۆیان کردین ئەمڕۆ ئێمە کە نەوەی ئەوانین لەسەر ئەم ئەرزە بوونمان نەبوو. چونکە ئەوە جوگرافیای شاخاوی کوردستانە کە ناچاری تاکی کوردی کرد لە پێش گەیشت (سەفەر) بارگەوبنە، کەلوپەلی ڕۆیین ئامادە بیکا بە شێوەیکی تەواو، دەنا لە گەیشتەکەی نا گا بەو شوێنەی بۆی ئەچی و ژیانی دەکەوێتە مەترسی دا، چونکە بایستی بایەخ بە سەرماوسوڵە بدا، هەروەها بایەخ بە بوونی ئاژەڵە کێوییە درندەکان بدا چۆن خۆی لەو گیانەوەرە گوشت خۆرانە دەپارێزی، هەروەها گرنگی پێدان بە ڕووبارە گەورەکان بدا چۆن لێان دەپەرێتەوە، بازی ئەدا. دیسان شاخەکان کە لە ڕێگاکەیین پێویستە بزانی چەندانەن و بەرزایی و پاناییان چەندە و چەند کاتی دەوێ تا ڕێگەکە ببڕی. هەموو ئەمانە و شتەیلی تری سروشتی نیشتمانی کوردانە ناچاری دەمارخانەی مرۆڤی کورد دەکرد کە بجووڵێتەوە لە ناو مێشک و داهێنان بیکا تا سەرکەوێ بەسەر ئەم بابەتە دشوارە سروشتیانە دا. بێگومان مرۆڤی کورد لەو قوناغە سەختە دا داهێنانی کرد و پێداویستی هەمەجور بۆ خۆی دروست کرد و هەموو گییروگرفتەکانی سروشت شکاند و سەرکەوت بە سەر سەختیەکانی و درێژە بە ژیانی خۆی دا کە تا ئەمڕۆ ماوەو هاو بەشە لە گەڵ نەتەوە زیندووەکانی جیهان بۆ داکوتانی شارستانیەت و مافی مرۆڤ لەسەر گۆی زەوی.
خوێنەری هێژا، پاش دۆزینەوەی شتە پێویستەکانی درێژە پێدانی ژیان لە لایانی مرۆڤی کورد دیسان ئەم مرۆڤە جوامێرە سەیری کرد کە هەموو ئەو شتانە لەنیشتمانەکەیین پێویستە نێوی تایبەتی خۆیان هەبێ، ئەوە بوو لەو سەردەمە دا کە نەتەوەکانی دەورو بەری گەلی کورد چ هێشتا وەکو نەتەوە بوونیان نەبوو یا هێشتا لە ناو ئەشکەوتەکان یا لە بیابانەکان دەژین بە شێوەیکی سەرەتایی، بەڵام ئەو کورد ئازایە لەو سەردەمە تاریکە دا دەستی کرد بە دووکەوتن و چاودێری هەموو شتی لە ڕووی ئەرزی کوردستان و شێوەی دەست پێ کردنی قۆناغەکانی ژیانیان تا مردنیان، تا نەمانیان، ئەوەبوو باوباپیرانی نەوەی ئەمڕۆ ناو و ئاوەڵناو بۆ هەموو گیاندارەکان، گیاکان= ڕووەک، دارەکان= درەختەکان، شاخەکان هتد ناوی تایبەتیان لێنا.
خوێنەری بەڕێز، تا لە ئەمە زۆرتر درێژە پێ نەدەین با قایلبین بەم پێشەکیە کورتە تا بچینە ناو مەبەستەکەمان کە عەرەبی گوتن " بیت القصيد"ی بابەتەکەمانە. بێگومان هەر تاکێکی کورد باش دەزانی بۆ باوباپیرانی لە کۆنەوە ئەم پۆشاکە، ئەم جل و بەرگە داهێنان؟ ئەبێ لە بەر ئەوەیە تا بەرگری بیکا لەسەرماسوڵەی زستان و تێشکی هەتاوی هاوین و سەر کەوتن بەسر شاخەکان و بەرزایەکان دا، بێگومان ئەرزی کوردستان وەکو ئەرزی نیشتمانی عەرەب نییە، کە برێتییە لە دورگەییک ئەرزەکەی خۆڵە، لمە پێویست ناکا کڵاش لە پێ بکەن، ئەوانیش هێشتا هەندیکیان کڵاش لە پێ ناکان، ئە لەبەر ئەمە کوردان پیان ئەڵێن عەرەبی پێ پەتی، ئینجا ئەمە شورەیی نییە، سروشتی نیشتمانەکەیان وەهایە کە پێویستی بە کڵاش نییە. ئەندازیاری ئینگلیزی ای. ‌‌ام. هاملتون لە پەڕتووکەکەی بە ناوی: طريق في كردستان = ڕێگایەک لە کوردستان. لە لاپەرەی ١١٠ باسی ئەو عەرەبانە دەکا لە گەڵی ئیش کردن، ئەڵێ: وكلهم حفاة لا ينتعلون شيئا= هەر هەموویان پێ پەتیین هیچی لە پێ ناکەن. دیسان "هاملتون" لە هەمان لاپەرە درێژە بە قسەکەی ئەدا و ئەڵێ: لذلك تتقرن راحات أقدامهم وتتصلب فلا ينفذ منها شوك الصحراء. على أن حفاءهم هذا، يحد كثيراً من مقدرتهم على السير فوق صخور الجبال ذات الأطراف الحادة= لەبەر ئەوە ژێر پێیان ڕەقە دڕکی بیابان زامی ناکا. بەڵام لە بەر ئەم پێ پەتییە ناتوانن وەکو بیابان جەموجۆڵ بکەن لە سەر بەردە تیژەکانی شاخ. وەکو دەبینن لە کەناڵە تەلەفیزیونەکان دا تا ئێستایش شا و میرەکانیا و ڕەش و ڕووتەکان لە کەنداو هێشتا تەنها نەعاڵ- بە زاراوەی کەڵهوری پێ ئەڵێن: دەمپا- لە پێ دەکەن؟ بە پیچەوانەی ئەرزی عەرەب، ئەرزی نیشتمانی نەتەوی کورد بەردەڵانە هەرگز ناتوانی بە بێ کڵاش، بە پێ پەتی تیا برۆی، ئەتان بینی لە سەرەوە عەرەبەکان چەند پێیان ڕەق بوو بەڵام لە کاتی ئیش کردنیان لەگەڵ "هامیلتون" لەو ڕێگایە لە کوردستان کە ناوی هەڵگرتووە "ڕێگای هامیلتون" نەیان توانی بە پێ پەتی لەسەری بڕوان. لە بەر ئەمە کورد کڵاشی داهێنا تا بە ئاسانی لە سەر ئەرز و شاخی نیشتمانەکەی هات و چۆ بیکا.