لە داڕزانى دروشمى پاراستنى كەمینەكاندا

Thursday, 23/08/2012, 12:00

منیر الخطیب وەرگێڕانى: ڕێباز محمد جزا
لە چەكمەجەى پەراوێزەكانى شۆڕشەكانى بە هارى عەرەبى بە گشتى و دروشمى پاراستنى كەمینەكان بەتایبەتى .وە ئەو بە كارهێنانە چڕو نادیارانەى سوریا پێش لایەنە دژو سیاسی و ئایدۆلۆجیە كانى ڕاگەیاندن لە لایەك و كلینتۆن و سێرگى لافرۆف ، و بەرژەوەندیەكانیان لەلا یەكەى ترەوە . بە تێپەڕبوون بەو فەزایەدا "شیكەرەوە ستراتیجى یەكان "كە شاشەكانى هەواڵیان داگیر كردووە تاكو ئێستا لو بنانیەكان خۆیان، كردوەتە بەرەى "الرفیق" ى ستالینى ماتوزوف كە لە هیلارى یەوە بە جۆرەها شێوە میشال عون و پیاوانى ئاینى مەسیحى و موسوڵمانەكان ، كە ناڵە ئاسمانیەكانیان داگیركردووە بە بێ ململانێ تایفى وئاینی ومەزهەبى و ئیتنى یهكان كە داپۆشراو و ناڕەسەنن لە ناوەرۆكیاندا ، بەوسیفەتەى توێژاڵن، ئەوەش ڕوونە شەوى دوودلأَیانە لە بەرامبەر كەمینەكانى سوریا وگەیشتنیان بە وەى هەندێك لە مۆدێرنەكان و"عەلمانیەكان ناخەون " ,"مۆدێرنەكان و عەلمانیەكان "النغلە زۆڵن".
تاكو ئێستا لە ئاماژە بۆئەوەى كە بۆ پاراستنى كە مینەكان بەكارى دەهێنن "الماكرون فێلبازن" ، كە فریویان دەدەن و بەندایەتیان پێدەكەن ، نەتەوەكان و موعەمما سادە گۆیە ئایدیۆلۆژیەكان و دروشمە نەتەوەیی و گێلەكان و سادەگۆیى و نابینایى و بەندایەتیەكانیان، فیڵبازیەكانیانوالەو خەڵكانە دەكەن كە باوەڕیان بەوە بێت ئامانجەكانیان بەدى دەهێنن، بەدیهێنانى " مطیە النجسە لولدان و پیسیە" بە دروشمى "پیرۆز" . بەكارهێنانى دروشمى پاراستنى كە مینەكان چەندجارێك وبە بۆنەى جیاوازهاتووە ، لەگەڵ ئەوەشدا داگیركەرى رۆژئاوایى بڕیارى پارچەكردنى داوەالرجل المریچ وە میراتى گەڕانەوەى" تعفن - بۆگەن "ى دەسەڵاتدارێتى سیستمى ئیمپڕاتۆریانەى بە هێزى عوسمانیەكانە كە دەوڵەتى ئیستعمارى هەڵیدەبژێرێت وەكو دەروازەیەك بۆ"پاراستنى تاڵى و شیرینى "كە هەڵهاتووە لە ناوەرۆكى كەمینەكان "وە لەبنچینەدا خۆئامادەكردنە بۆ ئەو دەسەڵاتە. بەڵام ئەوەى كە دەیدات بە واقعى تێكشكاوى كۆ، پراگماتى، بەرژەوەندى ، نائەخلاقى، نا سیاسى ، تێكشكێنەرى فیكرەى كۆبونەوەى "الارعن سوتێنەر" ى نیشتمانیە، ڕووداوێكە لە پێش شەپۆلە نەتەوەییەكانە ئەوەى هەیە شارستانى و فیكرەى دەوڵەتە لە سوریا و عێراق.كە" چەپى سەركوتكەرە حوكمى وڵاتمان دەكات ، نا پەرت بوونى كۆمەڵگە و حوكمى شۆڕشە " كە بەدەوورى دوو دیاردەدا دەسوڕێتەوە: یەكەمیان: تەواوكۆیى خودى یەكگرتوویى نیشتمانییە، دووەمیان: ئایدۆلۆژیاى (شمولى گشتگیرى)یە كە ناوەرۆكى ماندوو (التحشیدى-تێكچڕژان) و سەرو نیشتمانى دروشمیانە، كەكارەكانیان لێدانە لە نەهیلیزمى نەتەوەیى ونیشتمانى ."كەمامەڵە یان لەگەڵ گەل دا سەركوتكەرانە نیە " بەوسیفەتەى گە لن ،وەكو كۆى هاوڵاتیان كە سە ربەخۆن و خاوەن مافن)، بەڵكو مامەلەَ لەگەڵ گەل بەوسیفەتەى پێویستە ببنە نوێنەرى دەوڵەتى حەق و قانوون .نەك مە زهەبیە ت و سەركوتكردنیان وە هۆكارەكانیان ئیتنى و تائفیە ،ئەوەیە بە پەلەن و شقفاً-"ماندووكەر" و ،هەروە كو لە عێراق دەیبینین . بەتەنهابە پارچەكردن و نەمانى سوریە دە بێت لەبەرهەرهۆیەك بێت كە هیوام وایە ڕوونەدات .پێویستە چى بكەین بۆئەوەى ئەمە ڕوونەدات ، مەترسیدارترین شتێك كە بەرەو ڕووى سورییە كان دەبێتەوە لە قۆناغى داهاتوودا ، گرفتى یەكگرتنى نیشتمانییە ،و"البدوە - پەیدابون"ى یەكەمین چارەسەرى لە رێگایەكى درێژدایە و ناتەواویەكەى لە " تفنید- لەناوبردن " و"دحچ- بە درۆخستنەوە"وداڕزانى دروشمى پاراستنى كەمینەكان دایە ،كە (شائكە - دڕكاوى) وئاڵۆزە،یەكەمیان : ڕەتكردنەوەى چەمكى دەوڵەت الامە: ناوەرۆكى كۆمەڵێك لە (المچمرات- لاوازیەكان ) ە،چەمكى كۆمەڵى مەدەنى و ڕەتكردنەوەى چەمكى گەل سیاسى یانە، ڕەتكردنەوەى بوارى "سیاسى"سۆسیۆلۆژیا ،كە ئینتماى هەیە بۆ دروشمى پاراستنى كەمینەكان بۆ دەوڵەت لەڕووى كۆمەڵایەتى ورۆشنبیریەوە كە دووانەیەكى كۆمەڵگەى ئەهلى سوڵتانیە، دووەم: لاوازییەكان كردنەوەى چنراوى كۆمەڵگەیە بە لۆژیكى (التكاون)و داگیركردن (الغلبە)، لەبرى( پەیمانى كۆمەڵایەتى) بە ناوەرۆك و ململانێى (یفضی كۆتایى پێهێنەر) بۆدۆخى (احتقان- خوێن ڕژان) و دڵەڕاوكێى هەمیشەیى نێوان هەمووان، جان جاك رۆسۆلە بنچینەیەكى بابەتیەوە بۆدۆخى بە جەنگ هاتنى پێكهاتە كۆمەڵایەتیەكان دادەنێت . مومكینە گرفتێكى بە هێزى نێوان ئەو پێكهاتە كۆمەڵایەتیانە بەردەوام بێت، بێگومان ئاڵوگۆڕیش بەڕێژەدە بێت. سێهەم: لە لاوازیەكانى تر لەدایكبوونى هەستى (ذمی رخیص بە دگۆیى هەرزان) كە هەمموكە مینەكان هەیانە ،كەپاڵیان پێوە دەنێت بۆ داواكردنى پاراستن لە دەروەى مەبدە (پەیمانى كۆمەڵایەتى) ، بەدوایدا ئەوەى تر .كە بە زۆرى پێك دێت لە دەرەوەیان سەركوتكەرەكان، لە هەر تەرەفێكى بەرگریكردن لە هەڵە ئاسایشى و كۆمەڵایەتیەكاندا، لە چوارەمین لاوازیەكانى دروست بوونى دۆخێكى وا لێى و ئاراستە كردنى ئەو تێپەڕاندنە لە سنورى سیاسى و ئەخلاقى داخلى، ئەو دۆخە باركراوە بە ململانێ هەرێمى و نێودەوڵتیەكان و بەدوایدا ئامانج لێى شێوەگرتن و پێكهێنانى نیشتمانى سوریا، لە خۆیدا گرمۆڵە بوو " هباء تەپ و تۆزگرتوو" و "مثورا- پەرش و بڵاو" بووە، كە دروشمى كەمینەكان، دژ دەوەستێتەوە لە هێلێ درێژى چەمكى نیشتمانی بوون و پاراستندا.بەڵام پێنجەم لاوازى بەهێزكردنى ئایدیۆلۆژیایە "ژیانى هاوبەش"و "هاوپەیمانى كەمینەكان"، ئایدیۆلۆژیایەكى لەم جۆرە دژە نەتەوەییە."التعایش "و دەرەوەى بەشدارى هیچ ناكات بەشتێك تەنها بە بوونى نەبێت. گەر گریمانەى بوونى لایەنەكانى زەوى بۆ ئاستى نیشتمان ، ڕێكەوتێكە لەسەر زەوى هاوبەش، ئەوە پێشكەوتن نییە و بەشەر بەو جۆرە پێش ناكەوێت كە لە سەر ئاستى یەك میللەت دەژین . مەسارى شۆڕشى سوریا بە چاوپۆشێن لە كۆمەڵێك دیاردەى مسەلەح و نامسەلەح كە ئەستێرەیەكە لە بەرنامەى سیستمى ئەمنى پێشینە كە تەییاراتى مۆدێرن دەورییان داوە.كە ماوەى پێنچ سەدەیە هەڵكۆڵراوە لە لایەكەوە، ئەویش مەسارێكە لە سەرهێڵى خۆپیشاندانى ئاشتیانەى ڕابردوو لە سەدەكانى ڕابردوودا لەلایەكى ترەوە. ئەمەش لەسەر بنەماى دین و تایەفە و پاراستنى كەمینە نەبووە، بەڵكو لە سەر بنەماى، یەكگرتنى نیشتمانى بووە. "كە ئەو دروشمانەى یەكێتى گەلى سوریا" نەك ناولێنانى نوێژى هەینى بە نوێژى "هەینى مەزن "و"جمعة الشيخ صالح العلى" و....جە ختكردنەوە لە شوناسى جەستە ى سەرەكى ئەو شۆڕشە .وە چۆن سێبەرێك دروست دەكەن بۆ تەشكیل كردنى نیشتمان و نەتەوە و میللەت ، بكەرەكانیان دەیانەوێت لە تەنسیقەكانیان و مەسارە راگەیاندراوەكانیان، ڕۆشنبیران و سەركردەى (ڕا)كانیان، ئەوانەى لە و كێڵگەیەدا كاردەكە ن و چالاكوانە مەیدانیە،فەیسبووكیەكان، كارى،نەگریس ومەیلدار بە و ئاراستەیەدا بكەن. ساڵێكە نوخبەى سوریا لە ناو خوێن باران و دڵەڕاوكێدان ،كە هەوڵە دەن پاڵ بە دۆخى كوردی - عربییەوە بنێن بۆ ئەو خوێن ڕژانى سوننى شیعى لەلایەكەوە و كوردستانى عێراق لە لایەكەى ترەوە) لەلاى سێهەمەوە ململانێى توركیا لەگەڵ پارتى كرێكاران. لەلایەكى ترەوە هەوڵە نەگریسانە كانى كە باركراوە بە ململانێى ڕووسیاو رۆژئاوا. كە ئەوە الكلبية المكيافيلية كڵاوێكە لەسەریى رۆژئاواییەكاندایە تا ئەوپەڕى مامەڵەى ئەوەى ئەو" الكلبية" لە دۆخى رۆژئاوایى روسى دا زۆر گەورە نیە لە میراتى دیموكراتى ئەو كۆمەڵگایانەدا كە ئەوەش كۆتكراوە تا سنورى مرۆڤى لەبار"محمول" لەسەر پشتى كۆمەڵگاو بە ڕوانینى حقوق ى دۆخى ڕووسى فە لەتاوى هەر عەقڵێكى شارستانى لە نێوانیاندا الكلبیە" عەقڵى بەرژەوەندیە خودى ئەخلاقى و قیەمى یاخود فشارى كۆمەڵگەیى جگە لەناوەرۆكى مافیایى ، لەگەڵ ئەوەشدا، داوا لە هەموو هێزە چالاكەكان دەكات لە شۆڕشدا و بەرزبوونەوەى ململانێى یەك پێگرتوویى بە ئاراستەى هۆكارەكانى "داوەشاندن تفتیت" بۆ هۆشیارى و یەكێتى جیاوازیەكانى دەوڵەتى یاسا كە تەنها باوەش دەكات بە كەمینە و زۆرینەدا و لەگەڵیدا دایدە مەزرێنێت.