بۆچی تەنها چەند هەنگاوێک لە شەڕە گەورەکەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دوورین؟

 لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست شەڕ لە سنووری وڵاتاندا نامێنێتەوە.هەست و ناڕەزایەتییەکانی ئێستا، دەستێوەردانی دەرەکی،نەبوونی پرۆسەی ئاسایشی ناوچەیی و بەردەوامی لاوازی دیپلۆماسی ناوخۆیی یەکدەگرن و ئەگەری پڕژانی ململانێکان بۆ ناوچەکانی دیکە زیاد دەکەن.

 بیست ساڵ لەمەوبەر لەشکرکێشی ڕۆژئاوا بۆ سەر عێراق هاوسەنگی ناوچەکەی لە بەرژەوەندی ئێران وەرچەرخاند و سەردەمێکی نوێی جیهادیزمی سەرووی نەتەوەیی دەستپێکرد.دە ساڵ لەمەوبەر سوریا کەوتە ناو شەڕێکی ماڵوێرانکەری ناوخۆوە کە زلهێزەکان و چەکدارە توندڕەوەکانی بۆ خۆی ڕاکێشا.لە دەرەوەی ئەو زیانە زۆری مرۆڤانەی فەلەستین لە چەند مانگی ڕابردوودا،پێدەچێت کاریگەرییە ناوچەییەکانی شەڕی بەردەوامی غەززە بە هەمان شێوە گرنگ بن.

 ناچارکردنی فەلەستین بۆ ناو کارنامەی ناوچەیی یەکێک بوو لە ئامانجە زۆرەکانی حەماس کە لە ٧ی ئۆکتۆبەرەوە هێرشی خۆی بۆ سەر ئیسرائیل دەستپێکرد.تەنها چەند ڕۆژێک دواتر،بەهۆی فشارەکانی ئەمریکاوە،هێرشێکی بەرفراوانی ئیسرائیل بۆ سەر حیزبوڵای لوبنان ڕێگری لێکرا.لەو کاتەوە،سوریا،لوبنان و یەمەن ـ یش، بوونەتە ئامانج و هەمیش بۆ شوێنی هەڵدانی سکۆی مووشەکان.سەرسوڕهێنەرترین ڕووداوی ژیۆپۆلەتیکی، سەرکەوتنی حوسییەکانە لە پەکخستنی هاتوچۆی دەریایی لە گەرووی باب ئەلمەندێب.

 10 ڕۆژی ڕابردوو دەریدەخات کە هەرێمەکە چەندە نزیکە لە لێواری کۆتایی.کوشتنی کەسانێک لەوانە فەرماندەی باڵای ئێران لە سوریا و جێگری سەرکردەی سیاسی ڕێکخراوی تیرۆریستی حەماس لە لوبنان لەلایەن ئیسرائیلەوە و تیرۆرکردنی فەرماندەیەکی باڵای گروپی مەقاوەمەتی ئیسلامی عێراق لەلایەن ئەمریکاوە،هەنگاوێکی ڕواڵەتی بەرەو دژکردەوەی سەربازی بە سەرکردایەتی ئەمریکا لە دژی حوسییەکان لە یەمەنیش دەتوانێ نیشانەی بەرزبوونەوەی گرژییەکان بێت.چاوخشاندنێک بە شەڕی نێوان ئیسرائیل و حیزبوڵڵا لە ساڵی (٢٠٠٦) و تیرۆرەکانی پێشووی ئەمریکا و ئیسرائیل لە دژی سەرکردە سەرەکییەکانی حەماس و حیزبوڵڵا و ئێران،ئاهێکی ئارام بەناوچەکە دەبەخشێت کە ئەم ڕووداوانە نەبوونە هۆی ناکۆکییەکی گەورەتر لە نێوان ئێران و ئیسرائیل بۆ ئەنجامدانی هێرشی ئاسمانی و مووشەکی.بەڵام جیاوازی ئێستا بریتییە لە کۆنتێکست و پانتایی و خێرایی و تێڕوانین بۆ چیرۆکەکە.ئێستا حەماس کەسایەتی باڵای زیاتری کوژراون و هێرشی گەورەتر لە ناوچەیەکی زیاتر لە ماوەیەکی کورتتردا ڕوویانداوە.هاوکات هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە بەردەوامە و خەڵکی ناوچەکە دەخاتە ململانێ لەگەڵ ئەم حکومەتە.تاران نیگەرانە لە لەدەستدانی متمانە و دەسەڵاتی ڕێگریکردن،بەڵام هێشتا پێی وایە ئامانجە کۆتاییەکانی لە ڕێگەی مردنەوە بە هەزار چەقۆ باشتر بەدی دێت نەک ڕووبەڕووبوونەوەیەکی تێچووی زۆر.

 حیزبوڵڵا کە بەهێزترین هاوبەشی خۆیەتی،هێزێکی ترسناکە کە توانای مووشەکی پێشکەوتووی هەیە و قووڵایی ستراتیژی هەیە.ئەم گرووپە بە دوو هۆکار سنووردارە: ترس و ماندوێتی لە کۆمەڵگەی لوبنان و حەزکردنی ئێران بۆ پاراستنی وەک ڕێگرییەک لە دژی ئیسرائیل و ئەمریکا لە ئەگەری ڕوودانی شەڕی بوونگەرایی لە داهاتوودا.

بەڵکو هاوبەشە ناوچەییەکانی ئێران ئەو ململانێیە کەڵک وەردەگرن بۆ بەهێزکردنی پێگەی ناوخۆیی خۆیان و جەختکردنەوە لە خۆڕاگری خۆیان بەرامبەر بە ئیمپریالیزمی ڕۆژئاوا.

ئیسرائیل زیانلێکەوتوو ئاستێکی بەرزتری لێبوردەیی مەترسی و ئاستێکی زۆر بەرزتری بێبەزەیی نیشانداوە لەوەی کە بەرپرسانی ڕۆژئاوا پێشبینیان دەکرد.شکستی سەربازی حەماس ئامانجێکی بەدیهاتوو بوو لە ڕێگەی سەبرەوە.  بەڵکو ئیسرائیل ئامانجی فراوانتری خستۆتە ڕوو و پراکتیزە سەربازییەکانی گرتۆتەبەر کە کارەساتێکی مرۆیی دروستکردووە و ئاسۆی شکستی ستراتیژی زیادکردووە.  لە کاتێکدا حەماس بەدوای تۆڵەسەندنەوەدا دەگەڕێت،ئەم گروپە یاری بە کات دەکات بۆ سەرکەوتن لە شەڕی گێڕانەوەکاندا.

سێ مانگ دوای ٧ی ئۆکتۆبەر، وێنەی دیپلۆماسی جگە لە گێژاو هیچی تر نییە.کۆمەڵێک وەزیری دەرەوەی موسڵمان کە سەردانی پایتەختە گەورەکانیان کرد،نەیانتوانی زەبری دیپلۆماسی زۆر دروست بکەن.  پێدەچێت هەوڵەکانی ئازادکردنی بارمتە ئیسرائیلییەکانیش پشتگوێ خرابن.ئەگەر ئیسرائیل بەردەوام بێت لە سەیرکردنی غەززە وەک ناوچەیەکی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکان،بەبێ گوێدانە ئەوەی کێ بەڕێوەی دەبات،و ڕەتیدەکاتەوە بەشداری ئەو پرۆسەیە بکات کە دەبێتە هۆی دروستکردنی دەوڵەتی فەلەستین،ئەوا بیرۆکەی نیازپاکی بۆ ڕۆژی دوای جەنگ بێمانایە.

 سعودیە نیگەرانە لەوەی کە کردەوەی توندوتووێژەکانی لەگەڵ حوسییەکان لە ڕێڕەو دەربچێت.میسر کە پشت بە داهاتی کەناڵی سوێس دەبەستێت بۆ بەهێزکردنی ئابوورییە شەڕلێدراوەکەی، هیچ کارێکی ئەوتۆی بۆ پاراستنی کەشتییە دەریاییەکان ئەنجام نەداوە.جارێکی تریش ئەوە کاری ئەمریکایە کە هاوپەیمانییەک پێکبهێنێت کە دواجار هەستی دژە ئەمریکی لە ناوچەکەدا توندتر بکاتەوە.

 ئەمریکا شایەنی شانازییە کە هەتا ئێستا خۆی لە شەڕی ناوچەیی سەرتاسەری بەدوور گرتووە.بەڵام وا دیارە بیرۆکەی کەمی هەیە و توانای گوشار خستنە سەری نییە.لەلایەکی دیکەوەش هەرێمی کوردستان لە ئێستەدا کە وەک هاوپەیمانی دژە تیرۆری ئەمریکا لە ناوچەکدا ناسراوە و یاری دەکات،کەوتۆتە بەر هێرشی دڕۆنەکانی گروپە تیرۆریستیەکانی بەرەی ئێران و هەر رۆژ ئاسمانی هەرێم بە دڕۆنی سەربازی بۆردومان دەکرێت و خەریکە جەمسەرەکانی ئابووری هەرێم وەک بیرە نەوتیەکان و فرۆکەخانەکان و باڵاخانەکان و بنکەی سەربازییەکانی هاوپەیمانان دەکەوێتە بەر هێرشی ئاسمانی دڕۆنەکان و کەس و لایەنێکی عێراقیش خۆی بەرپرسیار نازانی بەرامبەر ئەو بارودۆخەی ئێستا هەیە..لەلایەکی تر پرسی دۆسییەکانی نەوت و بەشە بودجەی هەرێمی کوردستان لەتەک بەغدا ئێستا بێ چاڕەسەر ماونەتەوە و لایەنی عێراقی تەنیا کات دەکوژێت و هیچ هەنگاوێکی مەیدانی هەڵنەگرتووە بۆ چاڕەسەری کێشەکانی نێوان هەرێم و بەغدا.بۆیە لایەنە شیعەکان و جەماعەتی حەشدی شەعبی و مقاوەمەتی ئیسلامی عێراقی لە ئێستادا دەیانەوەی لە ڕێگەی جیاواز گوشارەکانیان بۆ سەر هەرێمی کوردستان زیاتر بکەن و هێزە سیاسیەکانی کورد بخەنە ژێر کاریگەری تەوژمی دژە ئەمریکایی بوون لە ناوچەکدا.چۆن برسی کردنی خەڵکی کوردستان بەشێکە لە سیاسەتە هەمیشەییەکانی حکوومەتی ناوەندی بەغدا لەدوای پرۆسەی ئازادی عێراقەوە...