دابەزینی ڕێژەیی تواناییەکانی ئیسرائیل بۆچی؟

ڕووبەری ئیسرائیل زیاتر لە (٨٨) ھێندەی ڕووبەری غەززەیە؛نزیکەی (٣٦٠) کیلۆمەتر چوارگۆشە؛واتە تەواوی پانایی ئەم شریتە تەسکە نزیکە لە قەبارەی شاری مەشھەد.ھەروەھا ئەم شریتە بچووکە لە ژێر گەمارۆی جوگرافیای تەواوەتی ئیسرائیلدایە.(91 )کیلۆمەتری وشکانی و سنووری کەنار دەریای لەگەڵ ئیسرائیل ھەیە.(51) کم سنووری وشکانی و(40) کم کەنار؛کە ھەموویان لە ژێر کۆنتڕۆڵ و گەمارۆدانی ئیسرائیلدان.لەگەڵ میسر ھاوسنوورە و تەنیا (11)کم لە ڕێگەی دەروازەی بەناوبانگی ڕەفەحەوە دوورە.  کارەبا و ئاو و وزەی لە ژێر دەسەڵاتی ئیسرائیلدایە و دراوەکەی پاوەندی میسرییە.تێکڕای داھاتی ھەر ئیسرائیلییەک نزیکەی (87) ھێندەی داھاتی سەرتاسەری خەڵکی غەززە.  ھەروەھا لە ڕوانگەی ئاستی گەشەسەندنەوە ئیسرائیل بە وڵاتێکی پێشکەوتوو دادەنرێت.لە کاتێکدا غەززە لە ھەموو گۆشەنیگایەکەوە بە ھەژار و کەمتر گەشەسەندوو دادەنرێت.بودجەی سەربازی ئیسرائیل لە ساڵی ٢٠٢٢ زیاتر لە ٢٤ ملیار دۆلار بووە.جگە لەوەش ساڵانە لانیکەم 4 ملیار ھاوکاری لە ئەمریکاوە وەرگرتووە.

 بەکورتی، سەرەڕای پێشکەوتووی ئابووری، ھێزی بەرگری و ھێرشبەری بەرز، جگە لەوەی خاوەنی مەودای بەرفراوانی چەکی ئەتۆمی، پشتیوانی ھەمەلایەنە و بەردەوامی ئەمریکای باکور و ئەوروپا و زەریای ھێمن، ھەروەھا قبوڵکردنی بوونی لەلایەن ٥ ئەندامی… ئەنجومەنی ئاسایش و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی (١٦٤ وڵاتی ئیسرائیل) دانپێدانراون، لەناوبردنی ئیسرائیل نزیکە لە مەحاڵ.سەرەڕای ئەوەش، ڕێژەی ھێزی جەنگی لە ماوەی ٤٥ ساڵی ڕابردوودا بە بەراورد بەو حکومەت و ڕێکخراوانەی کە دژی بوونی لە ناوچەکانی دەوروبەریدا وەستاون، بەرەو کەمبوونەوە دەچێت.

لە ماوەی مێژووی 75 ساڵەیدا، ئیسرائیل ھەمیشە لە ھەر 5 شەڕی کلاسیکدا تەواوە سەرکەوتوو بووە، ھەروەھا لە شەڕی درێژخایەنی لەگەڵ میسردا.بەڵام لە شەڕەکانی لەگەڵ حیزبوڵلا و حەماس لە ساڵی ٢٠٠٩ەوە نەیتوانیوە سەرکەوتنێکی یەکلاکەرەوە بەدەست بھێنێت،ئاسانە لە ڕوانگەی شرۆڤەکاران و شارەزایانی سەربازییەوە، لەو شەڕانەدا شکستی ھێناوە یان لانیکەم لاواز بووە.

 بۆ نموونە بەراوردکردنی سەرکەوتنی ڕەھای ئیسرائیل لە شەڕی شەش ڕۆژە لە دژی سوپای یەکگرتووی میسر، سوریا، ئوردن و عێراق و پاراستنی ھەڵوێستی ھێرشبەری لە چوار بەرەی زۆر فراوان، لەگەڵ قووڵایی ستراتیژییەکی زۆری دوژمنان،لە شەڕی ڕاستەقینەی ناوخۆیی لەگەڵ حەماس لە کەرتی غەززە،ئاماژەیە بۆ دابەزینی بەراوردکاری ھێزی سەربازی ئیسرائیل یان زیادبوونی ھێزی بەرگری ڕکابەرەکانی لە باشوور (حەماس) و باکوور (حیزبوڵلا).بە واتایەکی تر بۆ سوپای ئیسرائیل لە ماوەی حەفتاکانی سەدەی ڕابردوودا،سەرکوتکردن و داگیرکردنی کەرتی غەززە، بۆ نموونە لە ڕووی کاتەکانی ڕۆژانەوە پێوانە دەکرا،بەڵام ئەمڕۆ ئەم سوپایە مۆدێرن و کارامە و شارەزای چۆنیەتی مامەڵە لەگەڵ ڕێکخراوێکی چەکداری بکەن، سەرەڕای پشتگیری ئەمریکا - ڕۆژئاوا بە جیددی ھەڵسەنگاندن و ھەڵسەنگاندنی ستراتیژی دەکات. بۆچی؟ چی ڕوویدا؟

ھۆکارەکەی لە کورتە وتەیەکدا کورت بکرێتەوە: سروشت و شێوەی شەڕ گۆڕاوە و ئاڵۆزتر بووە.لەم حاڵەتە تایبەتەدا (شەڕی نێوان حەماس و ئیسرائیل) دەتوانرێت ئاماژە بەم بابەتانە بکرێت:

پێش ھەموو شتێک ژمارەی دانیشتوانی عەرەب و موسڵمان لە وڵاتانی ڕۆژئاوا لە ماوەی سەدەی بیستەمدا چەندین بەرابەر زیادی کردووە.لە ھەر حاڵەتێکدا بڕیاردەرانی شەڕەکە، پەرەسەندن و فراوانبوونی ناڕەزایەتییەکانی ئەو ھاووڵاتییانە لە وڵاتەکانیان و ئەو نائەمنییەی کە لە ئەنجامدا دروست دەبێت، لەبەرچاو دەگرن و لەم بارەیەوە لەگەڵ تەلئەبیب ڕاوێژ دەکەن. 

ــ 2ــ دووەمیان 11ی ئەیلولی شەڕەکانە.لە بنەڕەتدا،دوای ئەم ڕووداوە، ھەیکەلی ئاسایشی ناوخۆی ئەو حکومەتانە گۆڕانکاریی بەسەردا ھاتووە و تا ڕادەی وەزارەت بەرزکراوەتەوە.بەڵام بەھۆی ئاڵۆزی ئەو کردەوە تیرۆریستییە،ڕۆژئاوا ھەمیشە ترسی لە پەرەسەندنی ڕووداوە تیرۆریستییە نوێ و بەربڵاوەکان ھەبووە؟

 3- سێیەم: ئەکتەرە بەھێزەکانی تر بۆ گۆڕەپانی سیاسەت و شەڕی نێودەوڵەتی زیاد کراون.ئاڵۆزی پەیوەندییەکانی نێوان ئەم ئەکتەرانە و ھەروەھا پەیوەندیی زلھێزەکانی دەرەوەی ھەرێم لەگەڵ زلھێزە ناوچەییە بچووکەکان، کاریگەری ھەبووە لەسەر گۆڕینی شێوە و ڕەھەند و ڕەچاوکردنی شەڕەکان.

 بۆ نموونە ناتۆ و ئە مریکا وێڕای ڕێککەوتنیان لە گە ڵ ئیسرائیل بۆ تۆڵەسەندنەوە لە حەماس و بنبڕکردنی، بە بەڕچاوگرتنی کاریگەڕییەکانی ئەم شەڕە لە سەر بەڕەی ئۆکرانیا، دابینکردنی وزە لە ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاستەوە،ناڕەزایەتییەکانی ھاووڵاتیانی عەڕەبی و موسڵمان، تەشەنەکردنی… بەرەکانی شەڕ هەتا کەنداوی فارس و نیمچە دوورگەی سعودیە، تێکچوونی نزیکبوونەوەی ئاشتی ئیبراھیم و دەیان پۆلی دیکە.  جگە لەوەش ئەزموون و لێھاتوویی ڕێکخراوە بچووکەکانیش لە شەڕدا پەرەی پێدراوە.لەخۆگرتنی سیستەم و میکانیزمەکانی شەڕ لە بەرھەمھێنان و دەستڕاگەیشتن و بەکارھێنان و ڕاھێنانی چەکی بەرگری کاریگەر و سەردەمیانە.ھەروەھا شێوازی شەڕ بە تایبەت لە بەرگری گەڕۆک و شەڕی ناھاوسەنگدا بە قازانجی بەرگریکار گۆڕاوە...

ئەمرۆ ئیسرائیل هاوکات کەوتۆتە ناو چەندبەرێکی گەورەی پەڵاماردانی ئاسمانی و زەوینی لەلایەن گروپەکانی بەرەی خۆراگری ئیسلامی لە ناوچەکدا و ئەو ڕێکخراوانەش بەپشتیووانی چەک و لۆجستیکی وڵاتانی هەرێمی لەهەموو ڕوویەکەوە خۆیان پڕچەک کردوە و بەئاشکرا بانگەوازی بۆ هێرش و پەڵاماردانی وڵاتی ئیسرائیل دەکەن و لە ماوەی ئەو سێ هەفتەیەدا چەند هێرشی ئاسمانیان لەڕێگەی مووشکەوە پێکهێناوە بۆ سەر ئیسرائیل و چەندین جاران مووشکەکانیان له سیستەمی بەرگری ئاسمانی ئیسرائیل گوزەری کردوە و لەناو شەقام و باڵاخانەی جوویەکاندا بەئەرزیدا کەوتوون و زەرەری گیانی و ئابووریان بەدوای خۆیاندا هێناوە..بەڵام ئەو شەڕەی ئەمجارەی حەماس و جیهادی ئیسلامی  زۆر جیاوازترە لە ساڵانی پێشوو و ئەوانیش بڕیاری یەکجارەکیان داوە بۆ سڕینەوەی کیانی یەهوودییەکان لەناوچەکدا..چۆن پەیماننامەی ئاشتی ئیبراهیم لەگەڵ وڵاتانی ئیسلامی عەرەبی گورزێکی کووشەندەی لە جمووجۆڵەکانی ئەو ڕێکخراوانە دابوو بۆ دروست کردنی پێوەندی دیپلۆماسی و ئابووری و بەفەرمی ناسینی ئیسرائیل لە ناوچەکدا،بۆیە تەنیا ڕێگە بۆ تێکدانی پرۆسەی ئاشتی ئەو هێرشە بوو کە حەماس لەسەرەتادا ئەنجامی دا و ئێستاش دەبێ باجەکەی بدات...