شەپۆلەكانی راپەرین لە 2006 وە تا 2011

Wednesday, 09/03/2011, 12:00

تا دێت شەپۆلەكانی راپەرین چڕتر دەبنەوەو بەهیزتریش دەبن. وە هیچ مبالغەیش ناكەین ئەگەر بلێین: چەند سالێك بەر لە تونس، جەماوەری راپەریوی كوردستان بەر هیرشی دەستەلاتی یەكێتی و پارتی كەوتن. گوللە باران كردنی كریكارانی كارگەی چیمەنتۆی تاسلوجە (سالی 2006)، وە خۆپیشاندەرانی خەلیفان (سالی 2008)، پریشكی ئەو راپەرینەیە كە ئەمرۆ فراوان و فراوانتر دەبێت.

هەر لە سەرەتای ئەم سەدەیەدا، خەباتی جەماوەریی، چەندان شەپۆلی كورتكورتی بەخۆوە بینی، خەباتیك كە لە هەلكشان و داكشانیدا، بە چوارقورنەو دەرەبندیخان و كەلارو هەلەبجەو هەولیرو سلیمانیدا تیپەری.
راپەرینی 17 شوباتی 2011 شەپۆلیكە لەو شەپۆلە بالا هەلكشاوانەی شەپۆلەكانی دەیەی یەكەمی ئەم سەدەیە دەباتە ئاستیكی بەرزتر، هەلكشانیكە لە خەباتی جەماوەریی كە وینەی كەمە لە میژووی ئەم ناوچەیەدا، هەلكشانیك كە هەموو ئەو پارچە لیكترازاوەكانی بزووتنەوەی جەماوەریی ریزبەند كرد، بزووتنەوەیەك كە هەر بە سروشتی خۆی، دەربری بەرژەوەندی زۆربەی زۆری كۆمەلگایە، ئیتر هەر لە كریكاران و خویندكاران و مامۆستایانەوە تا بە فەرمانبەران و جووتیاران دەگات، بزووتنەوەیەك كە هەموو قاوغە حیزبیە بەرتەسكەكان دەشكینیت و چیتر بە سیاسەتبازیەوە خەریك نابیت، وە لەبری بەرژەوەندیە سیاسیە حیزبیەكان، بەرژەوەندی ئابووری و گوزەرانی رۆژانەی زۆربەی زۆری كۆمەلگا لەبەرچاو دەگریت، بیكاری و كەمدەرامەتی دەكاتە بنكەی راپەرین، بزووتنەوەیەك كە سەردەمیكی نوێ دێنێتە كایە لە شیوازی بەرەنگاربوونەوەی دەستەلاتدا، بزووتنەوەیەك كە دروشمەكانی بریتی نین لە دروشمی حازری ئەم یان ئەو قەلەم بەدەست، ئەم یان ئەو عەقل، ئەم یان ئەو تیۆریزان، ئەم یان ئەو ئایدیۆلۆژیست، بەلكو بەرهەمی پیداویستیەكانی ژیانی رۆژانەو خواستە كۆمەلایەتیەكانە، وە پەرچەكرداریكە لە رووی سیاسیەكانی كوردستاندا كە لە سالی 1991 وە، بەلكو راستتر لە سالانی شەستەكانەوە تا ئیستا، بەردەوام بەسەر وەختی گیرفان پركردن وخۆ دەولەمەند كردنەوەن لەسەر حسابی خەلكی چەوساوەو لە سامانی نیشتمانی و نەتەوەیی، ئەو سامانەی بەكردەوە، بەرهەمی رەنجەشانی زۆربەی زۆری كۆمەلگایەو دەستەلاتداران بەهەشتیكی زەمینیان بۆ خۆیان لێپێكهیناوە.

لەژیر ئەم خاكەدا كە مولكی كەس نیە، مولكی هەمووانە، ئەوەندە لە سامانی نەوت خەزن كراوە كە بەپێی ستاتستیكی دەیەی یەكەمی ئەم سەدەیە، هەر تاكیك لە تاكەكانی كۆمەل، رۆژانە زیاتر لە 5 بەرمیل نەوتی دەكەویت، وە بەر لە بەرهەمهینانی نەوتی كوردستان، هەناردەی رۆژانەی نەوتی عیراقی زیاتر لە 2 ملیۆن بەرمیلە، نەوتی هەلگیراو زیاتر لە 115 ملیارد بەرمیلە (سالی 2008)، كەچی سالانە، هیچ خیزانیك 3 بەرمیل نەوتی بە ئاسانی وەگیر ناكەوێت، تەنانەت قوتابخانەو مزگەوتەكانیش ساردوسڕن لە بێ نەوتیدا. ئەمە لە كاتیكا كە هەر لە سالانی چلەكانەوە، ئاستی ئابووری كۆمەلگا، ریگای دەدا رۆژانە شیرو میوەو گەلێ شتی تر لە قەتابخانەكاندا دابەشبكریت بەسەر قوتابیاندا. كەچی دەستەلاتدارەكانی ئەمرۆ، بە بیناووی رابووردوو، بە بیانوویەك كە چ پەیوەندیەكی بە ژیانی واقیعی كۆمەلگاو سامانە لەبننەهاتووە نیشتمانیەكەیەوە نیە، لە هەموو هەنگاویكدا دەمانگیرنەوە بۆ داخوازیەك كە چارەسەركردنی دەگەریتەوە بۆ نیوەی یەكەمی سەدەی رابووردوو، وەك ئاو، كارەبا، ریگاوبان .. هتد.
بۆیە لەبەرامبەر باریكی لەم جۆرەدا، وە هاوشان بە قوولبوونەوەی ئەزمەی ئابووری و سیاسی وكۆمەلایەتی كە برینەكانی دەستەلات قوولتر دەكات، تا دیت شەپۆلەكان چر دەبنەوەو ماوەی نیوان هەلكشان و داكشانەكانیش دریژتر دەبنەوە. وە هەر ئەوە خۆی بۆ خۆی دەمانخاتە بەردەم گەلێ پرسیار كە پەیوەندیی بە سەرئەنجامی ئەمجارەی شەپۆلە چرەكانی ئیستاوەیە: ئایا لە گوریسكێشكەی ناو گۆرەپانی سیاسیدا، جەماوەر سەركەتن وەدەست دینیت یان جاریكی تریش، هەروەك دەیەی یەكەمی ئەم سەدەیە، شەپۆلە ترسناكەكان دەنیشنەوەو لە داكشانیكی نوێدا جەماوەر بەرەو مال دەگەرینەوە؟

ئیمە هەرگیز ناتوانین وەك فاڵچی و كتێبگرەوە، دەستنیشانی داهاتوو بكەین، وە هیچ كتێبێكی پیرۆز یان هیچ فەلسەفەیەك شك نابەین رووناكیەكمان بۆ بخاتە سەر داهاتوو. ئیمە لە میژووەوە فیر دەبین، واقیعی بەردەممان داهاتوومان بە روونی نیشان دەدات: جەماوەر ئالترناتیڤیك هەلدەبژیریت زۆر جیاوازە لە ئالترناتیڤی سیاسی. ئەمە چی دەگەیەنێت؟

لە دەیەی یەكەمی ئەم سەدەیەوە تا دەیەی دووەم، شەپۆلەكان هەلكشاوتر بوون، وە بینیمان جەماوەر بە ئالترناتیڤەكانی هیچ لایەنیكی سیاسی رازی نەبوو. واتە ئەگەر شەپۆلە بەرزەكان نزمببنەوەو هەموو شتیك بگەریتەوە دۆخی بەر لە 17 شوبات، هیچ شتیك رووی نەداوە گەرانەوە نەبیت بۆ زەمینەیەك كە شەپۆلیكی هەلكشاوتر لەم شەپۆلەی ئیستا ئامادە دەكات.

با بە میژوودا بچینەوە: ئالترناتیڤی سیاسیەكان لە 1984 مفاوەزە بوو لەگەل بەعسیەكان، ئالترناتیڤی جەماوەر خۆپیشاندان بوو. ئالترناتیڤی سیاسیەكان لە 1991 مفاوەزە بوو لەگەل بەعسیەكان، ئالترناتیڤی جەماوەر راپەرینی 12/7/1991 بوو. ئالترناتیڤی سیاسیەكان لە 2006 دا پیكهاتن بوو لەگەل حكومەتی بەغدا، ئالترناتیڤی جەماوەر خۆپیشاندان بوو. ئالترناتیڤی سیاسیەكان لە 2010 دا پیكهینانی پارلەمانیك بوو بە بەشداریی كردنی هەموو لایەنیك بە ئۆپۆزیسیۆنیشەوە، ئالترناتیڤی جەماوەر راپەرین بوو.
واتە تا ئیستا هیچ ریگەچارەیەكی سیاسی لەگەل شیوازی جەماوەریی خەبات، یەكی نەگرتۆتەوە، سیاسیەكان و جەماوەر هەمیشە لە دوو دۆڵی جیاوازدان، لە دوو زەمینەی جیاوازەوە دەست پێدەكەن، دوو تیروانینی جیاوازیان هەیە بۆ خواستەكان: سیاسی و جەماوەری!
بۆیە حەقمانە بپرسین: ئایا ریكەوتنی نیوان سیاسیەكان، وە عیلمانی وئیسلامیەكان، چارەسەری ئەم بارە ئابووری و سیاسیەی ئەمرۆیە؟

تا ئیستا میژوو بە نەخێر وەلامدەداتەوە، وە مادام باری ئابووری و گوزەرانی خەلكی بنەمای راپەرینە، مادام گرانی، بیكاری، كەمدەرامەتی، كرێی بەرز لە پشت خواستە جەماوەریەكانەوەیە، ئەوا داكشانی سەرلەنوێی شەپۆلەكان، هیچ ناگەیەنیت تیمار كردنی چەند ئازارێكی بەتین نەبیت. واتە نیشتنەوەی شەپۆلەكان هەرگیز واتای سارێژ كردنی برینە قوولەكان و چارەسەری دەردە كۆمەلایەتیەكان نیە.

ئەی چارە چیە؟
با جەماوەری راپەریو، با میژوو لە ریرەوی گەشەی خۆیدا وەلاممان بداتەوە. جەماوەر لە تاقیكرنەوەكانی خۆیەوە فیر دەبیت نەك لە نەسیحەتی سیاسیەكانەوە. وە ئەو سیاسیانەی وا دەزانن بە سەركەوتنی خۆیان وگیرانەوەی خەلكی بۆ مالەوە كۆتاییان بەم بارەی ئیستای كوردستان هیناوە، ئەوان دەتوانن خۆیان بخەلەتینن بەلام جەماوەریان پێ ناخەلەتیت، لەبەر هیچ نا لەبەر ئەوە نەبیت كە رووداوەكان ئیجگار چر بوونەتەوە، وینەكان بێ رەتووش لە پیشچاودان، لە هەموو ئەمانەیش گرنگتر ئەوەیە كە ماوەی نیوان شەپۆلەكان ئیجگار كورت بوون، بۆیە تاقیكرنەوە میژووییەكان كۆن نانوێنن، وە هەر ئەم نەوەیەی ئیستا خۆی، ئاگای لە رایەڵە میژووییەكانی نیوان شەپۆلە چڕەكانی ئیستاو رابووردووە، هیچ شتیك لە پیشچاویاندا كۆن نەبووە، بەلكو وەك خۆی دەنوینیت. واتە باسكردن لە خۆپیشاندانەكانی دەیەی یەكەمی ئەم سەدەیە بۆ نەوەی ئەمرۆ، وەك حیكایەتیكی خۆش نیە، بەلكو وەك تاقیكردنەوەیەكی زیندووە كە خۆی بەرهەمی هیناوەو قوتابخانەیەكی میژووییشی لێ دروست كردووە بۆ خەزنی ئەو دەرسە گرنگانەی لە هەنگاوەكانی داهاتوویدا پیایانا دەچیتەوەو داهاتووی لەبەردا دەبینیت.
بەلام لە هەموو حالیكدا، داخستنی دەرگای كارگەكان و فەرمانگەكان بەرووی سەرمایەدارو دەستەلاتداراندا، بە هەنگاویكی ئیجگار گەورە، بزووتنەوەی جەماوەریی دەباتە پیشەوە، بە ئاستیك كە خواستە ئابووریەكانی جەماوەر دەبنە خواستی سەرەكی و سیاسیەكانیش، لەبەردەم گەشەی بزووتنەوەكەدا، دەكەونە پاشەكشە. ئەم حالەتەیش ئیجگار چاوەروانكراوە لە ئاستی ئیستای بزووتنەوەی جەماوەریدا. واتە بزووتنەوەكە لە ئامادەكاریدایە بۆ تیپەربوون لە ئاشتیەوە بەرەو زەبروزەنگ، بەرەو مانگرتن كە شیوازیكە لە شیوازە پر لە زەبروزەنگەكانی خەباتی جەماوەریی.
بەر فروانبوونی بەردەوامی ئەو بزووتنەوەیەو بەردەوامبوونی، زامنی بەرزكردنەوەی ئاستی راپەرینە لە نێوەندی خوێندكارە شۆرشگیرەكانەوە بۆ ناو فەرمانگەكان و كارگەكان و كۆمپانیا زەبەلاحەكان. هەركات كارگەو كۆمپانیاكان و فەرمانگەكان كەوتنە بەر زەبروزەنگی مانگرتن، ئەوجا شادەماری ئابووری دەستەلات تووشی شكست دیت و مەترسی تیشكان كەمتر دەبیتەوە، ئەوجا ئەزمەیەكی ئابووری وسیاسی قوولتر، دەستەویەخەی دەستەلات دەبیتەوە، بەتایبەت بەو هۆیەوە كە دەستەلاتداران خۆیان، پشكی شێریان لە سەرمایەی كۆمپانیاكاندایە. ئەوان بەسوود وەرگرتن لە سامانی نیشتمانی و نەتەوەیی، سەرمایەیەكی لەبن نەهاتوویان بۆ خۆیان پیكەوە ناوە، سەرمایەیەك كە هەموو زیادبوونیكی بە زیادبوونی هەژاری و بیكاری وكەمدەرامەتی، كۆتایی هاتووە. زەبروزەنگ مانای چەك بەكارهینان و خوین رشتن نیە، بەلكو وەستاندنی دەمارە ئابووریەكانی دەستەلاتە لە رێی مانگرتنەوە كە گەلیك لە چەك بەكار هینان كاریگەر ترە.
واتە لە خۆپیشاندانەوە بەرەو مانگرتن، لە ئاشتیەوە بەرەو زەبروزەنگ، دروشمیكی واقیعی بەردەم بزووتنەوەی جەماوەریە.
Email: [email protected]