میژووی گەندەڵی و نەرێتی حیزبایەتی لە بزووتنەوەكی كوردیدا

Saturday, 26/03/2011, 12:00

دەگێرنەوە دەلین: لە سالی 1962 دا، واتە تەنیا یەك سال دوای سەرهەلدانی بزووتنەوەی كوردی، ژمارەیەك لە كاربەدەستانی ئەو بزووتنەوەیە دەچنە لای (نوری ئەحمەدی تەها) كە یەكیكە لە پیاوە ناسراوەكانی ئەو دەمەو پێی دەلین: دەمانەویت لیژنەیەك پیكبهینین بۆ پاككردنەوەی بزووتنەوەكەمان لە گەندەلگاران.
ئەویش كەمیگ دادەمینیت و دەلیت: ئەگەر بتانوتایە لیژنەیەك پیكدینین بۆ پاككردنەوی ئەوانەی گەندەل نین ئەمە مەعقول بوو، چونكە ئەگەر گەندەلكاران دەربكەن كەستان بۆ نامێنێتەوە.

سەیرە! ئەم بزووتنەوەیە بە گەندەلی لە دایك بووەو كەچی دوای پیربوونی، دوای پەنجا سال لە تەمەنی (1961 -2011) داوای چاكسازی و پاكسازی لێ دەكەن. كام پاكسازی؟ كەس هەیە بتوانیت زەهرو ئاوی تیكەلاو لێك جیا بكاتەوە؟

بزووتنەوەی كوردی نەك هەر گەندەلی، بەلكو ناشیرینترین نەرێتی بۆ ئەم كۆمەلگایە جێهێشتووە لە هەموو روویەكەوە. بە ئاستیك كە خەلكی ناتوانیت لەو نەریتانە بترازیت تەنانەت لە بزووتنەوە جەماوەریە مەزنەكانی خۆشیاندا، نەریتیك كە هەر لە سەرەتاوە حیزب و بزووتنەوەی پیكا ئالاندووەو هەمیشە جەماوەری بە پاشكۆی حیزب زانیوە، ئەو حیزبانەی هەردەم بزووتنەوەی جەماوەرییان بۆ خۆیان قۆرخ كردووەو لە باشترین حالیشدا یان مفاوەزەیان بەسەرەوە كردوون، یان لەناو خۆیاندا لەت وپەتیان كردوون و دابەشیان كردوونەتەوە بەسەر خۆیاندا تا هیزیان لەبەر ببڕن و هەرچۆنیان بوێت بەو جۆرە ئاراستەیان بكەن.
ئەم نەریتە كوشندەیە تا ئەمرۆیش كۆسپیكی گەورەی بەردەم ئۆپۆزیسیۆنیكی جەماوەریی نا سیاسیە. لە هەر لایەكەوە جەماوەر خۆی رادەپسكینیت بۆ خۆ قوتار كردن لە دەستی حیزبیكیان، لە لایەكی ترەوە حیزب بە ناویكی ترو لە بەرگیكی تردا دێتەوە ناویان و پێش بە گەشەی بزووتنەوەكەیان دەگریت. بۆیە هەرگیز چاوەرێی سەركەوتن مەبن لە بزووتنەوەكەی ئەمرۆیشمان تا دەستی حیزب لەناو خەلكیدا بیت و جەماوەر لەسەر مێزی مفاوەزەكاندا بەكار بهینریت بۆ مەبەستە سیاسیە تایبەتیەكان كە هیچ نین ئامانجی حیزبایەتی بەر تەسك نەبیت، تا جەماوەر نەرێتی حیزبایەتی جێنەهێلێت و نەرێتی بزووتنەوەیەكی خۆرسك نەهینیتە كایە.
وە هەر ئیستا دەرئەنجامیكی تراژیدی لە بزووتنەوە خۆرسكیەكەی 17 ی شوبات دەبینین. شوباتیەكان بوونەتە گوێگرو چەپلە لیدەر بۆ وتاربیژەكان و حیزبە سیاسیەكان و جەماوەریش چیتر لە یادی نەماوە بەدوای چیەوەن.

لە سەرەتادا بزووتنەوەی شوباتیەكان ئەوەندە مەترسیدار بوو كە سەری هەر شەقامیكی سەرا، بە هیزیكی عەسكەریی بیشمار تەنرا بوو. دوای چەند رۆژیك ئەو هیزانە غەیب بوون. وتاربیژەكان كەوتنە هاواری "بەئاشتی! بە ئاشتی!"، "ئیمە لیرە دەمینینەوە تا داخوازیەكانمان جێ بە جێ دەبیت"، ئەمە هەروەك ئەوەی داخوازیەكان ووڕكی منالیكی چەتوون بیت بۆ لەعابەیەك نەك خەباتیكی جەماوەریی دریژ خایەن. وە زۆری نەخایاند ئەو گەنجانەیش لە لایەن چەند كەسیكی لیژنەی سەراوە، وەك دەستی دەستەلات ناسێنران كاتیك گووتیان: مانەوەمان لیرەدا هیچ ئەنجامیكی نابیت، دەبێ بجوولێین!

ئەمرۆ ئینزباتەكانی ئۆپۆزیسیۆن سەرا ریكدەخەن. تاكە سەربازیك لەو ناوەدا نابینریت. چۆن؟ بۆچی؟ ئایا ئەمە بەبێ ریكەوتنیكی پیشوەختە؟ چۆن دەستەلات ئەمەی قبول كرد؟

هەر لە سەرەتاوە ئۆپۆزیسیۆن لە هەولی دامالینی هەموو مۆركێكی خۆرسكیدا بووە لە بزووتنەوەكەمان و بەكارهینانی لە مفاوەزەكانیدا بۆ پێداگری لەسەر داخوازیە سیاسیەكانی خۆیان. وە لەكاتیكا كۆنترۆلی سەرا لەوانەوە هیچ مەترسیەك لەبەردەم دەستەلاتدا دروست ناكات، چونكە ئەوان جوولەیان لە جەماوەر بریوە، ئەوا بۆ دەستەلات وا چاكترە سەرا جیبیلن بۆ ئۆپۆزیسیۆن كە تا ئیستایش خەریكی كۆبوونەوەی ژیر بەژیرن لەگەل پارتی و یەكیتی.
بەلام زۆر بە دلنیاییەوە زۆر ناخایەنیت جەماوەر خۆی لە هەموو هیزیكی سیاسی ریكخراو جیا دەكاتەوەو هەر ئیستایش هەول و كۆششیكی بەردەوام هەیە بۆ ریكخستنی جەماوەر لە بزووتنەوەیەكی نا حیزبیدا. دەبیت بۆ یەكجارەكی حیزب دەست لە یەخەی جەماوەر بەربدات و جەماوەریش نەریتە قەتماغە بەستووەكانی حیزب مفاوەزە حیزب بشكینیت كە لە شەستەكانی سەدەی رابووردووەوە تا دەیەی دووهەمی ئەم سەدەیەی خایاندووە. دەبیت ئۆپۆزیسیۆنی حیزبی و ئۆپۆزیسیۆنی جەماوەری لیك جیا بنەوە. دەبیت ئۆپۆزیسیۆنی جەماوەریی بۆ یەكجارەكی جیگا بە ئۆپۆزیسیۆنی حیزبی چۆل بكات و جەماوەر خۆی جلەوی بزووتنەوە خۆرسكیەكەی بگریتە دەست. بەبێ ئەو جیا بوونەوەیە هیچ وەدی ناهینین تیشكانیكی تر نەبیت. دەبیت ئۆپۆزیسیۆنی سەرشەقامەكان لەدایك ببیت و جیگا بە حیزب و مفاوەزەچیەكانی ناو چواردیوارەكان چۆل بكات. ئەو ئۆپۆزیسیۆنە جەماوەریەیش ناتوانیت سەركەوتن بەدەست بهینیت بەبێ خۆریكخستنیكی پیشوەخت، ئەو خۆریكخستنەیش هیچ مانایەك نادات لیژنەی سەربەخۆو هەلبژێردراوی جەماوەریی نەبیت لە پشت لیژنە خوازراوەكانی ئەم حیزب و ئەو حیزبەوە.
بزووتنەوەی ئەمرۆی جەماوەر توانای چوونە پیشەوەی نیە تا خودی ئۆپۆزیسیۆنی جەماوەری خۆی، بۆ هەمیشەیی، نەریتی كۆنی حیزبایەتی لەگۆڕ نەنێت و ئەو دەردە كوشندە نیوسەدەییە لە كۆل خەلكی نەكاتەوە كە ناو دەبریت بە (جەلالیەت) و (مەلاییەت)، نەریتیك كە هەر ئیستا لە دواین هەناسەكانی ژیانیایەتی.
خۆریكخستنیكی خۆرسكی جەماوەریی، داروپەردوی حیزبایەتی هەلدەتەكێنێت و خواستی حیزبی و خواستی جەماوەری لیك جیا دەكاتەوەو چارەسەری هەموو ئەو نەخۆشیانەیش دەكات كە میكرۆبێكی حیزبییان لە نێوەندی بزووتنەوەی جەماوەریدا چاندووە.