پرسی کورد و سەرلێشواوی دەوڵەتی تورک

Saturday, 18/10/2014, 12:00

ئەوەی ئەمڕۆ دەوڵەتی تورک لە گۆڕەپانی سیاسی ناوچەکەدا ئەنجامی دەدات، تاکە هەوڵێکی سەرنەگرتووە بۆ لەباربردنی ئەزموونی خۆسەری کانتۆنەکانی ڕۆژئاوای کوردستان و ڕێگریکردن لە سوودمەند بوونی گەلی کورد لە داڕشتنەوەی سەرلەنوێی نەخشەی سیاسی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست.
لە١٠/٨/١٩٢٠زدا (پەیمانی سیڤەر) بەسترا لەنێوان دەوڵەتە براوەکانی جەنگی یەکەمی جیهان و پاشماوەی ئیمپراتۆریەتی ڕووخاوی عوسمانی، کە لەو پەیمانەیەدا مافەکانی گەلی کورد سەلمێنرابوو، بە تایبەتیش لە برگەکانی ٦٢،٦٣،٦٤دا بەڵام بە هۆی بەرژەوندی تایبەتی دەوڵەتانی براوەی جەنگەکەو دواکەوتووی و ناکارای سەرانی کورد لەوڕۆژگارەدا، ئەو پەیمانە لەباربراو (پەیمانی لۆزان) جێگەی گرتەوە و خاکی کوردستان دابەشی سەرچەند وڵاتێک کرا. وەکو ئاشکرایە زۆرترین ڕێژەی خاک و گەلی کورد خرایە سەر دەوڵەتی نوێی تورکیای کەمالی.
(پەیمانی لۆزان) لە ٢٤/٧/١٩٢٣زدا لە نێوان سەرانی تورک و دەوڵەتە براوەکانی جەنگدا بەسترا، ئەم پەیمانە بوو بە جێگرەوەی پەیمانی سیڤەر ، دەوڵەتی تورکیا وەکو خاوەن زۆرترین ڕێژەی کورد، لەو کاتەوە و بە درێژای نزیکەی ١٠٠ ساڵی ڕابردوو سیاسەتێکی نالۆژیکیانەی بەرامبەر بە پرسی کورد پیادە کردووە، چ لەسەرئاستی ناوەخۆی وڵاتەکەی و چ لەسەر ئاستی بەشەکانی تر، بەو پێیەی کە ئەم دەوڵەتە خۆی هەڵقوڵاوی بیری ڕەگەزپەرستی کەمالیزمەو هەموو نەتەوەکانی تری ناو تورکیای بە تورک ئەژمار دەکات، بەدرێژای ئەو ماوەیەی ڕابردوو سیاسەتی سڕینەوەی زمان و ناسنامەی گەلانی تورکیای کردوە بە ستراتیژ، بە تایبەتیش سڕینەوەی زمان و ناسنامەی گەلی کوردی کردوە بە سەرەکەی ترین کاری دەوڵەت و هەرگیز هەنگاوێکی لۆژیکیانەی نەناوە بۆ چارەسەرکردنی ئەم پرسە گرنگە کە ڕاستەوخۆ پەیوەستە بە ئاسایشی هەموو ناوچەکە، چونکە ئاسایشی ناچەکە بەبێ نەتەوەێکی گەورەی وەکو کورد هەرگیز بەرقەرار نابێت.
سیاسەتی نالۆژیکیانەی دەوڵەتی تورک کە سەرچاوەکەی بیری کەمالیزمە، خۆی لە خۆیدا سیاسەتێکە لەسەر بنەمای سڕینەوەی هەموو نەتەوەێکانی تری تورکیا بنیات نراوە بەتایبەتیش گەلی کورد کە هەمیشە وەکو مەترسی دەزانن بۆ سەر یەک پارچەی خاکی ئەو دەوڵەتەی کە پەیمانی لۆزان ناویان نا تورکیا هەرلەبەر ئەم هۆکارەیە کە هەمیشە سیاسیەکانی دەوڵەتی تورک دروشمی یەک نەتەوە، یەک وڵات ، یەک ئاڵا بەرزدەکەنەوە. بەڵێ ئەم سیاسەتە، سیاسەتێک نییە تەنها لە سەردەمی (مستەفا کەمال)دا پیادە کرا بێت، بەڵکو ئەم سیاسەتە تاکو ئەم چرکە ساتە درێژەی هەیە و کاری لەسەر دەکرێت، ئەمە سەرەڕای دەستاودەستیکردنی دەسەڵات لە پارتە نەتەوەپەرستەکانەوە بگرە تا دەگاتە سیکۆلاریزم و ئیسلامیە توندڕەو ئیسلامیە بەناومیانڕەکانی ئەمڕۆ.
ئەگەرچی لە ماوەی چەند ساڵی ڕابردوودا کۆمەڵێک کەس و لایەنی تورک و کورد لەناویشیاندا بە ناوسەرۆکەکانی کورد لە باشور، باسیان لەوە دەکرد کە گوایە (ئەردۆغان) و پارتەکەی هەوڵی چارەسەری پرسی کورد دەدەن، بەڵام ڕووداوەکانی ئەم دوایە پەردەی لەسەر ئەو ڕاستیە هەڵماڵی کە ئەردۆگان و پارتەکەی بەهەمان سیاسەتی نالۆژیکیانەی ڕابردوو لە پرسی کورد نزیک دەبنەوە، کە بریتییە لە سیاسەتی نکوڵی کردن و قڕکردنی گەلی کورد لە هەموو بەشەکانی کوردستان.
ڕووداوەکانی ئەم دوایەی شەنگال و کۆبانی بە بەرچاوی ڕای گشتی دونیاوە سەلمێنەری ئەو ڕاستیەن کە دەوڵەتی تورک بە هەمان سیاسەتی کەمالیزم لەپرسی کورد نزیک دەبێتەوە و هەمیشە هەوڵی دوبارەکردنەوەی کوشتارگەی (دەرسیم و گەلی زیلان) دەدەن، هاوکات ئەو ڕاستیەش دەسەلمێنێت کە دەوڵەتانی بێ شەرمی سەرمایەداری و دەهۆڵ کوتی بەناو مافی مرۆڤ هەرگیز چاویان ئەو تاوانە گەورانە نابینێت کە دەوڵەتانی ئاڵقە لەگوێی خۆیان دژ بە گەلی کورد ئەنجامی دەدەن و هەمیشە بە دوای بەرژەوەندیە ئابووریەکانی خۆیانەوەن لە ناوچەکەدا، هەروەکو چۆن لە ساڵی ١٩٨٨زدا چاویان لە تاوانی (هەڵەبجە و ئەنفال) پۆشی. بەڵام پرسیار لێرەدا ئەوەیە: ئایە دەوڵەتی تورک دەتوانێت ڕێگر بێت لەبەردەم خۆڕاگری و لە بن نەهاتووی ئیرادەی گەلی کورد بۆ گەیشتن بە ئازادی و سەربەخۆی؟
هەروەکو زۆربەمان دەزانین چ دوێنێ و چ ئەمڕۆش دەوڵەتی تورک خۆی لەبەردەم لەت بوونێکی چاوەڕوانکراودا دەبینێتەوە، بەتایبەتیش دوای سەرهەڵدانی بزاڤی ڕزگاریخوازی گەلی کورد لە باکوری کوردستان بە ڕێبەرایەتی (پارتی کرێکارانی کوردستان) PKK و فیکر و فەلسەفەی عەبدالڵە ئۆجەلان. بەڵێ ئیتر لە ساتەوەختە بەدواوە دەوڵەتی تورک چرکە بە چرکە لەو ساتەوەختە نزیک دەبێتەوە کە گەلی کورد لە باکوری کوردستان بە کەمتر لە سەربەخۆی ڕازی نەبن، بەتایبەتیش ئەمڕۆ کە هاوزەمان لەگەڵ شۆڕش و بەرخودانی گەلی کورد لە ڕۆژائاوای کوردستان بەگشتی و بە تایبەتیش بەرخودانی سەرسەختی شەرڤانانی کورد لە کۆبانی، دەوڵەتی تورک ترسی لەوەدایە کە گەلی کورد لە باکوری کوردستان لە جیاتی خۆبەڕێوەبەری دیموکراتی، بە کەمترلە ئازادی و سەربەخۆی ڕازی نەبن و لە نەخشەی داهاتووی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا ئیتر دەوڵەتێک بێتە ئاراوە بەناوی دەوڵەتی کوردی، ئەمە جگە لەوەی کە لەباشوری کوردستانیش هەموو گەل چاوەڕوانی ئەو چرکە ساتەن کە ڕیفراندۆم بۆ سەربەخۆی و دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆی کوردی ئەنجام بدەن.
بەڵێ هەموو ئەمانە جارێکی تر وای لە سەرانی تورک کردووە کە توشی شۆکی سیاسی ببن و بە هەمان سیاسەتی نالۆژیکیانەی جارانیان، لە پرسی کورد نزیک ببنەوە چ لەباکوری کوردستان و چ بەشەکانی تر، بە تایبەتیش دوای جاڕدانی خۆبەرێوەبەری دیموکراتی لە ڕۆژئاوای کوردستان و دروستکردنی کانتۆنەکان لەلایەن هێزەکانی پاراستنی گەل YPG، دەوڵەتی تورک کە گوایە خاوەن هێزێک گەورەیە لە ناوچەکەداو توانای کاریگەری دورستکردنی هەیە لە گۆڕانکاریەکاندا، هەموو قورسایی خۆی خستۆتە سەر ڕۆژئاوای کوردستان بۆ لە ناو بردنی ئەزموونی کورد لەو بەشەی کوردستاندا لەم پێناوەشدا هەوڵی ئەوە دەدات کە لاێنێکی کوردی باشوور لەبەرژەوەندی خۆی بەکار بهێنێت، بە تایبەتیش لەسەرەتاکانی دروستکردنی ڕێکخراوی داعش دەوڵەتی تورک بە هەموو جۆرێک هاوکاری ئەم ڕێکخراوەی کردوو ئەو لایەنە کوردیەش بە هەمان شێوەی تورکیا دژی ڕۆژئاوای کوردستان هەنگاوی دەنا و لەبەرژەوەندی سیاسەتەکانی تورکیا ڕووداوەکانی ناوچەکەی دەقۆستەوە، نمونەی داخستنی سنور لەسەر ئاوارەکان و ڕێگری کردن لە ناردنی هاوکاری بۆ گەلی کورد لە ڕۆژئاوای کوردستان و هەلکەندنی خەندەک لە نێوان سنوری قەڵەم ڕەوی ئەو و ڕۆژئاوای کوردستان. هەموو ئەمانەش لەبەرامبەر ئەوەدا بوو کە تورکیا ڕێگە بدات بە فرۆشتنی نەوت لە ڕێگەی بۆریەوە و بە خاکی تورکیادا.
بەڵێ هەموو ئەم ڕووداوانەی کە لەم دوو سالێ ڕابردوودا هاتنە پێشەوەو گەلی کورد توانی لە ڕۆژئاوای کوردستان سوودی لێ ببینێت دەوڵەتی تورک و ئەردەۆگان توشی هیستریا کردووە و نازانێت چۆن لە پرسەکە نزیک بێتەوە، ئەوەتا دەست تێکەڵ کردنی لەگەڵ ڕێکخراوێکی وەکو داعش لا پەسەند ترە لەوەی دراوسێی ئەزموونی خۆسەری دیموکراتی بێت لە ڕۆژئاوای کوردستان، ئەمە لە کاتێکدا کە پێڤاژۆی چارەسەری ئاشتی لە نێوان دەوڵەتی تورک و پارتی کرێکارانی کوردستان PKK خەریکە پێدەنێتە ساڵی سێهەمەوە ، کە ئەمە بە ڕای زۆربەی شارەزایانی سیاسی ئەوپەڕی سەرلێشێواوی دەوڵەتی تورک و نالۆژیکی سیاسەتەکانی ئەردۆغانە و هیچ واتاێکی بۆ پێڤاژۆی ئاشتی نەهێشتۆتەوە و پێویستە پەکەکە هەنگاوی تر بهاوێژێت و بە دووری نازانن جارێکی تر ڕووبەرووبوونەوەی چەکداری بێتە رۆژەڤەوە، ئەگەر دەوڵەتی تورک بە سیاسەتە نالۆژیکیەکانیدا نەچێتەوە و هەنگاوی ڕاستەقینە نەنێت بۆ چارەسەی ئەم پرسە، چونکە بە ڕای زۆرێک لە سیاسیەکانی کورد تورکیا تەنها مەبەستیەتی کات بە فیڕۆبدات.
لەکۆتایدا دەمەوێت بڵێم:
دەبێت دەوڵەتی تورک ئەو ڕاستیە باش بزانێت کە هەرگیز کات لە بەرژەوەندی ئەواندا نییە و ڕۆژ لە دوای ڕۆژ گەلی کورد و پرسە ڕەواکەی چ لەسەرئاستی ناوچەی و چ لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی لە پێشوەچوونی خێرادایە و ڕۆژ لەدوای ڕۆژ تاکی کورد چ لە ناوەخۆو چ لە دەرەوە لە هەوڵی بەردەوامی ناساندنی پرسەکەیدا لەخەباتی بێ ماندووبووندان، ئەمە جگە لەوەی ئەو هەنگاوەی گەلی کورد بەڕێبەرایەتی PKKناویەتی هەرگیز گەرانەوەی بۆ نییەو جگەلەسەرکەوتن هیچی تر ناناسێت و هەمیشە ئامادەی مەرگن لە پیناو دۆزە ڕەواکەیاندان.
ئەوەی ماوەتەوە بوترێت ئەوەیە کە لەسەر هەموو تاکێکی کورد پێویستە بە گیانیکی نەتەوەیی و وڵاتپارێزی یەکگرتووی رێزەکانی گەل بپارێزێت و ڕێگە بە دوژمن نەدات درز بخاتە ناو یەکڕیزی گەلی کورد، چونکە لەم کاتە هەستیارەدا پێویستە زۆر بە ئاگا بین لەوەی چی دەگوزەرێت لەناوچەکەدا و هەمیشە هەوڵ بدەین کە سیاسیەکانمان بە ڕخنەی دروستکەر بخیەنەوە سەر ڕیگەی دروستی یاسیەتکردن، لەپێناوئەوەی ڕووداوەکانی ناوچەکە لە بەرژەوەندی گەلەکەمان بقۆزینەوە و پلانی دوژمنانی کورد هەرەس پێ بهێنین.
[email protected]