توركیا كەى دان بە شكستەكانیدا دەنێت ؟!

Sunday, 03/04/2011, 12:00

هەرچەند بنەماى دامەزراندنى كۆمارى توركیا لە كۆمەك و هاوكارى دەستى گەلى كورد بێبەش نییە، لێ مخابن هەرئەوەندە كۆمارەكەى مستەفا كەمال خۆى لەسەر پێ راگرت ئیدى رێڕەوى دەسەڵاتێكى نەتەوەپەرست و ئۆلیگارشى گرتەبەر، كۆمارە نوێیەكەى پاشماوەى (پیاوە نەخۆشەكە) ئیمپراتۆرى عوسمانى، نەك نەبوو بە كۆمارێكى دیموكراسى، كە سەرجەم پێكهاتە جیاوازەكانى نەتەوە و ئەتنیك و ئایین و ئایینزا بە بێ جیاوازى لەخۆبگرێت و ئەو وڵاتە بە ئاڕاستەى پێشكەوتندا ببات، بەڵكو لەسەر بنەماى یەك وڵات، یەك نەتەوە، یەك زمان و یەك ئاڵا خۆى ناساند.

بێگومان سەرجەم ئەو یەكانەش گوزارشت بوو لە توركبوون، بێ ئەوەى گەلى كورد كە دووەم نەتەوەى ئەو وڵاتەیە لەبەرچاو بگیرێ، هاوكارى و هەماهەنگى مێژوویى لە رۆژانى تەنگەتاوبوونى توركدا كورد دەستى یارمەتى بۆ درێژكردووە و لە قۆناغى پڕ مەترسى و دژواردا لە شكست و كەوتنەوە هێناویەتییەوە سەر پێ، ئەو كۆمەكانەى كە كورد بە توركى كردووە، وەك میناك: لە شەڕى بیزەنتییەكان ساڵى (1071) كورد پەنا و داڵدەى توركە هەڵهاتووەكانى ئاسیاى ناوین بوو. لە شەڕى چاڵدێران ساڵى (1514) كورد پارسەنگى هێز و سەركەوتنى توركە عوسمانییەكان بوو، لە بنیاتنانى كۆمارى توركیا مستەفا كەمال ئەتاتورك دەستى ریش سپییەكانى كوردى ماچكرد و كۆمەكى لێوەرگرتن، بەڵام هەموو ئەوانە نەبوون بە هۆكارى ئەوەى كۆمارە نوێیەكەى كە بەڵێنى دیموكراسى و پێكەوەژیانى دابوو، جێگەى كورد و ماف و ئازادییەكانى تێدا ببێتەوە، بۆیە هەرزوو سەرهەڵدانەكان روبەڕووى ئەو بێ پەیمانى و ساختەكارى و نكوڵیكردنە بوونەوە.

سەرلەهەڵدانى شێخ سەعیدى پیران ساڵى (1925) و شۆڕشى ئاگرى (1927)و راپەڕینى سەید رەزاى دەرسیم ساڵى (1937) هەموو ئەمانە دەرئەنجامى ئەو پاشگەزبوونەوە و نكوڵیكردنە بوو، كە لە هەمبەر گەلى كورد پەیڕەوكرا، گەرچى شۆڕش و سەرهەڵدانەكانى كوردستان ئەنجامیان بەدەست نەخست و بە زەبرى ئاگر و ئاسن و جینۆسایكردن خامۆشكران، بەڵام ژیلەمۆى شۆڕشى ئازادیخوازى گەلى كورد نەبوو بە خۆڵەمێش وەك توركە شۆڤێنییەكان ئاماژەیان بۆ دەكرد، ئەوان هەمیشە شانازیان دەكرد بەوەى گوایا (28) سەرهەڵدانى كوردیان دامركاندۆتەوە و سەركردەكانیشیان لەسێدارەداوە و كوردیان لە گۆڕێكى كۆنكرێتیدا بۆ هەمیشە لەچاڵ ناوە.

لەدواى (40) ساڵ بێدەنگى و بێ شۆڕشى لە باكورى كوردستان كە لەوماوە دورودرێژەشدا هەموو جۆرە هۆڤێتییەك لە كوشتن و ئەشكەنجە و پاكتاوى نەژادى و ئاسمیلاسیۆن (وەكخۆلێكردن) و قەدەغەكردنى ناو و ناسنامە و پۆشینى پۆشاكى كوردى و دابونەریتى كوردانە درێغی لێنەكرا، جارێكى دیكە شۆڕش سەریهەڵدا و ژیلەمۆى ئازادى بڵێسەى سەند، هەرچەندە دەسەڵاتدارانى تورك پێیان وابوو سەرهەڵدانى (29)یەمیش هەروەكو ئەوانى رابردوو سەركەت ئەكەن و كورد بۆ هەمیشە لەو گۆڕەى تێیدا حەشاردراوە سەردەرناهێنێتەوە.

رژێمى توركیا پشت ئەستور بەوەى دووەم گەورە هێزى ناتۆیە و پشتگیرى و پشتیوانى هەرێمى و نێودەوڵەتى هەیە، لەماوەیەكى كوردتخایەندا دەتوانێت ئامانجى خۆى بپێكێ، سەرئەنجام ئەوەى بینرا جودا بوو لەوەى لە خەیاڵدا نەخشە و چوارچێوەى بۆ سازدەكرا، لە راستیدا نەك هەر بۆ توركەكان بەڵكو بۆ دۆست و دوژمنى كورد جێى تێڕامان و سەرسوڕمان بوو، كە ئەو شۆڕشە ساڵ لە دواى ساڵ لەگەشەكردنێكى بەرچاودا بوو، سەرەڕاى هەموو ئەو پیلانگێڕیانەى كە ڕوبەڕیان دەبۆوە، تا ئەم ساتەوەختەش لە هەڵكشاندایە و بوو بە درێژترین شۆڕشى كوردستان لە مێژوودا.

هەڵبەتە سەرجەم شۆڕشەكانى گەلى كورد مایەى شانازین و بە قوربانى و رەنج و تێكۆشانى ماندونەناسى ئەنجامدراون، ئەوەى جێگەى باسە و شۆڕشى نوێى باكورى كوردستان جودا دەكاتەوە لەوانی تر جگە لە شێوازى خەبات و فكر و فەلسەفە و ئایدۆلۆژیاكەى، درێژخایەنى مەوداى شۆڕشەكەیە كە بێ پسانەوە و كۆڵدان و وەستان (27) ساڵ بەرخۆدان و تێكۆشان و تۆماركردنى دەیان داستانى بێ وێنە و ڕوبەڕووبوونەوەى سوپایەكى زەبەڵاحى پڕ چەك و كەرەستەى مۆدێرنى سەربازى و هاوكارى بەرفراوانى مادى و مەعنەوەى و سەربازى و هەواڵگرى ئەو سوپایە لەلایەن هاوپەیمانەكانییەوە، سەروەرییەكى گەورەیە بۆ نەتەوەى كورد و سەلماندنى راستى و دروستى رەوایەتى كێشەى كوردە لەلاى هەموو خاوەن ویژدانێك لە جیهاندا، هیچ ڕێگەیەك نەماوە دوژمنانى كورد نەیگرنە بەر بۆ پاكتاوكردنى ئەو بزافە ئازادیخوازەى كوردستان، گەیشتن بە لوتكەى پیلانگێڕى، هاوكارى دەیان وڵاتى زلهێز نەبوو بە مایەى بەدیهێنانى خەون و خەیاڵى لەناوبردن و پاكتاوكردنى گەلى كورد و بزاڤە ئازادیخواز و ئاشتیخوازەكەى، سەرجەم پایە دۆگما و چەقبەستووەكانى دەوڵەتى تورك، كە خۆى لەسەر بنیات ناوە ئێستا لە ئەنجامى شۆڕش و بەرخۆدانى گەلى كورد لە باكورى كوردستاندا لەق بووە و بەردەوامبوونى وەك رابردوو مەحاڵە.

تاكە چارەسەر ئەوەیە سیستەمى حوكم لەو وڵاتەدا لە ئۆلیگارشیەوە بۆ دیموكراسى راستەقینە گۆڕانى بەسەردا بێت و هەردوو گەلى كورد و تورك و تەواوى پێكیهاتە ئەتنیكى و ئایینى و ئاینزاكانى دیكە لە ئاشتییەكى هەمییشەیدا ژیان بگوزەرێنن، ئەو دامودەزگایانەى توركە شۆڤێنییەكان پشتیان پێ بەستبوو بە تێكۆشانى ئازادیخوازیانەى كورد شكستیان هێناوە، چیدى نابنە جێى هیواى ئەو كەسانەى جگە لە یەك ڕەنگ هیچى دیكە نابینن. ئەگەر بە كورتیش بێ پێویستە چەند خاڵێك لە شكستەكانى دەوڵەتى تورك بخەینەڕوو، كە هەمیشە نكوڵى لێدەكەن و نایانەوێت دان بە راستیەكەدا بنێن:

1-بوارى سەربازى، ئاشكرایە دەوڵەتى توركیا وەكو دەوڵەتى جەنەڕاڵەكان بەردەوام خۆى نمایشكردووە، مێژووى ئەو وڵاتە تژیە لە كودەتاى سەربازى، هەرئەمەش وایكردووە ئەقڵى عەسكەرتاریەت بڕیار لە چارەنوسى وڵاتێك بدات، ئەو ئەقڵیەتەش هەموو تواناكانى خۆى و هاوپەیمانەكانیشى لە روبەڕوبونەوەى بزاڤى ئازادیخوازى كوردستاندا بەكارهێنا، لەماوەى (27) ساڵ شەڕى چەكدارى (25) ئۆپەراسیۆنى دەرەوەى سنور، هەزاران هێرشى سەربازى بۆ چیاكانى كوردستان، وێرانكردنى هەزاران گوندى كورد، سەدان پیلانى جۆراوجۆر بە هاوكارى هەرێمى و نێودەوڵەتى تا پیلانگێڕییە شومەكەى شوباتى (1999) كە بەڕێز (ئۆجەلان) رادەستى توركیا كرایەوە، سەرئەنجام سوپا گەورەكەى توركیا لە شەڕى زاپ تێكشكا و سەرفەرماندارى ئەرتەشەكەش دەستى لەكاركێشایەوە و دوا گوتەشى ئەوەبوو بۆ ئەوانەى رەخنەیان لێدەگرت "ئێمە هەشت رۆژ شەڕمانكرد، ئەوەى خۆى بەپیاو دەزانێ با یەك رۆژ ئەركى ئێمە بگرێتەئەستۆ" ئایا ئەمە شكستە یاخود شكست نییە؟؟!

2-بوارى ئاسایشى، هەڵبەتە هەر وڵاتێك نەتوانێت ئاسایشى ناوخۆى سەقامگیر بكات و سەروماڵى هاوڵاتیان بپارێزێت گیرۆدەى گرفت و ئاریشەیە و لە ئەركەكەى خۆیدا توشى شكست هاتووە، بەم پێوانەیەش دەسەڵاتدارانى تورك لە شكستى گەورەدان، چونكە رۆژانە لە شارەكانى باكورى كوردستان و مەترۆپۆلەكانى توركیا كە كوردى تێدا دەژى خۆپیشاندان و سەرهەڵدانى دەیان هەزار كەسییە، سەدان جار لە ئەنجامى روبەڕوبونەوەى پۆلیسدا منداڵ و ژن و پیر و لاوى كورد گیانیان لەدەستداوە، ئەم سەرهەڵدانە جەماوەریانەش تا دێ بەرفراوانتر دەبێ و كارەساتى دڵتەزێنیشى لێدەكەوێتەوە، دیارە توندوتیژى و زەبروزەنگ هیچ كاتێك ناتوانێت رۆڵى رابردووى خۆى بگێرێ و خەڵكى ئازادیخواز بێدەنگ و سەركوت بكات.

3-بوارى رامیارى، وەك پێشتر ئاماژەم پێكرد لە ڕووى سیاسیەوە دەسەڵاتدارانى توركیا هەمیشە هەوڵیانداوە ئەو وڵاتە بە یەكڕەنگ پیشانى جیهان بدەن، بەڵام لە ئەنجامى خەباتى بێوچانى گەل كورد ئەو هەوڵانە مایەپوچ بوون، ئەنجامى هەڵبژاردنى پەرلەمانى و شارەوانییەكان و دواجار بایكۆتكردنى دەنگدان لەسەر هەمواركردنى دەستور، سەرەڕاى هەموو ئاستەنگى و فشارە جۆراوجۆرەكان راستیەكان بۆ هەموو لایەك ئاشكرا بوو، بوونى زیاتر لە (20) پەرلەمانتار و (99) سەرۆك شارەوانى واتاى شكستى سیاسى توركیایە.

4-بوراى ئابورى، بێگومان ئابورى یەك لە پایە گرنگەكانى لەسەرپێ وەستانى هەر وڵاتێكە، دەوڵەتى توركیا بە بەراورد لەگەڵ رێژەى دانیشتوانەكەى خاوەن پێگەیەكى ئابورى بەهێز نییە، جگە لەوەى ناهاوسەنگییەكى گەورە لەنێوان ناوچە كورد نشین و تورك نشینەكاندا بەدیدەكرێت، هەرچەندە خاكى باكورى كوردستان دەوڵەمەندە بە سەرچاوەكانى ئاو و زەوى كشتوكاڵى و سامانە سروشتییەكان، لە ئەنجامى شەڕى (27) ساڵەدا بێ لە خاپوركردنى بەشێكى زۆرى گوندەكانى باكورى كوردستان، كە لە ڕووى ئابوریەوە زیانە و بە وڵات گەیەنراوە، زیاتر لە (400) ملیار دۆلاریش لە شەڕى كورددا بە فیڕۆدراوە، ئەمەش بە شكستى گەورەى ئابورى لەقەڵەم دەدرێت.

5-بوارى دیبلۆماسى، توركیا بەردەوام لە هەوڵ و تەقەلادا بووە بۆئەوەى كورد وەك ئاژاوەگێڕ و جوداخواز و تیرۆریست و شەڕانگێز بداتە ناساندان (هەڵبەت دواى ئەوەى نەیتوانى نكوڵى لە بوونى بكات) هەمیشە هەوڵە دیبلۆماسییەكانى خۆى لەو پێناوەدا خستۆتەگەڕ، لە ساڵانى نەوەدەكاندا ئەنجامى بە دەست خست توانى لە وڵاتانى یەكێتى ئەوروپا پەكەكە بە تیرۆریست بناسێنێ، هەروەها یەكەم تەلەڤزیۆنى ئاسمانى كوردى بەداخستن بدات كە (Med.tv) بوو، دواتر بەهەمان شێوە (Media tv)یش داخرا، جگە لە چەندین پیلان و ناوزڕاندنى دیكەى گەلى كورد، سەرئەنجام ئەوەى ئێستا لەبەرچاوە دیارە، لەم ڕوەشەوە توركیا دیسان شكستى خوارد، هێرشى هاوبەشى پۆلیسى توركیا و بەلژیكا لە بەهارى (2010)دا بۆ سەر ڕۆژتیڤى و داگیركردنى بەشێوەیەك كە دووربوو لە یاسا و رێساكانى خودى بەلجیكا و یەكێتى ئەوروپاش، جارێكى دى مامەڵەكردن لەگەڵ دانیمارك بۆ سەندنەوەى مۆڵەتى پەخشى رۆژتیڤى لەو وڵاتە، كەدواجار دادگا بە قازانجى تەلەڤزیۆنەكە بڕیارى خۆیدا، هەروەها هەوڵدانى دادگاى مافى مرۆڤى ئەوروپا بۆئەوەى پەكەكە لە لیستى رێكخراوە تیرۆریستەكاندا دەربهێنرێت، ئەمانە ئاماژەن بۆ شكستى دیبلۆماسى دەوڵەتى توركیا.

6-بوارى دادوەرى، هەرچەندە سەروەرى یاسا و سەربەخۆیى دادگا لە هەر وڵاتێكدا گەرەنتى پاراستنى مافەكانى خەڵكە، لێ گەلى كورد لە چوارچێوەى وڵاتى توركیادا لەو مافە سروشتى و بنەڕەتییەى خۆى بێبەش بووە، لە سەرەتاى هەشتاكانى سەدەى رابردوو زیندانى شارى ئامەد كوشتارگەى شۆڕشگێڕانى كورد بوو، تەنها تاوانیان ئەوە بوو گوزارشتیان لە هزر و رامان و ئایدۆلۆژیاى خۆیان دەكرد و ناسنامەى نەتەوەیى خۆیان لە پاكتاوكردن دەپاراست، كەچى ئێستا (153) خەباتكارى كورد، كە هەڵگەرى هەمان ئەو فكر و فەلسەفەیەن كە هاوبیرەكانیان لە دواى دژوارترین ئەشكەنجەى نامرۆڤانە گیانى خۆیان لە پێناویدا كرد بە قوربانى، هەر ئەو دادگایەى شارى ئامەد، گیرۆدە بووە بە دەستیانەوە، لە دواى چەندین دانیشتن هیشتا دادگا نەیتوانیوە بڕیارى خۆى بدات، چونكە ئەوان دەیانەوێت بە زمانى كوردى خۆیان بپارێزن، بۆئەوەى ئەو یاسایە سەروبن بكەن كە نزیكەى (90) ساڵە حاشا لە بووونى كورد دەكات، دادگا و سەركردە سیاسییەكانى توركیا لە ئەنجامى پێداگرى سیاسەتمەدارانى كورد لە بەكارهێنانى زمانى كوردى بۆ خۆپاراستن گیرۆدە و سەرلێشێواون و لێدوانى بێ سەرەو بەرە دەدەن. لەلایەك دادوەر زمانى كوردى بە زمانێكى نامۆ پێناسە دەكات، لەلایەكى دیكە سەرۆك كۆمارى توركیا باسى ئەوە دەكات نابێ دادوەر رێگە بدات دادگا ببێت بە شوێنى بانگەشەكردن، دیارە مەبەست بانگەشەى زمانى كوردیە، ئەوەیان لەیادچووە خۆیان تەلەڤزیۆنى چەواشەكاریان بە زمانى كوردى خستۆتەكار، هەروەك سەرۆكى رێكخستنى پارتى ئاشتى و دیموكراسى لە ئامەد دەڵێ، ئەوان گێل و گەمژەن.

دوابەدواى ئەوەى دادوەر زمانى كوردى وەك زمانێكى نامۆ و نەناسراو راگەیاند لە دادگادا، دەیان هەزار كورد رژانە سەر شەقامەكان لە زۆربەى شارەكانى باكورى كوردستان، بۆ پرۆتستۆكردنى ئەو لێدوانە و خاوەنداریكردن لە زمانى كوردى، ئەگەر بەخۆیان بزانن سەرانى توركیا ئەوەش شكستى دادگاى وڵاتەكەیانە.

ئەنجام:

جێى خۆیەتى دەسەڵاتدارانى توركیا چیتر خۆیان لە راستیەكان بەدوور نەگرن، ئەو ئاگربەستانەى پەكەكە چەندین جار ڕایگەیانددووە و ئێستاش دەستی ئاشتی راگرتووە وك دەرفەتێكى زێڕین بقۆزنەوە و بەپیر بانگەوازى ئاشتیخوازانەى كوردەوە بێن، بەردەوامكردنى ئەو تێڕوانینە هەڵەیە بۆ دۆزى رەواى كورد هەیانە، دۆخەكە بەرەو ئاڕاستەیەكى ترسناك دەبات، گەلى كورد بۆ هەموو دنیاى ئاشكراكرد ئاشتیخوازە و داكۆكى لە مافەكانى خۆى دەكات، جێى خۆیەتى دەسەڵاتدارانى توركیا درك بەو راستیە بكەن، كە تائێستا لەسەر رێگەیەكى هەڵە رۆیشتوون، بەردەوامبوون بەو ئاڕاستیەدا كارەساتى گەورە بەدواى خۆیدا دەهێنێت.